

Kuriozitete
Nostalgjia: Pse të menduarit për të kaluarën mund të jetë diçka e mirë për ne?
Nostalgjia vjen nga fjala greke nostos, rikthim në shtëpi, algos dhimbje.
Published
3 years agoon
By
UBT newsNga Andrea Brandt
Kohët e fundit dola për darkë me një grup miqsh të vjetër, me të cilët nuk kisha kontakte prej kohësh. Pas bisedave të zakonshme mbi atë që kishim humbur gjatë viteve që kaluan, u zhytëm shpejt në një mbrëmje “nostalgjike”.
Ndamë kujtime të bukura, dhe atë natë u ktheva në shtëpi duke u ndjerë ngrohtë, e lumtur dhe e dashur. Sipas shkencës, unë kam përjetuar saktësisht atë që na bën nostalgjia, dhe pse është e mirë për ne. Të nostalgjizosh do të thotë të kënaqesh me nostalgjinë “një ndjenjë kënaqësie dhe po ashtu një ndjenjë trishtimi e lehtë, kur mendon për gjërat që kanë ndodhur në të kaluarën”.
Një studim i vitit 2011, i botuar në “Journal of Personality and Social Psychology”, zbuloi se pjesëmarrësit që u nxitën të ndiheshin nostalgjikë duke dëgjuar një këngë hit të preferuar nga e kaluara e tyre, “kishin më shumë gjasa sesa një grup kontrolli, të thoshin se diheshin ‘mirë’ dhe se ‘jeta ia vlen të jetohet”.
Studimi i botuar në revistën “Emotion”, zbuloi se ditët më të ftohta shkaktojnë më shumë nostalgji sesa ato më të ngrohta, dhe “pjesëmarrësit që kujtuan një ngjarje nostalgjike (në krahasim me atë të zakonshme autobiografike), e perceptuan si më të lartë temperaturën e ambientit”.
Me fjalë të tjera, kujtimet e ngrohta mund t’ju bëjnë të ndiheni më ngrohtë. Fillimisht e kategorizuar si sëmundje, nostalgjia vjen nga fjala greke nostos, rikthim në shtëpi, algos dhimbje. E krijuar nga një mjek zviceran në vitin 1688, termi u përdor për të përshkruar një “pacient që vuante shumë nga malli”.
Sot kur e përdorim këtë term, nënkuptojmë zakonisht një “emocion të hidhur, por kryesisht pozitiv”. Një emocion që “lind nga kujtimet e dashura, të përziera me dëshirën” . Nostalgjia na bën të ndihemi më pozitivisht për veten dhe të ardhmen. Ajo na bën ta shohim jetën si kuptimplotë. Nostalgjia forcon edhe lidhjet tona shoqërore.
Nostalgjia, që mund të rrisë mirëqenien tonë psikologjike, është e ndryshme nga procesi i thjeshtë i të kujtuarit, gjë që ndonjëherë mund të na bëjë të ndihemi të trishtuar. Të menduarit për të kaluarën, mund të shkaktojë ndonjëherë dhe ndjenja të tjera keqardhjeje. “Nostalgjia, një dëshirë sentimentale për të kaluarën, është një përvojë emocionale e zakonshme, universale dhe shumë sociale”- shkruajnë Tejlor Fiorito dhe Klej Rutlexh në studimin e tyre “A është nostalgjia një përvojë e orientuar nga e kaluara apo e ardhmja?”, botuar në “Frontiers in Psychology” në vitin 2020.
“Kur njerëzit sjellin në mendje kujtime që i bëjnë nostalgjikë, ata po rishikojnë ngjarje personale kuptimplota të jetës të përbashkëta me të dashurit e tyre. Nostalgjia përfshin reflektimin mbi përvojat e kaluara. Por ajo motivon edhe gjendjet afektive, sjelljet dhe qëllimet që përmirësojnë jetën e njerëzve në të ardhmen”- theksojnë ata.
Kur mendojmë për ngjarje domethënëse të jetës, të cilat shkaktojnë reagimin tonë nostalgjik, kjo na ndihmon ta kuptojmë jetën tonë. Ne formojmë një narrativë se kush jemi, kush kemi qenë, kush do të dëshironim të bëheshim dhe ku kemi qenë, ku jemi tani dhe ku do të dëshironim të shkonim.
Historia që i tregojmë vetes për veten tonë, është jetike për mirëqenien tonë psikologjike.
Po si t’i tregoni vetes një histori më pozitive? Ndërtoni një “bankë mendore” plot me kujtime pozitive. Në një intervistë të vitit 2013 për New York Times, dr.Sedikides e quan atë “depo nostalgjie”. Kur zhyteni në “depon tuaj nostalgjike”, mos e krahasoni me asgjë tjetër kujtimin që po sillni ndërmend. Përpiquni vetëm të përqendroheni dhe ta shijoni atë.
