Pavarësisht bollëkut të proteinave dhe vitaminave të rëndësishme, struktura ushqyese e vezëve kërkon kujdes të veçantë tek njerëzit me funksion të dëmtuar të veshkave.

Roli në planin ushqimor të pacientëve është bërë objekt i hulumtimeve e rekomandimeve të reja, që tregojnë rëndësinë e një qasje individuale e përzgjedhjeje të kujdesshme. Vezët janë burim proteinash me cilësi të lartë, mbështesin shëndetin e muskujve, trurit dhe syve.

Kolina, e cila gjendet në të verdhën e vezës, është e rëndësishme për zhvillimin e trurit, veçanërisht tek fëmijët dhe gratë shtatzëna.

Antioksidantët luteina dhe zeaksantina ndihmojnë në ruajtjen e shikimit. Me ushqyerjen e duhur, vezët mund të jenë aleat i vlefshëm për shëndetin. Veza është jashtëzakonisht ushqyese dhe e pasur me:

Proteina;

Vitaminë B12;

Kolina e vitaminës D;

Yndyrna të shëndetshme.

Kjo e bën një pjesë cilësore të dietës, brenda një menuje të ekuilibruar. Për shumicën e njerëzve të shëndetshëm, konsumi i moderuar i vezëve është i sigurt, që do të thotë, siç vëren ai, një deri në dy në ditë, ndërsa konsumi i tepërt, veçanërisht nëse përfshin burime tjera të yndyrës së ngopur dhe kolesterolit, mund të rrisë rrezikun tek njerëzit e ndjeshëm.

Fosfori në vezë është i rrezikshëm për njerëzit me sëmundje kronike të veshkave Vezët përmbajnë fosfor, i cili është i përqendruar në të verdhën e vezës, dhe është pikërisht ky fosfor që mund të përbëjë rrezik për njerëzit me sëmundje kronike të veshkave, veçanërisht ata në faza të avancuara ose ata që i nënshtrohen dializës.

Duke pasur parasysh këtë, Fondacioni Kombëtar i Veshkave e Fondacioni Amerikan i Veshkave rekomandojnë konsum të kujdesshëm të vezëve dhe përshtatje me nevojat individuale të secilit pacient. Nuk bëhet më fjalë nëse vezët janë të mira apo të këqija për veshkat, por edhe për mënyrën se si konsumohen, cila pjesë e vezës përdoret dhe në cilën fazë të sëmundjes.

Të ngrënit siç duhet mund të sjellë përfitime, por edhe rreziqe të mundshme.

Sa vezë mund të hahen në ditë?

Sasia e rekomanduar ditore e vezëve varet nga gjendja klinike e pacientit, funksioni i veshkave dhe lloji i trajtimit.

Për njerëzit në hemodializë ose dializë peritoneale, nevojat për proteina janë më të larta e vezët kanë burim i rëndësishëm i proteinave me cilësi të lartë. Sipas Fondacionit Amerikan të Veshkave, pacientët me dializë mund të përfitojnë nga konsumi i rregullt i të bardhës së vezës si burim proteinash, por duhet të kufizojnë konsumin e të verdhës së vezës për shkak të përmbajtjes së fosforit që ato përmbajnë.

Në fazat e hershme të sëmundjes kronike, konsumi total i vezëve duhet të reduktohet e të preferohen burime tjera proteinash me përmbajtje më të ulët minerale. Pacientëve me transplant organesh u këshillohet të shmangin të verdhat e vezëve të gjalla ose të pagatuara, për shkak të rrezikut të infeksioneve që transmetohen nga ushqimi, paralajmërojnë Fondacioni Kombëtar i Veshkave dhe Klinika e Clevelandit.

Si ndikon e verdha e vezës tek njerëzit me sëmundje të veshkave?

Përmban lëndë ushqyese të dobishme, duke përfshirë vitaminat A, D, E dhe K. Ajo është e pasur me fosfor, mineral që është i vështirë për t’u eliminuar nga njerëzit me funksion të zvogëluar të veshkave. Fosfori i tepërt çon në probleme me kockat, kalcifikim të enëve të gjakut dhe rritje të rrezikut kardiovaskular.

Fondacioni Kombëtar i Veshkave rekomandon që shumë pacientë me sëmundje kronike të veshkave të shmangin ose të zvogëlojnë ndjeshëm konsumin e të verdhës së vezës, veçanërisht nëse nivelet e fosforit në gjak janë të larta. Në këto raste, është e preferueshme të kufizohet konsumi i të bardhës së vezës, e cila siguron proteina pa mbingarkesën e mineraleve që e shoqëron atë.

A mund të hanë të bardhat e vezëve njerëzit me sëmundje të veshkave?

Organizata të ndryshme i konsiderojnë si një nga burimet më të mira të proteinave për njerëzit me sëmundje të veshkave. Ato kanë pak fosfor, kalium e natrium, duke i bërë mundësi të sigurt për të përmbushur nevojat për proteina pa kompromentuar funksionin e veshkave.

Fondacioni Amerikan i Veshkave bie dakord që të bardhat e vezëve mund të jenë pjesë e rregullt e dietës së pacientëve me sëmundje kronike të veshkave ose në dializë. Shkathtësia e tyre lejon të përfshihen në omëleta, sallata, supa ose gatime të pjekura në furrë, duke lehtësuar një larmi të sigurt diete.

Të bardhat e vezëve mund të përdoren si suplement proteine në planet ushqimore mjekësore për të ruajtur masën muskulore dhe për të mbështetur metabolizmin qelizor, pa rritur ngarkesën minerale që veshkat nuk mund ta përpunojnë në mënyrë efikase.

Vezët, veçanërisht të bardhat, janë pjesë e një diete për veshkat nëse konsumohen nën drejtimin e një profesionisti të kujdesit shëndetësor.

Është e nevojshme të përshtatet sasia e metoda e përgatitjes me fazën e sëmundjes, trajtimin dhe nevojat individuale të pacientit. Konsultimi me një nutricionist të specializuar në nefrologji është çelësi për të përfituar nga vezët pa kompromentuar shëndetin e veshkave.

Sekreti i thjeshtë i shkencës për të mbajtur sheqerin nën kontroll. Rritjet e menjëhershme të sheqerit pas ngrënies përbëjnë ngarkesë për trupin. Në afat të gjatë, rrisin rrezikun e rezistencës ndaj insulinës, diabetit tip 2 dhe sëmundjeve të zemrës.

Edhe pse ushqyerja luan rol kyç, hulumtimet konfirmojnë se edhe aktivitet i lehtë fizik pas ushqimit zbut luhatjet. Me lëvizjen e muskujve rritet aftësia për të thithur glukozën nga gjaku dhe për ta përdorur si burim energjie.

Biokimistja franceze Jessie Inchauspé propozon një ushtrim të thjeshtë, për të cilin nuk nevojitet as palestër e as pajisje të veçanta.

Metoda ndihmon në stabilizimin e sheqerit në gjak, rrit energjinë e stimulon metabolizmin e shëndetshëm – dhe mund ta praktikoni kudo.

Një lëvizje që vepron si “sfungjer i sheqerit”

Inchauspé rekomandon një ushtrim të lehtë: ngritjen mbi gishta pas ushqimit. Mjafton ta bëni për 5 deri në 10 minuta, lëvizja aktivizon muskujt soleus, të njohur për aftësinë e veçantë për të shpenzuar glukozë edhe në intensitet të ulët aktiviteti.

Ky muskul quhet edhe “sfungjer i glukozës”, se thith sheqerin nga gjaku për të prodhuar energji. Në këtë mënyrë parandalon rritjet e menjëhershme të sheqerit, që shkaktojnë lodhje e prishin ekuilibrin metabolik, transmeton Telegrafi.

Si kryhet ushtrimi?

1. Qëndroni në këmbë ose ulur, me shputat në tokë.
2. Ngrihni ngadalë thembrat, duke u mbajtur mbi gishta.
3. Ulni sërish thembrat në tokë.
4. Përsëriteni me ritëm të njëtrajtshëm për 5-10 minuta.

Ushtrimin mund ta bëni duke qëndruar në kuzhinë, gjatë larjes së dhëmbëve a teksa rrini ulur në tavolinën e punës. Për shkak se është i lehtë dhe nuk lodh, përshtatet në jetën e përditshme.

Përfitimet nga ushtrimi i rregullt

• Ul nivelin e sheqerit në gjak pas ushqimit.
• Përmirëson ndjeshmërinë ndaj insulinës.
• Zvogëlon rrezikun e diabetit e sëmundjeve të zemrës.
• Përmirëson tretjen dhe qarkullimin.
• Ndihmon në ruajtjen e energjisë gjatë ditës.

Falë këtyre efekteve, trupi e përpunon më lehtë karbohidratet dhe ruan ekuilibrin pa rënie të papritura të energjisë.

Këshilla për rezultate më të mira

Rekomandohet të filloni me 5 minuta ushtrime pas çdo vakti, gradualisht të zgjasni 10 minuta. Këtë zakon kombinoni me vakte të balancuara që përfshijnë proteina, fibra e yndyrna të shëndetshme. Nëse ngritja mbi gishta nuk ju përshtatet, një shëtitje e lehtë është alternativë shumë e mirë me efekt të ngjashëm.

Studimet shkencore vërtetojnë se aktivizimi i muskujve pas ushqimit ul ndjeshëm rritjen e glukozës në gjak. Këshilla e Jessie Inchauspé nuk është vetëm praktike, por edhe shkencërisht e bazuar, një zakon i thjeshtë, por i fuqishëm për shëndet më të mirë.

UBT po udhëheqë në fushën e arsimit të lartë me programe të avancuara studimi, duke ofruar mundësi unike për studentët që duan të ndërtojnë një karrierë profesionale në shëndet dhe sport. Një prej këtyre programeve është Master në Shëndet dhe Aktivitet Fizik, i cili synon të formojë profesionistë të kualifikuar për të promovuar mirëqenien, për të parandalur sëmundjet dhe për të ndihmuar në rehabilitimin fizik e psikosocial të individëve.

Ky program u jep studentëve njohuri të thelluara mbi fiziologjinë e ushtrimeve, biomekanikën, ushqyerjen sportive dhe rehabilitimin pas lëndimeve, duke i aftësuar ata të dizajnojnë dhe të zbatojnë programe të personalizuara për individë dhe grupe të ndryshme.

Laboratorë modernë dhe pajisje të avancuara

Përmes laboratorëve të specializuar dhe pajisjeve moderne për testime fizike e matje të performancës, studentët e këtij programi zhvillojnë aftësi praktike të nivelit më të lartë. Kjo i përgatit ata për punësim në qendra sportive, klinika shëndetësore e rehabilituese, institucione arsimore, organizata publike e private, si dhe ekipe profesionale brenda dhe jashtë vendit.

Objektivat kryesore të programit përfshijnë:

• Edukim të avancuar mbi përfitimet e sportit dhe aktivitetit fizik për shëndetin.
• Zhvillimin e qasjeve të bazuara në prova për menaxhimin e sëmundjeve kronike dhe promovimin e mirëqenies mendore e fizike.
• Përgatitjen e studentëve për të krijuar programe të personalizuara shëndetësore.
• Nxitjen e kohezionit social përmes sportit dhe aktivitetit fizik.
• Promovimin e kërkimeve shkencore dhe inovacionit në fushën e sportit dhe shëndetit publik.

Struktura e studimeve

Programi Master është i ndërtuar mbi një qasje multidisiplinare, duke kombinuar njohuri nga shkencat sportive, mjekësore dhe sociale. Në vitin e parë, studentët ndjekin lëndë bazë mbi shkencat sportive dhe lidhjen e tyre me shëndetin mendor dhe fizik. Në vitin e dytë, programi ndahet në pesë fusha kryesore:

• Lifestyle training – Aktiviteti fizik si mënyrë jetese
• Ages of life – Jetëgjatësia dhe aktivitetet fizike për grupmosha të ndryshme
• Disease and disability – Aktiviteti fizik për sëmundjet kronike dhe personat me nevoja të veçanta
• Social mediation – Roli i sportit në shoqëri dhe ndërtimin e kohezionit social
• Research – Kërkime shkencore dhe inovacion në fushën e sportit dhe shëndetit

Gjithashtu, gjatë vitit të dytë studentët zhvillojnë praktikë profesionale në institucione të ndryshme, duke u lidhur drejtpërdrejt me tregun e punës. Në fund të programit, ata përzgjedhin një temë të hulumtimit për punimin e diplomës master, e cila lidhet me fushën e specializimit të tyre.

Rezultatet e pritshme të të diplomuarve

Të diplomuarit nga ky program do të jenë të aftë të:

• Analizojnë profilin shëndetësor të popullatave dhe të zbatojnë programe të përshtatura për grupe të ndryshme.
• Hartojnë dhe monitorojnë programe trajnimi dhe rehabilitimi të personalizuara.
• Zbatojnë metoda shkencore dhe analiza statistikore për të mbështetur vendimmarrjen në shëndet publik dhe sport.
• Përdorin teknika të avancuara për të përmirësuar performancën fizike dhe mirëqenien mendore.

Ky program Master është një mundësi unike për të gjithë ata që duan të kombinojnë pasione sportive, shkencë dhe shëndet publik, duke krijuar një ndikim pozitiv si në jetën individuale, ashtu edhe në atë komunitare.

APLIKO TANI ONLINE!

Agron Demi, autor i analizës “Fondet publike, shëndeti publik: Analiza e transparencës së buxhetit të shëndetësisë në Kosovë”, në një tryezë diskutimi të organizuar nga Grupi për Studime Juridike dhe Politike (GLPS) tha se Ministria e Shëndetësisë publikon raporte buxhetore, porse nuk paraqet detaje.

“Shërbimi Spitalor Klinik Universitar i Kosovës (SHSKUK) ka shënuar progres sa u përket publikimeve të raporteve buxhetore. Nga niveli qendror jo vetëm Ministria e Shëndetësisë, por as ministritë e tjera nuk e zbatojnë diskutimin me publikun.
Kosova nuk qëndron mirë sa i përket mbikëqyrjes parlamentare dhe asaj të auditimit për fondet publike në sektorin e shëndetësisë. Prej 100 pikëve maksimale, Kosova ka marrë 53 pikë sa i përket mbikëqyrjes parlamentare
Kuvendi i Kosovës dhe Komisioni i tij përkatës për Shëndetësi kanë autoritetin ligjor për të mbikëqyrur se si shpenzohen fondet publike në sektorin e shëndetësisë”, tha Demi.

Në këtë tryezë u vu në dukje se Kosova qëndron keq e renditur në krahasim me vendet tjera në sektorin e konsultimeve buxhetore me publikun.

Bazuar në një pilot projekt të zbatuar nga Instituti GAP në vitin 2023, sa i përket ku gjendet Kosova anketën e transparencës buxhetore, del se vendi ynë ka marrë vetëm 9 pikë nga 100 të mundshme.

Po ashtu u vlerësua se se në Kosovë procesi i konsultimeve buxhetore me publikun dhe organizatat joqeveritare e mediat është në nivelin më të ulët të mundshëm.

Ndërsa, drejtori financiar nga Shërbimi Spitalor Klinik Universitar i Kosovës (SHSKUK), Enver Gashi tha se
për keqpërdorimin e fondeve nuk mund të thotë se ka pasur apo jo, pasi me këtë pjesë merren organet kompetente.

“Në nivel qendror nuk ekziston mundësia e diskutimit me publikun për buxhetin në mënyrë direkte.
Në takimet e bordit kur diskutohet për buxhetin marrin pjesë shoqëria civile dhe gazetarët”, tha Gashi.