

Op-Ed
Kryediplomati grek, Dendias në Tiranë, ndarja e kufirit detar Shqipëri-Greqi
Published
5 years agoon
By
Betim GashiNga prof. Lisen Bashkurti – Tanimë ndarja e kufirit detar midis Shqipërisë dhe Greqisë po troket sërish në derë. Për këtë duket që sot vjen në Tiranë ministri i jashtëm grek, Dendias.
Parimisht dhe praktikisht shtetet bregdetare kur ndajnë hapësira detare midis tyre janë të detyruara të futen në negociata. Kur çështjet nuk zgjidhen me marrëveshje te negociuar, palët i drejtohen institutive të tjera paqësore për zgjidhjen e konflikteve ndërkombëtare, siç është Arbitrazhi Ndërkombëtar apo Gjykata ndërkombëtare.
Pak kohë më parë, kryeministri grek, Micotacis u deklarua në parlament për shtrirjen e kufirit detar me 12 milje në hapësirat mes Greqisë e Shqipërisë. Në rastin konkret jemi përballë një dëshire të Greqisë për t’i zgjeruar zgjeruar hapësirat detare në 12 milje, pa konsideruar kushtet specifike, të Drejtën e Deteve dhe pa u dakorduar me Shqipërinë, me të cilat ajo i ndan ato hapësira detare. Nëse sjellje të tilla shtetet do të bënim, pra t’i deklaronin njëanshmërisht, pa marrëveshje me shtetet me të cilët ndajnë hapësirat detare kjo do e fuste botën në kaos dhe konflike.
Nga pikëpamja diplomatike nisma e palës greke është për t’u mirëpritur, sepse synon që Greqia të përcaktojë Zonën Ekonomike Ekskluzive, që është një nga hapësirat detare, krahas shelfit kontinental dhe ujërat territoriale.
Greqia ka përfunduar marrëveshje me Libinë, Egjiptin, Italinë e, natyrisht synon te realizojë një gjë të tillë edhe me Shqipërinë e më pas edhe me Turqinë, me te cilën ka probleme më të mëdha në Mesdheun Lindor dhe Egje. Zgjidhje të tilla me interesa strategjike shtetërore nuk mund të bëhen në mënyrë të njëanshme, por përmes dialogut, negociatave ose përmes instituteve për zgjidhjen paqësore të konflikteve, siç janë komisionet ndërkombëtare, arbitrazhi apo gjykata ndërkombëtare e të drejtës së deteve.
Historikisht Shqipëria pati përcaktuar 15 milje detare nga ujërat e brendshme, por më pas e ka korrigjuar sepse iu kërkua ndërkombëtarisht që t’i kufizonte në 12 milje. Shqipëria pra, i shtriu aq sa kishte mundësi konkrete. Madje, bazuar në të drejtën ndërkombëtare, në rastet kur nuk ka shtet përballë ose të bashkangjitur në hapësirat oqeanike, shelfi kontinental me gjithë zonat ekonomike ekskluzive mund të shkojë deri 350 milje.
Në rastin me Shqipërinë, pala Greke ka propozuar të zhvillohen bisedime dhe nëse nuk zgjidhet përmes bisedimeve, mjeti është për t’ju drejtuar një mekanizmi ndërkombëtar. Deri tani, pavarësisht retorikave politike për shkaqe të ndryshme, ose të medieve, konkretisht nuk ka një vendim Grek. Por, ka një dëshire të Greqisë, që në ndarjen e hapësirave detare me Shqipërinë t’u japë ishujve një efekt të plotë dhe të përdorë vijën e mesit në ndarjen e tyre. Ky synim Grek përbën në fakt thelbin e problemit, në rastin konkret, edhe me Shqipërinë.
Ndarja e hapësirave detare midis shteteve fqinjë, parimisht dhe pragmatikisht duhet të mbështetet sepse ndarja e hapësirave detare, krijon mundësi reale që shtetet të shfrytëzojnë efektivisht dhe ekonomisht hapësirat që ju takojnë në bazë të normave të së Drejtës ndërkombëtare, ndërkohë që flitet që Mesdheu apo Adriatiku, hapësirat që ndajmë midis shteteve, kanë pasuri, hidrokarbure, gaz, naftë, pa folur për florën e faunën e pasur Mesdhetare. Pra, rëndësia është e mirë për të gjithë, pasi politikisht do shkarkonte tensionet dhe ekonomikisht do i bënte këto zona te shfrytëzueshme. Marrëveshjet e përfunduara apo vendimet a arbitrazheve apo gjyqësore relevante garantohen nga OKB, pasi regjistrohen në OKB, në Departamentin e Çështjeve Oqeanike dhe të Drejtës së Detit, dhe pastaj çdo shtete respekton, mbron dhe shfrytëzon hapësirat e veta detare.
Shqipëria i ka të rregulluara ujërat territoriale. Shqipëria, ujërat territoriale i ka te përcaktuara dhe kufijtë shtetëror i ka të sanksionuar, pavarësisht se, me marrëveshjet e pritshme mund të ketë hapësira për korrigjime të pakta të tyre. Ndërkohe, shelfi kontinental dhe Zonat Ekonomike Ekskluzive nuk ekzistojnë midis dy vendeve, Shqipërisë dhe Greqisë. Kjo është çështje e negociatave.
Në pjesën veriore të Greqisë, ose atë jugore të Shqipërisë problemi themelor qëndron me shelfin kontinental dhe zonat ekskluzive ekonomike në hapësirat detare, që kanë rëndësi të gjithanshme për të dy vendet. Greqia, duket se e ka një projekt të sajin në këtë aspekt. Pala shqiptare, duket se nuk ka akoma një projekt të sajin për distancat detare, bazuar në rrethanat gjeografike, pozicionin gjeomorfologjik, të drejtën e deteve, vendimet e gjykatave për raste të veçanta, apo modelet e marrëveshjeve të firmosura midis shteteve kudo ne bote e sidomos ne Mesdhe.
Mesa jemi të informuar prej 11 vitesh nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese të 2009 që hodhi poshtë marrëveshjen ndërqeveritare Shqipëri-Greqi për ndarjen e hapësirave detare, pala shqiptare nuk ka bërë asgjë në këtë çështje. Problemi po bëhet gjithnjë e më emergjent për përcaktimin e të gjitha hapësirave detare, ujërat territoriale, shef kontinental dhe zonën ekonomike ekskluzive. Padyshim që jemi shumë të vonuar. Parë në këtë këndvështrim, nisma diplomatike e Greqisë është pozitive pasi me zgjidhjet e këtij problemi madhor krijohen kushte për shkarkimin e tensioneve midis dy vendeve dhe u hapet rruga mundësive për shfrytëzimin e resurseve ekonomike. Në projektin Grek duket që synohet për të implementuar një lloj precedenti për t’u dhënë efekt të plotë të gjithë ishujve midis Shqipërisë dhe Greqisë. Natyrisht kjo është në kundërshtim të plotë me normat e së Drejtës ndërkombëtare të deteve.
Bazuar në të drejtën e deteve për ndarjen e hapësirave detare, kemi dy parime të rëndësishme që lypet të udhëheqin negociatat Shqiptaro-Greke: së pari, parimin e ekuidistancës, pra të barazdistancës në çdo aspekt dhe, së dyti, parimin e ekitesë, pra të barazisë dhe ndershmërisë në kushte e rrethanat gjeografike dhe gjeomorfologjike të hapësirave që ndahen midis shteteve. Këto dy parime nuk përplasen midis tyre, por janë në funksion dhe në plotësim të njëri tjetrit. Na rastet ku ekiteja, pra barazia dhe ndershmëria mes palëve garantohet ose përfshihet përmes ekuidistancës, athere zbatohet ekuidistanca. Aty ku, për kushte gjeografike dhe gjeomorfologjike specifike krijohet pabarazi, pandershmeri dhe padrejtësi, sigurisht që duhet të korrigjohet. Është kjo arsyeja që parimi i ekitesë konsiderohet si drejtësi korrektuese, duke përbërë kështu zgjidhje, përmes së cilës shtetet përfitojnë në mënyrë të barabartë. E Drejta ndërkombëtare e sanksionon këtë në Nenin 74 i Konventës mbi të Drejtën e Detit kur bëhet fjalë për zonat ekonomike ekskluzive; në Nenin 83 kur bëhet fjalë për shelfin kontinental; në Nenin 15 kur flitet për ujërat territoriale. Kur theksohet ‘parimi i rrethanave të veçanta’ bëhet fjalë pikërisht për parimin e ekitesë.
Krahas parimeve të së drejtës së deteve, çdo shtete kur negocion për ndarje hapësirash detare me shtete fqinjë lypet të marrë parasysh edhe vendimet e gjykatës ndërkombëtare, të cilat fitojnë vlerën e të drejtës ndërkombëtare të deteve. Kështu kemi rastin në Kanalin Britanik, në vitin 1977 midis Francës dhe Britanisë, ku gjykata i ka dhënë ishujve midis dy shteteve efekt i pjesshëm, duke ndjekur parimin e ekitesë. Në rastin e Detit te Veriut midis Danimarkës, Holandës dhe Gjermanisë, e bregdeti konkav qe nuk i krijonte fare mundësi Gjermanisë që të kishte shelf kontinental, Gjykata ndoqi ekuidistancën e gërshetuar me parimin e ekitesë. Në Detin e Zi, në rastin midis Rumanisë me Ukrainës, ishulli i Gjarprit, për shkak të vogëlsisë, u mor në konsideratë nga Gjykata me një efekt shumë të pjesshëm, sepse krijonte një disproprocionalitet midis dy vendeve. Në rastin e ishujve Seal, në konfliktin mes ShBA-ve dhe Kanadasë, gjykata i dha efekte pjesore sepse krijonte pabarazi, pra dha vendim te bazuar te parimi i ekitesë, te ndarja e barabartë dhe e ndershme mes palëve.
Në rastet e zgjidhjeve në Mesdhe, Greqia ka konkluduar marrëveshjet me Egjiptin, Italinë dhe Libinë bazuar ne parimin e efekteve të plota, pra parimin e ekuidistancës dhe jo të ekitesë. Ne te tre rastet Mesdhetare situata paraqitet krejtësisht e ndryshme, pa ngjashmëri me situatën gjeografike dhe gjeomorfologjike ndërmjet Shqipërisë dhe Greqisë, ku ishujt janë pranë dhe ndikimi është shumë i madh.
Diplomacia Greke ka vepruar me kreativitet. Në rastin e Egjiptit, përmendet parimi i ekuidistancës dhe jo i ekitesë, për vetë pozicionin detar mes dy shteteve që krijon mundësinë që brenda parimit të ekuidistancës të zbatohet ekiteja. Pra hapësira është ndarë në mënyrë jo të barabartë, duke i dhënë efekt të plotë ishujve, por është tentuar të barazohet deri në maksimum. Pasi ka një disbalancë të vogël, duke përdorur efektin e plotë të ishujve, sepse bëhet fjalë për ishuj si Kreta të mëdhenj e të banuar. Ndërsa Egjipti bazuar në parimin e ekuidistancës realizon dhe madje tejkalon të gjitha të drejtat e tij. Me Libinë, Greqia bazuar ne ekuidistancë, zbaton njëkohësisht dhe parimin e ekitesë, duke marre praktikisht më shumë se sa Greqia. Ndërkohë, ndryshe nga rastet me Egjiptin e Libine, me Turqinë, Greqia duket se synon të ndjekë parime krejt të tjera, Turqia i kundërshton. Në rastin me Italinë marrëveshja është bërë, por nuk është marrëveshje përfundimtare për ndarjen e Zonës Ekonomike Ekskluzive, po thjeshte është shprehje vullneti për të zbatuar normat e të Drejtës ndërkombëtare dhe barazinë mes shteteve për ndarjen e Zonës Ekonomike Ekskluzive.
Në rastin e zgjidhjes Greqi-Itali, së pari, marrëveshja ka lënë te hapur çështjen e përcaktimit përfundimtar të kufirit, duke u shprehur që ‘kufiri do përcaktohet qartësisht kur të kemi dhe rezultatet e kërkimit për hidrokarburet dhe disa zona që ndajnë mes tyre. Së dyti, palët kanë negociuar dhe është realizuar mbrojtja e interesave italiane për peshkimin ne Adriatik dhe Jon. Së treti, palët kanë dhe një marrëveshje tjetër për ndarjen e Shelfit kontinental, përpara së të hynte në fuqi Konventa e Tretë mbi të Drejtën e Detit, në të cilën të dy vendet kanë zbatuar parimin e ekitesë. Të dy ishujt, Othonoi dhe Ericusa u konsideruan në funksion të parimit të ekitesë, pra me efekt pjesshëm. Marrëveshja Italo-Greke konsiderohet si model qe shpreh vullnetin politik të palëve për të bashkëpunuar dhe shfrytëzuar bashkërisht Zonën Ekonomike Ekskluzive. Natyrisht për këtë ka ndikuar projekti i madh i furnizimit Mesdhetar me gaz në linjën Izrael-Qipro-Greqi-Itali. Projekt që imponon dhe një bashkëpunim më të ngushtë shumëpalësh në Mesdhe.
Siç shihet në marrëveshjet e Mesdheut, në të tre rastet, nuk kemi injorim të parimit të ekitesë, por nëpërmjet parimit të ekuidistancës, njëkohësisht garantohet dhe parimi i ekitesë, që siguron proporcionin e drejtë mes palëve. Parimi ekitese zbatohet aty ku ka konflikte. Në parimin e ekitesë efektin më të madh, që e bënë të domosdoshëm, e kanë ishujt. Në ishujt kanë shumë rëndësi përmasat e tyre dhe nëse janë të banuar, të pabanuar apo masa shkëmbore. Parimisht dhe praktikisht masave shkëmbore, të vogla dhe të pabanuara nuk mund t’i jepet efekt në ndarjen e hapësirave detare, siç ka ndodhur në rastin e masës shkëmbore tejet të vogël dhe të pabanuar të Barketës në rastin midis Shqipërisë dhe Greqisë.
Në përgatitjen e projektit të Shqipërisë për negociatat me Greqinë është e domosdoshme që të konsiderohet edhe vendimi i Gjykatës Kushtetuese të RSh, i vitit 2009. Ky vendim i qartë jep parimet, por edhe metodologjine që nevojitet të ndiqet nga pala e Shqipërisë në procesin e negociatave me Greqinë, sidomos lidhur me efektin e ishujve në këtë proces. Të dyja, teoria dhe praktika e së Drejtës ndërkombëtare, vendimet e rasteve te ndryshme të gjykatës ndërkombëtare dhe modelet e zgjidhjeve në Mesdhe japin qartësisht se parimi i ekitesë shërben si drejtësi korrektuese në kushte specifike dhe në këto raste, nga elementët themelor që janë ishujt nga buron efekti që u jepet atyre në këto zgjidhje. Ishujt nuk mund të kenë efekte të njëjta dhe të plota në çdo rast. Ishujt marrin efekt të plotë kur janë të tille dhe ndodhen në hapësira të atilla që nuk prekin interesat e të tjerëve dhe garantojnë barazinë dhe ndershmërinë e zgjidhjeve.
E fundit, por jo nga rëndësia, negociatat Shqipëri-Greqi nuk janë në kohën e duhur për tre arsye. Së pari, Shqipëria është përpara zgjedhjeve të 25 Prillit 2021, rrethana të cilat nuk favorizojnë një marrëveshje ndërkombëtare të çfarëdo lloji. Së dyti, Presidenti Meta ka shfaqur kontestimet e tij serioze dhe të përsëritura lidhur me mosinformimin e tij nga Qeveria për ecurinë e deritanishme të procesit të negociatave Shqipëri-Greqi dhe ka hezituar për plotfuqishmërinë e palës shqiptare në këto negociata. Së treti, Shqipëria aktualisht ndodhet pa Gjykatë Kushtetuese, institucion që është i përfshirë konstitucionalisht në këtë proces. Në këto rrethana vizita e kryediplomatiti Grek, Dendias në Shqipëri është e mirëpritur, por efektet konkrete të saj, së paku lidhur me marrëveshjen Shqipëri-Greqi për ndarjen e hapësirave detare midis tyre, duket se nuk do të ketë efekte konkrete.
You may like
Op-Ed
Media mund ta parandalojë dhunën, por edhe ta nxisë atë!
Published
3 weeks agoon
May 13, 2025
Nga Safet Zejnullahu – Rastet e vrasjeve dhe të vetëvrasjeve ndodhin në të gjitha shoqëritë. Sikur edhe incidentet e tjera.
Vetëm këtë mbrëmje paskan ndodhur dy sulme fizike në sheshin e Prishtinës dhe të Podujevës me të njëjtin emër.
Një pjesë e portaleve (nga ato që lexoj unë, theksoj këtu Telegrafin, Kohën dhe Infokusin…), raportuan mjaftueshëm për ta përcjellë informacionin te publiku.
Por, një pjesë tjetër, për të satën herë, e tepruan. Duke detajuar përtej të gjitha limiteve. Të tillat seriozisht duhet të ndjehen në faj. Pikë.
Raportimi senzacionalist dhe në stilin e telenovelave nxit: edhe vrasjet, edhe vetëvrasjet, edhe aktet e tjera.
Një 15 vjeçar, për t’u bërë “hero mediatik” nuk përton ta vringëllojë thikën!
Sa s’janë kaluar të gjithë kufijtë, pariparueshëm, ka një zgjidhje:
Raportojini këto raste në një vend të padukshëm, pa emra, pa foto, pa detaje;
Hulumtoni pse në periudha krizash politike shtohen aktet e dhunshme;
Jepjuni zë ekspertëve që flasin për format e parandalimit të veprimeve të dhunshme.
Media profesionale mund të parandalojë vrasjet, vetëvrasjet dhe format e tjera të dhunës. (Vlerësoj reagimet e AGK-së e KPM-së, por ato, sikur edhe institucione të tjera, duhet të shtojnë përpjekjet, me trajnime shtesë, gjithashtu edhe me udhëzime reja e të përditësuara lidhur me raportimet në këto raste).
Op-Ed
Raportimi i kronikës së zezë, raportimi me ndjeshmëri – Mos rrezikoni hetimet, publikoni vetëm detajet dhe motivin?
Published
3 weeks agoon
May 12, 2025
Nga Musa Sabedini – Po i referohem vetëm disa rasteve të fundit siç ishte vrasja e policit Muhamet Lika, të rastit tragjik të dizajnerit Festim Isufi dhe të disa rasteve tjera të plagosjeve e therjeve me thikë, të cilat janë të mjaftueshme, për ta alarmuar në rrafshin profesional mungesën e etikës në raportime të tilla, me ndjeshmëri.
Tituj bombastik e sensacional të përcjellur me të dhëna, e detaje të parakohshme dhe joshja e lexuesit në rrjetet sociale, për të ngjallur me çdo kusht interesimin e tyre për të “pëlqyer”, një lajm nga kronika e zezë, janë dobësi profesionale dhe mungesë respekti dhe etike për viktimat dhe familjarët e tyre.
“Kur bie telefoni në mesnatë, zjarrfikësit i duhet vetëm të veshë pantallonat dhe të shuaj flakët. Kurse gazetari duhet t`u tregojë një milion vetave se kush e ndezi shkrepësen dhe pse” .(David Randall).
Nuk ka më mirë se sa media ose gazetari të njihet ose të vlerësojë, pos Etikës dhe standardeve profesionale të gazetarisë, të njoh edhe aktet juridike që lidhen me Vrasjet, vrasjet e rënda, vrasja e kryer në gjendje të fortë mendore, vrasje nga pakujdesia, vrasja e foshnjës gjatë lindjes.
Jo rastësisht e përzgjodha këtë thënie të një gazetari me përvojë, i cili fuqishëm demonstron arsyen pse burimet janë të dobishme për punën e çdo gazetari apo mediumi, pse parimet dhe mënyra e raportimit për një ngjarje, ndodhi, tragjedi, aksident, zjarrëvënie, dhunim, trafikim të qenieve njerëzore, korrupsion, krime të rënda, vrasje, tentim vrasje, afera të ndryshme e shumë vepra të tjera nga të cilat mund të kemi e të marrim shembuj të shumtë, duke specifikuar këtu edhe natyrën e krimit.
Për të jetuar me këto rregulla e parime etike, duhet patjetër që gazetari të jetë i përpiktë në mbledhjen dhe grumbullim të fakteve për secilin rast, të jetë afër ngjarjes, afër dëshmive, shumë afër të së vërtetës dhe të mos shpif apo spekulojë në asnjë rast të vetëm.
Nganjëherë mediet duke dashur të bëjnë punën më të mirë të mundshme edhe gabojnë me qëllim apo pa të dhe për t`i ikur këtyre defekteve ekzistojnë procedura, udhëzues nga më të ndryshmit e mbi të gjitha kritere e kode etike, nga të cilat mund të mësojmë shumë.
Në gazetarinë kosovare qoftë e shkruar, televizive ose online janë vërejtur defekte të shumta dhe ende ka vrima të zeza që duhet urgjentisht të përmirësohen.
Nuk është e lehtë asnjëherë që një gazetar, një kronist apo një medium, kudo që ndodhet ai, të raportojë me saktësi në momentet e rënda. Gazetari jo gjithherë mund të jetë i disponueshëm ose profesionalisht e psikologjikisht në kryerjen e detyrës, por seriozitetin dhe ndjeshmërinë e raportimit duhet ta respektojë në çdo situatë të ndërlikuar.
Gazetarinë e mirë e ndërtojnë mediet profesionale, por në teren janë kronistët ata që bëjnë lajmin, kronikën, raportin dhe investimi në këtë drejtim është obligim profesional i yni. Andaj raportimi për krimet, dhunën dhe situatat e ndjeshme, padyshim që paraqet njërën nga sfidat më të mëdha të medias, e në veçanti të gazetarit që ballafaqohet drejtpërdrejt me këto situata.
Gazetari që ka përgatitje fizike, psikologjike, emocionale dhe intelektuale, shumë më lehtë dhe më mirë i tejkalon këto rreziqe.
Nuk mund të jemi gazetarë pa ndjenja derisa raportojmë për vrasjet, dhunimet, plagosjet, trazirat, trafikimin, korrupsionin, prostitucionin, por emocionet në gazetari dhe paragjykimet gjatë raportimit, janë e keqja më e madhe e gazetarisë.
Raportimi për situatat e ndjeshme, raportimi për krimet dhe dhunën, janë pikat më delikate për secilin gazetarë edhe nëse ai është profesionist i shkathët e me përvojë. Të mbulosh një ngjarje me natyrë kriminale e të ofrosh para lexuesit dhe publikut të vërtetën, është e mundimshme në rrafshin profesional.
Është e thjeshtë të raportosh për një konferencë shtypi, për një prezantim të ndonjë politikani apo partie politike, por të raportosh për tërmetet, fushat e mbuluara me gjak, krimin e të gjitha llojeve, të mbledhësh informacionet e sakta nga tereni, të jesh i përgatitur për të gjitha sfidat nuk është e lehtë, përkundrazi ky “sport” donë kulturë, edukatë mediatike, zhbirim të shumë arkivave e njohje të përgjithshme të problemeve.
Natyrisht që secila media ose secili gazetarë do të ndihej i lumtur nëse në këto raportime zbulohet dhe thuhet e vërteta, se fundja këtë synim e ka gazetaria.
Por a mund të raportojmë për situatat e ndjeshme e konfliktuoze, e të mos japim paragjykime. Sigurisht që është e mundur dhe patjetër që synim dhe qëllim final mbetet për secilën media që ta avancojë këtë fushë.
Therjet me thikë dhe “tentim vrasja”. Pse janë momente të sikletshme për raportim?
Mediet shpesh herë japin lajme për therjen me thikë ndërsa policia gjithmonë i cilëson si “Tentim Vrasje”.
Duhet një vëmendje e posaçme kur jemi tek ky grup i kualifikimit sepse në Prokurori bazohen në rastet e therjes me thikë tek neni 172 i Kodit Penal që i bije cilësimi si “Vrasje e rëndë” dhe lidhet tek neni 28 që ka lidhje me “Tentativa në vrasje”.
Ndikimi i medies në këtë drejtim është thelbësor sepse ndikon pozitivisht në vetëdijesimin e të rinjve dhe grupeve apo bandave për të hequr dorë nga përdorimi i thikës që quhet dhe mjet i ftohtë.
Mos rrezikoni hetimet, publikoni vetëm detajet dhe motivin?
Dhuna dhe keqtrajtimet sidomos kur në pyetje janë femrat shpesh në mediet tona marrin hov dhe dimension më të madh. Gazetari është një lloj hetuesi dhe këtu s`kam asnjë dilemë dhe i mbështesë hetimet në çfarëdo fazë, vetëm kur ato të jenë të besueshme dhe mirë të vërtetuara.
Por publikimi i rasteve me foto dhe të dhëna përcjellëse brenda 12 orëve është me rrezik për shumë palë të përfshira. Mos harroni kur pala e dëmtuar ose personi që ushtron ankesë dhe ndodhet në duart e policisë dhe prokurorisë, mund ta ndryshoj deklaratën gjatë marrjes në pyetje.
Deklarata në polici mund të jepet nën presion ose detyrim dhe më vonë i njëjti ose e njëjta person mund të tërhiqet nga deklarata.
Pra bëhuni të kujdesshëm në verifikimin e çdo lajmi dhe materiali. Besoni zyrtarëve dhe hetuesve, por më shumë besoni dokumenteve të nënshkruara dhe vulosura dhe vëzhgimeve tuaja vetjake dhe të drejtpërdrejta. Shprehja amerikane: “Edhe kur nëna të thotë të dua, verifikoje”?
Amerikanët e kanë një shprehje shumë të qëlluar: ”Edhe kur nëna thotë të dua, verifikoje”. Gjithçka që duhet të dimë dhe të veprojmë lidhet me saktësinë dhe vërtetësinë. E vërteta është mbi të gjitha dhe kryesorja sepse gjithçka lidhet e ndërlidhet rreth këtyre dy termeve gazetareske.
Gazetari normalisht që duhet të ketë interesim për punën e tij dhe duhet t`i kushtojë shumë vëmendje edhe gjërave më të vogla.
Botimi i fotografive paralel me lajmin në mes të dhembshurisë dhe mesazhit përçues?
Shumë lajme në mediet kosovare postohen dhe përcillen edhe me foto, pak minuta ose pas aksidentit apo tragjedisë. Fotoja e publikuar pak minuta ose orë është shkelje e privatësisë, ani pse presioni i medieve vije pikërisht nga rrjetet sociale të cilat fatkeqësisht nuk respektojnë as minimumin e mundshëm në raste të tilla.
Kur vendosim ta botojmë një lajm me foto të viktimës duhet të kemi parasysh nëse po shkaktojmë dhembshuri në familje, nëse rasti është në proces e sipër ose tjetra se ne po e kryejmë punën në mënyrë profesionale.
Gjithmonë kemi dilema në pyetjet që parashtron fotografi Garry Bryant i “Desert News”, i cili ofron këtë listë të pyetjeve kur japim imazhe përcjell me lajmin:
– Ky moment a duhet të bëhet publik?
– A do t`u shkaktojë një traumë subjekteve të fotografuar?
– A jam në distancën e duhur për të mos u shqetësuar?
– A po veprojë me dhembshuri? (Philip Patterson, Lee Wilkins,“Etika në media, çështje dhe raste”.
Ne kemi obligim të kujdesemi për të gjitha detajet dhe elementet që raporti apo kronika të mos përshkruhen me shkelje drastike.
Raportimi i kronikës së zezë – Ballafaqimi me traumat dhe viktimat?
Asnjëherë mos harroni se viktimat dhe njerëzit e traumatizuar kërkojnë një vëmendje bukur delikate edhe në fazën e raportimit po edhe gjatë hetimeve tuaja.
Keni parasysh se shpesh edhe mund të humbni raste të mira për një lajm të mirë dhe ekskluziv, nëse shmangni listën udhëzuese për traumat dhe viktimat.
Një lajm i thjeshtë mund të jetë një pikë kthese për një storie me shumë peshë për publikun. Mirëbesimi dhe kontrolli logjik në pyetjet e shtruara dhe në trajtimin mediatik me shumë korrektësi është fitorja e juaj e parë.
Në udhëzuesin e “Res Publika” thuhet se gjithmonë do ju vijë rasti të gjeni fytyra njerëzore, të vizitoni shtëpitë dhe vendet e punës dhe t’u bëni njerëzve pyetje të pakëndshme për historitë.
“Por viktimat mund të jenë të traumatizuar. Ata mund të mos duan të identifikohen dhe të diskutojnë për ngjarjen. Edhe emërtimi i vendit ku jeton viktima mund të krijojë probleme me komunitetin, duke e lënë familjen e viktimës edhe më të pasigurt”.
Disa këshilla që mund të japim janë:
– Trajtojini viktimat me dinjitet.
– Lëreni viktimën t’ju “ftojë” në historinë e vet.
– Lëreni viktimën të diktojë kohën dhe vendosjen e intervistave.
– Jini transparent.
– Merrni pëlqimin e informuar se si do të identifikohet viktima.
– Vendos njerëzoren përpara historisë. Së pari jepni përparësi mirëqenies së viktimës, së dyti historisë.
– Mos e mbingarkoni fillimisht me pyetjet më të vështira.
– Kini empati dhe dëgjoni.
– Ballafaqimi i përsëritur me viktimat e traumatizuara mund të ndikojë tek ju. (https://rm.coe.int/udhezues-praktik-per-mbrojtjen-dhe-sigurine-e-gazetareve/1680a4e081). Mediet dhe reporterët që mbulojë sektorët problematik ose të ndjeshëm duhet ta zbatojnë në secilin rast që është e mundur Etikën dhe përherë të jenë në shërbim të interesit publik.
Në situatat kritike e të raportimit të mangët reagon edhe Këshilli i Medieve të Shkruara të Kosovës, i cili merret ekskluzivisht me të drejtat dhe gabimet që bëjnë mediet online. Ekziston një udhëzues që i dedikohet mënyrës së raportimit për incidentet, aksidentet, të arrestuarit dhe të akuzuarit për veprat penale.
Në preambulën e KMSHK-së pika V janë të qartësuar në detaje “kufizimet”.
“Mediet e shkruara nuk do ta trajtojnë asnjë individ si fajtor, para se diçka e tillë të konfirmohet nga Gjykata. Mediat e shkruara gjatë raportimit për incidente, aksidente apo vepra penale duhet të kenë parasysh prezumimin e pafajësisë për secilin të përfshirë dhe si të tillë duhet ta paraqesin në shkrim/raportim”.
Në librin tim dedikuar enkas situatave të ndjeshme dhe raportimeve delikate :”Mediet, etika, raportimet për situatat e ndjeshme, hetimet dhe nocionet juridike në gazetari”, botuar në vitin 2023, kam prezantuar dhe analizuar në hollësi, të gjitha rastet dhe mënyrën e raportimit profesional për rastet e vrasjeve, vetëvrasjeve, vrasjet e rënda, veprat penale të të gjitha kategorive, dënimet, armët, shkeljet ligjore, etika gjatë raportimit, vdekjet, tragjeditë, privatësia, lajmet e rrejshme, vrasjet, plagosjet, aksidentet, zjarret, personat me aftësi të kufizuara, të miturit, të sëmurët mentalë, dhunimet, krimet e luftës, raportimet nga gjyqet, raportimi për pandemitë, raportimi për aspektet fetare, trafikimi me qenie njerëzore, prostitucioni, kontrabandimi i migrantëve, raportimi për kronikën e zezë, personat e zhdukur, dhuna në familje, dhunimi, vrasjet e grave shtatzëna, vetëvrasjet, ngacmimi seksual, shantazhi, kanosja, shtrëngimi, detyrimi, hakmarrja, korrupsioni, ryshfeti, skemat piramidale dhe bixhozi, vjedhja, vjedhjet e rënda, grabitja, mjediset konfliktuoze, raportimi për protestat, trazirat, demonstratat, raportimi mbi konfliktet, trazirat sociale, siguria e gazetarëve dhe rreziqet, trazirat e marsit 2004, gjenocidi, sulmet terroriste, rrëmbimet, pengjet, spiunazhi, sabotimi, krimet kundër njerëzimit, pornografia, pedofilia, bigamia, krimet kibernetike.
Autori është ligjërues në degën e Medias dhe Komunikimit në UBT.
/UBT News/
Op-Ed
Gazetaria e sotshme dhe ajo hulumtuese, e skajshme, periferike dhe larg problemeve akute që po na rrethojnë
Published
1 month agoon
April 28, 2025
Nga Musa Sabedini – E tërë lufta në gazetarinë ditore dhe informative ka për qëllim që të tregoj të vërtetën, që të thuhet ajo kur dhe si duhet. Gazetaria kosovare fatkeqësisht e ka devalvuar këtë maksimë dhe në vend të saj, në të gjitha mediet nacionale, dominojnë lajmet protokollare të zbehta dhe të pa vlera.
E kam thënë edhe më herët se gazetaria online në Kosovë, duke mos përjashtuar as TV nacionale e radiot, po dominohet nga lajmet protokollare, të cilat ekskluzivisht përshkruajnë një hark të ngushtë Parlament – Qeveri – Presidencë – Shtabe të partive politike, e portrete me politikanët e subjekteve politike.
Dikur në mediet qendrore kishte edhe paralajmërime nga gazetar me zë dhe media kredibile në stilin “Super intervistë”, “Ekskluzive ose super ekskluzive me Albin Kurtin..etj”.
Ky trend me gjasë sivjet pak ka ndryshuar, pikërisht sepse u pa që as kryeministri e as kushdo tjetër, nuk ua rregullon gazetarëve, as kushtet financiare e as vendin e punës. Duke i dhënë hapësirë përherë lajmeve të kota nga Qeveria, Parlamenti, Presidenca dhe çfarëdo informacioni që del nga “klubet institucionale”, qytetari i rëndomtë mbetet larg realitetit dhe përditshmërisë.
Personalisht as nuk i postoj e as publikojë shtëpitë kafaz të tipit “Big Brother”, sepse për mua nuk kanë asnjë vlerë etike dhe të mos flas mediatike. Por kështu nuk po e shohin televizionet qendrore të cilat për interesa të tyre, e për klikime po janë në gjendje të shkaktojnë lloj – lloj krize me publikun.
Ndërsa kur erdhi puna te protestat e rrymës, u ndalë turri mediatik sepse nuk kishte ndonjë interes të theksuar prej asaj pune.
Media parasë gjithash ka rol edukues, ka rol këshillues e sensibilizues për të përkrahur çdo iniciativë të shoqërisë, të grupeve të shëndosha të interesit dhe të gjithë atyre që vërtet punojnë e veprojnë për një vend ligjor e demokratikë.
Unë parimisht përherë i kam përkrahur të gjitha nismat e gazetarëve kundër institucioneve kokëforta, por “Shefat” e medieve kryesore nuk duhet të dërgojnë gazetar të rinj e të papërvojë dhe të shohin si realizim të “ëndrrës” një përgjigje nga Albin Kurti apo Vjosa Osmani, e ndonjë lider tjetër politik.
Për mua këto prononcime dhe ky vrapim i gazetarëve shpërfaq një gjendje kaotike të vet medieve kryesore, që tolerojnë, që aq ulët e aq jo profesionalisht, lejohen të nëpërkëmbën nga ndonjë kryeministër që i mungon sjellja etike.
Gazetaria sot dhe ajo që do të vije pas nesh, duhet të fokusohet në tema problemore, tema të nxehta, trajtim serioz ndaj të gjitha dukurive negative, një hulumtim dhe hetim profesional për të gjitha dilemat e dyshimet, që lidhen me korrupsion e krim të organizuar.
Gazetaria hulumtuese sikur nuk ekziston fare në këtë Kosovë të dërmuar nga politikat shterpe. Gazetaria hulumtuese mund të praktikohet orë e çast në Kosovë, duke i parë defektet që i kemi si shoqëri.
Po kush e zhvillon dhe e avancon gazetarinë profesionale dhe atë hulumtuese. Sigurisht të gjithë ata, që e duan me shpirt e zemër gazetarinë, dhe të gjithë ata profesionist të vërtet që nuk tremben nga e vërteta që përshkruhet nga argumenti dhe vërtetësia e fakteve.
Hetoni, hulumtoni, zbuloni, verifikoni dhe raportoni, pa u ndaluar përkundër pengesave dhe presioneve tuaja. E dua një gazetari vërtet kredibile e cila i nënshtrohet një rregulli bazik e funksional, e kjo lidhet edhe me guximin dhe arsimimin e gjeneratave të reja.
Nuk po them që s`ka fare gazetari në Kosovë, e as hulumtuese, por kjo për momentin është e pamjaftueshme, për ta bërë më të përgjegjshme klasën politike, ndaj obligimeve shtetërore që kanë ata.
Media ka obligime publike për ta avancuar saktë, drejtë, shpejt, objektivisht, me argumente e saktësi çdo zhvillim që ndodhë rreth nesh.
Porosia për gazetarët e mediet servile ndaj pushteteve. Kurrë mos harroni se politika është jetëshkurtër, kurse profesioni e karriera e juaj në gazetari nuk vdes, e as shuhet kurrë. Gazetaria e mirë dhe e vërtetuar jeton gjithmonë në zemrat e çdo lexuesi, dëgjuesi apo shikuesi.
Autori është gazetar profesionist dhe ligjërues në degën e Media dhe Komunikimit në UBT. /UBT News/
Op-Ed
A është Putini vërtet i interesuar për një armëpushim të përkohshëm në Ukrainë?
Published
3 months agoon
March 14, 2025By
UBTnews
Shkruan: Alfred Marleku
Presidenti rus, Vladimir Putin, së fundmi ka shprehur mbështetje të kushtëzuar për propozimin amerikan, i cili më parë është pranuar edhe nga pala ukrainase, për një armëpushim të përkohshëm në Ukrainë. Megjithatë, ekzistojnë disa arsye kokëforta dhe strategjike që shpjegojnë se përse Putinit në fakt nuk i konvenon një marrëveshje e tillë, edhe pse ai me elegancë diplomatike dhe për të mos ofenduar Presidentin Trump, pohoi se është një propozim “me vend”.
Rusia ka aktualisht një avantazh strategjik në terren. Forcat ruse kanë arritur të rikthejnë gradualisht territore të humbura më parë dhe momentalisht janë në një pozicion të favorshëm për të forcuar më tej kontrollin e tyre në rajone strategjike. Sipas burimeve të shumta, në rajonin e Kurskut dhe në lindje të Ukrainës, forcat ruse janë afër spastrimit të plotë të forcave ukrainase pas muajsh të tërë inkursionesh të dështuara nga pala ukrainase. Në këtë kontekst, një armëpushim tani do të lejonte Ukrainën të rimarr frymë, të siguroj mbështetje shtesë ushtarake nga aleatët perëndimorë dhe të përgatitet për kundërofensivë, duke rrezikuar humbjen e avantazhit që Moska ka fituar me shumë kosto.
Putini e specifikoj se çdo marrëveshje për armëpushim duhet të çoj në “paqe të qëndrueshme dhe të eliminoj shkaqet rrënjësore të krizës”. Por, ajo që ai e quan “shkaqe rrënjësore” janë në fakt kërkesat maksimale të Rusisë ndaj Ukrainës dhe Perëndimit. Ndër këto kërkesa, e para është mosanëtarësimi i Ukrainës në NATO. Që prej fillimit të konfliktit, Kremlini ka theksuar se anëtarësimi i Ukrainës në NATO përbën kërcënimin kryesor ndaj sigurisë kombëtare të Rusisë dhe se një Ukrainë e lidhur me aleancën ushtarake perëndimore është e papranueshme për Moskën. Rusia kërkon një Ukrainë neutrale sa i përket rreshtimeve ushtarake, pra një shtet që nuk lidhet me asnjë bllok ushtarak dhe që nuk pranon trupa të huaja në territorin e saj.
Një tjetër kërkesë qendrore e Rusisë është njohja zyrtare si territor rus e rajoneve që Moska i ka aneksuar. Donetsku, Luhansku, Khersoni, Zaporizhzhia dhe Krimea konsiderohen nga Putini si pjesë integrale e Federatës Ruse dhe çdo armëpushim, sipas Moskës, duhet ta përfshijë pranimin e këtij realiteti të krijuar me forcë. Kjo kërkesë, natyrisht, bie ndesh me të drejtën ndërkombëtare dhe me vetë parimet e sovranitetit të Ukrainës.
Një kusht tjetër i shpallur nga Kremlini është refuzimi kategorik i vendosjes së trupave paqeruajtëse ndërkombëtare në Ukrainë. Rusia kundërshton çdo ide që do të sillte forca ndërkombëtare për të garantuar armëpushimin ose për të mbikëqyrur zbatimin e tij, pasi kjo do të dobësonte kontrollin rus dhe do të nënkuptonte pranimin e një roli të drejtpërdrejtë të Perëndimit në zgjidhjen e krizës.
Në këtë sfond, edhe pse Putin deklaron publikisht se “në parim” pajtohet me propozimet për ndalim të luftimeve, ai njëkohësisht thekson se “armëpushimi duhet të çojë në paqe të qëndrueshme”, duke përsëritur se shumë çështje mbeten të hapura dhe se çdo marrëveshje duhet të garantoj sigurinë afatgjatë të Rusisë. Në të vërtetë, këto janë vetëm mënyra diplomatike për të thënë se pa plotësimin e këtyre kërkesave, armëpushimi nuk është realisht i mundshëm.
Autori është profesor i Shkencave Politike

Panairi i 25-të i librit në Prishtinë, nis javën e ardhshme

Netflix gjen një tjetër hit britanik “Dept Q” – fansat e adhurojnë dhe kërkojnë sezonin e dytë

Hapet edicioni i dytë i Javës së Artit dhe Dizajnit në UBT

Lakra dhe brokoli zvogëlojnë rrezikun e kësaj sëmundjeje

Microsofti do të investojë 400 milionë dollarë në inteligjencën artificiale në Zvicër

Çfarë duhet të bëjmë kur ndihemi të lodhur?

Dardanët vazhdojnë përgatitjet për dy ndeshjet miqësore

Katër bajame në ditë, përfitime direkte në organizëm

WhatsApp-i përditëson opsionet e Statusit
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati
-
Kulturë2 months ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur