

Kuriozitete
Shkencëtarët shprehin shqetësimin: Vrima e ozonit mund të mos rikuperohet
Published
1 year agoon
By
UBT newsShtresa e ozonit, e vendosur midis 11 dhe 40 kilometra mbi sipërfaqen e Tokës, filtron pjesën më të madhe të rrezatimit ultravjollcë të Diellit, i cili mund të shkaktojë kancer të lëkurës dhe katarakt.
Në vitet 1970, u zbulua se freonet (klorofluorokarbonet, CFC-të), dikur të përdorura gjerësisht në aerosole dhe frigoriferë, po shteronin nivelet e ozonit, duke krijuar vrima kryesisht në rajonin e Antarktikut.
Në Montreal, në vitin 1987 u miratua Protokolli i Montrealit, në të cilin vendet nënshkruese morën përsipër të reduktonin përdorimin e freonit me 50%. Në janar, një vlerësim i madh, i mbështetur nga OKB-ja, tregoi se marrëveshja po funksiononte. Ekspertët kanë anashkaluar që shtresa e ozonit mbi Antarktidë duhet të kthehet në nivelin e vitit 1980 rreth vitit 2066
Ata treguan se vrimat më të vogla mbi Arktik duhet të rikuperohen deri në vitin 2045, dhe në pjesën tjetër të botës në rreth dy dekada. Por studimi i fundit tregon se pavarësisht rënies së niveleve të CFC-së, ende nuk ka pasur një ulje të ndjeshme në zonën e mbuluar nga vrima e ozonit në Antarktik.
“Gjatë gjashtë nga nëntë vitet e fundit, ne kemi regjistruar sasi vërtet të ulëta të ozonit dhe vrima jashtëzakonisht të mëdha të ozonit. Ndoshta disa procese të tjera po ndodhin në atmosferë tani, me shumë gjasa që lidhen me ndryshimet klimatike, të cilat po reduktojnë rimëkëmbjen”, tha shkencëtari atmosferik Annika Seppala nga Universiteti i Otagos i Zelandës së Re.
Vrima e ozonit mbi Antarktidë zakonisht “formohet” në shtator dhe zgjat deri në nëntor, gjatë pranverës në hemisferën jugore.
Shkencëtarët raportojnë se vrima filloi të formohej më vonë në shtator, duke treguar një rikuperim të lidhur me reduktimin e CFC. Por në tetor, kur vrima është zakonisht në maksimumin e saj, nga viti 2004 në 2022, nivelet e ozonit në stratosferën e mesme ranë me 26 për qind, zbuloi studimi.
Fizikania Hannah Kessenich theksoi se Protokolli i Montrealit dhe reduktimet e CFC-së po tregojnë rezultate, por shtoi se të dhënat sugjerojnë se vrimat e mëdha të ozonit mund të mos shkaktohen vetëm nga CFC-të.
Gjatë analizës, ne përjashtuam të dhënat nga viti 2002 dhe 2019, kur kolapsi i papritur i vorbullës polare çoi në vrima shumë më të vogla të ozonit, shtoi Kessenich.
Shkencëtarja e njohur e atmosferës Susan Solomon, e cila nuk mori pjesë në hulumtim, beson se studimi i ri duhet parë në kontekstin e viteve të fundit, të cilat, siç thotë ajo, ishin mjaft të pazakonta.
Solomon ka treguar në hulumtimet e mëparshme se vrima e ozonit është zgjeruar me 10 për qind në vitin 2020 për shkak të zjarreve të mëdha pyjore në Australi. Ajo beson se rritja e fundit e vrimës u ndikua edhe nga shpërthimi i madh vullkanik në Ishujt Tonga që ndodhi në vitin 2022.
Klimatologu Martin Jucker nga Universiteti Australian i Uellsit të Ri Jugor është gjithashtu skeptik për rezultatet e studimit të fundit.
“Më duket e dyshimtë që shkencëtarët në fjalë kanë hequr nga studimi të dhënat e viteve 2002 dhe 2019, por jo mes 2020 dhe 2022 kur ka pasur edhe ngjarje të veçanta”, tha ai.
Hulumtimi u botua në revistën “Nature Communications”.
Kuriozitete
Gjashtë gjëra që duhet t’i kujtosh vetes kur po kalon një ditë të keqe
Published
5 days agoon
March 4, 2025
Ke kaluar një ditë të keqe? U zgjove me një peshë mbi supe e nuk e di pse? Mendimet të thonë se gjithçka për të cilën ke punuar nuk ka asnjë vlerë? E pe veten në pasqyrë dhe të dukej sikur shihje një të huaj?
Po të them diçka: të ndihesh kështu është shumë normale. Madje, do të ishte çudi nëse nuk do të kishe ditë të këqija.
Pse?
Sepse jemi njerëz. Trupi dhe mendja janë krijuar për të përjetuar emocione të ndryshme. Nëse nuk do kishim ulje-ngritje, do të ishim si robot me programe të paracaktuara. Do doje të ishe robot? Nuk besoj. Ndaj, që jemi këtu bashkë, duke kaluar një ditë të mërzitshme, le të kujtojmë disa gjëra që mund të na ndihmojnë ta përballojmë më lehtë.
Nuk do të zgjasë përgjithmonë: Edhe pse sot duket sikur ke rënë në një gropë nga e cila nuk do dalësh, mos i beso mendjes kur të thotë se kështu do të jetë gjithmonë. Do të dalësh prej saj. Do vijë një moment kur do ndihesh më i/e lehtë. Dielli do shkëlqejë sërish. E garantoj.
Ke pasur ditë më të mira më parë: Mendo pak: A nuk ke pasur edhe më parë ditë kur je ndjerë mirë? Kur je parë në pasqyrë e ke menduar: “Po më pëlqen si dukem sot!”? Kur një i panjohur të ka buzëqeshur, kur qeni i komshiut ka tundur bishtin kur e ke përkëdhelur, kur një recetë e re të ka dalë perfekt E ke ndjerë kënaqësi të vogël por të rëndësishme? E shikon? Këto ndjesi ekzistojnë dhe do të kthehen.
Emocionet janë si moti: Nuk jetojmë në një flluskë ku gjithçka është e njëjtë çdo ditë. Një ditë bie shi, një ditë del dielli, fryn erë dhe një ditë është vapë përvëluese. Po kështu funksionojnë edhe emocionet. Një ditë je e lumtur, një ditë je e mërzitur, një ditë e lodhur, një ditë e mbushur me energji. Çdo emocion vjen dhe ikën, ashtu si retë në qiell që, edhe pse duken të palëvizshme, janë gjithmonë në lëvizje.
A je në pikën ku mendon: “Unë nuk mundem më”?: Nëse po, po të them me siguri; Mundesh. Ndoshta nuk ndihesh tani, ndoshta të duket sikur e ke shtrydhur çdo pikë energjie, por mos harro: e ke thënë edhe më parë këtë gjë dhe sërish ia ke dalë.
Nuk ke pse e përballon vetëm: Nëse ke një person të besuar, fol me të. Nëse s’ke fuqi, shkruaj. Nëse nuk do të komunikosh me askënd, dëgjo një këngë që të bën të ndihesh mirë. E rëndësishme është të mos i lësh mendimet e errëta të të mbysin.
Edhe kjo do të kalojë: Pa marrë parasysh sa e rëndë të duket dita e sotme, një moment do të vijë kur do ta kujtosh këtë ndjenjë si diçka të largët. Një javë, një muaj apo një vit nga tani, do ta shohësh ndryshe. Mos harro: asnjë stuhi nuk ka zgjatur përgjithmonë. Dhe kur kjo ditë të ketë kaluar, mos harro t’i thuash vetes: Ja dola edhe kësaj here. /UBT News/
Kuriozitete
Lloji i makaronave më i konsumuar në botë, ja pse të gjithë i duan
Published
6 days agoon
March 3, 2025
Nëse ka një ushqim që bashkon njerëzit në mbarë globin, ato janë makaronat. Midis të gjitha llojeve të ndryshme të tyre ku mund të numërohen më shumë se 350 lloje makaronash.
Megjithatë sipas shumë të dhënash nga intervista, restorante, artikuj dhe pyetësorë vetëm një prej tyre mbetet më i preferuari i konsumatorëve në të gjithë botën dhe është pikërisht spageti.
Por, çfarë e bën këtë lloj kaq të veçantë dhe të pëlqyer në çdo cep të botës?
Historia dhe origjina e Spagetit
Një nga format më të vjetra të makaronave, me origjinë në Itali. Fjala “spageti” vjen nga italishtja “spago“fije” ose “fije e hollë.” Përshkruan formën e gjatë e të hollë të spagetit. Që nga Mesjeta, ka qenë ushqim bazë në kuzhinën italiane, duke evoluar nga një ushqim i thjeshtë fshati në një nga ushqimet më ikonike dhe të dashura në botë.
Përshtatshmëria dhe shija
Një nga arsyet kryesore pse spageti është kaq i preferuar është lehtësia në përshtatje, kombinohet me një gamë të gjerë salcash dhe përbërësish. Nga salcat e thjeshta të domates dhe djathit Parmigiano, te salcat e sofistikuara të detit dhe mishit, mundësitë janë të pafundme. Kjo i jep çdo kuzhinieri, profesionist apo amator, lirinë për të krijuar pjata unike dhe të shijshme.
Tradita dhe kultura
Pjesë e pandashme e kulturës së ngrënies në shumë vende. Në Itali, është pjesë e çdo vakti të dytë e konsumohet si pjatë kryesore. Në SHBA, spageti me salcë të kuqe dhe qofte është ikonë e kuzhinës italiane-amerikane. Edhe në Azi, ku orizi është më i zakonshëm, spageti ka gjetur rrugën e tij në zemrat dhe tryezat e njerëzve, shpesh duke u përshtatur me shijet dhe përbërësit lokalë.
Shëndeti dhe vlerat
Burim i mirë i karbohidrateve komplekse, që ofrojnë energji të qëndrueshme, kur përgatitet me miell integral, është burim i shkëlqyer i fibrave dietike, ndihmon në tretje e mban një zemër të shëndetshme. Kombinimi me perime, proteina dhe yndyra të shëndetshme mund ta bëjë një vakt të plotë dhe të balancuar.
Dashuria globale për spagetin është e kuptueshme. Përveçse është i shijshëm dhe i ushqyeshëm, spageti është ushqim që sjell kulturat dhe traditat e ndryshme në një pjatë. Pavarësisht se ku jetoni, një pjatë me spageti është një zgjedhje e shkëlqyer për të kënaqur shijen. /UBT News/
Kuriozitete
Vogëlushi thërret 911, kërkesë emergjente për donat!
Published
6 days agoon
March 3, 2025
Një fëmijë i vogël me një dashuri për ëmbëlsirat, i quajtur Bennett, në Moore, Oklahoma, bëri dy thirrje në 911 për të raportuar një “nevojë emergjente për donat.”
Policia lokale reagoi menjëherë dhe, ditën pas thirrjeve, dërgoi donat Dunkin’ Donuts në shtëpinë e fëmijës.
Departamenti i Policisë së Moore ndau një audio të thirrjes të pazakontë dhe pamje të dërgesës speciale në llogarinë e tij në X.

Sipas studimeve, shtimi mesatar i peshës në tre muajt e dimrit është gjysmë kilogrami, por për ata që tashmë kanë peshë të tepërt është më shumë.
Lexoni arsyet pse shtojmë peshë në muajt e dimrit.
Hamë më shumë ushqim sepse kemi ftohtë. Shumë e besojnë dhe po aq shumë e bëjnë, por e vërteta është se është një gabim, të paktën për njeriun modern.
Yndyra shtesë trupore jo vetëm që nuk na “izolon” nga i ftohti, por përkundrazi na bën të ndjejmë më shumë ftohtë, kjo sepse kjo yndyrë është ind dhjamor i bardhë që ruan thjesht energji (kalori) dhe jo yndyrë kafe termogjenike. Këtë me shumicë e kanë vetëm foshnjat, ndërsa të rriturit në sasi shumë të kufizuara.
I ftohti hap oreksin – Temperaturat e ulëta rrisin oreksin tonë sepse djegim më shumë kalori për të prodhuar nxehtësi që do të mbajë temperaturën e trupit tonë normale pavarësisht temperaturave të ulëta mjedisore.
Pimë më pak ujë – Zakonisht nuk preferojmë ujin që na shuan etjen gjatë dimrit. Sigurisht që uji e shtyp oreksin ose të paktën e “mashtron” edhe nëse nuk e kuptojmë, ndërsa pa të oreksi nuk na ndalet.
Pimë më shumë për t’u ngrohur – Edhe pse shumë njerëz i drejtohen pijeve kur duan të ngrohen, ndjenja e ngrohtësisë që na jep alkooli në një natë të ftohtë dimri nuk është vetëm e përkohshme, por në fund funksionon e kundërta.
Hamë më shumë ushqime me yndyrë – Gjatë muajve të dimrit ne kërkojmë ushqime të yndyrshme dhe të “pasur”. Kjo ndodh sepse trupi ynë dëshiron ushqime të rënda, pasi sa më i rëndë të jetë një ushqim, aq më intensiv është tretja dhe prodhimi i nxehtësisë.
Lëvizim pak – Në dimër kufizojmë lëvizjet fizike për shkak të të ftohtit, trupi nuk djeg kalori shtesë për të djegur dhjamin. marrim më shumë kalori sesa djegim. /UBT News/

Rektori i UBT-së mori pjesë në ceremoninë festive të inaugurimit si anëtar i rregullt i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Evropës në Salzburg në Austri

Studentët e UBT-së, një 8 Mars plot aktivitet dhe solidaritet në “Shtëpinë e të Moshuarve”

UBT rangohet institucioni i parë në Kosovë për shkencë nga SCImago

Kryeministri i Sllovakisë kundër ndihmës për Ukrainën: S’do të ofrojmë para, as armë

Disidentët kolumbianë rrëmbejnë 29 anëtarë të forcave të sigurisë

“Ndalni sulmet”, Trump ultimatum Rusisë: Do vendosim sanksione në shkallë të gjerë

Sulmi raketor ndaj Ukrainës, Zelensky thirrje Rusisë për armëpushim ajror dhe detar

Kosova pa asnjë kontratë lobimi në SHBA

GAP: 57 për qind e bizneseve në pronësi të grave kanë prezencë online
Të kërkuara
-
Magazinë3 months ago
Ky mendohet se është djali 20 vjeçar i Parashqevi Simaku, Luke Nohfe
-
Bota1 month ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota1 month ago
Fluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë
-
Bota1 month ago
Shtëpia e Bardhë: Armëpushimi në Liban do të zgjatet deri më 18 shkurt