

Kuriozitete
Pse njerëzit ende besojnë në shtriga?
Një 40% e shquar e popullsisë globale në 95 vende është e bindur se shtrigat ekzistojnë.
Published
3 years agoon
By
Betim Gashi“Jam shtrigë moderne, qëndroj pas kësaj”, thotë Barbara nga Këlni. Në mesjetë, ajo me siguri do të digjej në gur për një deklaratë të tillë.
Barbara s’është e vetmja që beson në magji sot. Sipas “Besimet e magjisë në mbarë botën: një analizë hulumtuese”, një studim global i publikuar në nëntor nga ekonomisti Boris Gershman i Universitetit amerikan në Uashington, D.C., një 40% e shquar e popullsisë globale në 95 vende është e bindur se shtrigat ekzistojnë.
Kjo shifër luhatet nga vendi në vend: në Tunizi është rreth 90%, në Gjermani vetëm 13%. Sipas autorëve të studimit, ata që besojnë në syrin e keq dhe mallkime, janë “besimtarë të shtrigave”.
Barbara, megjithatë, nuk dëshiron të mallkojë askënd, tha ajo prerazi për DW: “Ky imazh klasik i një shtrige që del fshehurazi gjatë natës, duke fluturuar mbi një fshesë dhe duke sjellë në mendje diçka të keqe për njerëzit, kjo është sigurisht një marrëzi totale”.
Për shekuj me radhë, shumë njerëz, veçanërisht gratë, ranë viktimë e këtij nocioni të shtrigës, dhe veçanërisht midis viteve 1450 dhe 1750 në Evropë. Çfarëdo fatkeqësie – sëmundje, bagëti të ngordhur, korrje të dështuara, një biznes i dështuar – duhej një kok turku. Kjo ishte e zakonshme në të kaluarën, por ekziston ende sot në disa vende.
“Ide të ngjashme të magjisë me ato të periudhës së hershme moderne ekzistojnë sot në pjesë të tjera të botës si një shpjegim për fatkeqësinë”, tha për DW etnologia Iris Gareis.
“Fatkeqësisht, për dekada njerëz që besohet se ishin magjistarë apo shtriga janë vrarë në një mënyrë mizore në shumë pjesë të botës”.
Ndërsa në vende të tilla si Tanzania ose Gana, gratë e akuzuara për magji duhet të kërkojnë strehim në të ashtuquajturat kampe shtrigash për t’i shpëtuar vdekjes, disa njerëz në hemisferën veriore deklarojnë hapur se merren me magji.
Për shembull, Justin (emri i ndryshuar): “Si fëmijë, ju mësoni për shtrigën në tregimin Hansel dhe Gretel, si i ligu që ha të mirën. Dhe në një moment, ju trajtoni atë nocion dhe mësoni ta shihni shtrigën si një grua e mençur”.
Justin është një ndjekës i vetëshpallur i Wicca – një lëvizje fetare neopagane e quajtur sipas fjalës së vjetër angleze për shtrigë.
“Hexe”, emërtimi gjerman për “shtrigë”, rrjedh nga gjermanishtja e vjetër “hagazussa”, që do të thotë gardh-kalorës. Dikush që mund t’i shohë botët tjera, thotë Justin, dhe mund të sjellë magji në jetën e tij ose të njerëzve të tjerë. Shpirtrat dhe ritualet magjike e ndihmojnë atë, thotë ai, duke shtuar se për të Krishterimit i mungonte ai sens magjie dhe ai kurrë nuk u mishërua në atë fe.
Në një univers paralel
Barbara gjithashtu nuk e ndiente si shtëpi të saj Kishën e Krishterë. Si shtrigë, ajo është një ndjekëse e feve natyrore, thotë ajo. Ajo flet me pemët dhe përdor një daulle për të rënë në kontakt me shpirtrat dhe për të shkuar në ekstazë. Ajo thotë se këtë e ka mësuar nga një shaman.
“Universi i magjisë është i pasur dhe plot ngjyra. Ju jetoni pak këtu dhe pak në një botë paralele”, deklaroi ajo.
Ndonëse shumë shtriga moderne lexojnë letra tarot, Barbara preferon të përdorë runat për të parashikuar të ardhmen.
“Pse duhet të pres që fuqitë e fatit të më japin diçka?” ajo pyet. “Nëse bëj një pyetje, përgjigjja është e sigurt që do të vijë”.
Ajo gjithashtu ka gjithmonë temjan dhe ekstrakte bimore në shtëpi – për të luftuar sëmundjet.
“Gjithçka tingëllon si barishte. Por supozohet të tingëllojë gjithashtu, sepse kjo është ajo që më parë ishte magjia, njohja e bimëve dhe shërimi i njerëzve”.
Por nga një këndvështrim historik, imazhi i shtrigës si një grua e mençur me njohuri të veçanta si shëruese dhe mami nuk është gjë tjetër veçse një klishe, thotë etnologia Iris Gareis.
Shtrigat si figura për feministët
Fenomeni i shtrigave moderne është i lidhur ngushtë me lëvizjen e grave të viteve 1970, e cila u rebelua kundër dominimit të botës mashkullore.
“Në shtrigë, ata kishin një figurë, si të thuash”, thotë Gareis. “Sigurisht, këto feministe nuk ishin studiuese shtrigash. Ato ishin thjesht gra normale, madje edhe intelektuale që thjesht përvetësuan këtë imazh të gruas së shtypur”.
Në vitet 1980, këtij imazhi iu shtua edhe aspekti shpirtëror. Ishin veçanërisht gratë urbane ato që tërhiqeshin nga fetë e bazuara në natyrë, thotë etnologia.
“Ajo që mund të imagjinoj është se në kohë pasigurie, njerëzit e kërkojnë shpëtimin e tyre në natyrë”.
Megjithëse shumë shtriga moderne në metropolet urbane nuk i përkasin asnjë grupi, por Wiccans organizohen në qarqe.
Kulti Wiccan e ka origjinën në Britani në gjysmën e parë të shekullit të 20-të dhe njihet si fe atje, siç është në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Lloje të ndryshme magjie
“Disa thonë se duhet t’i vendosni një kapelë të zezë me majë një shtrige në mënyrë që ajo të njihet si e tillë”, tha Justin, megjithëse shton se kjo s’i pëlqen atij.
“Ky është komuniteti im i vogël i lig i shtrigave”, shton ai me një vezullim në sy.
Megjithatë, në asnjë mënyrë nuk dëshiron të dëmtojë askënd, thotë ai. Por ai është i bindur, ashtu si Barbara, se ka shtriga me qëllime të errëta: “Ka magjistarë që bëjnë mallkime dhe magji me të cilat mund të arrijnë patjetër diçka”.
Paralele mes besimit te shtrigat dhe teorive konspirative?
Sipas studimit të Gershman, besimi në magji është më pak i përhapur në mesin e njerëzve të mirëarsimuar dhe ekonomikisht të shëndoshë, por iris Gareis nuk është aq e sigurt: “Në funksion të teorive moderne të konspiracionit, të cilat u bënë veçanërisht të dukshme gjatë pandemisë COVID në ShBA, dhe edhe këtu në Gjermani, kjo është e dyshimtë”.
Në fund të fundit, ajo thekson se ka edhe njerëz të arsimuar që besojnë se reptiloidët, ose njerëzit hardhuca, jetojnë mes nesh dhe kontrollojnë ngjarjet në politikë dhe ekonomi – diçka që është e pakuptueshme për të.
Magjia nuk është një lojë
Justin thotë se nuk duhet të përfshiheni në magji nëse nuk i keni këmbët në tokë: “Njerëzit që janë të paqëndrueshëm mendërisht duhet të qëndrojnë larg magjisë. Nëse ata nuk mund të marrin jetën e tyre nën kontroll, ata nuk do të gjejnë një mënyrë për të balancuar veten përmes magjisë ose Wicca. Nëse nuk jam i bazuar, atëherë nuk mund të shtrihem dhe të eksplorojë qiejt”.
Ose për të cituar Hamletin e Shekspirit, “Ka më shumë gjëra në Qiell dhe Tokë, Horatio, sesa ëndërrohen në filozofinë tënde”./UBTNews/
You may like
Kuriozitete
Pse nuk bën të parkosh automjetin në bar të thatë?
Published
1 week agoon
July 11, 2025By
UBT News
Vera është koha e të nxehtit të madh dhe thatësirave, dhe e gjitha kjo është një terren i përshtatshëm për zjarre.
Burimet e zjarreve mund të jenë të ndryshme, nga ato natyrore deri te zjarrvënësit që kënaqen me flakët.
Në Spanjë, Agjentët e mbrojtjes së mjedisit lëshuan paralajmërimin interesant, parkimi i veturave mbi thatësi, veçanërisht pas një udhëtimi të gjatë, është i rrezikshëm. Shkaku qëndron te sistemi i shkarkimit të gazrave, pra te katalizatori, komponent i projektuar për të reduktuar ndotjen që lëshojnë automjetet.
Gjatë funksionimit normal, ky element mund të arrijë temperatura të larta, nga 400 deri në 800 gradë Celsius, duke shkaktuar ngrohje të konsiderueshme në zonën poshtë makinës. Pas një udhëtimi prej disa kilometrash, nxehtësia në pjesën e poshtme të automjetit mund të arrijë në 300 gradë Celsius.
Nëse vetura parkohet mbi bar të thatë, nxehtësia mjafton që bimësia të nisë të digjet për disa sekonda.
Masa më e thjeshtë për të shmangur këtë lloj zjarri është të mos parkoni automjetet jashtë zonave të përcaktuara për këtë qëllim, veçanërisht në vende ku ka bimësi të thatë.
Kuriozitete
Barbie bën versionin e kukullës me diabet të tipit 1
Published
1 week agoon
July 9, 2025By
UBT News
Kukulla e re “Barbie” nga kompania e njohur e lodrave “Mattel” ka pompë insuline e monitor të glukozës, e cila është pjesë e serisë së re të kukullave të lansuara nga brendi, ka raportuar The Guardian.
Kjo kukull është projektuar në mënyrë që fëmijët me diabet ta ndiejnë veten të përfshirë në shoqëri..
Në filmin “Barbie”, të regjisores Greta Gerwig, Barbieland është vend i gjithëpërfshirjes e diversitetit. Që nga 2019 “Mattel” ka filluar të prodhojë kukulla me aftësi të kufizuara, ani pse kjo kukull e njohur ekziston që nga viti 1959.
Kompania ka lansuar “Barbien” e parë me sëmundjen e diabetit të tipit 1, edicioni i fundit i rangut, për të cilin ka deklaruar se është projektuar “të ua mundësojë fëmijëve ta gjejnë veten te kjo kukull e ta inkurajojnë sa më shume lojën me kukulla përtej eksperiencave jetësore”.
Diabeti i tipit 1 është sëmundje autoimune ku vet trupi i sulmon dhe i shkatërron qelizat e pankreasit që e krijojnë insulinën. Sëmundja diagnostikohet në fëmijëri dhe pacientët monitorojnë nivelin e sheqerit në gjak e të marrin insulinë.
“Barbie” e re është dizajnuar në bashkëpunim me organizatën jo-fitimprurëse Breakthrough T1D.
Kukulla ka një pajisje për monitorimin e glukozës, që e ka të vendosur në krah, një telefon mobil me aplikacionin CGM, i cili iu ndihmon që ta përcjellë nivelin e sheqerit në gjak. Ajo ka pompë insuline një çantë që ia zë të gjitha pajisjet mjekësore që i duhen si dhe ushqimet.
Krista Berger, zëvendës shefe e kukullave “Barbie” në “Mattel”, ndërkohë që po promovonte kukullën e re ka thënë se ky është një hap i rëndësishëm drejt përkushtimit që ka kompania për gjithëpërfshirje dhe përfaqësim.
“‘Barbie’ ndihmon fëmijët të fitojnë përceptimet e para për botën, duke reflektuar edhe sëmundjen e diabetit tipi 1, sigurohemi që më shumë fëmijë të mund ta shohin veten në historitë që i imagjinojnë përmes lojës me kukullat që i duan”, ka thënë Berger.
“Barbie” e parë afroamerikane u lansua gjatë viteve ’60, kurse ato hispanike u lansuan gjatë viteve ’80, ndërkohë që shumë kukulla në profesione të ndryshme që ushtrojnë gratë u prezantuan në vitet ’90 e 2000.
Në ditët e sotme ka më shumë se 175 lloje të ndryshme të kukullave në fjalë, me shumë ngjyra lëkure, syve, flokëve, tipe të ndryshme trupash si dhe aftësive të kufizuara trupore. Kompania ka përshirë edhe “Barbien” e verbër, “Barbien” afromarikane më sindromë Down, kukulla me aparat dëgjimi, me proteza të ndryshme për gjymtyrë, kukulla me karrocë si dhe “Barbien” më sëmundjen e lëkurës, që quhet vitiligo.
“Barbie” nuk është e vetmja kukull që fokusohet te diversiteti. Kompanie e lodrave “Lottie” ka kukulla me sindromën Down si dhe me autizëm, ndërkohë që kompania “Lego” shet shumë lloje të figurave që kanë aftësi të kufizuara fizike.
“Përfaqësimi ka rëndësi, sidomos në fëmijëri. Të shohësh ‘Barbie’ me diabet të tipit 1 ndihmon në normalizimin e kësaj sëmundje e në uljen e stigmatizimit dhe u tregon fëmijëve që nuk qëndrojnë vetëm në këtë botë. Ky është hap pozitiv drejt ndërtimit të vetëbesimit, përfshirjes dhe kuptimit se si është të jetosh me diabet”, ka thënë Arjun Penasar, shef ekzekutiv i “diabetes.co.uk”.
Kuriozitete
Çfarë janë kukullat Labubu dhe pse njerëzit po lënë kokat pas tyre?
Published
2 weeks agoon
July 7, 2025By
UBT News
Labubu, një krijesë e vogël me veshë lepurushi, dhëmbë të theksuar dhe veshje të çuditshme, është kthyer në aksesorin më të paparashikuar të verës 2025.
I varur në çanta Hermès, Louis Vuitton apo Bottega, kjo lodër e çuditshme ka rrëmbyer jo vetëm influencueset dhe VIP-at si Rihanna, Dua Lipa dhe Lisa nga Blackpink, por edhe gjithë gjeneratën Z.
Si u krijua Labubu?
Kukulla Labubu u krijua më 2015 nga Kasing Lung. E frymëzuar nga mitologjia nordike, Labubu është pjesë e universit “The Monsters” dhe përfaqëson një personazh të mirë që shpesh gabon pa dashje. Kukullat vijnë në forma të ndryshme dhe të mbështjella me kostume në varësi të një tematike dhe shiten si “blind boxes”, pra ti nuk e di kurrë cilën do të marrësh derisa ta hapësh.
Pse janë bërë kaq të famshme?
Nostalgjia – Shumë nga blerësit e sotëm janë rritur me anime, lodra dhe personazhe të viteve ’90 dhe 2000. Tani, me më shumë të ardhura, ata rikthehen tek ato ndjesi të thjeshta dhe të lumtura përmes kukullave si Labubu.
Kultura e “kidult” – Brezat e rinj nuk kanë më frikë të përqafojnë fëmijërinë edhe si të rritur. Tregu i lodrave për të rritur është në bum.
Elementi i misterit – Kukullat vijnë të fshehura në kuti “surprizë”, duke krijuar ndjesinë e lojës me fat. Ndjenja e emocionit nga unboxing-u është si një dozë dopaminë.
A do të rritet vlera e tyre?
Shumë mund të shihen si investim, njësoj si kartat Pokémon apo Beanie Babies dikur. Një Labubu i rrallë është shitur për 1,000 paund. Marka po zgjeron “universin” me produkte të reja si kapëse flokësh, mbështjellës për AirPods apo aksesorë telefoni. Herën tjetër kur të shohësh një kukull të vogël me dhëmbë të çuditshëm që rri varur në një çantë luksoze, ndoshta duhet të pyesësh veten “çfarë është më me vlerë – çanta, apo Labubu?”.
Kuriozitete
Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku
Published
2 weeks agoon
July 5, 2025By
UBT News
Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.
Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.
Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.
Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.
Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.
Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).
Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.
Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.

Ligjëratë mbi Vëzhgimin Satelitor në kuadër të Akademisë Verore në Fakultetin e Sistemeve të Informacionit

Vizitë zyrtare dhe ligjërata akademike nga profesorët e University of Sannio në UBT

UBT vazhdon të vendosë standarde globale – përkrah universiteteve më prestigjioze në botë në rangimin e fundit global nga WURI

Qendra e Laboratorëve testues në UBT është qendra më e madhe në rajon

UBT dhe Binance bashkë në një ngjarje unike për Blockchain dhe sigurinë në kripto

Gjykata cakton një muaj paraburgim për policin e dyshuar për spiunazh

Rritet dukshëm numri i operacioneve në vena në Klinikën e Kirurgjisë

Apple po përgatitet të prezantojë iPhone e parë të palosshëm

OnePlus me një kabllo speciale për karikimin e telefonit
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore