Kuriozitete

Misteret e oqeanit që shkencëtarët ende nuk mund t’i shpjegojnë

70% e sipërfaqes së Tokës është nën oqean, por 95 përqind e saj mbetet e paeksploruar.

Published

on

Përpara se të futeni në ujë këtë verë, mbani mend se ka shumë gjëra që po ndodhin nën det, e për të cilat as shkencëtarët nuk dinë ende.

Fundi i oqeanit
70% e sipërfaqes së Tokës është nën oqean, por 95 përqind e saj mbetet e paeksploruar për syrin e njeriut. Megjithëse statistika e dëgjuar shpesh është se ne dimë më shumë për sipërfaqen e Marsit sesa për shtratin e oqeanit, shkencëtarët kanë qenë në gjendje të hartojnë të gjithë fundin e oqeanit – por rezolucioni është tepër i dobët, kështu që ne mund të vizualizojmë vetëm veçori më të mëdha se tre milje.

Fenomeni “milky sea”
Për qindra vjet, marinarët kanë raportuar se kanë hasur rastësisht në një derdhje të çuditshme “të bardhë” në det aq sa mund ta shohë syri, por shkencëtarët nuk kanë qenë në gjendje ta shpjegojnë atë – apo edhe ta dinë me siguri nëse ishte e vërtetë. Në vitin 2006, studiuesit në fakt ishin në gjendje të kapnin një imazh satelitor të këtij fenomeni, dhe disa vite më vonë, eksperimentet zbuluan se shkëlqimi ishte i mundshëm nga bakteret biolumineshente që tërheqin peshqit në mënyrë që të hahen dhe të mbijetojnë në zorrët e tyre. Por, shkencëtarët ende nuk janë të sigurt se si dhe pse bakteret mblidhen në një numër kaq të madh sa të mund të shihen nga hapësira. Për më tepër, shkëlqimi i tyre është i vazhdueshëm, ndryshe nga organizmat “dinoflagellate” më të njohura që prodhojnë ndezje të shkurtra drite.

Sferat e vjollce
Në vitin 2016, studiuesit nga Ocean Exploration Trust në bordin e anijes eksploruese Nautilus gjetën një njollë të çuditshme ngjyrë vjollce në dyshemenë e oqeanit jashtë Kalifornisë. Të hutuar se çfarë mund të ishte, shkencëtarët bënë shaka duke qenë se ishte një qese veze merimange ose një “oktapod i vogël mama” dhe e quajtën atë Blobus purpilis përpara se të luftonin me një gaforre për të marrë ekzemplarin. Duket si një kandil deti i çuditshëm dhe magjepsës. Hulumtimet janë duke vazhduar se çfarë është kjo krijesë, por hipotezohet se është një specie e re velutinidësh, transmeton UBT News.

Anomalia e Detit Baltik
A mund të ketë një anije kozmike aliene në fund të oqeanit? Në vitin 2011, eksploruesit e oqeanit gjetën një objekt në formë ovale me shenja të çuditshme në fund të Detit Baltik. “Imazhet” që rezultuan – të cilat u krijuan me të vërtetë nga një artist grafik – i zbulimit të botës tjetër bënë shpejt xhiron e internetit. Shkencëtarët mendojnë se anomalia është në fakt një depozitë akullnajore ose ndonjë formacion tjetër natyror, por origjina e saj është e pasigurt në pritje të eksplorimit të mëtejshëm. Kush e di? Sigurisht, nëse jeta inteligjente aliene ekziston fare është një nga misteret më të mëdha të pazgjidhura rreth universit.

Kallamari gjigand
Kjo kafshë e madhe mund të jetë karakter mitik i paraqitur në “Pirates of the Caribbean” dhe “Jules Verne’s 20,000 Leagues Under the Sea” të Zhyl Vernit. Edhe pse nuk ka gjasa që kallamari gjigant të sulmojë anijet, dihet shumë pak për këtë krijesë misterioze të thellësive. Madje nuk u arrit të fotografohej i gjallë deri në vitin 2004 dhe nuk u filmua deri disa vite më vonë, kur u kap në sipërfaqe. Videoja nënujore nuk u realizua deri në vitin 2012. Shkencëtarët nuk kanë mësuar praktikisht asgjë për jetën e këtyre gjigantëve të detit, madje as sa të mëdhenj mund të bëhen.

