Kuriozitete

Ishujt artificial në Skoci, antikë dhe misteriozë!

Publikuar

Ndërsa askush nuk është i sigurt saktësisht pse u ndërtuan këta ishuj, ata ofrojnë një dritare unike në jetën njerëzore deri në kohën e Neolitit në Britani.

Ishte një kuriozitet i thjeshtë që e shtyu ish-zhytësinë e Marinës Mbretërore, Chris Murray, një dekadë më parë të zhytej në ujërat e akullta rreth një ishulli misterioz në një liqen të vogël në ishullin e tij të lindjes Lewis në Hebridet Skoceze. Por kur qeramika jashtëzakonisht e ruajtur mirë, që ai gjeti në rrethinën me baltë të ishullit ishte radiokarboni i datuar në vitin 3600 para Krishtit, kjo shtyu ndërgjegjësimin tonë për civilizimin në Ishujt Britanikë në një kohë para Stonehenge dhe piramidave të para në Egjipt.

Pjesa e tokës që del nga liqeni Hebridean është një shembull i një forme të shquar të një ishulli të bërë nga njeriu e që njihet si ‘crannog’. Pothuajse 600 nga këto ishuj artificialë janë regjistruar deri më tani nëpër Skocinë kontinentale dhe ishujt e saj.

Fjala crannog përkthehet nga Galishtja si “bir i pemës” ose “pemë e re”, duke iu referuar faktit se themelet e tyre ishin ndërtuar nga shtylla të gjata druri në shtratin e një liqeni përpara se të mbushnin brendësinë me gurë ose materiale të tjera natyrore për të krijuar një themel të fortë.

Thjesht mbledhja e shkëmbinjve për të formuar mbushjen për ishujt e rinj do të përfshinte pastrim dhe mbledhje të gjerë të materialit, pastaj gjithashtu vendosjen e flotillave të anijeve për të transportuar materialin nga bregu – është një detyrë mjaft e vështirë duke shtuar edhe sfidat e motit skocez!

Për ta vënë në dukje punën e vështirë, kur arkeologët u nisën për të rindërtuar një nga shumë crannogët e zbuluar në Loch Tay në Perthshire në vitet 1990 – duke përdorur mjete moderne – koha e ndërtimit zgjati tre vjet.

“Ne e dimë që crannogs ishin banesa, njerëzit jetonin në këto ishuj. Por për çfarë arsye mbetet e paqartë”, tha arkeologia nënujore Barrie Andrian. “Crannogs mund të kenë qenë banesa me status të lartë të liderëve lokalë. Ndoshta ato ishin tregti tregtare të vendosura në rrugët ujore që njerëzit lëviznin nëpër peizazh. Ose ndoshta jetesa në ujë mbante ndonjë rëndësi shpirtërore ose kozmologjike”.

“Ambienti nën ujë i crannogs ngadalëson proceset e prishjes”, tha Andrian. “Ruajtja është aq e mirë sa mjetet prej druri ruhen në mënyrë të përsosur. Dhe nuk janë vetëm artefakte. Ruajtja e madhe e materialeve të mbushura me ujë përfshijnë mbetje makro bimësh dhe poleni që na japin detaje rreth dietës, mjedisit dhe mënyrës së jetesës.”

“Crannogs janë kënaqësia e dendrokronologëve sepse druri përdoret me aq bujari në ndërtimin e tyre dhe sepse druri mbijeton aq mirë në kushtet anaerobe brenda crannog,” tha ajo. “Dendrokronologjia është në gjendje të datojë prerjen e drurit në vitin kalendarik, dhe për pasojë ne mund të zhvillojmë kronologji shumë të sakta për ndërtimin e një crannog”.

Pas eksplorimeve, arkeologët po zbulojnë gjetje unike në të gjithë Skocinë. “Shpesh gjejmë objekte që nuk i gjejmë kurrë në vendet arkeologjike të tokës së thatë, si lëkura, artefakte prej druri dhe tekstilet,” tha ajo.

Pas zbulimit të qeramikës së Murray, Google Earth ndihmoi në identifikimin e vendeve të tjera të mundshme Hebridean crannog, duke përfshirë Loch Arnish, Loch Langabhat dhe Loch Borgastail; ndërsa Andrian përdor dronin, aeroplanë për ti vëzhguar këto vende.

Ndërsa Skocia ka kaq shumë liqene që presin të hulumtohen, ekziston një mundësi e veçantë që të zbulohen më shumë crannogs./UBTNews

Kuriozitete

Si ndodhi klonimi i qengjit Dolly?

Shkenca e paraqiti Dollyn si arritjen të vitit.

Publikuar

nga

Shkencëtarët skocezë më 22 shkurt të vitit 1997, njoftuan klonimin e suksesshëm të një qengji, Dolly, me kontributin e tre deleve nëna, një me vezë , tjetra me ADN-në, dhe e treta kishte mbajtur në fetus embrionin e klonuar.

Shkenca e paraqiti Dollyn si arritjen të vitit. Dolly jetoi në Institutin Roslin në Edinburg, Skoci, madje lindi edhe gjashtë qengja.

Dolly u prek nga artriti dhe më 14 shkurt 2003 u vu në gjumë për vdekje për shkak të sëmundjes progresive të mushkërive. Klonimi i gjitarëve (grupim qeniesh ku bën pjesë edhe njeriu) është provuar tejet joefikas. Dolly ishte e vetmja mes 277 përpjekjeve që mbijetoi dhe arriti deri në atë moshë 6 vjeç, edhe pse në vitin 2014 shkencëtarët kinezë raportuan sukses në klonimin e derrave.

Shkencëtarët që klonuan Dollyn, shpallën në vitin 2007 se teknika e përdorur në rastin e Dollyt nuk mund të jetë e efektshme për klonimin e njeriut.

Vazhdo të lexosh

Kuriozitete

Pesë fakte interesante rreth Diellit

Dielli ka një moshë mesatare, astronomët besojnë të jetë formuar 4.59 miliardë vjet më parë. Në pesë miliardë vjet do të hyjë në fazën e Gjigantit të Kuq.

Publikuar

nga

Dielli është afro 25 mijë vite dritë larg nga qendra e galaktikës tonë “Udha e Qumështit”.

Dielli ka një moshë mesatare, astronomët besojnë të jetë formuar 4.59 miliardë vjet më parë. Në pesë miliardë vjet do të hyjë në fazën e Gjigantit të Kuq.

Dielli prodhon një sasi enorme të energjisë për të nxehur sistemin tonë diellor. Çdo sekondë rreth 700 milionë ton të Hidrogjenit shndërrohen në Helium, me procesin kimik të Fusionit Nuklear.

Dielli përbëhet nga 72% hidrogjen dhe 26% helium, dhe disa elemente të tjera në gjurmë. Kjo masë e dendur përbën rreth 99% të tërë masës në sistemin tonë diellor.

Nëse dielli do të shuhej, brenda një jave temperatura e tokës do të bëhej -18  ̊C. Për një vjet do të bëhej -73  ̊C, ndërsa brenda disa milionë viteve do të stabilizohej në -240  ̊C./UBTNews/

 

Vazhdo të lexosh

Kuriozitete

Një nga fenomenet më të mahnitshme të natyrës

Shkaku i kësaj shfaqje të pabesueshme është një proces kimik që ndodhë në ujë.

Publikuar

nga

“Vala luminoze” në Maldive është një nga fenomenet më të mahnitshme të natyrës. Oqeani shndritë me një hije të pastër kaltër dhe gjelbër. Ky fenomen i mahnitshëm njihet si “vala luminoze”.

Shkaku i kësaj shfaqje të pabesueshme është një proces kimik që ndodhë në ujë. Organizmat mikroskopikë, si planktoni dhe bakteret, shkaktojnë një reaksion kimik kur lëvizin në ujë. Këto organizma shkaktojnë një efekt bioluminescent, duke shkaktuar dritë në ujë kur janë të shqetësuar ose të përzier me ujin.

Për vizitorët që kanë fatin të shohin këtë shfaqje të mrekullueshme, ajo ofron një përvojë të pazakontë dhe të mahnitshme. Në këtë spektakël të natyrës, oqeani bëhet si një qiell me yje, duke e bërë atë një destinacion të veçantë për të eksploruar bukuritë dhe misteret e botës nën ujë./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Kuriozitete

Sahara – shkretëtira më e madhe dhe e nxehtë në botë

Studimet thonë se është e vjetër mbi 4 milionë e 600 mijë vjet.

Publikuar

nga

Sahara një shkretëtirë unike në botë, si për nga madhësia e saj ashtu edhe për ekosistemin që është krijuar në të. Ajo llogaritet të jetë 9 milionë e 200 mijë kilometra katrorë, që nënkupton përafërsisht sa sipërfaqja e Kinës.

Shtrihet në dhjetë shtete Algjeri, Çadi, Egjipt, Libi, Mali, Mauritani, Marok, Nigeri, Sudan dhe Tunizi. Studimet thonë se është e vjetër mbi 4 milionë e 600 mijë vjet. Temperaturat shkojnë mbi 55  ̊c, madje në raste edhe më shumë.

Sahara është nje nga shkretëtirat më të thata në botë dhe ka një numër të ulët të rreshjeve vjetore. Rreshjet në këtë shkretëtirë gjithashtu janë të parregullta. Në disa pjesë të shkretëtires dhe kryesisht në pjesën e Libisë,Egjiptit dhe Sudanit ka dekada qe nuk jane parë me rreshje të shumta shiu dhe këto vende mbajnë rekord kryesor për sasinë më të ulët shiu në botë rreth 10 mm shi. Disa herë dhe për shkak të nxehtësise së madhe në shkretëtirë shiu avullon dhe para se të bjeri. Mesatarisht bie shi rreth 10 ose 15 ditë në vite por ka edhe vende në të cilat bie vetëm 5 ditë në vit./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara