Kulturë

Naum Veqilharxhi, iluministi i Rilindjes Kombëtare

Published

on

Muzeu Historik Kombëtar kujtoi sot në 227-vjetorin e lindjes ideologun e parë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Naum (Bredhi) Veqilharxhin (1797-1854).

Naum Veqilharxhi, një mendimtar i shquar dhe iluminist i thellë, luajti një rol të pazëvendësueshëm në formimin e ideve që do të shërbenin si bazë për lëvizjen e Rilindjes Kombëtare Shqiptare. Lindi në Vithkuq të Korçës, një fshat i njohur për traditat e tij kulturore, ku kaloi fëmijërinë. Pas vitit 1806, ai dhe familja e tij u shpërngulën në Moldavi, duke u vendosur në Kishinjev, ku filluan përpjekjet e tij për t’u angazhuar në çështje më të mëdha kombëtare.

Një nga momentet më të rëndësishme në jetën e tij ishte pjesëmarrja në kryengritjen e eteristëve në Rumani në vitin 1821, një ngjarje që do të shënonte një kthesë të rëndësishme në historinë e popullit shqiptar. Veqilharxhi, si një nga udhëheqësit e kësaj kryengritjeje, e ngriti lart çështjen e çlirimit të Shqipërisë, duke e lidhur atë ngushtë me idealet iluministe të arsimit dhe zhvillimit kombëtar.

Veprat e tij, si përpjekjet për të ndihmuar në shkrimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe, janë ndihmës të mëdhenj në zhvillimin e identitetit kombëtar shqiptar. Në vitin 1824, ai nisi punën për hartimin e një alfabete të re për shqipen, të përbërë nga 33 shkronja, që synonte të përputhej me fonetikën e gjuhës. Ky alfabet, që do të ishte i pranueshëm nga të gjithë, u shfaq për herë të parë në abetaren “Evëtari”, botuar në vitin 1844. Ky hap ishte një akt revolucionar për kohën dhe u prit me entuziazëm, duke shërbyer si një mjet i fuqishëm për arsimimin e popullsisë, kryesisht në krahinat jugore të Shqipërisë. Edhe më vonë, për të përmbushur kërkesat e mëtejshme, ai e ribotoi këtë abetare në vitin 1845 me titullin “Fare i ri Evëtar shqip”.

Po ashtu, Veqilharxhi krijoi një gramatikë dhe përgatiti libra e dorëshkrime të tjera që janë humbur, por që dëshmojnë pasionin dhe angazhimin e tij për zhvillimin e arsimit dhe përhapjen e kulturës shqiptare. Në vitin 1846, ai botoi një “Letër qarkore” në gjuhën greke, që i drejtohej bashkatdhetarëve ortodoksë në Shqipëri, duke theksuar nevojën e ruajtjes së identitetit kombëtar.

Një tjetër aspekt i veprës së Naum Veqilharxhit është vizioni i tij për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur, që do të mbështetej në gjuhën e saj dhe kulturën kombëtare. Ai ishte ndër të parët që kuptoi rrezikun e madh të shkombëtarizimit që vinte nga shkollat e huaja, të cilat shërbenin për të asimiluar shqiptarët në identitetet e huaja, dhe punoi për të krijuar një sistem shkollor shqiptar që do të përfshinte të gjithë fëmijët, duke i dhënë arsimin si një mjet për t’u ngritur në nivelin e kombeve të qytetëruara.

Veqilharxhi ishte një njeri me largpamësi të thellë, që nuk e sheh popullin shqiptar si një masë të thjeshtë, por si një komb me karakter të veçantë, me gjuhën dhe zakonet e tij, me një thesar të pasur kulturor. Ai besonte se shqiptarët, me aftësitë dhe virtytet e tyre, mund të krijonin një shtet të fortë dhe të lirë, dhe për këtë arsye, ai luftoi gjithmonë kundër atyre që ishin vënë në shërbim të të huajve dhe që donin të shkatërronin identitetin shqiptar.

Veprat e Naum Veqilharxhit, sidomos angazhimi i tij për arsimin dhe kulturën, e bëjnë atë një figurë themelore të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. I helmuar në Stamboll nga Patrikana, ai u largua nga jeta, por la një trashëgimi të pashlyeshme. Naum Veqilharxhi u bë një shprehës i një kthese të madhe në historinë e kombit shqiptar, duke hapur rrugën për një popull të kulturuar, të arsimuar dhe të lirë, që më vonë do të çonte në shpalljen e pavarësisë dhe krijimin e shtetit shqiptar./UBTNews/

Magazinë

Pete Davidson zbulon plagë të thella familjare mes një paraqitjeje të re në skenë

Published

on

Pete Davidson, komediani i njohur 31-vjeçar, ka treguar publikisht një kapitull të errët të jetës së tij familjare, gjatë një shfaqjeje në Newark, në kuadër të festivalit “North to Shore”.

I njohur për stilin e tij të drejtpërdrejtë dhe humorin e errët, Pete foli për gjyshin nga nëna një njeri me të cilin ka marrëdhënie të tendosur dhe që aktualisht po përballet me një sëmundje të rëndë të mushkërive.

Në skenë, Pete rrëfeu se gjyshi vuante nga emfizema dhe kancer në mushkëri, por theksoi se nuk ka lidhje emocionale me të, shkruan DailyMail.

Ai tregoi se ai e kishte keqtrajtuar gjatë fëmijërisë e shprehu ndjenja të përziera për shëndetin e përkeqësuar, duke e përshkruar si “njeri i vjetër që po vdes”, ndonëse shtoi se po përpiqet të jetë pranë nënës së tij, e cila po kalon momente të vështira.

Pete solli kujtime nga fëmijëria e përmendi përpjekjet për të gjetur ndonjë kujtim pozitiv, duke shtuar se dëshiron të ndihmojë mamanë e tij, të cilën e konsideron si një nga njerëzit më të rëndësishëm të jetës së tij. Shfaqja shënoi ndryshim për Pete, i cili ishte me pamje të re, mjekër e mustaqe, me stil serioz.

Ai gjithashtu ka nisur heqjen e tatuazheve, duke e quajtur këtë një mënyrë për t’u shkëputur nga një version i kaluar dhe i dhimbshëm i vetes.

Pavarësisht sfidave me shëndetin mendor dhe të kaluarën e vështirë përfshirë humbjen e babait në sulmet e 11 shtatorit Pete vazhdon të përdorë skenën si një hapësirë për të shprehur veten me ndershmëri brutale e për të përballuar demonët me humor, duke fituar simpatinë e audiencës për sinqeritetin e tij.

Continue Reading

Magazinë

Si e kaloi Princesha Diana ditëlindjen e saj të fundit?

Published

on

Vetëm dy muaj para aksidentit tragjik me makinë që i mori jetën Princeshës Diana, ajo e kaloi ditëlindjen e saj të fundit në një gala, por jo pa ndarë pak kohë për t’u takuar me fansat e saj.

Princesha festoi ditëlindjen e saj të 36-të më 1 korrik 1997 me stil, duke marrë pjesë në një gala të mbajtur për nder të 100-vjetorit të Galerisë Tate në Londër.

Ajo u shfaq me fustan të zi me rruaza që e mori si dhuratë për ditëlindje nga i dashuri, stilisti Jacques Azagury, ndërsa aksesori i saj ishte një gjerdan i shndritshëm me gurë të gjelbër dhe vathë që përputhen.

Diana gjeti kohë për të përshëndetur fansat që ishin mbledhur jashtë muzeut dhe po i uronin ditëlindjen. Ata mbuluan me dhurata për ditëlindje, duke përfshirë kartolina, lule dhe një tullumbace të vogël rozë me një arush pelushi vizatimor mbi të.

“Diana kishte një talent me njerëzit. Ajo mund ta bënte këdo të ndihej rehat me të”, tha më parë vëllai i saj, Charles, për People.

Vera e saj e fundit përfshinte një udhëtim në SHBA, ku foli në një gala të Kryqit të Kuq dhe takoi Hillary Clinton, dhe vizitë në Bosnjë për të punuar në një fushatë për viktimat e minave tokësore. Ajo kaloi pushimet në Saint-Tropez me të dashurin Dodi Al Fayed e dy djemtë e saj, Princin William e Princin Harry.

Pasi kaluan nëntë ditë me Al Fayed duke pushuar në Rivierën Franceze dhe Italiane, çifti mbërriti në Paris më 30 gusht. Disa orë më vonë, si Diana ashtu edhe Dodi u vranë në një aksident me makinë në tunelin Pont de l’Alma, ndërsa udhëtonin nga hoteli Ritz Paris në një apartament tjetër në qytet.

Continue Reading

Magazinë

Kapelja që “vodhi shfaqjen”, DiCaprio komentohet pas paraqitjes në dasmën e Jeff Be-së

Published

on

Leonardo DiCaprio ka qenë sërish në qendër të vëmendjes, këtë herë jo për një rol të ri kinematografik, por për stilin e tij të pazakontë në dasmën luksoze të Jeff Bezosit dhe Lauren Sánchezit, të zhvilluar në Venecia.

Aktori hollivudian, i njohur për paraqitjet e tij të rafinuara në tapetin e kuq, u shfaq me një kombinim që u komentua gjerësisht në rrjetet sociale: një smoking klasik i zi i kombinuar me një kapele sportive që i mbulonte pothuajse tërë fytyrën.

Kjo pamje e pazakontë e DiCaprio-s, ndërsa ecte drejt vendit të ceremonisë në ishullin San Giorgio Maggiore, nuk i shpëtoi syrit të pjesëmarrësve dhe aq më pak atij të internetit. Ndërkohë që përpiqej të qëndronte nën radar, koka me mbishkrimin “Los Angeles Dodgers” e bëri të pamundur këtë përpjekje – përkundrazi, e bëri një nga figurat më të përfolura të mbrëmjes.

Reagimet në rrjet nuk munguan. Disa e morën me humor, duke komentuar se aktori “po përpiqej të ishte i padukshëm, por përfundoi në qendër të gjithë vëmendjes”. Të tjerë e ironizuan me batuta si: “Leo, ky nuk është një mision sekret”, apo “Hiqe kapelen, nuk je në stadium”.

Continue Reading

Magazinë

Beyoncé kritikohet për shkak të mbishkrimit në bluzën e saj

Published

on

Beyoncé është përballur me një valë kritikash pas performancës së saj në Paris në kuadër të turit Cowboy Carter, ku u shfaq me një bluzë që shumë e konsideruan fyese ndaj popujve indigjenë.

Bluza e veshur nga këngëtarja gjatë një koncerti për nder të Juneteenth (dita që shënon fundin e skllavërisë në SHBA) paraqiste figurat e Buffalo Soldiers, njësi të ushtrisë amerikane të përbëra nga ushtarë afrikano-amerikanë që vepruan nga fundi i shekullit XIX deri në fillim të shekullit XX.

Por, problemi lindi nga mbishkrimi në pjesën e pasme të bluzës, ku thuhej:

“Armiqtë e tyre ishin armiqtë e paqes, rendit dhe vendbanimeve: indigjenët luftarakë, banditët, hajdutët e bagëtive, vrasësit, kontrabandistët, shkelësit e ligjit dhe revolucionarët meksikanë.”

Foto dhe video të performancës me këtë bluzë janë të publikuara edhe në faqen zyrtare të Beyoncé.

Shumë ndjekës, aktivistë indigjenë dhe personalitete të rrjeteve sociale kanë reaguar ashpër ndaj përshkrimit që i bëhet në bluzë amerikanëve indigjenë dhe revolucionarëve meksikanë, duke e cilësuar atë si anti-indigjene dhe përkrahëse të imperializmit amerikan.

Kritikat u shtuan edhe më shumë nga aktivistë, studiues dhe artistë indigjenë, por edhe nga fansa të vetë këngëtares, të cilët kërkojnë një falje nga ajo.

Kush ishin Buffalo Soldiers?

Ishin pjesë e 6 njësive të ushtrisë amerikane të krijuara pas Luftës Civile të SHBA-së më 1866. Përbëheshin nga ish-skllavë të liruar, njerëz të lirë me ngjyrë e veteranë të Luftës Civile. Ata morën pjesë në qindra konflikte, nga lufta me Spanjën, deri te Lufta e Parë dhe e Dytë Botërore, derisa u shpërbënë më 1951.

Ndërsa roli i tyre në historinë amerikane është i rëndësishëm, diskutimi aktual rreth bluzës së Beyoncé ka hapur një debat të thellë mbi mënyrën se si paraqiten kapituj të ndërlikuar të historisë, dhe se kush mbetet viktimë e kësaj narrative.

Continue Reading

Të kërkuara