Aktualitet

​Këto tri shtete amerikane mbështetën mbrojtjen e të drejtave të abortit

Votuesit në Miçigan mbështetën një iniciativë për ta shpallur abortin një të drejtë të mbrojtur nga kushtetuta e shtetit.

Published

on

Tri shtete federale të SHBA-së mbështetën mbrojtjen e të drejtave të abortit në zgjedhje – Michigan, Kaliforni dhe Vermont.

Votuesit në pesë shtete amerikane vendosën të martën për çështjet që lidhen me abortin, nisma që dolën në pah pasi Gjykata e Lartë rrëzoi Roe v. Wade, i cili legalizoi abortin në nivel kombëtar.

Në gusht, votuesit në Kansas konservatore hodhën poshtë një propozim për të hequr të drejtat e abortit nga kushtetuta e shtetit.

Votuesit morën vendimet e mëposhtme të martën, sipas Edison Research.

Miçigan

Votuesit në shtetin kyç të Miçiganit kanë mbështetur një iniciativë për ta shpallur abortin një të drejtë të mbrojtur nga kushtetuta e shtetit. Parlamenti në atë shtet kontrollohet nga republikanët dhe guvernatori është demokrat.

Republikanët konservatorë donin të lejonin që ndalimi i abortit të vitit 1931 të miratohej pas Roe kundër Wade, por një gjykatës vendosi më 7 shtator se ndalimi, i cili nuk lejon përjashtime për përdhunimin ose incestin, është antikushtetues dhe nuk mund të zbatohet.

Kaliforni

Votuesit në Kaliforni, shteti më i populluar, miratuan me shumicë dërmuese një propozim për të mbrojtur të drejtën e abortit në kushtetutën e shtetit. Aktivistët në shtetin me prirje të majtë kanë luftuar për të mbrojtur të drejtat e abortit për vite me radhë, duke përfshirë një vendim të fundit të Kongresit për të ofruar ndihmë financiare për ata që jetojnë në shtete ku aborti është i kufizuar ose i ndaluar dhe që kërkojnë ndihmë në Kaliforni.

Vermont

Votuesit vendosën të përfshijnë të drejtat e abortit në kushtetutën e shtetit të Vermontit. Nisma është miratuar tashmë dy herë nga parlamenti shtetëror i kontrolluar nga demokratët.

Kentaki

Një nismë në Kentakin konservator propozoi që kushtetuta e shtetit nuk mbron ose njeh të drejtën për një abort. Pasi janë numëruar 95 për qind e votave, ata që votuan “jo” kanë një epërsi të lehtë ndaj atyre që e mbështetën masën.

Montana

Votuesit në Montana iu përgjigjën një pyetjeje rreth të ashtuquajturit ligji i “lindur gjallë”, i cili kërkon kujdes mjekësor për fëmijët e lindur të gjallë pas një aborti të dështuar. Për shkak të besimit të disa aktivistëve kundër abortit se fëmijët lihen të vdesin pas abortit, lindjes ose “nxjerrjes” si në një prerje cezariane, masa kërkon që të gjithë fëmijët e lindur të gjallë të konsiderohen persona sipas ligjit.

Mjekët që nuk kujdesen për fëmijë të tillë do të gjobiten deri në 50,000 dollarë dhe mund të përballen me 20 vjet burg.

Të dhënat e kufizuara për incidente të tilla sugjerojnë se ato janë të rralla dhe ndoshta përfshijnë fëmijë me sëmundje të rënda që do t’i bënin ata të pamundur për të mbijetuar. Shtetet e tjera konservatore kanë futur ligje të ngjashme në vitet e fundit. Rezultatet e këtyre zgjedhjeve nuk dihen ende.

Aktualitet

Reshjet e borës rritin rrezikun e aksidenteve, ekspertët apelojnë për kujdes!

Published

on

Bora është një fenomen natyror i zakonshëm gjatë dimrit dhe një nga shenjat më të dukshme të kësaj stine. Por, kur reshjet e dendura të saj mbushin vendin, përveç pamjeve të bardha, ndodhin edhe disa probleme, si mungesa e gomave të duhura për të lëvizur në rrugë, si dhe trafiku i mbingarkuar.

Nëntori është duke mbaruar dhe duket se pothuajse i gjithë muaji dhjetor do të jetë i ftohtë dhe me temperatura nën zero. Këtë e ka konfirmuar edhe meteorologu Mendim Rugova.

“Në fundjavë mund të kemi reshje, dhe të dielën do të kemi mot më të kthjellët e me diell. Lajm i mirë për ata që duan të organizohen për të udhëtuar në vendet rajonale,” u shpreh ai.

Rugova thekson se pjesa jugore do të jetë më e qetë, ndërsa në atë veriore apo të ulët të vendit pritet të ketë një mesatare reshjesh prej 70-80 mm, ndërkohë që në pjesën perëndimore, ku ka më shumë reshje bore, ato mund të arrijnë deri mbi 100 mm.

Dihet se bora mbulon sipërfaqen e rrugës dhe incidentet me makinë shkaktohen shumë më shpejt. UBT News ka pyetur edhe ekspertin e aksidenteve rrugore dhe njëherësh profesor universitar në UBT, Nol Dedaj, i cili apeloi se drejtuesit e automjeteve duhet të drejtojnë mjetin me kujdes të shtuar. Ai theksoi se në këtë situatë, makina duhet të ketë goma dimri, për të shmangur situatat e rrezikshme.

“Sigurisht që rënia e borës dhe mbulimi i sipërfaqes së rrugës na sjellin një nivel të lartë rreziku në komunikacion, duke shkaktuar aksidente dhe kolona në rrugë. Faktorët që janë aktivë si shkaktarë të aksidenteve janë faktori njeri, automjeti dhe faktori rrugë,” tha Z. Dedaj. Ai pohon se Kosova, dhe më konkretisht kryeqyteti, nuk ka një infrastrukturë të mjaftueshme, edhe kur situata është normale, dhe lë më shumë kur kushtet atmosferike dhe rrugore janë në një nivel tjetër.

“Kjo paraqet rrezik në komunikacion dhe kolonat në përgjithësi krijohen në truke ku ka pika konflikti në mes të trajektorëve të lëvizjes së automjeteve, shpejtësisë së ulët të automjeteve dhe kapacitetit të madh të qarkullimit të automjeteve,” përfundoi ai.

Përndryshe, gjatë 48 orëve të fundit, në Kosovë janë regjistruar 76 aksidente. Sipas policisë, 19 prej tyre janë të lënduar, dhe 57 të tjerë me dëme materiale. Po në të njëjtën periudhë, janë shqiptuar 1689 gjoba trafiku. U arrestuan gjithashtu 11 persona, pesë prej të cilëve u dërguan në mbajtje dhe një tjetër u dërgua në vuajtje të dënimit./UBTNews/

Gazetare Albina Zeneli

Continue Reading

Bota

Zonat e konfliktit në botë u rritën me dy të tretat në tre vjet

Published

on

By

Afro 470 milionë fëmijë janë prekur nga luftërat në mbarë botën, duke përfshirë Ukrainën, Sudanin, Gazën dhe Libanin, sipas një raporti nga Verisk Maplecroft.

Luftërat në mbarë botën janë zgjeruar dhe intensifikuar, me ndikime të gjera në rritjen ekonomike globale dhe sigurinë ushqimore, tregon një Indeks i ri i Intensitetit të Konfliktit.

Pjesët e botës të prekura nga konflikti janë rritur me 65 për qind gjatë tre viteve të fundit, sipas një raporti nga organizata e analizës së rrezikut Verisk Maplecroft.

Që nga viti 2021, konfliktet dhe trazirat janë përhapur dhe intensifikuar në Ukrainë, Myanmar, Lindjen e Mesme dhe në “korridorin e konfliktit” në rajonin e Sahelit afrikan, thuhet në njoftimin e Tanjug.

Sipas raportit, konfliktet brenda ose ndërmjet vendeve mbulojnë 6.15 milionë kilometra katrorë, që është pothuajse dyfishi i sipërfaqes së Indisë. Kjo përfaqëson 4.6 për qind të masës tokësore të botës, krahasuar me 2.8 për qind në vitin 2021.

Numri i personave të vrarë në konflikte është rritur me 29 për qind në të njëjtën periudhë, shkruan britanikja The Guardian .

Një rritje e konsiderueshme e rrezikut nga viti 2021 u vu re në 27 vende, duke përfshirë Ekuadorin, Kolumbinë, Indinë, Indonezinë dhe Tajlandën.

Në rajonin Sahel dhe Bririn e Afrikës, nga Mali në Somali, dhuna është dyfishuar në tre vitet e fundit.

Në Burkina Faso, 86 për qind e territorit është prekur nga konflikti dhe dhuna në shkallë të gjerë ka shpërthyer në Sudan dhe Etiopi.

Konfliktet kanë ndikime të gjera

Krahas qetësisë gjatë pandemisë COVID-19, ekspertët pohojnë se të paktën gjatë dhjetë viteve të fundit ka pasur një tendencë në rritje të dhunës dhe se shumë kriza afatgjata vazhdojnë me intensitet të pashuar.

Drejtori i kërkimit të Verisk Maplecroft Hugo Brennan tha se konfliktet e fundit kanë ndikime të gjera në ekonomi, rritjen ekonomike dhe sigurinë ushqimore, duke përmendur si shembull ndërprerjet në zinxhirët e furnizimit global për shkak të pushtimit rus të Ukrainës, i cili kërcënoi eksportet e drithërave në Lindjen e Mesme dhe Afrika.

Rreziqet e konfliktit janë rritur prej disa vitesh dhe bizneset globale duhet të mendojnë për këtë. Ju mund të shikoni mediat ndërkombëtare dhe të mendoni, ‘Unë nuk kam një fabrikë në Sudan, nuk më prek mua’, por për shkak të ndikimit në zinxhirin e furnizimit, një konflikt në një vend të largët mund të ndikojë tek ju, ” tha ai.

Angela Rosales, drejtoreshë ekzekutive e organizatës ndërkombëtare SOS Fshatrat e Fëmijëve, tha se 470 milionë fëmijë janë të prekur nga luftërat në mbarë botën, duke përfshirë Ukrainën, Sudanin, Gazën dhe Libanin.

 

Continue Reading

Bota

Gjenerali i lartë i Koresë së Veriut u plagos në sulmin ukrainas në Kursk

Published

on

By

Një gjeneral i nivelit të lartë të Koresë së Veriut u plagos në një sulm me raketa ukrainase në rajonin Kursk pardje, raportoi Wall Street Journal (WSJ) më 21 nëntor, duke cituar burime të paidentifikuara.

Kjo është hera e parë që plagosja e një zyrtari të lartë ushtarak të Koresë së Veriut konfirmohet nga një zyrtar perëndimor.

Një burim i WSJ tha se sulmi mund të ketë shënjestruar një qendër komandimi të përdorur nga forcat ruse dhe koreano-veriore pranë pronës Baryatinsky në Marjin. Aktualisht nuk dihet identiteti i gjeneralit dhe rrethanat e plagosjes së tij.

Zyrtarë nga Kievi dhe Seuli konfirmuan praninë e gjenerallejtënant Kim Yong-bok në Kursk. Kim është zyrtari më i lartë ushtarak i Koresë së Veriut në Rusi. Zyrtarisht, zëvendës shefi i shtabit të ushtrisë së Koresë së Veriut, gjenerallejtënant Kim besohet të jetë përgjegjës për integrimin e trupave të Koresë së Veriut me forcat ruse, mbledhjen e njohurive nga fusha e betejës dhe krijimin e kanaleve për vendosjen e ardhshme.

Koreja e Veriut ka dërguar më shumë se 10.000 ushtarë në Rusi, shumica e të cilëve janë të dislokuar në Kursk dhe po marrin pjesë në operacione luftarake, tha një zëdhënës i Pentagonit gjatë një konference për shtyp më 12 nëntor.

Continue Reading

Kulturë

Prezantohet fjalori i madh i Gjuhës Shqipe: 103 mijë fjalë, 55 bashkautorë dhe 25 hartues!

Published

on

Në ditën e dytë të Kuvendit Kombëtar për Gjuhën Shqipe, kryetari i Akademisë së Shkencave, Skënder Gjinushi, prezantoi me krenari Fjalorin e Madh të Gjuhës Shqipe, një vepër monumentale që i kushtohet pasurimit dhe dokumentimit të pasurisë gjuhësore të shqipes. Ky fjalor, i cili është rezultat i një pune kërkimore dhe shkencore të shtrirë mbi katër vite, është hartuar nga Akademia e Shkencave, në bashkëpunim me institucionet më të rëndësishme të gjuhësisë dhe albanologjisë në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut.

Nevoja për një fjalor të madh

Gjinushi theksoi se nevoja për një fjalor të madh të shqipes kishte lindur prej kohësh, pasi shqipja ishte një nga gjuhët e pakta që nuk dispononte një fjalor të tillë, përkundrejt gjuhëve të tjera evropiane. Ai e konsideroi këtë projekt si një hap të rëndësishëm në zhvillimin e mëtejshëm të gjuhës shqipe, që synon të përmbledhë në mënyrë të plotë dhe shkencore gjithë pasurinë leksikore të shqipes, duke pasqyruar zhvillimin e saj historik, kulturor dhe shoqëror.

Një bashkëpunim mbarëkombëtar

Kryetari i Akademisë së Shkencave u shpreh se ky projekt ishte një frymëzim i bashkëpunimit mbarëkombëtar, duke përfshirë ekspertë dhe akademikë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, dhe shqiptarët në diasporë, si dhe institucione shkencore nga Italia. Fjalori është një rezultat i një bashkëpunimi të ngushtë mes Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe atyre të Kosovës, duke përfshirë gjithashtu një numër të madh institutesh dhe universititesh nga rajoni dhe më gjerë.

Për realizimin e këtij projekti, u ngrit një grup i përbërë nga 55 bashkautorë dhe 25 hartues, të udhëhequr nga një redaksi prej 10 leksikografësh me përvojë, që siguroi cilësinë shkencore të kësaj vepre. Po ashtu, për të mundësuar një punë të saktë dhe të shpejtë, u krijua një qendër e veçantë botimesh enciklopedike dhe albanologjike, e cila do të vazhdojë të mbështesë zhvillimin e mëtejshëm të fjalorit dhe të fushës së leksikografisë.

Përmbajtja dhe shtrirja e fjalorit

Fjalori i Madh i Gjuhës Shqipe është një vepër e përmasave të mëdha, e cila përfshin më shumë se 103.000 fjalë si fjalë-tituj, që janë më shumë se dy herë më shumë se në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe të vitit 1980. Pjesë e këtij fjalori janë rreth 5.000 emërtime të pathjeshta për realie, rreth 3.000 njësi leksiko-gramatikore të fshehura, 11.500 njësi frazeologjike, 1.400 shprehje të huaja të paasimiluara dhe 1.200 shkurtesa dhe akronime. Fjalori gjithashtu përmban më shumë se 40.000 vargje sinonimike dhe është një mjet i rëndësishëm për të kuptuar tërësinë e fjalëve dhe shprehjeve të përdorura në gjuhën shqipe.

Fjalori ka gjithsej 124.000 njësi dhe ka një volum prej 23 milionë karakteresh dhe hapësirash, që mund të konvertohen në rreth 9.200 faqe kompjuterike ose 10.000 faqe A4, duke u bërë kështu një nga projektet më të mëdha dhe të ndërlikuara në fushën e leksikografisë shqiptare.

Mbështetje qeveritare dhe perspektiva për të ardhmen

Kryetari i Akademisë së Shkencave falënderoi Qeverinë shqiptare dhe Kryeministrin Edi Rama për mbështetje të plotë dhe financimin e këtij projekti madhor, i cili ka pasur mbështetje gjithashtu edhe nga Qeveria e Kosovës. Ai theksoi se ky fjalor është një monument kulturor dhe shkencor, që do të shërbejë jo vetëm si një burim i pasur për studiuesit e gjuhës dhe letërsisë, por edhe për përdoruesit e çdo niveli, nga mësues e studentë, deri te gazetarë, shkrimtarë, diplomatë e përkthyes.

Për më tepër, Gjinushi theksoi se ky fjalor nuk është seleksionues ndaj dialekteve të ndryshme të shqipes, duke ndjekur parimin e gjuhës standarde, ku çdo fjalë shkruhet sipas rregullave të gjuhës letrare, pavarësisht se cilit dialekt i përket. Kjo siguron një uniformitet dhe koherencë në përdorimin e gjuhës shqipe, duke mbajtur gjithashtu në konsideratë dhe zhvillimin e vazhdueshëm të saj.

Ky Fjalor i Madh është një vepër që do të mbetet si një pasuri e çmuar e kulturës shqiptare, dhe gjithashtu një pasqyrë e gjallë e zhvillimeve të gjuhës shqipe dhe të shoqërisë shqiptare në përgjithësi./UBTNews/

Continue Reading

Të kërkuara