Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit përkujtoi me nderim të thellë 110-vjetorin e lindjes së shkrimtarit të madh Sterjo Spasse (1914-1989). Një figurë qëndrore në prozën shqipe, Spasse u dallua si një ndër zërat më të fuqishëm të letërsisë së viteve ’30, duke sjellë një kontribut të çmuar në zhvillimin dhe modernizmin e romanit shqiptar.

Sterjo Spasse lindi në fshatin Gollomboç, një vend i cili përmes frymëzimit të tij të brendshëm do të rritej në një nga emrat më të ndritur të letrave shqipe. Që në hapat e parë të krijimtarisë së tij, ai tregoi një prirje të veçantë për të kapërcyer kufijtë e tematikës tradicionale romanore të kohës, duke i dhënë jetës letrare shqiptare një shtysë drejt modernizmit, një drejtim i cili do të shënjonte rrugëtimin e ardhshëm të prozës shqiptare.

Romani i tij “Pse?”, i botuar në vitin 1935, është një dëshmi e qartë e mendimit filozofik të autorit, duke u konsideruar si romani i parë filozofik i shkruar në gjuhën shqipe. Ky libër jo vetëm që sfidoi kufijtë e narrativës tradicionale, por gjithashtu vendosi një standard të ri për mënyrën se si mund të trajtohej proza në kontekstin shqiptar, duke u bërë një pikë referimi për zhvillimet letrare të mëvonshme.

Spasse nuk ishte thjesht një shkrimtar, por një personalitet me veprimtari të gjerë, duke dhënë kontribut në fusha të ndryshme të jetës intelektuale shqiptare. Ai shkroi punime pedagogjike, përpiloi tekste shkollore, përktheu vepra të rëndësishme, dhe botoi artikuj që përshkruanin e analizonin zhvillimet e kohës. Krijimtaria e tij letrare përfshin një gamë të gjerë veprash, nga tregimet e shkurtra tek romanet e fuqishme që trajtonin tema të ndërlikuara të jetës shqiptare.

Nga fillimet e tij letrare në vitet tridhjetë, Spasse arriti të ndikojë ndjeshëm në letërsinë shqiptare, duke nxjerrë në pah realitete të paprekura më parë në prozën shqipe. Veprat e tij, si “Kurorë rinie” dhe “Në krahët e një femre”, sollën një freski të re në letërsinë shqipe, ndërsa romanet e tij madhore, si “Nga jeta në jetë – Pse!?”, “Afërdita”, dhe “Ata nuk ishin vetëm”, e vendosën atë në piedestalin e letërsisë shqipe.

Një nga cilësitë që e bën Spassen të veçantë është aftësia e tij për të depërtuar thellë në shpirtin e njeriut, për të eksploruar ndjesitë dhe mendimet e brendshme të personazheve të tij, duke krijuar kështu një lloj proze introspektive që rrallë ishte parë më parë në letërsinë tonë. Romani i tij “Zgjimi”, për shembull, është përkthyer në anglisht në vitin 1980, duke i dhënë Spasses një njohje ndërkombëtare dhe duke dëshmuar fuqinë e prozës së tij për të kaluar kufijtë kombëtarë.

Sterjo Spasse, që ndërroi jetë në Tiranë në vitin 1989, mbetet një emër i paharruar në letërsinë shqipe. Veprat e tij vazhdojnë të jenë burim frymëzimi për brezat e rinj të shkrimtarëve dhe lexuesve. Në botën e letrave shqipe, ai mbetet një ndër ata pak autorë që me mjeshtëri e përkushtim arritën të ndryshojnë rrjedhën e prozës shqiptare, duke e drejtuar atë në shtigje të reja dhe të paeksploruara më parë. Me veprat e tij, Spasse e çoi prozën shqiptare drejt modernizmit, duke lënë pas një trashëgimi të çmuar që vazhdon të ndriçojë letrat tona edhe sot./UBTNews/