

Kuriozitete
Nga Arkimedi tek Pitagora, fakte të panjohura mbi shkencëtarët më të famshëm të të gjitha kohërave
Kontributet e tyre kanë ende rëndësinë e tyre sot.
Published
4 years agoon
By
UBT newsJu ndoshta mund t’i njihni emrat e këtyre figurave historike të shkencës, si dhe zbulimet e tyre më të famshme. Por ndoshta mund të mos e dini se ata kanë edhe kontribute të tjera, të cilat kanë ende sot rëndësinë e tyre.
Arkimedi
Emri i tij lidhet kryesisht me zbulimin e zhvendosjes së ujit, i njohur si Parimi i Arkimedit: Kur një objekt futet në ujë, ai shtyn (zhvendos) ujin për t’i bërë vend vetes. Kjo zhvendosje ndodh në një vëllim të barabartë me objektin që zhytet.
Por njeriu që konsiderohet si nga shkencëtarët më të mëdhenj të të gjitha kohërave, ka zbuluar edhe gjëra të tjera.
Ai shpiku “Kthetrën e Arkimedit” ose “dorën e hekurt” për të mbrojtur qytetin sicilian të Sirakuzës nga sulmi armik përmes detit. Ai ishte një lloj sistemi i pompimit të ujit që mund të përdoret ende sot. Ndonëse nuk e shpiku ai levën e parë, Arkimedi e avancoi sistemin dhe shkroi për të në të famshmen “Ligji i levës”. Ai llogariti vlerën e saktë më të afërt të numrit Pi, si dhe kuptoi mënyrën për të llogaritur sipërfaqen e një rrethi. Puna e tij çoi në avancimin e fushës së hidrostatikës dhe llogaritjes.
Galileo
Galileo Galilei konsiderohet nga shumë njerëz si babai i shkencës moderne, falë kontributit të tij në astronomi, fizikë, kozmologji etj. Edhe pse ishte ai që nuk e shpiku teleskopin, Galilei krijoi një version të përmirësuar, që e rriti shumë zmadhimin. Versioni i tij i krijuar në vitin 1609 ishte aq efektiv saqë çoi në zbulimet e tij më të mëdha.
Galileo ishte personi i parë në histori që regjistroi vëzhgimet e qiellit duke përdorur teleskopin e tij. Ai zbuloi se Jupiteri kishte disa Hëna; se Rruga e Qumështit nuk ishte thjesht një brez drite, por që përbëhet nga yje të veçantë; fazat e Venusit; apo faktin që sipërfaqja e Hënës nuk ishte e lëmuar por kishte kratere dhe male.
Zbulimet e tij ndihmuan për ta vërtetuar se është Dielli dhe jo Toka qendra e Sistemit Diellor, ndaj ai mbështeti modelin Heliocentrik. Po ashtu Galileos i atribuohet projektimi i orës së parë me lavjerrës.
Da Vinçi
Shumëkush e di se Leonardo da Vinci është autori i tablove të famshme “Darka e Fundit” dhe “Mona Liza”. Piktura tjetër e famshme e tij ”Salvatore Mundi”, u rizbulua në mesin e viteve 2000. Origjinaliteti i saj ishte dhe mbetet ende një çështje e diskutueshme.
Megjithatë ajo vendosi një rekord për veprën më të shtrenjtë të artit në botë, kur u shit për 450 milionë dollarë në vitin 2017. Por ky piktor i Rilindjes kishte aftësi dhe talente të gjera, duke e bërë atë një polimat. Kështu ai ishte arkitekt, hartograf, inxhinier, shpikës dhe skulptor.
Për shkak se shpikjet e tij u bënë shekuj përpara kohës së tyre, ato nuk u realizuan gjatë jetës së tij. Por disa prej tyre pasqyrohen në botën e sotme. Këtu përfshihen parashuta, kostumi i zhytjes nënujore, mitralozi dhe tanku. Idetë, skicat, shënimet dhe gjetjet e tij ruheshin në fletoret e tij të famshme. Një nga fletoret e tij (i shkruar në vitet 1506-1510) u ble nga Bill Gejts për gati 32 milionë dollarë.
Fibonaçi
Leonardo Fibonaçi konsiderohet si matematikani më i madh perëndimor i Mesjetës. Ai është i njohur për “Vargun e Fibonaçit”, kur dy numrat e mëparshëm mblidhen së bashku për të përcaktuar numrin pasardhës në varg. Modeli numerik që zbuloi ai, gjendet shumë në natyrë, si tek pishat, zgjojet e bletëve, lulet, dhe deri dhe uraganët.
Por ajo që dihet nga pak njerëz, është se ai është autor i futjes së numrave hindu-arab në sistemin evropian. Ai e mësoi sistemin arab, që përdorte numrat nga 0 deri në 9, gjatë kohës që u shkollua në Algjeri. Në atë kohë, Evropa përdorte numrat romakë në sistemin e vet, dhe kishte nevojë për numëratorë për të bërë llogaritjet.
Ndërsa Fibonaçi e cilësoi më të dobishëm sistemin hindu-arab, italianët dhe Kisha e panë atë me dyshim. Por në fund evropianët u bindën për epërsinë e tij dhe ajo bë metoda e përdorur në mbarë botën. Fibonaçi krijoi gjithashtu shiritin horizontal të përdorur tek thyesat.
Pitagora
Pitagora ishte një filozof i lashtë grek, që njihet gjithashtu për kontributin e tij të madh në matematikë:Teorema e Pitagorës, e njohur zakonisht si A2+ B2=C3. Në një trekëndësh kënddrejtë, katrori i hipotenuzës është i barabartë me shumën e katrorëve të dy brinjëve të tjera.
Pitagora e pa matematikën kudo, edhe tek muzika, dhe ai ishte përgjegjës për zhvillimin e themeleve të akordimit muzikor. Ai zbuloi konceptin që u bë i njohur si sintonizimi harmonik. Ai është shpikësi i mënyrës se si akordohen ende sot instrumentet muzikore.
Pitagora ishte një figurë me shumë ndikim dhe kishte shumë ndjekës. Ai themeloi një bashkësi filozofike në Kroton, ku jetuan dhe shumë nga ithtarët e tij. Komuniteti përfshinte edhe filozofet gra, gjë që nuk ishte e zakonshme për kohën. / bota.al
You may like
Kuriozitete
Italianët bëjnë dush më shpesh se çdokush tjetër në Evropë
Published
23 hours agoon
September 9, 2025By
UBT News
Në një studim të fundit, italianët janë shpallur si populli që bëjnë dush më shpesh në Evropë, duke i lënë pas shumë kombet e tjera të kontinentit. Rreth 95% e popullsisë italiane e konsideron dushin si pjesë të rutinës ditore, ndërsa shumë prej tyre bëjnë dy dushë në ditë, veçanërisht gjatë muajve të nxehtë të verës.
Ky trend ka të bëjë me një theks të fortë të kulturës italiane për pastërtinë dhe ndjesinë e freskisë që sjell një dush i përditshëm.
Pavarësisht se shumica e italianëve kalojnë mesatarisht vetëm pesë deri në dhjetë minuta nën ujë, kjo nuk duket të jetë një pengesë për ta përfshirë këtë praktikë në jetën e përditshme. Studimi tregon se italianët kanë preferenca të ndryshme për kohën e dushit.
Rreth 41% e tyre preferojnë të bëjnë dush menjëherë pas kthimit nga puna, duke ndihmuar në largimin e lodhjes dhe ndotësve të jashtëm.
Rreth 28% e italianëve i preferojnë dushët e natës para se të shkojnë për të fjetur, ndërsa 25% e tyre zgjidhin dushin në mëngjes për t’u ndjerë të freskët për ditën që ka filluar.
Kultura e pastërtisë është një nga aspekte më të rëndësishme të jetës italiane, dhe ky rezultat nuk është i papritur për ata që njohin zakonet e traditat e kombit. Dushi është jo vetëm një nevojë higjienike, por dhe ritual që synon freskinë dhe mirëqenien.
Kuriozitete
Këto veprime nuk duhet t’i bëni në avion
Published
2 days agoon
September 8, 2025By
UBT News
Ekziston një rregull që pasagjerët duhet të shmangin vendosjen e sendeve në xhepat e ulëseve në avion, veçanërisht nëse bëhet fjalë për ushqimin dhe pijet. Një stjuardesë ka zbuluar arsyet pse nuk duhet ta bëni këtë veprim.
Kur ulemi në sedilje avioni, duket logjike t’i ruajmë gjërat në xhepin e pasmë të ulëseve përballë, kështu që nuk duhet të gërmojmë në çantat tona për t’i nxjerrë jashtë gjatë fluturimit. Por ka një arsye josanitare pse duhet të shmangim pikërisht këtë sa herë që hipim në aeroplan.
Stjuardesa Beth Windsor ka punuar në avionë për më shumë se një dekadë. Ajo ka shpjeguar se xhepat e ulëseve janë një nga vendet më të pista në avion, sepse shumë rrallë pastrohen nga një fluturim në tjetrin.
Ajo tregoi se ka parë disa pasagjerë duke vendosur gjëra të tmerrshme në to. “Aeroplanët pastrohen sa herë që zbarkojnë diku, por shpesh nuk ka kohë të mjaftueshme për të dezinfektuar plotësisht pjesën e brendshme të çdo xhepi ndenjëse midis fluturimeve”, – tha ajo.
“Në shumë prej avionëve në të cilët kam punuar, ajo ndarje nuk lahej derisa avioni të kthehej në bazë për pastrim të thellë. Duhet të kuptohet që pasagjerët nuk duhet të përdorin xhepin e ulëseve për të ruajtur gjëra, unë kam hasur në një numër të madh pelena dhe të brendshme të ndotura në ndarje. Prandaj, mendoni dy herë para se të ruani ndonjë ushqim atje”.
Kuriozitete
Pamjet spektakolare të “Hënës së Gjakut”
Published
2 days agoon
September 8, 2025By
UBT News
Të dielën, qytetarët nëpër botë kanë pasur rastin ta shohin Eklipsin Hënor, që njihet ndryshe edhe si “Hëna e Gjakut”. Ngjarja spektakolare është parë edhe në Kosovë, fal motit të kthjellët.
Ky fenomen ndodh kur Hëna kalon plotësisht në hijen e Tokës.
Fenomeni është unik, se kombinohen me vendndodhjen dhe kushtet e veçanta atmosferike dhe e bëjnë që Hëna të duket në nuanca të kuqe e të portokallta. Një eklips hënor ndodh kur Toka kalon mes Diellit dhe Hënës, duke bllokuar dritën e Diellit që bie mbi sipërfaqen e Hënës.
Gjatë fazës totale, drita e filtruar nga atmosfera e Tokës i jep Hënës ngjyrën e kuqe karakteristike.
Fotografitë e shkrepura nga Arian Mavriqi në Kamenicë:
Kuriozitete
Disa fakte që nuk i keni ditur për jetën dhe veprimtarinë e Giorgio Armani
Published
5 days agoon
September 5, 2025By
UBT News
Stilisti italian i modës Giorgio Armani ka vdekur, ka njoftuar kompania të enjten.
Armani, i cili ishte 91 vjeç, ishte sinonim i stilit dhe elegancës moderne italiane. Ai kombinoi talentin e stilistit me zgjuarsinë e një biznesmeni, duke drejtuar një kompani që xhiroi rreth 2.3 miliardë euro (2.7 miliardë dollarë) në vit.
Ai kishte qenë i sëmurë për njëfarë kohe dhe u detyrua të hiqte dorë nga shfaqjet e grupit të tij në Javën e Modës për Burra në Milano në qershor, hera e parë në karrierën e tij që kishte humbur një nga ngjarjet e tij në pasarelë.
Sot ne do të ju sjellim disa fakte interesante nga i ndjeri.
Burri pas një xhakete
Perandoria e ngritur mbi xhaketën dhe kostumet e burrave, si evoluoi duke u kthyer në markë botërore me qindra dyqane dhe 12 etiketa, duke e renditur si stilistin më të pasur.
Mjeku që u bë stilist
Moda nuk ishte zgjedhja e parë; para dizajnimit të veshjeve, studioi mjekësinë. Giorgio Armani braktisi shkollën e modës, për të shkuar ushtar. Pasi punoi si shitës, ai startoi biznesin e tij në vitin 1975, me lekët që shiti makinën e tij V.W Kafer.
Dedikuar burrave
Koleksioni i parë ndryshoi stilin e meshkujve me gamën e ngjyrave neutrale. Ka realizuar mbi 250 kostume për filma, më i njohuri i Richard Gere në ‘American Gigolo’.
Xhaketa Bomber
Armani cilësohet babai i xhaketës Bomber, të cilën e krijoi duke i frymëzuar nga veshjet e policisë që kishte dizenjuar asokohe. Xhaketa u bë aq popullore sa kushdo ka një të tillë në gardërobën e tij.
Shtëpia Armani
Zotëron 12 etiketa: Giorgio Armani, Armani Collezioni, Emporio Armani, Armani Jeans, Armani Exchange, Armani Junior, Armani Casa, Armani Dolci, Armani Caffe, Armani Fiori, Armani Ristorante dhe Hotel Armani në Burj Khalifa në Dubai.
Shitës ëmbëlsirash
Armani ka një linjë të veçantë të quajtur Dolci ku shet çokollata të shijshme, me forma elegante, të cilat prodhohen në Firence. Ëmbëlsirat Armani Dolci, përfshijnë çokollata unike që shiten si edicion i kufizuar për raste të tilla si Shën Valentini dhe Ramazani.
Stilisti më i pasur
Thuajse çdo vit biznesi i tij regjistron shitje të hatshme. Edhe për vitin 2017 ai është renditur i pari në listën e stilistëve më të pasur me 6.6 miliard dollarë.
Kundër anoreksisë
Më 2006, Armani refuzoi modelet anoreksike nga sfilatat, duke u kthyer në mbështetës sidomos ndaj emrave të njohur që shfaqin këtë problem.
Përgatiti: A.Z. /UBT News/

Franca përfshihet nga kaosi dhe trazirat, shpërthejnë protestat anti-Macron

E keni ditur që karbohidratet nxitin shkrirjen e dhjamit?

Polonia kërkon aktivizimin e Nenin 4 të Traktatit të NATO-s

Costa: BE-ja qëndron në solidaritet të plotë më Poloninë

Gjykata Kushtetuese: E papranueshme ankesa e Ramës për rregulloren e mbeturinave

DiCaprio shkëlqen në premierën e filmit të ri, i mbështetur nga e dashura

KQZ fton qytetarët të kontrollojnë adresën e qendrës së votimit

Prezantohet edhe Apple Watch SE 3

Viti: Viktima e plagosur ndërron jetë në spital
Të kërkuara
-
Aktualitet2 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT shpall konkurs për pranimin e studentëve të rinj për vitin akademik 2025/26