Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka publikuar një aktgjykim, ku ka konkluduar se aktvendimi i kontestuar i Gjykatës Supreme, është nxjerrë në shkelje të të drejtave kushtetuese të parashtruesve të kërkesave.

Bëhet fjalë për aktgjykimin e parashtruar nga Dino’s Las Vegas sh.p.k dhe Matrix sh.p.k, përmes së cilit është kërkuar vlerësimi i kushtetutshmërisë së aktvendimit të Gjykatës Supreme të Republikës së Kosovës, të 3 majit 2023.

“Gjykata, njëzëri deklaroi se kërkesa është e pranueshme; konstatoi se ka pasur shkelje të paragrafit 1 të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës së Republikës së Kosovës në ndërlidhje me paragrafin 1 të nenit 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut; dhe shpalli të pavlefshëm aktvendimin e Gjykatës Supreme të Republikës së Kosovës të 3 majit 2023, si dhe e ktheu të njëjtin për rishqyrtim në pajtim me aktgjykimin e kësaj gjykate. Rrethanat e rastit ndërlidhen me një kontest civil, përkatësisht me një kërkesëpadi të iniciuar nga paditësi Play 4 Ëin sh.p.k., me seli në Pejë, kundër parashtrueseve të kërkesave Dino’s Las Vegas sh.p.k., Matrix sh.p.k. dhe Invest Kosova sh.p.k. Paditësi Play 4 Ëin sh.p.k., nëpërmjet kërkesëpadisë, kishte kërkuar kompensim dëmi për përdorim të papërgjegjshëm dhe të kundërligjshëm të markës tregtare të regjistruar nga paditësi. Gjykata Themelore në Prishtinë, duke vendosur sipas kërkesëpadisë, më 29 prilli 2021, kishte nxjerrë aktgjykimin me të cilin aprovoi kërkesëpadinë e paditësit Play 4 Ëin sh. p. k. Si rrjedhojë, parashtruesit e kërkesave ushtruan të drejtën e ankesës në Gjykatën e Apelit, e cila, me aktgjykimin të 7 tetorit 2021, e refuzoi ankesën e tyre dhe konfirmoi aktgjykimin e Gjykatës Themelore në Prishtinë. Të pakënaqur me rezultatin e procedurës, parashtruesit e kërkesave parashtruan kërkesë për revizion në Gjykatën Supreme, e cila nëpërmjet aktvendimit të 3 majit 2023, e kishte hedhur poshtë si të palejuar revizionin e tyre, nga shkaku se vlera e objektit të kontestit, bazuar në taksën gjyqësore të paguar prej njëzetë e pesë euro, nuk e kalonte shumën prej dhjetë mijë euro, për t’u pranuar shqyrtimi i revizionit në themel. Parashtruesit e kërkesave para Gjykatës Kushtetuese kontestuan aktvendimin e 3 majit 2023 të Gjykatës Supreme, duke pretenduar shkeljen e të drejtave të tyre, të garantuara me nenin 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës, si dhe paragrafin 1 të nenit 6 (E drejta për një proces të rregullt) të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Pretendimi kryesor i parashtruesve të kërkesës për shkelje kushtetuese, bazohej në faktin se shuma e vlerës së kontestit nuk ishte përcaktuar as nga paditësi dhe as nga gjykata e shkallës së parë, sipas detyrës zyrtare, dhe se për këtë arsye kërkesa për revizion nuk mund të hidhej poshtë si e palejuar nga Gjykata Supreme, por do të duhej shqyrtuar në merita”, thuhet në njoftim.

Në vlerësimin e thelbit të pretendimeve të parashtruesve të kërkesave, Gjykata fillimisht shtjelloi parimet e përgjithshme të praktikës së saj gjyqësore dhe asaj të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut përkitazi me të drejtën për qasje në gjykatë, dhe më pas i aplikoi të njëjtat në rrethanat e rastit konkret.

“Sipas sqarimeve të dhëna në aktgjykim, Gjykata theksoi se gjykata e rregullt është e detyruar të përcaktojë vlerën monetare të objektit të kontestit, sipas kritereve objektive, bazuar në të dhënat e kërkesëpadisë, duke vlerësuar nëse vlera e objektit të kontestit është shënuar në kërkesëpadi dhe nëse ajo është shënuar tepër e lartë apo shumë e ulët. Gjykata tutje vlerësoi se, ky verifikim zbatohet deri në kufirin e probabilitetit të pranueshëm, sepse çdo shqyrtim më i thellë i problemit, përkatësisht kërkesëpadisë, do të rrezikonte realizimin e detyrës themelore të gjykatës, që është sigurimi i mbrojtjes juridike. Për më tepër, Gjykata vlerësoi se pagesa e taksës gjyqësore në shumën prej njëzetë e pesë (25) euro, nuk mund të shërbente si parametër i vetëm për caktimin e vlerës së objektit të kontestit në fjalë, nga shkaku se paditësi kishte paguar taksën në fjalë, si kushtëzim i cili ia mundëson palës paditëse që kërkesëpadia e tij/saj të pranohet nga gjykata në kuptimin procedural dhe jo të hidhet poshtë si një kërkesëpadi e paplotë para fillimit të gjykimit të thelbit të çështjes. Gjykata në lidhje me këtë çështje vlerësoi se referimi i Gjykatës Supreme në dispozitën e nenit 508 të Ligjit për Procedurën Kontestimore dhe dhënia e arsyetimit pa shqyrtimin paraprak të lëshimit të mundshëm procedural, duke e kaluar përgjegjësinë vetëm mbi parashtruesit e kërkesës dhe jo ndaj instancave që kanë lëshuar këto gabime procedurale, përbënte “formalizëm të tepruar” në interpretimin e rregulloreve ligjore, sidomos për arsye se Gjykata Supreme në vlerësimin e lejueshmërisë nuk mori parasysh dispozitat ligjore të nenit 36 të Ligjit për Procedurën Kontestimore. Në këto rrethana, Gjykata arriti në përfundimin se vendimmarrja e Gjykatës Supreme në rrethanat e rastit konkret përbënte pengesë joproporcionale e cila kishte cenuar vetë thelbin e të drejtës së parashtruesve të kërkesave, të garantuar me paragrafin 1 të nenit 31 të Kushtetutës, në lidhje me paragrafin 1 të nenit 6 të KEDNJ-së, dhe se e njëjta ka tejkaluar lirinë e vlerësimit. Për pasojë dhe ashtu siç është theksuar në Aktgjykimin e publikuar, Gjykata, duke u bazuar në analizën e mësipërme konkludoi se Aktvendimi i kontestuar i Gjykatës Supreme [E. Rev. nr. 5/2022] i 3 majit 2023, është nxjerrë në shkelje të të drejtave kushtetuese të parashtruesve të kërkesave, të garantuara me paragrafin 1 të nenit 31 [E Drejta për Gjykim të Drejtë dhe të Paanshëm] të Kushtetutës, në lidhje me paragrafin 1 të nenit 6 (E drejta për një proces të rregullt) të KEDNJ-së”, thuhet në njofitm.

Sipas të dhënave të Institutit të Statistikave, inflacioni për muajin shkurt shënoi një rënie në 1.9%, krahasuar me 2.6% një vit më parë. Megjithatë, ulja e përgjithshme nuk është reflektuar te çmimet e ushqimeve, të cilat vijojnë të rriten, duke arritur në 2.8% nga 2.6% që ishin në janar. Ushqimet dhe produktet bazë mbeten faktorët kryesorë të presionit inflacionist, duke ndikuar drejtpërdrejt fuqinë blerëse të qytetarëve.

Përveç ushqimeve, rritje të ndjeshme kanë pësuar edhe çmimet e pijeve alkoolike dhe duhanit, të cilat janë ngjitur në 4.5% nga 3.9%. Po ashtu, sektori i argëtimit dhe kulturës ka shënuar një rritje të konsiderueshme, duke arritur në 6.5% nga 5.7%.

Nga ana tjetër, transporti ka shënuar një ulje të inflacionit me -2.2%, kryesisht si pasojë e rënies së çmimeve të karburanteve, ndonëse nga muaji janar është shënuar një rritje e lehtë prej 0.3 pikësh.

Kostot e qirasë, ujit dhe energjisë elektrike kanë pësuar gjithashtu rënie, duke zbritur në 0.4% nga 0.9%, një nivel dukshëm më i ulët krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, kur qëndronin në 2.4%. Këto shpenzime zënë një pjesë të konsiderueshme të buxhetit të familjeve shqiptare.

Pavarësisht inflacionit të ulët, ekspertët parashikojnë një rritje të moderuar në muajt e ardhshëm, për shkak të normave të ulëta të interesit dhe rikuperimit të lehtë të euros kundrejt lekut, duke e orientuar inflacionin drejt objektivit prej 3% të Bankës së Shqipërisë.

Në një dhomë me ngjyra që ngjan në ambient shtëpiak, tani e tutje do të dëgjohet zëri i grave e burrave që kërkojnë drejtësi. Nga kjo hapësirë, viktimat e dhunës seksuale të luftës do të dëshmojnë në gjykatë për tmerrin e përjetuar gjatë luftës së fundit në Kosovë, por pa u ballafaquar drejtpërdrejt me dhunuesin. “Dhoma e sigurt” është funksionalizuar të hënën në Prishtinë me mbështetjen e Ambasadës së Mbretërisë së Bashkuar.

Ditë historike për gratë e burrat që kërkojnë drejtësi e konsideron Feride Rushiti, e cila është drejtoreshë e Qendrës Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT).

Ajo tregon se kjo tashmë është funksionale dhe ka qenë e domosdoshme.

“Sot është një ditë historike për të mbijetuarit e dhunës seksuale, në veçanti për ata që ju kanë qasur kërkimit për drejtësi. Për faktin që më herët të mbijetuarit, qofshin gra apo vajza duhet të legjitimoheshin, duhet të hynin në një portë ku hynte edhe i akuzuari edhe viktima, edhe shumë herë edhe në prezencë të mediave për çka për shumicën e viktimave ka paraqitur edhe shqetësim edhe stigmatizim. Prandaj hapja e dhomës së sigurt, e përkrahur nga ambasada britanike, në bashkëpunim të ngushtë me Gjykatën Themelore në Prishtinë mendoj që është hap i rëndësishëm në qasjen sensitive në relacion me dhunimet seksuale që ne si organizatë e kërkojmë por e kërkojnë edhe të mbijetuarit e dhunës seksuale”, tha Rushiti.

Bashkë me viktimat e dhunës seksuale, siç tregon Rushiti për KosovaPress, do të jenë edhe përfaqësues të shërbimeve ligjore dhe psikosociale.

“25 vjet pas luftës me ardh, me dëshmu edhe me e nda rrëfimin tënd para një trupi gjykues është mjaft ritramatizues. Prandaj përmes kësaj dhome, me të cilën kemi gjetur mirëkuptim me Gjykatën Themelore edhe nga sot është funksionale, të mbijetuarit e dhunës seksuale do të kenë mundësi të hyjnë komplet pa u legjitimuar fare, e kanë një qasje shumë të lehtë nuk kanë fare nevojë që të hyjnë përmes qasjes zyrtare. Pastaj e kanë një ambient që është shtëpiak, me një televizor ku e kanë një video ku informohen për të drejtat e tyre dhe se si duket dhoma në gjykatore, për faktin që është një moment ritraumatizimi kur të hyjnë aty. Por edhe për ato gra e burra që nuk kanë fare dëshirë që të ballafaqohen me të akuzuarin, kanë mundësi që në formë elektronike nga kjo dhomë me dhënë intervistën”, tregon ajo.

Në ngjarjen e funksionalizmit të dhomës së sigurt ka marrë pjesë edhe ambasadori i Mbretërisë së Bashkuar, Jonathan Hargreaves.

Kjo hapësirë mund të shfrytëzohet edhe për viktimat tjera të dhunës, qoftë të mitura por edhe persona të rritur.

Edhe kryetarja e Gjykatës Themelore në Prishtinë, Albina Shabani Rama tha se hapja e kësaj dhome për dëshmi, ka rëndësi të madhe për avancimin e të drejtave të viktimave.

“Sot, ne zyrtarisht e hapëm dhomën e dëshmisë apo ‘safe room’ që në fakt nuk është vetëm një çështje simbolike, një hapësirë fizike që është hapur për viktimat por ka një domethënie shumë të madhe për shkak të rëndësisë që ka në avancimin e mbrojtjes së të drejtave të viktimave që përfshin ruajtjen dhe privatësinë, qasjen psikologjike që jepet në hapësirë dhe dëshminë që mund të japin edhe në rastet kur viktimat janë të mbrojtura. Është parë e domosdoshme që nevojitet me qenë një hapësirë ku ato mund të vijnë paraprakisht, të përgatiten por edhe për të dëshmuar për shkak se procedurat gjyqësore janë gjithmonë të rënda edhe për dëshmitarët e tjerë, e sidomos në këto raste që janë më të veçanta”, tha ajo.

Numri i personave të përdhunuar gjatë luftës së fundit në Kosovë nuk dihet, por raportet flasin për rreth 20.000.

Deri tani, vetëm Zoran Vukotiq është dënuar për dhunim seksual gjatë luftës së viteve 1998-1999 në Kosovë