Gjeologjia nënujore
Ne mund të mos dimë shumë për terrenin e oqeanit, por kemi parë se është po aq mahnitës sa ajo që është në tokë – dhe në fakt, mund të jetë jashtëzakonisht e ngjashme. “Pishinat me shëllirë”, ku përqendrimi i ujit të kripur është më i madh se oqeani përreth, krijojnë sipërfaqe dhe vija bregdetare të ngjashme me liqenet. Ujëvara më e madhe e Tokës është në fakt nën ujë në ngushticën e Danimarkës, ku uji më i ftohtë bie mbi një pikë të madhe në dyshemenë e oqeanit. Shpërthimi i vullkaneve nënujore, megjithëse studiuesit e dinë se të gjitha këto gjëra ekzistojnë, mekanizmat e tyre të saktë janë ende duke u hetuar, duke i bërë ato një nga misteret hutuese të shkencës që askush nuk i ka kuptuar.

Balena blu
Këta gjigantë misterioz të detit janë kafsha më e madhe që ka jetuar ndonjëherë në Tokë. Por pjesërisht për shkak të gjuetisë pothuajse arritën deri në zhdukje, plus riprodhimin e tyre të ngadaltë, tanimë nuk ka shumë prej tyre për t’i studiuar. Si rezultat, dihet pak për këto krijesa të pakapshme, përfshirë sa kohë jetojnë, kur arrijnë pjekurinë seksuale ose specifikat e riprodhimit të tyre. Ndrojtja e kafshëve gjithashtu i bën ato të vështira për t’u vëzhguar.

Tingulli “bloop”

Asgjë si tingulli misterioz “bloop” i regjistruar në Paqësorin Jugor në 1997 nuk ishte dëgjuar ndonjëherë më parë. Ishte shumë i zhurmshëm, me frekuencë të ulët dhe kishte një model unik që i bëri disa të mendonin se ishte një krijesë e sapo zbuluar që fshihej në thellësi. Studiuesit vazhduan të kërkonin origjinën e zhurmës për vite me radhë, deri në vitin 2005 ata njoftuan se kishte qenë një “akull”, zhurmë kjo që ishte lëshuar kur ajsbergët shkëputen nga akullnajat. Megjithëse ky arsyetim është pranuar përgjithësisht, disa teoricienë ende mendojnë se shpjegimi është i mangët, përcjell UBT News.

Kandili “i pa-vdekshëm” i detit
Më e vogël se një gozhdë, kjo krijesë deti ka aftësinë e ngjashme me Benjamin Button për t’u rikthyer në fazën e polipit kur kërcënohet nga uria ose lëndimi, duke i dhënë pseudonimin “kandil deti i pavdekshëm” për mënyrën se si e mposht vdekjen. Edhe pse kjo specie ishte e njohur për njëqind vjet, vetëm në vitet 1990 u zbulua ky fenomen i pabesueshëm. Shkencëtarët ende nuk janë të sigurt se si qelizat e tij janë në gjendje të regresohen dhe të rriten, por kandili i pavdekshëm mund të mbajë premtimin për të luftuar sëmundjet si kanceri tek njerëzit.

Trekëndëshi i Bermudës
Pikat e të ashtuquajturit Trekëndëshi i Bermudës janë Miami, Porto Riko dhe Bermuda. Pavarësisht se zona është e njohur për zhdukjet e pashpjegueshme të anijeve dhe avionëve, në të vërtetë nuk ka asnjë provë që është më e rrezikshme se kudo tjetër në botë ose se ka ndonjë fenomen të mbinatyrshëm. Por, Administrata Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike (NOAA) pranon se mund të ketë arsye shkencore për zhdukjet, të tilla si gjasat e uraganeve, ndryshimet e shpejta të motit për shkak të Rrjedhës së Gjirit dhe ishujt e shumtë në Karaibe që e bëjnë të ndërlikuar navigacion. NOAA gjithashtu pranon se zona ndoshta mund të ngatërrohet me mjetet e lundrimit, duke i bërë ato të tregojnë veriun e vërtetë në krahasim me veriun magnetik.

Monumenti Yonaguni
A janë ato shkallë të krijuara nga njeriu dhe piramida të lashta që u mbytën në një tërmet apo formacione shkëmbore natyrore? Këto struktura të çuditshme në ujërat jashtë brigjeve të Japonisë, të quajtura “Atlantida e Japonisë”, i kanë habitur shkencëtarët që kur u gjetën nga një zhytës në vitin 1986. Çuditërisht, shkencëtarët ende po debatojnë nëse njerëzit apo Nëna Natyrë krijoi Monumentin Yonaguni, si dhe nëse shenjat në gur janë gdhendje fytyrash dhe kafshësh apo thjesht gërvishtje të bëra në mënyrë natyrale. Sot, ky vend është një vend i njohur për zhytje dhe vazhdon t’i shqetësojë njerëzit pasi mbetet një nga misteret e lashta që studiuesit ende nuk mund ta shpjegojnë./UBTNews/

Kuriozitete

Shkencëtarët zbulojnë akuifer të madh nën Oqeanin Atlantik

Published

on

Një zbulim befasues nën Oqeanin Atlantik pranë SHBA-ve mund të ofrojë shpresë për mungesën globale të ujit të pijshëm.

Gjatë një ekspedite këtë verë, shkencëtarët nga Woods Hole Oceanographic Institution dhe Universiteti i Kolumbias konfirmuan praninë e një rezervuari të madh me ujë të ëmbël nën fundin e detit, nga Massachusetts deri në New Jersey.

Përdorimi i teknologjisë elektromagnetike dhe një shpime deri në 1,300 metra nën dyshemenë e detit tregoi se uji ka përmbajtje kripë të ulët, brenda standardeve për ujin e pijshëm. Mostrat janë duke u analizuar për mikrobet dhe për të vlerësuar sigurinë e përdorimit.

Shkencëtarët ende nuk e dinë moshën e ujit, e cila përcakton nëse rezervuari është i ripërtëritshëm apo i kufizuar. Origjina e ujit lidhet me akullnajat e shkrira ose reshjet mijëra vjet më parë.

Ekspertët thonë se akuiferi mund të përmbajë ujë të mjaftueshëm për të furnizuar një qytet si New York për qindra vjet. Megjithatë, nxjerrja e ujit nga këto thellësi kërkon energji të madhe dhe përballen sfida logjistike dhe mjedisore.

Shkencëtarët besojnë se akuiferët nën det mund të jenë një burim i rëndësishëm për të adresuar krizën globale të ujit, por përdorimi i tyre nuk zëvendëson nevojën për mbrojtjen e burimeve ujore në tokë. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

49% e kompanive japoneze kanë një “plak që nuk bën asgjë”

Published

on

Në Japoni ekziston një praktikë e pazakontë në kompanitë tradicionale, ku punonjësit e moshuar qëndrojnë në listën e pagave pa kryer përgjegjësi të mëdha.

Ky fenomen njihet me termin “madogiwa-zoku”, që përkthehet si “ata pranë dritares”, duke iu referuar punonjësve që shpesh shihen të mbyllur në zyrë pa shumë detyra operative.

Një sondazh i fundit zbuloi se rreth 49% e kompanive japoneze mbajnë pozicione të tilla, zakonisht për stafin e lartë në fund të të pesëdhjetave ose të gjashtave.

Qëllimi është që ata të mund të qëndrojnë të punësuar deri në moshën zyrtare të pensionit, pa u larguar para kohe, ndërkohë që kontribuojnë minimalisht në punën e përditshme.

Megjithëse kritikohet si joefikase, kjo praktikë është pjesë e kulturës korporative japoneze, lidhet me respektin për senioritetin, besnikërinë ndaj kompanisë dhe ruajtjen e harmonisë brenda zyrave.

Menaxherët shprehen se metoda ndihmon të shmangë konfliktet dhe tensionet që lindin nga largimi i papritur i punonjësve të vjetër.

Ekspertët thonë se, përtej kritikave për efikasitetin, “madogiwa-zoku” është reflektim i vlerave tradicionale japoneze mbi respektin, stabilitetin dhe ruajtjen e marrëdhënieve brenda vendit të punës.

Megjithatë, sfida ende mbetet në balancimin e kulturës dhe nevojave moderne për produktivitet. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Studimet zbulojnë lidhjen mes pagjumësisë kronike dhe shëndetit të trurit

Published

on

Një studim i ri i publikuar në revistën Neurology sugjeron se personat që vuajnë nga pagjumësia kronike kanë rrezik më të lartë të zhvillojnë probleme me kujtesën dhe aftësitë njohëse.

Shkencëtarët theksojnë se ende nuk dihet nëse gjumi i dobët është shkak i drejtpërdrejtë apo një shenues paralel i këtyre çrregullimeve, raporton The Washington Post.

Si u zhvillua studimi?

Aty morën pjesë 2,700 të rritur, me moshë mesatare 70 vjeç, që nuk kishin probleme mendore. Ata u ndoqën për 6 vjet, duke iu nënshtruar testeve të rregullta për kujtesën, arsyetimin dhe funksionet e tjera të trurit.

Rezultatet treguan se:

14% e personave me pagjumësi kronike zhvilluan demencë ose çrregullime të lehta njohëse.

Krahasimisht, vetëm 10% e atyre pa pagjumësi kishin të njëjtin rezultat.

Shkencëtarët llogaritën se pagjumësia kronike lidhet me plakje më të shpejtë të trurit, duke shtuar afërsisht 3.5 vite.

Çfarë thonë ekspertët?

Diego Z. Carvalho, autori kryesor i studimit, shpjegon: “Gjumi jo i mirë, veçanërisht në moshën e mesme, mund të jetë një paralajmërim i hershëm i neurodegjenerimit. Megjithatë, kjo është vetëm një lidhje, jo provë shkakësie.”

Një tjetër gjetje e rëndësishme ishte se personat me pagjumësi dhe me më pak orë gjumë kishin rezultate më të dobëta në testet e trurit dhe ndryshime më të dukshme strukturore. Sipas Santiago Clocchiatti-Tuozzo, neurolog në Yale New Haven Hospital:

“Nëse këto rezultate konfirmohen, ato mund të ndihmojnë në hartimin e strategjive të reja për mbrojtjen e shëndetit të trurit, duke marrë parasysh jo vetëm cilësinë, por edhe kohëzgjatjen e gjumit.”

Rëndësia e kohëzgjatjes së gjumit

Gjumi i shkurtër (më pak se 6 orë) ose i gjatë (më shumë se 9 orë) lidhet edhe me sëmundje të tjera, përfshirë obezitetin dhe depresionin.

Neurologia Karin G. Johnson thekson: Truri ka një proces natyral të pastrimit të toksinave që funksionon më mirë gjatë gjumit. Prandaj është thelbësore të sigurojmë kohë të mjaftueshme për pushim.”

Ajo shtoi se ndryshime shoqërore, si p.sh. fillimi më i vonshëm i shkollës për nxënësit, mund të ndihmojnë brezat e rinj të krijojnë zakone më të shëndetshme gjumi dhe kështu të kontribuojnë në një popullatë më të shëndetshme në të ardhmen.

Continue Reading

Kuriozitete

Shkenca hedh dritë mbi vlerën e dëgjimit

Published

on

Shkenca për degjimin është një fushë mjaft e gjerë që përfshin si funksionon veshët, përpunimin e tingujve nga truri, dhe faktorët që ndikojnë në dëgjim.

Truri nuk e regjistron vetëm tingullin, por edhe intenzitetin, frekuencën dhe drejtimin nga vjen zëri.

Degjimi ndihmon në komunikim, orientim në hapësirë, dhe përvojën emocionale të muzikës.

Ajo dobësohet pas të 50-ave dhe shkenca spjegon se veshët nuk pushojnë kurrë – Edhe kur flemë, janë aktivë dhe truri përpunon tingujt, si zhurmën e ambientit ose zërin e dikujt që thërret emrin tonë.

Zëri i majtë shpesh ndikon më shumë në perceptimin e muzikës, ndërsa zëri i djathtë ndihmon në lokalizimin e zërit në hapësirë.

Për shembull, vetëm 15 minuta në një koncert të zhurmshëm mund të shkaktojë lodhje të veshëve.

Disa njerëz e “shohin” tingullin – Fenomeni i quajtur sinestezia lejon disa individë të lidhin tingujt me ngjyra ose forma.

Per fund, studimet lidhin humbjen e dëgjimit me rritjen e stresit, izolimin social dhe rrezikun për demencë tek të moshuarit.

Përgatiti: A.Z. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara