Kulturë

Art apo algoritëm? Ai-Da thyen rekordet me vepër të paparë në tregun e ankandeve!

Published

on

Në një moment historik që shënon ardhjen e një epoke të re në artin botëror, portreti i Alan Turingut, realizuar nga roboti humanoid artist Ai-Da, u shit në ankand për shifrën rekord prej 1,084,800 dollarësh (1 milion euro). Veprës së titulluar A.I. God, e cila përshkruan figurën legjendare të babait të shkencës kompjuterike moderne, i paraprinë 27 oferta konkurruese në ankandin prestigjioz të Sotheby’s, duke kapërcyer ndjeshëm pritshmëritë fillestare.

Ankandi jo vetëm që e ngre në piedestal Ai-Da-n, si robotin e parë humanoid artist që shet një vepër arti në një shtëpi të njohur ankandesh, por edhe shenjon një “frontierë të re në tregun global të artit”, sipas deklaratës së Sotheby’s. Kjo shitje ka hapur një faqe të re, duke vendosur një standard të ri për artin e krijuar nga robotët në skenën ndërkombëtare.

Para se portreti të arrinte rekordet në ankand, Ai-Da dhe krijuesi i saj Aidan Meller u shprehën për Euronews Culture mbi frymëzimin pas veprës: “Alan Turing ishte një matematikan me vizion të jashtëzakonshëm dhe mendimtar origjinal. Jam e lumtur që kjo vepër, e ekspozuar në Kombet e Bashkuara në Gjenevë, hedh dritë mbi kontributet e tij të jashtëzakonshme,” tha Ai-Da, në një intervistë të veçantë përmes një video thirrjeje.

Krijuar në vitin 2019, Ai-Da përbën një përzierje mahnitëse të inteligjencës artificiale dhe mekanikës avancuese, duke e bërë atë të aftë të vizatojë dhe të pikturojë përmes kamerave të sofistikuara të instaluara në sytë e saj dhe algoritmeve komplekse që ndërthuren me një krah të dizajnuar enkas për artin.

Procesi kreativ i Ai-Da-s: Nga ideja tek vepra finale

Sipas Meller-it, çdo krijim i Ai-Da-s fillon me një bisedë iniciale ku sugjeron tema për portretet e saj, siç ishte edhe rasti i Turingut. Pas përzgjedhjes së një fotografie të tij, Ai-Da përgatiti disa skica fillestare dhe vizatime në formate të ndryshme, të cilat më pas u përpunuan për të prodhuar portretin përfundimtar.

“Ai-Da nuk mund të krijojë pa ndihmën e njeriut,” shpjegon Meller. “Ajo fillon nga një bazë dialoguese dhe ide artistike që e përshkruan në mënyrën e saj unike.”

Një vepër me një mesazh të fortë etik

Titulli provokativ i veprës, AI God, nuk është rastësor. Për Meller-in, ky emër reflekton një ndryshim të madh që po ndodh tani, ku vendimet po kalojnë gjithnjë e më shumë nga kontrolli i njeriut drejt algoritmeve. “Ekziston një zhvendosje e fuqisë drejt teknologjisë,” shpjegon ai. “Ndërkohë që inteligjenca artificiale po shndërrohet në një forcë që mund të ndikojë në miliona jetë, është e nevojshme të përballojmë pyetjet etike që ajo sjell.”

Portreti i Turingut, për Meller-in, është një thirrje për reflektim mbi përgjegjësinë që kemi ndaj teknologjisë. “Si mund ta përdorim këtë teknologji në mënyrë etike dhe të përgjegjshme? Dhe si mund të sigurojmë që ajo të jetë në të mirë të planetit dhe njerëzimit, përballë fuqisë së saj të pakufishme?”

Roli i Ai-Da-s në botën e artit dhe kulturës

Në vetëm pak vite, Ai-Da ka fituar vëmendjen ndërkombëtare me ekspozita të mirënjohura në Bienalen e Venecias, Ashmolean Museum në Oksford dhe Design Museum në Londër. Pavarësisht mekanikës dhe algoritmeve, Ai-Da ka përçuar mesazhe të fuqishme në krijimet e saj artistike, duke ngjallur pyetje mbi natyrën e artit, teknologjisë dhe shpirtit krijues.

