Lajmet

Si ndodh që rikthimi i specieve të humbura të ringjall ekosistemet?

Sipas hulumtimeve, kjo është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura.

Published

on

Shkencëtarët shpesh studiojnë ndikimet e zymta të humbjes së jetës së egër nga gjuetia, shkatërrimi i habitatit dhe ndryshimet klimatike. Por çfarë ndodh kur kafshët e rrezikuara rikthehen?

Hulumtimet kanë treguar se rivendosja e të ashtuquajturave specie “themelore” – ato me një ndikim të madh në mjedisin e tyre – është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura për njerëzit.

Këtu janë disa shembuj të dukshëm nga Amerika e Veriut.

Ujqërit
Pak specie ndjellin natyrën e egër amerikane aq sa ujqërit.

Ndonëse të nderuar nga komunitetet indigjene, evropianët që erdhën në vitet 1600 filluan fushatat e gjera të shfarosjes përmes gjuetisë dhe kurtheve.

Nga mesi i shekullit të 20-të, më pak se një mijë ujqër gri mbetën në Shtetet e Bashkuara fqinje, nga të paktën një çerek milioni para kolonizimit.

Zhdukja u shmang në vitet 1970 kur ligjvënësit miratuan Aktin e Specieve të Rrezikuara, duke ndihmuar në ringjalljen e grabitqarit kulmor në pjesë të zonës së tij të mëparshme.

Më pas, në mesin e viteve të 90-ta, qeveria mori ujqër nga Kanadaja dhe i dërgoi në Parkun Kombëtar Yellowstone.

Kjo gjeneroi një mori të dhënash që shkencëtarët ende po punojnë për t’i kuptuar.

Të ardhurit e rinj e mbajtën të ulët numrin e drerëve, duke i penguar ata të prekin bimësinë që u siguron zogjve materiale për të ndërtuar fole dhe kastorët për të ndërtuar diga.

Bimësia e rikuperuar ndihmoi në ndalimin e erozionit të tokës në lumenj, duke ndryshuar rrjedhën e tyre e duke reduktuar gjarpërimin.

Ndërsa ndërtojnë digat e tyre, kastorët krijojnë gjithashtu pellgje të thella që disa peshq dhe bretkosat kanë nevojë për të mbijetuar.

Kur nisin gjuetinë, ujqërit përqendrohen në gjahun e dobët dhe të sëmurë, duke siguruar mbijetesën e më të fortit.

Madje, një dokument i fundit zbuloi se ujqërit e kthyer në shtetin perëndimor të Wisconsin i mbanin drerët larg rrugëve, duke reduktuar përplasjet me makina.

Mendohet se tani ka më shumë se 6000 ujqër gri në Shtetet e Bashkuara fqinje. Kërcënimi kryesor është gjuetia e legalizuar në disa shtete.

Bualli
Historia e buallit amerikan – i njohur gjithashtu si bizon – është i lidhur pazgjidhshmërisht me historinë e errët të hershme të Shteteve të Bashkuara.

Nga rreth 30 milionë, numri i tyre ra në qindra nga fundi i shekullit të 19-të, ndërsa qeveria amerikane u përpoq të zhdukte indianët e fisit fushor, mënyra e jetesës së të cilëve varej nga kjo kafshë.

“Ishte një gjenocid i qëllimshëm për të hequr buallin, dhe për të larguar indianët”, tha Cody Considine nga The Nature Conservancy për AFP.

Buallitë favorizojnë ngrënien e barit në vend të bimëve të lulëzuara dhe bishtajoreve, gjë që nga ana tjetër lejon një shumëllojshmëri zogjsh, insektesh dhe amfibësh të lulëzojnë.

“Disa nga këto specie pa atë kullotje thjesht zhduken nga peizazhi për shkak të konkurrencës së lartë të barërave”, shtoi Considine.

Ndërsa ata kërkojnë foragjere, thundrat e tyre ngrihen dhe ajrosin tokën, duke ndihmuar më tej rritjen e bimëve si dhe shpërndarjen e farës.

TNC aktualisht menaxhon rreth 6500 buall, dhe po krijon një program pilot që përfshin transferimin e kafshëve të tepërta në komunitetet indigjene, si pjesë e përpjekjeve më të gjera për të ringjallur gjitarin kombëtar të Amerikës.

Lundërza e detit
Si grabitqari dominues i mjediseve detare pranë bregut, lundërzat e detit luajnë një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm në ekosistemin e tyre.

Historikisht ato shtriheshin nga Baja California deri në Bregun Perëndimor deri në Alaskë, Rusi dhe Japoninë veriore, por gjuetia në vitet 1700 dhe 1800 uli numrin e tyre, që dikur arrinte në 300,000.

Për një kohë ata mendohej se ishin shfarosur plotësisht jashtë Kalifornisë, por një popullsi e vogël e mbijetuar prej rreth 50 vetësh i ndihmoi ata të rikuperoheshin pjesërisht në rreth 3,000 sot.

Jess Fujii, menaxher i programit të lundërzave të detit në Akuariumin Monterey Bay, i tha AFP se kërkimet gjatë viteve 1970 në Ishujt Aleutian treguan se lundërzat ruanin ekuilibrin e pyjeve të leshterikëve duke kontrolluar iriqët e detit që kullosin mbi to.

Këtu, vidrat e detit kontrollonin popullatën e gaforreve, që do të thoshte se kishte më shumë kërpudha deti që ishin në gjendje të kullosnin algat, duke e mbajtur barin e ngjalës të shëndetshëm.

Bari i ngjalës konsiderohet si një “çerdhe e detit” për peshqit e mitur dhe gjithashtu redukton erozionin, i cili mund të shkaktojë përmbytje në bregdet./UBTNews/

Aktualitet

Lidership, strategji dhe politika publike në një program të vetëm në Master në UBT

Published

on

Aftësimin analitik në bërjen e politikave publike dhe përgatitjen tuaj në rolet e lidershipit në rrafshin kombëtar dhe ndërkombëtar për një karrierë të bujshme, ua bën të mundur UBT përmes programit të nivelit master, Politika Publike dhe Menaxhim.

Ky program studimi iu ofron të gjitha mundësitë për të përmbushur synimet tuaja në vlerësimin e opsioneve dhe politikave për shërbimet publike, duke ndërthurur analizën e politikave publike, menaxhimin e financave publike, teknologjinë e informacionit, zhvillimin e lidershipit, menaxhimin e burimeve njerëzore dhe analizimin e të dhënave.

Studentët e nivelit master të programit Politika Publike dhe Menaxhim në UBT, do të kenë mundësi të përfitojnë praktikat më të njohura ndërkombëtare nga ekspertët dhe profesionistët më të mirë që ka vendi nga kjo fushë, e që gjenden në UBT.

APLIKO TANI ONLINE!

Continue Reading

Bota

​Rutte në Kiev: NATO mbështet Ukrainën

Published

on

Sekretari i përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte ka siguruar presidentin Volodomyr Zelensky se Aleanca Veri-Atlantike do të vazhdojë të mbështesë Kievin zyrtar në përballje me agresionin ushtarak rus.

Ai në një konferencë për media në Kiev me presidentin e Ukrainës theksoi se ndihma e NATO-së do të vazhdojë të rritet.

“Tri vjet e gjysmë pas pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë, Ukraina vazhdon të qëndrojë e fortë. Dhe miqtë dhe partnerët tuaj në NATO vazhdojnë të qëndrojnë me ju. Mbështetja jonë është e palëkundur dhe vazhdon të rritet. Përfshirë, siç thatë edhe ju, përmes Listës së re të Kërkesave me Prioritet për Ukrainën- PURL- që mbështet një rrjedhë të rëndësishme të armëve vdekjeprurëse amerikane në Ukrainë përmes financimit të ofruar nga Aleatët e NATO-s. Në më pak se një muaj, kjo tashmë ka nënkuptuar 1.5 miliardë dollarë shtesë në pajisje thelbësore, mbrojtje ajrore. Municione. Dhe më shumë. Paketa të mëtejshme do të pasojnë”, tha Rutte.

Ai shtoi se po punojnë së bashku në NSATU, komandën e NATO-s në Gjermani – për të siguruar që forcat ukrainase të kenë atë që u nevojitet.

Rutte ka folur edhe mbi takimin e së hënës në Uashington, së bashku me presidentin e SHBA-së dhe shumë udhëheqës evropianë, për të shfrytëzuar mundësinë për t’i dhënë fund kësaj lufte të tmerrshme dhe për të sjellë paqe dhe siguri pas kaq shumë vuajtjesh.

“Presidenti Trump e ka bërë këtë një përparësi – jo vetëm duke thyer bllokimin me Putin, por duke e bërë të qartë se Shtetet e Bashkuara do të përfshihen në ofrimin e garancive të sigurisë për Ukrainën. Garancitë e forta të sigurisë do të jenë thelbësore – dhe kjo është ajo që po punojmë tani për ta përcaktuar. Në mënyrë që kur të vijë koha që ju të hyni në atë takim dypalësh – të keni forcën e padyshimtë të miqve të Ukrainës pas jush. Duke siguruar që Rusia do të mbështesë çdo marrëveshje. Dhe kurrë, kurrë më nuk do të përpiqet të marrë një kilometër katror të Ukrainës”, tha Rutte.

Continue Reading

Bota

Pekini kundërshton tarifat e SHBA-së për tarifat 50% ndaj Indisë

Published

on

Ambasadori kinez në Indi, Xu Feihong, tha se Pekini kundërshton fuqimisht tarifat e larta të Uashingtonit ndaj Delhit dhe bëri thirrje për bashkëpunim më të madh midis Indisë dhe Kinës.

Xu e krahasoi SHBA-në me një ngacmues, duke thënë se ajo kishte përfituar prej kohësh nga tregtia e lirë, por tani po përdor tarifat si një “kartolinë negociuese” për të kërkuar çmime të tepruara nga vendet e tjera.

“SHBA-të kanë vendosur tarifa deri në 50% ndaj Indisë dhe madje kanë kërcënuar për më shumë. Kina e kundërshton fuqimisht këtë. Heshtja vetëm sa e trimëron ngacmuesin”, tha Xu të enjten, shkruan BBC.

Më parë këtë muaj, Trump vendosi një gjobë prej 25% ndaj Indisë, përveç tarifave prej 25% për blerjen e naftës dhe armëve nga Rusia. Shkalla e re do të hyjë në fuqi më 27 gusht.

Importet e shtuara të naftës së papërpunuar ruse të lirë nga Delhi që nga lufta në Ukrainë kanë shkaktuar një tendosje në lidhjet e saj me SHBA-në dhe kanë ndikuar në negociatat për një marrëveshje tregtare.

India ka mbrojtur blerjet e saj të naftës ruse, duke argumentuar se si një importuese e madhe e energjisë, duhet të blejë naftën më të lirë të disponueshme për të mbrojtur miliona indianë të varfër nga rritja e kostove. Ajo gjithashtu ka theksuar se administrata Biden i kishte thënë Indisë të blinte naftë ruse për të krijuar tregje botërore të energjisë.

Continue Reading

Aktualitet

​73 raste të dhunës në familje për një javë

Published

on

Zyra për Mbrojtje dhe Ndihmë të Viktimave, që funksionon në kuadër të Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, ka trajtuar gjithsej 78 raste të reja gjatë periudhës 15 – 22 gusht 2025, në të gjitha regjionet e Republikës së Kosovës.

Sipas të dhënave zyrtare, pjesa më e madhe e rasteve, konkretisht 73 kanë të bëjnë me dhunën në familje, duke reflektuar edhe njëherë përmasat shqetësuese të këtij fenomeni në shoqëri.

“Përveç rasteve të dhunës në familje, janë trajtuar edhe dy raste të dhunimit, një rast i ngacmimit seksual, një rast i sulmit seksual, një rast i lëndimit të lehtë trupor”, thuhet në njoftim.

Continue Reading

Të kërkuara