Lajmet

Si u shndërrua presidenti i Shri Lankës nga hero i luftës në një të arratisur?

Ditët e fundit të dinastisë Rajapaksa të Shri Lankës sollën një tregim ndryshe.

Publikuar

Ata konsideroheshin heronj të vendit, liderët pothuaj mitikë luftëtarë-mbret që mundën separatistët në një luftë të përgjakshme civile. Por ditët e fundit të dinastisë Rajapaksa të Shri Lankës sollën një tregim ndryshe.

Në orët e hershme të së mërkurës, presidenti Gotabaya Rajapaksa u largua nga kombi i Azisë Jugore, vetëm disa ditë pasi mijëra protestues të zemëruar thyen rezidencën e tij, duke i kërkuar që të largohet nga vendi. Ai pritej të jepte dorëheqjen gjatë asaj dite, por Gotabaya Rajapaksa nuk priti për ta zyrtarizuar. Në vend të kësaj, para agimit, të mërkurën ai hipi në një aeroplan ushtarak duke u larguar nga Colombo, kryeqyteti tregtar i vendit të goditur nga kriza, dhe iku në Maldive.

Largimi i tij është një moment historik për kombin ishullor prej 22 milionë banorësh, të cilin dinastia Rajapaksa-s e ka sunduar qe gati dy dekada para se qytetarët ta humbnin besimin ndaj tij.

“Pamja e Gotabaya Rajapaksa duke ikur nga Shri Lanka me një avion ushtarak tregon rënien e familjes”, deklaroi Ganeshan Wignaraja, bashkëpunëtor i lartë në ODI Global.

“Trashëgimia e tyre nuk mendoj se është pozitive. Por shpresojmë se Shri Lanka do të zhvendoset në një drejtim të ri”, shtoi ai tutje.

Ngritja e dinastisë Rajapaksa

Ndërsa vendi po bën hapat e tij të parë në epokën e guximshme, ekspertët thonë se duhet të analizohet se çfarë shkoi keq në fund. Ata sugjerojnë se duhet të trajtohet periudha e ngritjes dhe rënies së dinastisë Rajapaksas. Gotabaya Rajapaksa nuk është anëtari i vetëm i familjes që ka qenë president. Vëllai i tij, Mahinda Rajapaksa, i cili sikurse Gotabaya njihet gjerësisht si “hero lufte” në mesin e popullsisë, u zgjodh president më 2005 dhe arriti statusin pothuajse legjendar në vitin 2009 kur shpalli fitoren në luftën civile 26-vjeçare kundër rebelëve të Tigrave Çlirimtar të Tamil Eelam.

Kjo fitore i dha Mahinda Rajapaksa-s një burim pothuajse të pashtershëm kapitali politik. Ai gëzoi një kontroll 10-vjeçar mbi pushtetin gjatë të cilit ai u nderua nga shumica budiste sinhaleze e Shri Lankës. Ai njihej gjerësisht si “appachchi” – babai i kombit – dhe njerëzit shpesh përkuleshin kur kalonte pranë dhe frikësoheshin kur ai s’ishte mirë.

Në pjesën më të madhe të mandatit të tij, Mahinda Rajapaksa drejtoi Shri Lankën si një biznes familjar, duke emëruar vëllezërit e tij në poste kyçe; Gotabaya si Sekretar i Mbrojtjes, Basil si Ministër i Zhvillimit Ekonomik dhe Chamal – kryeparlamentar.

Pavarësisht grindjeve për nepotizëm – vëllëzerit Rajapaksa ishin të njohur. Vendi përjetoi rritje ekonomike. Kjo erdhi si rrjedhojë e huamarrjes nga jashtë për të financuar shërbimet publike.

Pushim i shkurtër dhe rikthim

Lufta civile përveç që ndikoi për të krijuar legjendën e Mahinda Rajapaksa-s, solli edhe shenjat e para të rënies së tij. Sipas një raporti të Kombeve të Bashkuara të vitit 2011, trupat qeveritare ishin përgjegjëse për abuzime, granatime të qëllimshme të civilëve, ekzekutime, përdhunime dhe bllokimin e ushqimit dhe ilaçeve për të arritur në komunitetet e prekura. Raporti i OKB-së tha se “një numër burimesh të besueshme kanë vlerësuar se mund të ketë pasur deri në 40 mijë vdekje civile”. Qeveria e Mahinda Rajapaksa-s vazhdimisht ka mohuar akuzat e tilla. Megjithatë problemet filluan të rriten.

Shqetësimet për të drejtat e njeriut shkuan përtej luftës. Kundërshtarët politikë akuzuan Mahinda Rajapaksa-n për miratimin e heshtur të grupeve budiste të ekstremit të djathtë dhe pakicat myslimane dhe tamile të Shri Lankës kishin frikë nga një goditje më e gjerë ndaj komuniteteve të tyre.

Deri në vitin 2015, Shri Lanka i detyrohej Kinës 8 miliardë dollarë dhe zyrtarët e qeverisë së Shri Lankës parashikuan se borxhi i jashtëm i akumuluar – si borxh ndaj Kinës ashtu edhe vendeve të tjera – do të hante 94% të PBB-së së vendit. Atë vit, Mahinda Rajapaksa humbi një zgjedhje të ngushtë presidenciale ndaj ministrit të tij të shëndetësisë.

Në prill të vitit 2019, militantët islamikë vranë të paktën 290 njerëz në një varg sulmesh me bomba në kisha dhe hotele luksoze. Në nëntor të atij viti, Gotabaya Rajapaksa u zgjodh president i ri i vendit. Dhe si vëllai i tij, ai e shihte qeverisjen si një çështje familjare. Ai e emëroi Mahinda Rajapaksa-n menjëherë në post.

Humbja e përkrahjes

Megjithatë, siç i kishte ndodhur vëllait të tij, në presidencën e Gotabaya Rajapaksa filluan të shfaqen probleme, si dhe pyetjet mbi menaxhimin ekonomik të qeverisë së tij vazhduan të rriteshin. Ekspertët thonë se problemet ekonomike të Shri Lankës nuk erdhën tërësisht për fajin e Qeverisë, por situata u përkeqësua nga një sërë vendimesh të këqija.

Murtaza Jafferjee, kryetari i Institutit Advocata me qendër në Kolombo tha se huamarrja e jashtme e Shri Lankës solli edhe një seri goditjesh në ekonominë e vendit, që nga fatkeqësitë natyrore deri te musonët, e situata të tjera. Në përballje me deficit, Rajapaksa uli taksat në përpjekje për ta stimuluar ekonominë. Por masa rezultoi e pasuksesshme, duke goditur në vend të ardhurat e qeverisë. Agjencitë e vlerësimit më pas e ulën Shri Lankën në nivele afër standardit, që do të thotë se vendi humbi qasjen në tregjet jashtë shtetit. Më pas, Shri Lanka duhej të përdorte rezervat e saj valutore për të shlyer borxhin e qeverisë. Kjo ndikoi në importet e karburanteve dhe lëndëve të tjera thelbësore, të cilat çuan drejt rritjes së çmimeve.

Tani popullsia e Shri Lankës po përballet me kushte të vështira. Njerëzit duhet të presin me orë të tëra për karburant, shpesh duke u përplasur me policinë dhe ushtrinë. Raftet e supermarketeve janë të thata. Furnizimet me ilaçe po mbarojnë. Dhe ata fajësojnë Rajapaksët. Për muaj të tërë, Shri Lankasit e zemëruar kanë dalë në rrugë, duke akuzuar vëllezërit Gotabaya dhe Mahinda Rajapaksa për keqmenaxhim të ekonomisë.

Protestat filluan paqësisht, por u shndërruan në protesta të dhunshme në muajin maj, duke e detyruar Mahinda Rajapaksa të japë dorëheqje si kryeministër. As vendimi i tij s’ishte i mjaftueshëm për të shuar zhgënjimin e popullsisë – sepse vëllai i tij mbeti në pushtet si president. Për javë të tëra ai qëndroi në pushtet, por dikur nuk i bëri ballë presionit të popullsisë./UBTNews/

Lajmet

Si pritet të ndikojnë te duhanpirësit imazhet që do të stampohen në pakot e duhanit?

Në paketim do t’iu shtohen imazhe që do të shërbejnë si vërejtje për pasojat që sjell konsumimi i cigareve.

Publikuar

nga

Pas disa muajsh, pakot e duhanit pritet të kenë pamje të tjera. Në paketim do t’iu shtohen imazhe që do të shërbejnë si vërejtje për pasojat që sjell konsumimi i cigareve.

Andaj që nga ky muaj pritet që të ndalohet importi apo prodhimi i pakove pa këto fotografi dekurajuese, kurse në tetor të këtij viti në stoqe të ketë vetëm pako me imazhe vetëdijësuese.

Udhëzimi administrativ për vërejtjet e kombinuara ka hyrë në fuqi në shtator të vitit të kaluar. Por sa do të mund të ndikojnë paketimet e reja që të rinjtë të mos e nisin duhanin? Këtë e shpjegon specialistja e psikologjisë klinke dhe psikioterapisë, Fatime Fazliu.

“Tek pjesa e adoleshentëve, këto pamje dhe mbishkrime mund të kenë efekte pozitive për lënien e duhanit dhe mosfillimin e duhanit”, deklaroi ajo.

Megjithatë përqindja e impaktit te duhanpirësit nuk është e madhe.

“Studimet kanë treguar se 70% e personave nuk kanë ndonjë impakt të madh, 30% edhe mund të kenë ndonjë impakt, por jo edhe shumë. Duhanpirësit kronik kanë mekanizma mbrojtës psikologjik të cilët gjithmonë mundohen të arsyetojnë faktin se pse duhani nuk është i dëmshëm sepse nga përvojat klinike ata thonë edhe dikush që nuk e ka pirë duhanin është sëmur me kancer ose nëse e pinë duhanin në një ambient me fëmijë thonë se edhe ju jeni rritë në këso ambienti”, deklaroi ajo.

Sipas Fazliut, ngritja e çmimit të cigareve është mënyra më efektive në zvogëlimin e pirjes së duhanit.

“Unë mendoj që po, por studimet kanë treguar se ka shumë rëndësi edhe mbishkrimi. Kjo është një kampanjë vetëdijësuese, por mendoj se më e rëndësishme është masa strike që duhen të merren për parandalim ose zvogëlimin e duhanit. Dhe sot vendet evropiane kampanjën e bëjmë me ngritjen e çmimit të duhanit. Për vetë faktin se është treguar më efektive”, deklaroi Fazliu.

Kanceri, kryesisht i mushkërive, problemet e frymëmarrjes dhe ato kardiovaskulare janë sëmundjet kryesore që lidhen me pirjen e duhanit./UBTNews/

Realizoi: Fjolla Gashi

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Mustafa liston arsyet që sipas tij çuan në shkarkimin e Arifit

Publikuar

nga

Qeveria serbe me 18 prill ka shpërndarë Kuvendin e Komunës të Preshevës, duke mos dhënë arsye. Me ç’rast i ka përfunduar mandati kryetarit të deritanishëm të komunës, Shqiprim Arifi.

Këtë shkarkim Arifi përmes një postimi në rrjetin social Facebook e quajti arbitrar. Ndërkohë është krijuar një organ i përkohëshëm deri zgjedhjet e ardhshme lokale, me në krye Ragmi Musaftën.  Ky i fundit në një intervistë për UBTnews thotw se Arifin nuk e shkarkoi qeveria por ai shkarkoi vetëvetën.

“Ka sikronizuar për të derdhur lotë krokodili për t’u viktimizuar, për të bërtitur dhe ankuar nga qeveria në Beograd dhe Presidenti i Serbisë sikur ata e kanë shkarkuar, jo ai ka shkarkuar vetveten sepse ai nuk ka qenë i aftë ta mbajë shumicën, nuk ka qenë i shkathtë të organizojë pushtetin vendor”, deklaroi ai.

E deri te shkarikimi i kryetarit të deritanishëm të Preshevës, ndikim të madh kishte edhe përshirja e ambasadorëve të akredituar në Serbi.

“Pas nëntë muajsh ndodhi sepse u angazhuan ambasadori Hill i SHBA-së, ambasadori i Organizatës së Sigurimeve dhe Bashkëpunimit Evropian me seli në Beograd sepse kanë ditur situatën në Preshevë. Ata komunikojnë vazhdimisht edhe me partitë politike opozitare dhe në këtë rast në sensin e presionit të opozitës serbe në Beograd që zgjedhjet lokale për komuna të bëhën njëkohësisht me zgjedhjet e Beogradit, pra të përsëriten ato të 17 dhjetorit tani me 2 qeshor inkoperuan edhe komunën e Preshevës”, tha ai.

Kjo është hera e tretë që Qeveria e Serbisë emëron Autoritetin e Përkohshëm për të udhëhequr Preshevën në shtatë vjetët e fundit. Gjatë këtyre shtatë vjetëve këto do të jenë zgjedhjet e katërta lokale.

Votimet lokale në Serbi do të mbahen me 2 qershor në më shumë se 80 qytete dhe komuna./UBTNews/

Realizoi: Fjolla Gashi

Vazhdo të lexosh

Kulturë, Lifestyle

Mbrojtja e Mendimit dhe Krijimtarisë: Shënimi i Ditës Botërore të Pronësisë Intelektuale

Publikuar

nga

Sot, në një përhapje të gjërë ndërkombëtare, çdo cep i globit feston Dita e Pronësisë Intelektuale, një ditë e cila ngre në qendër të vëmendjes të drejtën për pronësi intelektuale dhe nevojën për të mbrojtur këtë pronësi. Aktivitetet e shumta të organizuara në këtë ditë janë të përqendruara në promovimin e ndërgjegjësimit për rëndësinë e pronësisë intelektuale dhe në forcimin e legjislacionit për të garantuar mbrojtjen e saj.

Pronësia intelektuale përfshin fushat e pronësisë industriale dhe të drejtat e autorit, të cilat janë të mbrojtura me ligj dhe janë shprehje e një angazhimi të përbashkët për të krijuar një mjedis të favorshëm për inovacionin dhe kreativitetin.

Që nga viti 2000, në 26 prill të çdo viti, të gjitha vendet anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) shënojnë Ditën Botërore të Pronësisë Intelektuale nën përkujdesjen e Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (OBPI). Kjo ditë është një rast për të theksuar rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar për të adresuar sfidat dhe mundësitë që lidhen me pronësinë intelektuale.

Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale (WIPO) ka një rol kyç në promovimin e pronësisë intelektuale në nivel global. Për të shënuar Ditën Botërore të Pronësisë Intelektuale, WIPO zgjedh një slogan që synon të frymëzojë komunitetin global të krijuesve dhe mbrojtësve të pasurisë intelektuale. Kjo është një rast për të theksuar vlerën e bashkëpunimit ndërkombëtar në sigurimin e vijimësisë së krijimtarisë dhe për të adresuar sfidat aktuale në fushën e pronësisë intelektuale./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Lajmet

​Mbi 1 mijë e 600 persona mbesin ende në kërkim nga lufta e fundit në Kosovë

Sipas avokatit Naim Qelaj, ky është një fakt shqetësues.

Publikuar

nga

Institucioni i Avokatit të Popullit ka mbajtur një tryezë diskutimi me rastin e shënimit të Ditës Kombëtare të Personave të Pagjetur.

Në fjalën e tij, Avokati i Popullit, Naim Qelaj, tha se edhe pse kanë kaluar 25 vite nga lufta e fundit në Kosovës, ende mbetet i pazbuluar fati i mbi 1 mijë e 600 personave të zhdukur dhe se sipas tij ky është një fakt shqetësues. Ai u bëri thirrje institucioneve vendore dhe komunitetit ndërkombëtar që të bëjnë presion mbi autoritetet përgjegjëse në mënyrë që të zbardhet fati i personave të zhdukur.

Qelaj tha se vendosja e fatit të personave të zhdukur në tavolinën e dialogut politikë Kosovë-Serbi është i papranueshëm dhe nëse nuk vendoset si kërkesë e qartë për palët dhe të imponohet si detyrim dhe parakusht i çdo iniciative tjetër duke e vlerësuar si prioritet që nuk lejohet të kalohet.

“Kur kanë kaluar më shumë se 25 vite nga përfundimi i luftës në Kosovë ende nuk dihet fati i mbi 1 mijë e 600 personave të zhdukur. Ky është fakt shqetësues dhe pa drejtësi për viktimat. Andaj avokati i popullit bën thirrje institucioneve vendore dhe të gjithë komunitetit që pa kompromis të shtroj presion të detyrojnë autoritetet përgjegjëse të ofrojnë të gjithë mbështetjen dhe të dhënat që të çojnë në zbardhjen e fatit të personave të zhdukur. Vendosja ne tavolinën e dialogut politik dhe qëllimi që të arrihet kompromis me fatet e personave të zhdukur është i pa pranueshëm dhe nëse nuk vendoset si kërkesë e qartë për palët dhe të imponohet si detyrim dhe parakusht i çdo iniciative tjetër duke e vlerësuar si prioritet që nuk lejohet të kalohet”, tha Qelaj.

Ndërkaq, Andin Hoti, Kryetar i Komisionit Qeveritar për Persona të Zhdukur në këtë tryezë tha se për vitin 2024 janë gërmuar katër lokacione në territorin e Kosovës, ndërsa në vitin 2000/2001 në varrezat masive në Serbi janë gjetur mbi 900 persona të zhdukur. Ai tha se çështja e personave të zhdukur tashmë është ndërkombëtarizuar.

“Rreth 20 persona apo eshtra të personave që janë të zhdukur ia kanë arrit me i zhvarrosë, kanë arritur me i marrë dhe janë nën procedurat e mëtutjeshme. Shumicën e rezultateve i kemi marr dhe për të tjerat jemi në pritje me ja dërguar familjarëve eshtrat e familjarëve të tyre. Ndërkaq në vitin 2024 deri më tani i kemi gërmuar 4 lokacione me ç’rast i presim edhe 12 lokacione tjera që t’i realizojmë në kuadër të viti 2024. Në numër total janë mbi 2 mijë e 800 lokacione të tjera të gërmuara në Republikën e Kosovës. Kur flasim për territorin e Serbisë është çështje tjetër. U përmend që 950 persona kanë arritur që të gjinden në varrezat masive të Serbisë. 95 për qind nga ta janë gjetur në vitin 2000-2001 në tri varreza masive. Mendoj që Kosovës jo vetëm tashti por edhe në të kaluarën iu ka nevojitur një dokumentim, një hartim i asaj çka ka ndodh nuk nevoja asnjë klasifikim shpikje apo përgënjeshtrim por thjesht një dokumentim i gjithë atyre krimeve një bashkëpunim i tyre krimeve ose një bashkim i atyre dokumenteve në një institucion të vetëm. Kanë punuar pa rreshtuar edhe në forma të ndryshme edhe në kushte të ndryshme megjithatë shteti deri sot nuk është që ka pasur një institucion të qartë se ku dhe si do të ruhen gjitha këto dokumente. Përveç kësaj mendoj jam i bindur plotësisht që delegacioni i Serbisë i ka të gjithë informacionet për Kosovën, thjesht duhet me pas vullnetin, kurajën me i dhënë ato dhe mu përball me drejtësi mandej. Deri sa kjo nuk arrihet natyrisht që kjo do të jetë e vështirë. Natyrisht që ne do të kemi edhe gishtin të drejtuar nga ne sepse është normale përderisa kjo nuk arrihet e kemi shumë të vështirë. Jemi munduar 2 vite, kemi shkuar në Bruksel me ekipin e dialogut dhe kemi futur në kuadër të dialogut personat e zhdukur. E kemi ndërkombëtarizuar çështjen e personave të zhdukur. E kemi ndërkombëtarizuar e kemi ngrit në nivel demokratik në mënyrë që me pas një garancion e ai garancion të jetë BE. Më në fund, më 2 maj kemi arritur ta miratojmë, jo ta nënshkruajmë, deklaratën e personave të zhdukur si rrjedhojë e Aneksit të Ohrit”, tha Hoti.

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara