

Kuriozitete
Studim: A e pastrojnë ajrin lulet që mbajmë brenda shtëpive apo zyrave?
Një studim nga Universiteti i Prinstonit zbulon se kopshtaria është e dobishme për shëndetin fizik dhe mendor.
Published
4 years agoon
By
UBT newsMbajtja në ambientet e brendshme e luleve dhe bimëve të tjera, është një praktikë tepër popullore vitet e fundit.
Por a e pastrojnë ajrin këto bimë dhe në çfarë mase? Që nga fillimi i pandemisë së Covid-19 , ka pasur një fokus më të madh mbi rëndësinë e cilësisë së ajrit të brendshëm, pasi shumë nga ne kanë kaluar shumë kohë brenda.
Për më tepër, Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit në SHBA (EPA), raporton se amerikanët kalojnë deri në 90 për qind të kohës së tyre në ambiente të mbyllura, ku nivelet e ndotësve mund të jenë deri në 5 herë më të larta sesa në ajrin e jashtëm.
Kjo është një nga arsyet, pse është thelbësore të sigurohemi që ajri që thithim brenda të jetë sa më i pastër që të jetë e mundur. Lulet dhe bimët që kultivojmë në shtëpisë, reklamohen shpesh si pastruese të ajrit. Por a është e vërtetë kjo gjë?
Siç mund ta dini tashmë, cilësia e ajrit në përgjithësi, varet nga niveli i dioksidit i karbonit , monoksidi i karbonit, oksidi i azotit, si dhe komponimet organike të paqëndrueshme (VOC), të cilat mund të ekzistojnë në disa nga produktet dhe materiale brenda shtëpive tona.
Nëpërmjet procesit të fotosintezës , bimët e konvertojnë dioksidin e karbonit që ne nxjerrim përmes frymëmarrjes, dhe largojnë gazrat e dëmshëm nga ajri përmes një procesi të quajtur përthithje.
Në një raport të NASA-s të vitit 1989 , shkencëtari Bill Uollverton pohoi se bimët shtëpiake mund të ofrojnë një “zgjidhje ekonomike premtuese për zvogëlimin e ndotjes së ajrit të brendshëm”. Ai studioi aftësinë e bimëve për të hequr komponimet organike të paqëndrueshme nga mjedisi, dhe potencialin e tyre për t’u përdorur në misionet hapësinore. Por kërkimet më të fundit nuk janë aq entuziaste mbi këtë ide.
Shkencëtarët që studiojnë efektivitetin e bimëve në ambientet e brendshme për heqjen pasive të ozonit, zbuluan se këto të fundit japin “në rastin më të mirë, një kontribut modest prej rreth 0.9-9 për qind në zhdukjen e gazrave të dëmshëm”, raportuan ata në një studim të viti 2017, të botuar në revistën “Building and Environment”.
Që të ketë një ndryshim domethënës në cilësinë e ajrit të shtëpisë tuaj, do t’ju duhet të mbushni me lule gjithë dhomën, dhe nga lart poshtë. Në një studim të botuar në vitin 2020 në ‘Journal of Environmental Management”, shkencëtarët arritën në përfundimin se një mur i gjelbër i mbushur me specie të përshtatshme bimore “mund të përdoret për të përmirësuar indeksin e shëndetit në mjediset e brendshme të një godine”.
Pra në sasi shumë të larta, bimët mund ta përmirësojnë cilësinë e ajrit. Por çfarë duhet të blejmë? Mjerisht, shkenca nuk ka një përgjigje për këtë, pasi deri tani ka pak kërkime se cilat specie janë më efektive. Ndotësit më të zakonshëm, të dëmshëm që gjenden në ambiente të mbyllura përfshijnë trikloroetilenin, formaldehidin, benzenin, ksilenin dhe amoniakun.
Në përqendrime të larta, këta 5 ndotës mund të shkaktojnë marramendje, dhimbje koke dhe acarim në hundë, gojë, fyt, si dhe dëmtim të mëlçisë dhe veshkave.
Rezultatet e studimit të NASA-s treguan dy bimë që janë shumë efektive në reduktimin e niveleve të këtyre 5 ndotësve nga ambientet e brendshme. Këto janë zambakët e paqes (Spatiphyllum Mauna Loa) dhe krizantemat (Chrysanthemum morifolium).
Ndërkohë një studim i fundit nga Universiteti i Prinstonit zbulon se kopshtaria është e dobishme për shëndetin fizik dhe mendor. Edhe një studim tjetër i cituar në “Journal Physiological Anthropology” që përfshinte meshkuj të rritur, zbuloi se kopshtaria në ambiente të mbyllura redukton ndjeshëm nivelet e stresit. / Livescience – Bota.al
Kuriozitete
Ia ndaloi rregullatori i reklamave, Zara largon imazhet e modeleve “shumë të dobëta”
Published
18 hours agoon
August 7, 2025By
UBT News
Rregullatori i reklamave në Mbretërinë e Bashkuar, Autoriteti i Standardeve të Reklamimit (ASA), ka ndaluar dy reklama të Zara-s, pasi sipas tyre përshkruajnë modele të konsideruara “jashtëzakonisht të dobëta”.
Reklamat e Zara-s të publikuara në maj, paraqisnin një modele të veshur me një këmishë të bardhë të madhe me “klavikulën e saj të spikatur” të theksuar nga dizajni i këmishës dhe një modele tjetër me një fustan të shkurtër të bardhë, pamja “e dobët” e të cilit theksohej nga dizajni.
ASA vendosi që këto imazhe janë të papërshtatshme dhe urdhëroi Zara-n të mos i përdorte më ato.
Sipas mbikëqyrësit, një efekt hijeje u përdor për ta bërë njërën nga këmbët e modeles të dukej “dukshëm e hollë”.
Ata shtuan se pozicioni i krahëve të sipërm dhe i nyjeve të bërrylave të modeles e bënte trupin e saj të dukej “jashtë proporcionit”.
Zara konfirmoi se kishte ndryshuar listat e produkteve pas marrjes së ankesës dhe kishte hequr imazhet.
Kuriozitete
Nga strategjia te kreativiteti – përfitimet surprizuese të shahut në jetën tuaj
Published
2 days agoon
August 6, 2025By
UBT News
Shahu nuk është vetëm një garë mendore mes dy lojtarësh, por ushtrim i thellë intelektual që ndihmon në formësimin e trurit dhe karakterit. Kjo lojë ka kaluar kohën e kufijtë gjeografikë, duke u bërë pjesë e përditshme e jetës në dhoma pritjeje, biblioteka publike, shkolla e sheshe në të gjithë botën.
Shahu është më shumë se sport intelektual, është mënyrë për të ndërtuar mendje të mprehtë, të qëndrueshme e më të aftë për të përballuar sfidat e jetës.
Pavarësisht moshës apo përvojës, një tabelë shahu është gjithmonë një ftesë për të ushtruar trurin.
Por përse shahu konsiderohet kaq i dobishëm për zhvillimin e trurit?
1. Zhvillon aftësinë për të menduar me empati
Për të qenë një lojtar i suksesshëm, nuk mjafton të mendosh vetëm për lëvizjen tënde – duhet të hysh në mendjen e kundërshtarit. Kjo aftësi për të kuptuar mendimet dhe qëllimet lidhet ngushtë me konceptin psikologjik të “teorisë së mendjes”, që është thelbësor për marrëdhënie sociale të suksesshme.
2. Forcon kujtesën afatshkurtër dhe atë vizuale
Lojtarët e shahut janë të ekspozuar ndaj kombinimeve të mundshme gjatë lojes, i detyron të mbajnë mend pozicione, skema, strategji, sfidë që stërvit kujtesën vizuale dhe atë logjike në të njëjtën kohë. Ata që luajnë hah kanë performancë më të mirë në teste që kërkojnë rikujtim e njohje të shpejtë të modeleve.
3. Nxit mendimin strategjik dhe planifikimin në afatgjatë
Çdo lëvizje në shah është një hap drejt një qëllimi të madh. Loja nxit lojtarin të planifikojë disa hapa para, duke marrë parasysh të gjitha mundësitë dhe kundërveprimet. Kjo formë mendimi është e dobishme jo vetëm në lojë, por edhe në jetë, nga menaxhimi i kohës deri tek marrja e vendimeve të rëndësishme.
4. Rrit fleksibilitetin mendor dhe zgjidhjen e problemeve të reja
Lojtarët përballen me situata të reja që kërkojnë zgjidhje. Kjo përfshin zhvillimin e asaj që quhet inteligjencë fluide, aftësia për të analizuar probleme të panjohura dhe reaguar në mënyrë efikase. Loja përmirëson shpejtësinë e përpunimit të informacionit, duke i bërë lojtarët më të shpejtë në vendimmarrje.
5. Zhvillon kreativitetin dhe mendimin divergent
Në kontrast me idenë se shahu është ogjikë e ftohtë, loja kërkon mendim krijues. Kur situatat në lojë nuk janë të zakonshme, lojtarët gjejnë zgjidhje kreative e dalin jashtë rregullave standarde. Një eksperiment në Indi tregoi se fëmijët që luanin shah kishin rezultate më të mira në teste të kreativitetit krahasuar me ata që nuk luanin.
6. Përmirëson përqendrimin dhe vetëkontrollin
Një ndeshje shahu mund të zgjasë orë të tëra, çdo gabim kushton humbjen e lojës. Kjo kërkon nivel të lartë përqendrimi dhe vetëdisiplinimi. Aftësia për të qëndruar i fokusuar për një kohë të gjatë është e rëndësishme jo vetëm në shah, por edhe në arsim, punë dhe situata të jetës së përditshme.
7. Ndihmon në rregullimin e emocioneve dhe menaxhimin e stresit
Shahu i mëson lojtarët të menaxhojnë presionin emocional e të përballen me humbjen në mënyrë konstruktive. Përmes lojës, individi mëson të ruajë qetësinë, të mendojë para se të veprojë dhe të mësojë nga gabimet pa u zhgënjyer. Këto aftësi janë të rëndësishme për mirëqenien psikologjike.
8. Mbron trurin nga plakja e hershme
Ka shumë dëshmi se aktivitetet mendore komplekse, si shahu, ndihmojnë në ruajtjen e funksioneve njohëse te të moshuarit. Studime kanë sugjeruar se njerëzit që merren rregullisht me lojëra si shahu, kanë rrezik më të ulët për zhvillimin e sëmundjeve neurodegjenerative si Alzheimeri.
Kuriozitete
Regjistrohet rrufeja 829 kilometra e gjatë
Published
7 days agoon
August 1, 2025By
UBT News
Organizata Botërore Meteorologjike ka vendosur rekord të ri botëror për rrufenë më të gjatë një rrufe e jashtëzakonshme prej 829 kilometrash në një zonë të njohur për stuhi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit njofton se rrufeja më e gjatë në botë ndodhi në tetor 2017 gjatë një stuhie të madhe në SHBA, duke përshkuar 829 km nga lindja e Teksasit deri afër Kansas City. Do të duheshin rreth 8-9 orë me veturë ose të paktën 90 minuta me avion për ta përshkuar.
“Vetëtimat janë të mrekullueshme, por dhe të rrezikshme, duke marrë shumë jetë çdo vit. Kjo ngjarje tregon sa larg mund të përhapen rrufetë, duke rrezikuar aviacionin dhe shkaktuar zjarre”, tha Celeste Saulo, sekretare e përgjithshme e WMO.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit e konfirmoi rekordin me ndihmën e teknologjive të reja satelitore. Ky rekord është 61 kilometra më i gjatë se ai i mëparshmi në SHBA më 29 prill 2020 (768 km). Gabimi i matjes është ±8 km.
Rrufja ndodhi në Rrafshinat e Mëdha të Amerikës së Veriut, një zonë e njohur për stuhitë Mesoskalare Konvektive që mundësojnë “mega-rrufe”.
Ajo u zbulua përmes analizës së përsëritur me ndihmën e satelitit GOES-16.
“Ky rekord tregon fuqinë e natyrës e përparimin shkencor në dokumentimin e ekstremeve. Ka të ngjarë që në të ardhmen të zbulohen më të mëdha”, tha Randall Cerveny nga WMO. Arkivi i WMO ruan të dhënat për ekstreme, përfshirë temperaturat, erën, reshjet, breshrin, rrufetë, tornado e ciklonet tropikale.
Kuriozitete
Vala e të nxehtit kaplon edhe “tokat e akullta” të Finlandës
Published
1 week agoon
July 30, 2025By
UBT News
Laplanda finlandeze është përfshirë nga një valë të nxehti rekord, me temperatura që kanë kaluar 30°C për 14 ditë rresht, një fenomen i paprecedentë që shkencëtarët e lidhin me ndryshimet klimatike.
Në qytetin arktik të Rovaniemit, termometri ka shënuar deri në 33°C në diell, duke e bërë të pamundur që ai të dalë jashtë për pjesën më të madhe të ditës.
Sipas Institutit Meteorologjik Finlandez, kjo është vala më e gjatë e të nxehtit që është regjistruar ndonjëherë në Lapland që nga viti 1961. Temperaturat janë rreth 10 gradë Celsius mbi mesataren sezonale, me stacione në Ylitornio dhe Sodankylä që regjistruan deri në 31.7°C.
“Herën e fundit që patëm një valë të tillë ishte në vitin 1972, por zgjati më pak”, tha meteorologu Jaakko Savela, duke shtuar se kjo valë tashmë ka thyer çdo rekord në rajon.
Shkencëtarët theksojnë se, ndonëse kjo valë nuk është shkaktuar nga ndryshimet klimatike, ngrohja globale ka ndikuar fuqishëm në intensitetin dhe gjatësinë e saj. Arktiku po ngrohet 4 deri në 5 herë më shpejt se pjesa tjetër e Tokës.
Nxehtësia ka ndikuar edhe te drerët e Laplandës, të cilët tani shihen duke braktisur pyjet në kërkim të freskisë. Mushkonjat që shumohen në vapë i ndjekin, duke i shtyrë të kërkojnë strehim në fshatra dhe përgjatë rrugëve.
Ekspertët paralajmërojnë se, me përkeqësimin e kushteve klimatike, barinjtë mund të detyrohen të ndërtojnë struktura të reja për t’u ofruar hije kafshëve.
Turistët në fshatin e Babagjyshit janë gjithashtu të tronditur nga temperaturat e larta. Ndërkohë, ditët e gjata me diell deri në orën 23:00 po i mbajnë temperaturat lart për më shumë orë, duke e përkeqësuar situatën.

Gjumi i dobët ju shkatërron shëndetin? Ja shenjat alarmante që nuk duhet t’i injoroni

Përmbyllet protesta kundër Gjykatës Speciale

Apple do të përdorë çipa të prodhuar nga Samsung në Teksas

Machine Gun Kelly habit fansat kur pranon se nuk ha ushqim kurrë: Unë thjesht pi shumë ujë

Barduani takon Sorensen, Orav e Barbano në selinë e KFOR-it

Lëngu i panxharit ul tensionin e gjakut tek të moshuarit, ja çfarë thotë studimi i ri

Frikë për rikthim të sëmundjes? Pamja e fundit e Kate trazon rrjetin

GM dhe Hyundai bashkëpunojnë për pesë modele të reja

Bullgaria dërgon një kontingjent ushtarak në KFOR
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizoi Akademi Përkujtimore në nder të Prof. Dr. Naser Kamberit