Vazhdoni ta mbushni depon tuaj nostalgjike gjatë gjithë jetës tuaj. “Unë nuk humbas asnjëherë rastin për të ndërtuar kujtime nostalgjike”-tha dr.Sedikides për NYT. Pra është normale të flasësh me mall për gjërat që sapo kanë ndodhur dje. Në fakt, është mirë diçka e mirë për ju. / Psychology Today – Bota.al
Kuriozitete
Pse nuk bën të parkosh automjetin në bar të thatë?
Published
1 week agoon
July 11, 2025By
UBT News
Vera është koha e të nxehtit të madh dhe thatësirave, dhe e gjitha kjo është një terren i përshtatshëm për zjarre.
Burimet e zjarreve mund të jenë të ndryshme, nga ato natyrore deri te zjarrvënësit që kënaqen me flakët.
Në Spanjë, Agjentët e mbrojtjes së mjedisit lëshuan paralajmërimin interesant, parkimi i veturave mbi thatësi, veçanërisht pas një udhëtimi të gjatë, është i rrezikshëm. Shkaku qëndron te sistemi i shkarkimit të gazrave, pra te katalizatori, komponent i projektuar për të reduktuar ndotjen që lëshojnë automjetet.
Gjatë funksionimit normal, ky element mund të arrijë temperatura të larta, nga 400 deri në 800 gradë Celsius, duke shkaktuar ngrohje të konsiderueshme në zonën poshtë makinës. Pas një udhëtimi prej disa kilometrash, nxehtësia në pjesën e poshtme të automjetit mund të arrijë në 300 gradë Celsius.
Nëse vetura parkohet mbi bar të thatë, nxehtësia mjafton që bimësia të nisë të digjet për disa sekonda.
Masa më e thjeshtë për të shmangur këtë lloj zjarri është të mos parkoni automjetet jashtë zonave të përcaktuara për këtë qëllim, veçanërisht në vende ku ka bimësi të thatë.
Kuriozitete
Barbie bën versionin e kukullës me diabet të tipit 1
Published
1 week agoon
July 9, 2025By
UBT News
Kukulla e re “Barbie” nga kompania e njohur e lodrave “Mattel” ka pompë insuline e monitor të glukozës, e cila është pjesë e serisë së re të kukullave të lansuara nga brendi, ka raportuar The Guardian.
Kjo kukull është projektuar në mënyrë që fëmijët me diabet ta ndiejnë veten të përfshirë në shoqëri..
Në filmin “Barbie”, të regjisores Greta Gerwig, Barbieland është vend i gjithëpërfshirjes e diversitetit. Që nga 2019 “Mattel” ka filluar të prodhojë kukulla me aftësi të kufizuara, ani pse kjo kukull e njohur ekziston që nga viti 1959.
Kompania ka lansuar “Barbien” e parë me sëmundjen e diabetit të tipit 1, edicioni i fundit i rangut, për të cilin ka deklaruar se është projektuar “të ua mundësojë fëmijëve ta gjejnë veten te kjo kukull e ta inkurajojnë sa më shume lojën me kukulla përtej eksperiencave jetësore”.
Diabeti i tipit 1 është sëmundje autoimune ku vet trupi i sulmon dhe i shkatërron qelizat e pankreasit që e krijojnë insulinën. Sëmundja diagnostikohet në fëmijëri dhe pacientët monitorojnë nivelin e sheqerit në gjak e të marrin insulinë.
“Barbie” e re është dizajnuar në bashkëpunim me organizatën jo-fitimprurëse Breakthrough T1D.
Kukulla ka një pajisje për monitorimin e glukozës, që e ka të vendosur në krah, një telefon mobil me aplikacionin CGM, i cili iu ndihmon që ta përcjellë nivelin e sheqerit në gjak. Ajo ka pompë insuline një çantë që ia zë të gjitha pajisjet mjekësore që i duhen si dhe ushqimet.
Krista Berger, zëvendës shefe e kukullave “Barbie” në “Mattel”, ndërkohë që po promovonte kukullën e re ka thënë se ky është një hap i rëndësishëm drejt përkushtimit që ka kompania për gjithëpërfshirje dhe përfaqësim.
“‘Barbie’ ndihmon fëmijët të fitojnë përceptimet e para për botën, duke reflektuar edhe sëmundjen e diabetit tipi 1, sigurohemi që më shumë fëmijë të mund ta shohin veten në historitë që i imagjinojnë përmes lojës me kukullat që i duan”, ka thënë Berger.
“Barbie” e parë afroamerikane u lansua gjatë viteve ’60, kurse ato hispanike u lansuan gjatë viteve ’80, ndërkohë që shumë kukulla në profesione të ndryshme që ushtrojnë gratë u prezantuan në vitet ’90 e 2000.
Në ditët e sotme ka më shumë se 175 lloje të ndryshme të kukullave në fjalë, me shumë ngjyra lëkure, syve, flokëve, tipe të ndryshme trupash si dhe aftësive të kufizuara trupore. Kompania ka përshirë edhe “Barbien” e verbër, “Barbien” afromarikane më sindromë Down, kukulla me aparat dëgjimi, me proteza të ndryshme për gjymtyrë, kukulla me karrocë si dhe “Barbien” më sëmundjen e lëkurës, që quhet vitiligo.
“Barbie” nuk është e vetmja kukull që fokusohet te diversiteti. Kompanie e lodrave “Lottie” ka kukulla me sindromën Down si dhe me autizëm, ndërkohë që kompania “Lego” shet shumë lloje të figurave që kanë aftësi të kufizuara fizike.
“Përfaqësimi ka rëndësi, sidomos në fëmijëri. Të shohësh ‘Barbie’ me diabet të tipit 1 ndihmon në normalizimin e kësaj sëmundje e në uljen e stigmatizimit dhe u tregon fëmijëve që nuk qëndrojnë vetëm në këtë botë. Ky është hap pozitiv drejt ndërtimit të vetëbesimit, përfshirjes dhe kuptimit se si është të jetosh me diabet”, ka thënë Arjun Penasar, shef ekzekutiv i “diabetes.co.uk”.
Kuriozitete
Çfarë janë kukullat Labubu dhe pse njerëzit po lënë kokat pas tyre?
Published
2 weeks agoon
July 7, 2025By
UBT News
Labubu, një krijesë e vogël me veshë lepurushi, dhëmbë të theksuar dhe veshje të çuditshme, është kthyer në aksesorin më të paparashikuar të verës 2025.
I varur në çanta Hermès, Louis Vuitton apo Bottega, kjo lodër e çuditshme ka rrëmbyer jo vetëm influencueset dhe VIP-at si Rihanna, Dua Lipa dhe Lisa nga Blackpink, por edhe gjithë gjeneratën Z.
Si u krijua Labubu?
Kukulla Labubu u krijua më 2015 nga Kasing Lung. E frymëzuar nga mitologjia nordike, Labubu është pjesë e universit “The Monsters” dhe përfaqëson një personazh të mirë që shpesh gabon pa dashje. Kukullat vijnë në forma të ndryshme dhe të mbështjella me kostume në varësi të një tematike dhe shiten si “blind boxes”, pra ti nuk e di kurrë cilën do të marrësh derisa ta hapësh.
Pse janë bërë kaq të famshme?
Nostalgjia – Shumë nga blerësit e sotëm janë rritur me anime, lodra dhe personazhe të viteve ’90 dhe 2000. Tani, me më shumë të ardhura, ata rikthehen tek ato ndjesi të thjeshta dhe të lumtura përmes kukullave si Labubu.
Kultura e “kidult” – Brezat e rinj nuk kanë më frikë të përqafojnë fëmijërinë edhe si të rritur. Tregu i lodrave për të rritur është në bum.
Elementi i misterit – Kukullat vijnë të fshehura në kuti “surprizë”, duke krijuar ndjesinë e lojës me fat. Ndjenja e emocionit nga unboxing-u është si një dozë dopaminë.
A do të rritet vlera e tyre?
Shumë mund të shihen si investim, njësoj si kartat Pokémon apo Beanie Babies dikur. Një Labubu i rrallë është shitur për 1,000 paund. Marka po zgjeron “universin” me produkte të reja si kapëse flokësh, mbështjellës për AirPods apo aksesorë telefoni. Herën tjetër kur të shohësh një kukull të vogël me dhëmbë të çuditshëm që rri varur në një çantë luksoze, ndoshta duhet të pyesësh veten “çfarë është më me vlerë – çanta, apo Labubu?”.
Kuriozitete
Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku
Published
2 weeks agoon
July 5, 2025By
UBT News
Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.
Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.
Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.
Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.
Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.
Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).
Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.
Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.

UBT dhe Binance bashkë në një ngjarje unike për Blockchain dhe sigurinë në kripto

Gjykata cakton një muaj paraburgim për policin e dyshuar për spiunazh

Rritet dukshëm numri i operacioneve në vena në Klinikën e Kirurgjisë

Apple po përgatitet të prezantojë iPhone e parë të palosshëm

OnePlus me një kabllo speciale për karikimin e telefonit

Armend Rexhepagiqi nderohet me “Hyjneshën në Fron” dhe mirënjohje të veçantë

Irani u kërkon evropianëve të heqin dorë nga kërcënimet për rikthimin e sanksioneve

Lëndohen pesë persona në një aksident zinxhirorë

Greva e punëtorëve të sigurimit fizik në QKUK po vazhdon
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore