Letërsia e Shqipërisë dhe Kosovës në këndvështrimin e Mehmet Krajës është një. Dy letërsitë burojnë nga përvojat e ndryshme, Shqipëria për 50 vite krijoi nën diktaturë, kurse Kosova u has me përvojën si gjuhë e dytë që la shenjën e saj deri në vitin 1999. Letërsia e Shqipërisë dhe letërsia e Kosovës janë dy letërsi me përvoja dhe zhvillime të ndryshme. Ato i bashkon shqipja, gjuha e tyre e njëjtë. Ky ishte thelbi i një ligjërate që akademik Mehmet Kraja ka mbajtur sot në qendrën Sotir Kolea. Me një qasje analitike, Kraja theksoi rrënjët e përbashkëta të kulturës letrare shqipe, ndërkohë që zbuloi dallimet në përvojën dhe zhvillimin e tyre.

Përballë audiencës të mbushur me intelektualë dhe dashamirës të letërsisë, Kraja u shpreh: “Letërsia shqipe eshte një dhe e pandarë ashtu siç është dhe gjuha shqipe, një dhe e pandarë. Letërsinë e përcakton gjuha dhe identiteti i saj. Nëse kemi përvoja të ndryshme letrare, prapë se prapë ato gjuhën e kanë të përbashkët dhe e tillë funksionon. Gjuha shqipe ka variantet e saj. Letërsia shqipe ka përvojat e saj”.

Në rrafshin e gjuhës dhe letërsisë, akademiku Mehmet Kraja bëri një deklaratë për unifikimin dhe pasurimin e gjuhës së shkruar shqipe. Ai u ndal në sfidat që përjeton letërsia shqipe, veçanërisht në lidhje me përdorimin e variantit gegërisht. Kraja shpreh qartazi se ndarja gjuhësore nuk është vetëm një pengesë, por edhe një shqetësim për të ardhmen e gjuhës dhe letërsisë shqipe.

Në një akt të guximshëm, Kraja shpreh qartë se pengesa në shkrim nuk është vetëm mungesa e një standardi të përcaktuar, por mungesa e njohjes dhe zotërimi të kësaj gjuhe nga ata që thjesht e përdorin atë për qëllime propagandistike. Sipas Krajës, ndarja gjuhësore është dashakeqësi, ai i cili njeh gjuhën di të shkruaj edhe në standard edhe në gegërisht.

“Pengesë në shkrim nuk është standardi, por mos zotërimi i tij, as i gegërishtes, prej atyre që thjeshtë e përdorin gegërishten si propagandë”, theksoi akademiku.

Mehmet Kraja shprehu rezervat e tij në lidhje me idenë se problemet e shkrimtarëve kosovarë rrjedhin nga bazat e standardit të gjuhës së përdorur, duke e cilësuar atë si një përmbajtje e gabuar. Ai theksoi se autorët që hasin vështirësi në krijimin letrar nuk kanë sfida me bazën e gjuhës, por mungojnë në njohjen dhe përdorimin e gegërishtes. Kraja vuri në dukje se shumica e atyre që preferojnë variantin gegërisht jashtë standardit nuk e zbatojnë atë me nivel të duhur, tregues se nuk janë të njohur mjaftueshëm me këtë variant dialektik dhe ky është gabimi i tyre.

“Nuk më pëlqen asnjëherë ajo ideja që ne kosovarët kemi probleme sepse në bazën e standardit është toskërishtja. Kjo nuk është e vërtetë. Ata autorë që kanë problem, kanë probleme me gjuhën shqipe. Një pjesë e madhe e atyre që vajtojnë gegërishten që nuk është e përfshirë brenda standardit, të jeni të bindur që nuk e shkruajnë mirë, nuk e njohin mirë as gegërishten e as toskërishten dhe ky është gabimi i tyre”, kumton Kraja.

Duke e shprehur bindjen e tij për rëndësinë e një gjuhe të përbashkët letrare dhe kulturore, Kraja bën thirrje për një përkushtim të përbashkët për zhvillimin dhe pasurimin e gjuhës dhe letërsisë shqipe, duke e shpallur këtë si një sfidë e rëndësishme për të gjithë shkrimtarët dhe intelektualët që e duan dhe e respektojnë kulturën dhe identitetin kombëtar.

Sipas analizës së Mehmet Krajës, letërsia e Kosovës ka pasur një rrugë të veçantë të zhvillimit krahasuar me letërsinë shqipe, e cila ka një trashëgimi më të gjatë historike. Në një kontekst ku Kosova nuk kishte statusin e gjuhës shqipe si gjuhë të parë deri në vitet ’90, letërsia e saj filloi të zhvillohej më vonë, kryesisht pas Luftës së Dytë Botërore.  Kjo situatë e vonuar e Kosovës në zhvillim letar buron nga proceset historike dhe kulturore që shënuan botën shqiptare përpara luftës.

Megjithatë edhe përkundër këtyre dallimeve historike dhe kulturore, Kraja thekson një realitet thelbësor: vendi ynë është shumë i vogël për të mbështetur dy kultura letrare të ndara. Kjo sugjeron se, pavarësisht dallimeve të përceptueshme, letërsia shqipe është një e tëra, e pasuruar nga përvojat e ndryshme letrare që dalin nga e njëjta gjuhë dhe trashëgimi kulturore./UBTNews/

© Dionesa Ebibi

Ish-kryeministri i Kosovës nga radhët e Lëvizjes Demokratike të Kosovës (LDK) Avdullah Hoti ka përmendur raportin e Bankës Botërore, i cili sipas tij demanton Lëvizjen Vetëvendosje në pushtet për zhvillim ekonomik në vend. Ai në një postim në Facebook ka përmendur disa raste nga raporti që demantojnë të dhënat e Qeverisë Kurti.

“Popullsia në moshë punë është zvogëluar për shkak të migrimit. Rritja e mëtejmë e migrimit do të zvogëlojë më tutje ofertën e punës dhe do të rrisë kostot e punës për biznese. Ndërkaq pushteti thotë se më shumë njerëz po kthehen në Kosovë se që po largohen. Produkti i Brendshëm Bruto i Kosovës u rrit me 3.1 për qind në 2023 si rezultat i rënies së çmimit të mallrave në tregjet ndërkombëtare, dërgesave nga diaspora dhe rritjes së kreditimit nga banka. Pra, qeveria nuk ka kontribut në këtë rritje që sido që të jetë është shumë e ulët për të siguruar konvergjencë në zhvillim e të ardhura mes Kosovës dhe mesatares së BE-së. Më shumë se gjysma e investimeve të jashtme janë në ndërtimtari. Kjo nuk kontribuon në rritjen e bazës prodhuese në vend. Rritja e statistikave zyrtare të punësimit ka qenë kryesisht rezultat i uljes së informalitetit, e jo i krijimit të vendeve të reja të punës. Ka edhe shumë çështje të tjera, për të cilat do të flas në ditët në vijim”, thuhet në njoftim.

Sipas Fondit Ndërkombëtar të Emergjencave të Kombeve të Bashkuara për Fëmijët (UNICEF), numri i konfirmuar i fëmijëve të vrarë si pasojë e sulmeve në të gjithë Ukrainën është rritur me pothuajse 40% këtë vit krahasuar me vitin e kaluar. Kështu thuhet në një komunikatë për shtyp të publikuar në faqen e UNICEF-it, përcjell Ukrinform.

Sipas të dhënave të verifikuara nga OKB, sulmet midis 1 janarit dhe 31 marsit 2024 rezultuan në vdekjen e 25 fëmijëve. Më i vogli ishte vetëm dy muajsh. Nëntë fëmijë thuhet se u vranë në sulme gjatë tre javëve të para të prillit.

Qe nga përshkallëzimi i luftës në vitin 2022, të paktën 600 fëmijë janë vrarë në sulme, sipas të dhënave zyrtare të OKB-së. Më shumë se 1350 fëmijë janë lënduar. Numri i saktë i fëmijëve të vrarë dhe të plagosur ka të ngjarë të jetë shumë më i lartë.

Përveç kësaj, infrastruktura në të cilën mbështeten fëmijët gjithashtu vazhdon të sulmohet. Mijëra shtëpi, 36 objekte shëndetësore dhe 140 objekte arsimore u dëmtuan ose u shkatërruan në tre muajt e parë të vitit. Sulmet që prekin furnizimin me energji elektrike dhe burimet e ujit kanë ndërprerë më tej shërbimet kritike, duke vënë në rrezik jetën dhe mirëqenien e fëmijëve, tha UNICEF.

“Dy vjet luftë të paraprirë nga dy vjet të COVID-19 ka bërë që qasja e fëmijëve në shkollë të jetë ndërprerë për më shumë se katër vjet – vite të barasvlefshme me arsimin fillor. Pothuajse gjysma e fëmijëve të regjistruar në shkollë në Ukrainë po humbasin shkollimin personal, me pothuajse një milion fëmijë në të gjithë vendin që nuk mund të kenë qasje fare në ndonjë mësim personal për shkak të pasigurisë”, thuhet në dokument.

Sipas njoftimit për shtyp, UNICEF-i po punon në të gjithë Ukrainën për të ruajtur mundësitë e të mësuarit për fëmijët përmes rehabilitimit të shkollave dhe strehimoreve, sigurimit të seteve të mësimit në shtëpi dhe mbështetjes së të mësuarit në internet. UNICEF po ofron gjithashtu mbështetje për shëndetin mendor dhe psikosocial.

Së bashku me partnerët, UNICEF-i po rindërton infrastrukturën kritike të ujit dhe shëndetësisë të shkatërruar ose dëmtuar nga sulmet.

Theksohet se aktualisht, UNICEF-i kërkon 250 milionë dollarë shtesë për të siguruar mbështetje kritike për fëmijët dhe familjet brenda Ukrainës, duke përfshirë zonat e vijës së parë, për programet humanitare dhe të rimëkëmbjes në vitin 2024.

Fondi Ndërkombëtar i Emergjencave të Kombeve të Bashkuara për Fëmijët u dorëzoi rreth 39 mijë laptopë nxënësve në tetë rajone të Ukrainës në prill 2024.

Një bombë e pashpërthyer e Luftës së Dytë Botërore do të çaktivizohet të premten pasi u gjet afër stadiumit të njohur të klubit të futbollit të Bundesligës Mainz 05.

Në një deklaratë nga qyteti i Mainzit thuhet se bomba amerikane prej 500 kilogramësh u identifikua gjatë disa punimeve.

Nuk dihet se sa kohë do të duhet për çaktivizimin dhe asgjësimin e bombës, megjithatë diku 3 mijë e 500 njerëz do të evakuohen. Çaktivizimi i saj ka filluar mesditën e së premtes me kohë lokale.

Në Gjermani është e zakonshme gjetja e municioneve të pashpërthyera të Luftës së Dytë Botërore. Kompanitë shpesh punësojnë ekipe private të asgjësimit të bombave për të kontrolluar nëse vendet janë të sigurta kur planifikohen ndërtimet./UBTNews/