Me këtë shitje që thyente çdo parashikim, Ai-Da ka shpalosur një perspektivë të re për artin, ku njerëzit dhe inteligjenca artificiale ndërthuren për të eksploruar një botë të re krijuese, të mbushur me sfida dhe premtime të mëdha për të ardhmen e artit dhe të njerëzimit./Euronews/

Lifestyle

Si t’i lani siç duhet leckat e mikrofibrës?

Published

on

Leckat e mikrofibrës janë bërë një ndihmë e pazëvendësueshme në pastrimin e shtëpisë, pasi kapin pluhurin, papastërtitë dhe bakteret më mirë se çdo material tjetër.

Falë strukturës së tyre të veçantë, mund të thithin disa herë më shumë lëng se pesha e tyre e pastrojnë sipërfaqet pa përdorur kimikate shtesë. Janë ekologjike, të ripërdorshme dhe ekonomike, leckë cilësore mund të përballojë deri në 500 larje nëse trajtohet si duhet.

Ato prodhohen nga fibra sintetike ultra të holla, kombinim poliesteri e poliamidi, që janë deri 100 herë më të holla se qimet e njeriut.

Në vetëm një inç katror gjenden mbi 200.000 fibra, të cilat kapin edhe grimcat më të vogla të pluhurit. Për këtë arsye, leckat e mikrofibrës janë të buta, të qëndrueshme dhe nuk lënë gjurmë në sipërfaqet më të ndjeshme, si xhami, pasqyra apo ekrane.

Si përdoren dhe sa shpesh duhet t’i lajmë?

Fuqia epastruese i bën ideale për çdo sipërfaqe: dysheme, mobilie, xhama, sipërfaqe pune, madje edhe makina.

Mund të përdoren për pastrim të thatë ose të lagur, si dhe për lustërim.

Për të ruajtur efikasitetin, lecka duhet të lahet rregullisht, pas çdo përdorimi ose pas përdorimit të tretë.

Fibra mbajnë baktere, pluhur dhe lagështi që mund të shkaktojnë erë të keqe dhe të ulin aftësinë thithëse.

Nëse nuk lahen si duhet, sipërfaqet mund të mbeten me njolla dhe vija të vështira për t’u hequr.

Larja – dorazi apo në makinë?

Leckat e mikrofibrës duhet të lahen veçmas nga rrobat tjera, pasi tërheqin pushin dhe grimcat tjera. Para larjes, tundni për të hequr grimcat më të mëdha. Për lecka shumë të ndotura përdorni ujë të ngrohtë; për ato më pak të ndotura, ujë të ftohtë.

Përdorni detergjent të butë, asnjëherë zbutës rrobash, sepse mbyll mikroporet e fibrave dhe pengon thithjen.

Për njolla të forta, mund t’i lini të njomura në ujë të ngrohtë me pak detergjent për 10–15 minuta para larjes.

Larja me dorë: mbushni lavamanin me ujë të ftohtë, shtoni disa pika detergjent, lini lecka të zhyten 15 minuta, pastaj fërkoni lehtë. Shpëlajini mirë dhe shtrydhni ujin e tepërt. Mos përdorni ujë të valë, pasi dëmton fibrat.

Tharja dhe ruajtja

Pasi të lahen, më së miri lecka të thahen natyralisht, të shtrira në sipërfaqe të rrafshët ose të varura, larg diellit. Nëse përdorni makinën e tharjes, vendosni temperaturë të ulët. Para dhe pas tharjes, pastroni filtrin e pushit për të shmangur ngjitjen e grimcave përsëri.

Kur të jenë tharë plotësisht, palosni e ruani në vend të thatë, larg pluhurit dhe lagështisë. Nëse vëreni se nuk thithin më si më parë, janë bërë të ashpra ose kanë erë të pakëndshme që nuk largohet pas larjes, është koha për t’i zëvendësuar.

Me mirëmbajtje të duhur, një leckë cilësore mund të zgjasë deri në dy vjet ose të përballojë 300–500 larje. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Mbrëmje historike e Filharmonisë së Kosovës, performancë e fuqishme

Published

on

Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, e ka cilësuar si një emocion të veçantë mbrëmjen artistike të Filharmonisë dhe Operës së Kosovës, ku u dha premiera e veprës “La Tempesta sul Lago” nga Domenico Bartolucci.

Nën drejtimin e mjeshtrit italian Jacopo Sipari di Pescasseroli, solistët Besa Llugiqi, Ivana Hoxha, Carlos Cardoso dhe Biagio Pizzuti ofruan një përvojë të paharrueshme, ndërsa koret e përgatitura nga Hajrullah Syla shtuan emocion dhe fuqinë e performancës.

Ky koncert paraprin prezantimin e Filharmonisë dhe Operës së Kosovës në Romë më 23 nëntor.

“Ishte një mbrëmje që tregon fuqinë dhe nivelin e artistëve e institucioneve tona kulturore dhe na mbush me krenari,” tha Ministri Çeku. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Kulturë

Nga Azerbajxhani në Shqipëri, udhëtim mes artit të qilimave në GAT

Published

on

Galeria e Artit Tiranë ka prezantuar një koleksion të veçantë qilimash tradicionalë dhe bashkëkohorë në ekspozitën “Qoftë e shëndetshme dora që krijon – Arti i qilimave: Azerbajxhan & Shqipëri”.

Ekspozita sjell në fokus traditën e endjes përmes historive, teknikave dhe mjeshtërisë së artizanëve që ruajnë e po ashtu e përcjellin këtë trashëgimi të rëndësishme kulturore.

Qilimat shumëngjyrësh paraqiten si një pikëtakim mes kulturave shqiptare dhe azerbajxhanase, ndërsa artizanët e të dy vendeve ndajnë punimet dhe përvojat e tyre, duke treguar pasionin që kalon brez pas brezi.

Ky dialog artistik do të qëndrojë i hapur për publikun deri më 20 janar 2026.

Ekspozita, e kuruar nga Edit Pula dhe Azerkhalcha, përfaqëson një bashkëpunim të rëndësishëm mes Galerisë së Artit Tiranë dhe kompanisë azerbajxhanase Azerkhalcha, i cili nisi nëntë muaj më parë me mbështetjen e Ambasadës së Azerbajxhanit. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Kulturë

Ledia Xhoga sjell romanin e saj të suksesshëm pranë lexuesve kosovarë

Published

on

Në edicionin e radhës të programit “Në bisedë / In Conversation”, Heritage Space mirëpret për herë të parë në Prishtinë shkrimtaren dhe dramaturgen shqiptaro-amerikane Ledia Xhoga.

Ajo do të zhvillojë një diskutim me shkrimtaren dhe përkthyesen Doruntina Vinca, i cili do të fokusohet në romanin e saj të parë, “Keqkuptimi”, i nominuar në listën e gjatë për Booker Prize 2025.

Romani “Keqkuptimi” trajton trashëgimitë e errëta familjare dhe të vendlindjes, si dhe kufirin delikat mes dhembshurisë dhe vetëmbrojtjes.

Në qendër të ngjarjes është një përkthyese shqiptare në Nju Jork, qnjë përfshihet në historinë e një të mbijetuarit të torturave në Kosovë.

Duke u përballur me makthet e klientit e përpjekjet për t’i ndihmuar të tjerët, nis të përjetojë ringjalljen e kujtimeve të mohuara prej kohësh.

Ledia Xhoga, e lindur në Tiranë dhe aktualisht me banim në Bruklin dhe Catskills, ka fituar me këtë roman New York City Book Award, ndërsa është finaliste edhe për Center for Fiction First Novel Prize. Shkrimet e saj janë botuar në platforma prestigjioze si Electric Literature, Lit Hub, Brooklyn Rail, Large Hearted Boy, Intrepid Times, Hobart dhe revista të tjera letrare.

Doruntina Vinca—shkrimtare, hulumtuese dhe përkthyese nga Prishtina, me bazë në Tiranë notohet për punën e saj mbi gjuhën, letërsinë feministe dhe mënyrat se si teksti krijon forma të reja të shpërndarjes së dijes.

Ngjarja organizohet në kuadër të platformës Heritage Space, e zbatuar nga CHwB Kosova, e mbështetur nga Qeveria Suedeze, duke ofruar mundësi të veçantë për publikun me një nga zërat më të rëndësishëm të letërsisë bashkëkohore shqiptaro-amerikane. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara