Kuriozitete

Kostoja e manipulimit

Nga Moisés Naím.

Published

on

Nga Moisés Naím

Në fund të çdo viti që nga 2003, Fjalori Amerikan Merriam Webster shpall fjalën angleze të vitit. Sipas fjalorit autoritar, fjala më e kërkuar në internet në vitin 2022 ishte Gaslighting (ndezja e llampave me gaz). Peter Sokolowski, redaktor i fjalorit, i tha agjencisë së lajmeve Associated Press se kërkimet për fjalën këtë vit u rritën me 1,742 për qind në krahasim me një vit më parë. Ishte ndër 50 fjalët më të kërkuara çdo ditë.

Gaslighting është një term bisedor që i referohet trukeve të përdorura për ta bërë një person të dyshojë në realitetin e tij dhe të vërë në dyshim atë që ndjen, beson dhe bën. Qëllimi është që të dobësohet psikologjikisht viktima për të ndikuar mbi perceptimet, sjelljet dhe vendimet e tyre.

Kjo ide u përdor fillimisht në një shfaqje që u dha si premierë në vitin 1938 në Londër dhe Nju Jork dhe më pas u soll në ekranin e madh në vitet 1940 dhe 1944. Filmi, “Gas Light”, tregon historinë e një çifti ku, për t’i marrë paratë, burri manipulon gruan e tij duke e bërë të mendojë që ajo është e çmendur. Ndër truket e tjera, burri kishte instaluar një sistem për të ndezur dhe fikur dritat me gaz në shtëpi, kur gruaja ishte vetëm.

Gënjeshtrat e vazhdueshme, kontradiktat, konfuzioni, skepticizmi për vlefshmërinë e të vërtetave më parë të padiskutueshme dhe zëvendësimi i tyre me histori të rreme, sulmi ndaj vetëvlerësimit të viktimave dhe stimulimi i pasigurive të tyre, mbajtja e informacionit dhe përdorimi i vazhdueshëm i gënjeshtrave janë vetëm disa nga taktikat e përdorura prej manipuluesve.

Termi kishte dalë jashtë përdorimit dhe u rikthye në përdorim me një farë frekuence nga psikologët dhe psikiatrët në mesin e viteve 1990, por rritja shpërthyese e shpeshtësisë me të cilën kërkohet fjala sot në internet nuk vjen nga këto fusha, por nga politika, ku gjithnjë e më shumë po përdoren taktikat e Gaslighting për të formësuar atë që beson një shoqëri e tërë.  

Në fakt, Gaslighting lidhet ngushtë me një fjalë tjetër që në 2016-ën u zgjodh nga Fjalori i Kembrixhit si fjala e vitit: post-truth (post-e vërteta), ose prirja për të pranuar një ide si të vërtetë mbi bazën e emocioneve dhe jo të fakteve. Vitet e fundit kemi parë sesi, në shumë vende të ndryshme, opinioni publik ndikohet nga liderët dhe grupet që shpërfillin të dhënat, provat dhe madje edhe logjikën.

Një shembull dramatik i Gaslighting dhe i post-të vërtetës është Brexit. Promovuesit e saj përdorën gjerësisht truket e Gaslighting dhe arritën të krijonin një strukturë të opinionit publik të dominuar nga post-e vërteta. Dihet mirë se kur ministri Michael Gove, një nga udhëheqësit e Brexit, u pyet se çfarë mendonte për një studim të kryer nga ekspertë të lartë, i cili tregonte se sa katastrofike do të ishte për Mbretërinë e Bashkuar të prishte lidhjet me Evropën, reagimi i tij ishte: “Unë mendoj se njerëzve në këtë vend u ka ardhur në majë të hundës me ekspertët”.

Përpjekjet për të ndikuar në opinionet dhe sjelljet e një shoqërie ose të një pjese të saj janë sigurisht shumë të lashta dhe propaganda ka qenë gjithmonë një mjet i domosdoshëm në garat politike. Në ditët e sotme, megjithatë, propaganda, post-e vërteta, përhapja në shkallë e gjerë e gënjeshtrave dhe Gaslighting kanë marrë një fuqi dhe toksicitet të paparë.

Teknologjitë e reja të informacionit lejojnë individët dhe grupet të zënë skenën qendrore në mënyra që më parë ishin të disponueshme vetëm për qeveritë, partitë apo korporatat, dhe ne kemi parë tashmë manifestimet më të liga të përdorimit të mediave sociale për thellimin e ndarjeve, përhapjen e gënjeshtrave dhe nxitjen e kaosit.

Prandaj është urgjente të mbrohen shoqëritë nga përdorimi jo i shëndetshëm i këtyre platformave të reja; për këtë qëllim, është prioritet vendosja e kostove dhe pasojave ndaj sulmuesve dixhitalë dhe atyre që lehtësojnë sjelljen e tyre të papranueshme.

Është inkurajuese, për shembull, të shohësh se si gjykatat amerikane kanë vendosur gjoba miliarda dollarëshe për një personazh monstruoz si Alex Jones, i dënuar për shpifje ndaj familjeve të fëmijëve të vrarë në masakrën e shkollës fillore në Sandy Hook.

Po kështu, një proces gjyqësor i madh është duke u zhvilluar nga kompania Dominion Voting Systems kundër Fox News, e cila, sipas Dominion, për ditë të tëra gënjeu për besueshmërinë e sistemeve të saj të votimit, duke i shkaktuar dëme të mëdha.

Edhe Donald Trump ka nisur të paguajë për herë të parë kostot politike për përpjekjen e tij për të bërë lëmsh shoqërinë me gënjeshtrat e tij për mashtrime zgjedhore, të cilat e shtynë të kërkojë edhe pezullimin e Kushtetutës. Vetëm duke vendosur kosto të larta monetare, ligjore dhe reputacionale, shoqëria mund të mbrohet nga Gaslighting kolektiv. / Në shqip nga bota.al

Kuriozitete

Kjo është anija më e madhe në botë në formë breshke që do të mbajë 60 mijë pasagjerë

Published

on

Studioja italiane Lazzarini Design ka prezantuar një projekt të jashtëzakonshëm detar që po trondit botën e arkitekturës dhe teknologjisë detare: Pangeos, një anije në formë breshke, me përmasa gjigante.

Sipas CNN, kjo anije do të jetë më e madhja ndonjëherë e ndërtuar dhe do të ketë qendra tregtare, hotele, pishina, kopshte dhe deri në 60.000 pasagjerë.

Me një gjatësi prej 550 metrash e gjerësi maksimale prej 610 metrash, Pangeos nuk është mjet lundrimi, por qytet lundrues. Për ndërtimin e saj do të nevojitet një kantier i posaçëm prej 600 me 650 metra, ndërkohë që Arabia Saudite është përzgjedhur si vendi më i përshtatshëm për ndërtimin.

Kostoja totale e projektit parashikohet të arrijë në 8 miliardë euro, ndërtimi pritet të nisë sivjet duke kërkuar një periudhë prej 8 vitesh pune për t’u përfunduar. Financimi do të realizohet përmes teknologjisë NFT, shitjes së pasurive virtuale “Unreal Estates” në versionin digjital të jahtit në metaverse.

Përveç përmasave marramendëse, Pangeos do të jetë i pajisur me teknologjitë më moderne, përfshirë një mini-port të brendshëm, dritare panoramike rrëshqitëse dhe sistem hidroale, që e lejon të ngrihet mbi sipërfaqen e ujit dhe të lëvizë me shpejtësi, falë tre motorëve me hidrogjen.

“Që në vitin 1964 industria e kishte potencialin të ndërtonte struktura të tilla – tani është koha të realizohet”, thotë Lazzarini Design.

Continue Reading

Kuriozitete

Sa shpesh duhet ta karikoni telefonin? Gabimet që po dëmtojnë baterinë pa e kuptuar

Published

on

Në një kohë kur telefoni është bërë pjesë e pandashme e jetës sonë, shumë prej nesh vazhdojnë të bëjnë gabime të vogla që në afat të gjatë dëmtojnë baterinë.

Ekspertët rekomandojnë që karikimi i telefonit të mos bëhet gjithmonë nga 0% në 100%, por të mbahet midis 20%-80% për jetëgjatësi më të madhe të baterisë.

Gabimet më të shpeshta që dëmtojnë baterinë:

• Mbajtja e telefonit të lidhur gjatë gjithë natës

• Përdorimi i karikuesve jo origjinalë

• Ekspozimi në temperatura të larta gjatë karikimit

• Mbajtja e mbulesave të trasha që nxehin pajisjen

Një tjetër mit që po bie është ideja se telefoni duhet “shkarkuar herë pas here”, kjo ishte e vërtetë për bateritë e vjetra, por jo për litium-jonët e sotëm.

A duhet ta karikosh telefonin gjatë natës?

Nëse telefoni juaj është i mençur, ndalon së karikuari sapo të arrijë 100%. Qëndrimi i zgjatur në këtë nivel, çdo natë, për muaj me radhë, mund të ndikojë te jetëgjatësia afatgjatë e baterisë.

Continue Reading

Kuriozitete

Gjendet pas 37 vitesh busti i vjedhur i Jim Morrison në Paris

Published

on

Një skulpturë e këngëtarit e poetit të ndjerë amerikan Jim Morrison, e cila u zhduk nga varri në Paris katër dekada më parë, është gjetur, sipas policisë franceze.

“Pas 37 vitesh mungese, është gjetur busti i Morrison, i vjedhur më 1988 nga varrezat Père Lachaise”, shkroi Drejtoria Rajonale e Policisë Gjyqësore të Parisit.

Ai shtoi se “ky simbol ikonik për fansat e këngëtarit u gjet” gjatë një hetimi të kryer nga Brigada Financiare dhe Kundër Korrupsionit, nën autoritetin e Zyrës së Prokurorit Publik të Parisit.

“Ky ishte një zbulim i rastësishëm i bërë gjatë një kontrolli të urdhëruar nga një magjistrat hetues në gjykatën e Parisit”, tha zyra e prokurorit për CNN në një deklaratë të martën .

Jeff Jampol, menaxher i Pasurive të Jim Morrison, i tha CNN në një deklaratë se ishin “të lumtur që dëgjuan” për rizbulimin e statujës, duke shtuar: “Padyshim që është pjesë e historisë, e rëndësishme se familja e Jim-it e donte atje në varrin e tij, kështu që është kënaqësi të shohësh që është rikuperuar.”

«Tani do të duhet të shohim se çfarë forme ka busti», vazhdoi ai.

Morrison, vokalisti karizmatik i grupit rok psikedelik të viteve 1960, The Doors, vdiq në vitin 1971, vetëm 27 vjeç. Varri tërheq shumë adhurues të muzikës.

I vendosur në varrezat Père Lachaise, është një nga varret më të njohura në Paris, sipas faqes zyrtare për turizmin e qytetit, me turma njerëzish që mblidhen atje në përvjetorin e vdekjes së tij, më 3 korrik çdo vit. Busti, i krijuar nga skulptori kroat Mladen Mikulin, u vendos në gurin e varrit në 10-vjetorin e vdekjes së tij, sipas faqes zyrtare të internetit të qytetit të Parisit. Megjithatë, ai u zhduk në vitin 1988.

Gurvari i varrit, i cili u dëmtua u zëvendësua nga prindërit e tij në vitin 1990 me mbishkrimin “Besnik ndaj Shpirtit të Tij” të shkruar në greqisht. Në 20- vjetorin e vdekjes së Morrison më 1991, policisë iu desh të shpërndante tifozët nga varrezat me gaz lotsjellës për shkak të sjelljes së padisiplinuar.

Deri në 30-vjetorin, alkooli dhe muzika ishin ndaluar, por mijëra njerëz ende merrnin pjesë në komplotin e tij për të vendosur kurora dhe për të bërë foto.

«Çdo ditë, diku në botë, luhet një këngë e Doors», tha ish-tastieristi i Doors, Ray Manzarek, në atë kohë. «Energjia e Jim Morrison është ende me ne».

Morrison, i cili njihej edhe si “Mbreti i Hardhucave”, krijoi reputacion për konsumimin e tepërt të alkoolit dhe sjelljet tronditëse në skenë. Bashkia holandeze thotë se mund të ketë hedhur aksidentalisht një vepër të Andy Warhol-it

Morrison u largua nga grupi në vitin 1971 për t’u përqendruar në shkrimin e poezisë dhe u zhvendos në Paris me të dashurën e tij, Pamela Courson.

Megjithatë, ai vdiq në apartamentin e tyre në Paris më vonë atë vit. Courson u tha autoriteteve se e kishte gjetur këngëtarin të vdekur në vaskë.

Shkaku i vdekjes së tij është regjistruar zyrtarisht si arrest kardiak, por nuk u krye asnjë autopsi, duke nxitur teori konspiracioni.

Continue Reading

Kuriozitete

Londra dhe Cyrihu së shpejti do të lidhen me hekurudhë

Published

on

Një linjë e re e trenave do të lidhë Londrën dhe Cyrihun.

Sipas “London Travelers”, Mbretëria e Bashkuar dhe Zvicra janë dakorduar të punojnë në krijimin e një hekurudhe të re që lidh Londrën me Gjenevën dhe Cyrihun.

Udhëtimi me tren pritet të përfshijë një ndalesë në Paris dhe parashikohet të shkurtojë kohën e udhëtimit Londër-Gjenevë për së paku dy orë.

Ekspertët nga të dy shtetet pritet të detajojnë marrëveshjen, duke llogaritur kontrollet kufitare dhe kostot e udhëtimit dhe projekti pritet të finalizohet në 5 deri 10 vjetët e ardhshëm.

Continue Reading

Të kërkuara