Lajmet

SHBA, Franca, Izraeli: Pse janë zhytur në krizë 3 modele të demokracisë?

Nga Dominique Moïsi.

Publikuar

Nga Dominique Moïsi “Worldcrunch”

“Më mirë të jem rus sesa një demokrat!” shkruhet në bluzën e një mbështetësi të Partisë Republikane në SHBA. “Duhet ta gjunjëzojmë ekonominë franceze” thotë kreu i sindikatës franceze Confédération Générale du Travail.

“Le t’i japim fund pushtetit të Gjykatës së Lartë të mbushur me hebrenj të majtë dhe pro-palestinez” thonë ministrat e kabinetit të qeverisë izraelite që po çojnë përpara reformat ekstreme në sistemin gjyqësor. Shtetet e Bashkuara, Franca, Izraeli: 3 vende, 3 kontinente, 3 situata që nuk kanë asnjë lidhje me njëra-tjetrën. Por secili prej tyre duket se është në prag të një krize të rëndë të asaj që deri dje dukej si demokraci solide.

Si mund t’i shpjegojmë këto teprime politike, deklarata të paarsyeshme, madje edhe tendenca vetëvrasëse? Përgjigja duket se është e thjeshtë: në Shtetet e Bashkuara, në Francë, në Izrael – dhe lista është më e gjatë se sa kaq – demokracia po përballet me sfidën e polarizimit gjithnjë e më të madh të shoqërisë.

Ne mund të menaxhojmë konkurrencën e ideve dhe interesave të kundërta. Por si të reagojmë ndaj zemërimit, madje edhe urrejtjes, të lindur nga një ndjenjë padrejtësie dhe poshtërimi? Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu dhe presidenti francez Emmanuel Macron nuk kanë asgjë të përbashkët, përveçse ndoshta faktit që të dy preferojnë të përballet me rreziqe në politikë. Por në dëshirën e tyre për ta ndryshuar statuskuonë – institucionale në Izrael, dhe sociale në Francë – ata e kanë izoluar veten nga shumica e bashkëqytetarëve të tyre.

Bastioni i fundit i demokracisë

Ajo që është në rrezik në Izrael është ekzistenciale: mbijetesa e vendit si një shtet demokratik që respekton balancën e pushtetit midis degëve ekzekutive, legjislative dhe gjyqësore. Elitat tradicionale të vendit – pavarësisht orientimeve të tyre politike – janë ngritur në protestë për të demonstruar indinjatën e tyre ndaj këtij sulmi ndaj pushtetit të gjyqtarëve, të cilin ata e shohin si bastionin e fundit të një vendi demokratik pa kushtetutë.

Mbrëmjen e së hënës, Netanyahu u duk se u tërhoq – të paktën për momentin – duke i lënë reformat në pritje pas refuzimit të disa rezervistëve të ushtrisë izraelite për t’u stërvitur në shenjë proteste ndaj planeve të qeverisë. “Duke pasur përgjegjësi ndaj kombit, vendosa ta shtyj votimin, për t’i dhënë kohë diskutimeve” tha ai.

Izraeli është ende një shtet i vogël në një rajon armiqësor dhe ka nevojë për aleatë. Presidenti izraelit Isaac Herzog i kishte paralajmëruar bashkëqytetarët e tij për atë që ai e sheh si rrezik shumë real të një lufte civile. Është interesante të theksohet se mbështetësit e “revolucionit gjyqësor” – ata që mbështeten në konceptin e mbrojtjes së një shteti hebre kundër “zhvillimit perëndimor” të Izraelit – nuk u referohen kurrë pasojave katastrofike, të përmendura edhe në Bibël, të ndarjeve që ndodhën brenda mbretërisë së Izraelit, gjë që përfundimisht çoi në zhdukjen e saj.

Pavarësisht fuqisë së tij ushtarake, ekonomike dhe teknologjike, Izraeli është ende një shtet i vogël me më pak se 10 milionë banorë. Që të mbijetojë në afatgjatë, në një rajon kryesisht armiqësor, ky vend ka nevojë për aleatë dhe mbështetje.

Ndaj nuk ka luksin të armiqësohet si me Uashingtonin po ashtu edhe komunitetin hebre në SHBA. Kina nuk do të vijë në ndihmë dhe të shpëtojë izraelitët kur ata të kenë nevojë. Në dallim nga Perëndimi, Kina nuk ka ndjenjën e fajit ndaj botës hebraike.

Dimensionet emocionale

Debati në Francë nuk është i një natyre ekzistenciale. Në krahasim me Izraelin, ajo çka është në lojë në krizën aktuale, duket si për të qeshur. Por do të ishte gabim të mendohej se kjo që po shohim nuk është gjë tjetër veçse një përplasje mbi moshën e pensionit.

Çështja nuk është ekzistenciale, por kështu e sheh një pjesë e madhe e shoqërisë. Për shumë njerëz, ajo është një çështje që e vendos punën në kundërshtim me jetën: balancimi i buxhetit dhe peshës së borxhit nga njëra anë, dhe nga ana tjetër, shijimi i byrekut me mollë me nipërit e mbesat në një ditë të javës.

Në një shkrim të kohëve të fundit në gazetën konservatore “Financial Times”, analisti Simon Kuper pyeti nëse francezët kanë të drejtë t’i japin përparësi më shumë jetës sesa punës. Duke mos u integruar në dimensionin emocional të debatit, për shkak të mungesës së konsultimit real me ta, dhe me mbështetjen e forcave tradicionalisht të moderuara (si unike ashtu edhe politike), Macron e pa veten të vetëm dhe të dobësuar, pas fitores së tij të ngushtë në zgjedhjet parlamentare të qershorit 2022.

Ajo që është në rrezik në Francë nuk është mbijetesa e shtetit, ashtu si në Izrael, por e ardhmja e projektit demokratik përballë rritjes së valës së populizmit. Dhe kjo nuk është asgjë me shumë rëndësi.

Një sulmi i ri si ai i 6 janarit 2021?

Në anën tjetër të Atlantikut, shumëkush mund të pyesë me të drejtë nëse Amerika është në prag të një sulmit të ri ndaj Capitol Hill si ai 6 janarit 2021. Kjo sepse Donald Trump po u bën thirrje mbështetësve të tij që të mobilizohen. Ai pretendon se së shpejti mund të arrestohet dhe të akuzohet se i ka paguar një ish aktoreje të filmave pornografikë pë të heshtur për lidhjen midis tyre përpara zgjedhjeve të 2016-ës.

Ironikisht ky është më i vogli nga mëkatet e tij, krahasuar me sulmet sistematike të Trump ndaj demokracisë amerikane. A mund të rifillojë dialogu paqësor midis atyre në pushtet dhe pjesës tjetër të shoqërisë, në një formë apo tjetrën? Ndërsa debati bëhet më i radikalizuar dhe i diktuar nga një zemërim gjithnjë e më i pakontrolluar, si do të munden demokracitë të rikthejnë kushtet që lejojnë, nëse jo konsensus – gjë që është e pamundur – atëherë të paktën dialogun?

Me një dozë të mirë optimizmi, mund të shpresohet se lodhja, nëse jo instinkti për mbijetesë, do të mbizotërojë në fund mbi zemërimin e shfrenuar. Tek e fundit, demokracia përfaqësuese po shfaqet më mirë sesa thjesht të mbrohet, siç e kemi parë së fundmi në Republikën Çeke dhe Gjeorgji.

Dhe në epokën e Vladimir Putin, presidentit kinez Xi Jinping dhe ndryshimeve klimatike, demokracitë duhet të kenë prioritete të tjera përveç vetë-shkatërrimit. Në Izrael, nëse Netanyahu i jep përparësi të ardhmes së vendit mbi të tijën, duhet të tërhiqet nga nismat tij të diskutueshme.

Pushteti i gjyqësori është parësor për një vend. Në Francë, zemërimi i qytetarëve nuk do të ndalet vetvetiu. Por përtej çështjes së pensioneve, a mund të rifillojë dialogu paqësor midis atyre në pushtet dhe pjesës tjetër të shoqërisë, në një formë apo tjetrën? Në SHBA, polarizimi i shoqërisë është shumë i thellë për të qenë vetëm kalimtar. Në demokraci, besimi humbet shpejt, dhe mund të marrë shumë kohë për t’u rifituar.

Lajmet

Si pritet të ndikojnë te duhanpirësit imazhet që do të stampohen në pakot e duhanit?

Në paketim do t’iu shtohen imazhe që do të shërbejnë si vërejtje për pasojat që sjell konsumimi i cigareve.

Publikuar

nga

Pas disa muajsh, pakot e duhanit pritet të kenë pamje të tjera. Në paketim do t’iu shtohen imazhe që do të shërbejnë si vërejtje për pasojat që sjell konsumimi i cigareve.

Andaj që nga ky muaj pritet që të ndalohet importi apo prodhimi i pakove pa këto fotografi dekurajuese, kurse në tetor të këtij viti në stoqe të ketë vetëm pako me imazhe vetëdijësuese.

Udhëzimi administrativ për vërejtjet e kombinuara ka hyrë në fuqi në shtator të vitit të kaluar. Por sa do të mund të ndikojnë paketimet e reja që të rinjtë të mos e nisin duhanin? Këtë e shpjegon specialistja e psikologjisë klinke dhe psikioterapisë, Fatime Fazliu.

“Tek pjesa e adoleshentëve, këto pamje dhe mbishkrime mund të kenë efekte pozitive për lënien e duhanit dhe mosfillimin e duhanit”, deklaroi ajo.

Megjithatë përqindja e impaktit te duhanpirësit nuk është e madhe.

“Studimet kanë treguar se 70% e personave nuk kanë ndonjë impakt të madh, 30% edhe mund të kenë ndonjë impakt, por jo edhe shumë. Duhanpirësit kronik kanë mekanizma mbrojtës psikologjik të cilët gjithmonë mundohen të arsyetojnë faktin se pse duhani nuk është i dëmshëm sepse nga përvojat klinike ata thonë edhe dikush që nuk e ka pirë duhanin është sëmur me kancer ose nëse e pinë duhanin në një ambient me fëmijë thonë se edhe ju jeni rritë në këso ambienti”, deklaroi ajo.

Sipas Fazliut, ngritja e çmimit të cigareve është mënyra më efektive në zvogëlimin e pirjes së duhanit.

“Unë mendoj që po, por studimet kanë treguar se ka shumë rëndësi edhe mbishkrimi. Kjo është një kampanjë vetëdijësuese, por mendoj se më e rëndësishme është masa strike që duhen të merren për parandalim ose zvogëlimin e duhanit. Dhe sot vendet evropiane kampanjën e bëjmë me ngritjen e çmimit të duhanit. Për vetë faktin se është treguar më efektive”, deklaroi Fazliu.

Kanceri, kryesisht i mushkërive, problemet e frymëmarrjes dhe ato kardiovaskulare janë sëmundjet kryesore që lidhen me pirjen e duhanit./UBTNews/

Realizoi: Fjolla Gashi

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Mustafa liston arsyet që sipas tij çuan në shkarkimin e Arifit

Publikuar

nga

Qeveria serbe me 18 prill ka shpërndarë Kuvendin e Komunës të Preshevës, duke mos dhënë arsye. Me ç’rast i ka përfunduar mandati kryetarit të deritanishëm të komunës, Shqiprim Arifi.

Këtë shkarkim Arifi përmes një postimi në rrjetin social Facebook e quajti arbitrar. Ndërkohë është krijuar një organ i përkohëshëm deri zgjedhjet e ardhshme lokale, me në krye Ragmi Musaftën.  Ky i fundit në një intervistë për UBTnews thotw se Arifin nuk e shkarkoi qeveria por ai shkarkoi vetëvetën.

“Ka sikronizuar për të derdhur lotë krokodili për t’u viktimizuar, për të bërtitur dhe ankuar nga qeveria në Beograd dhe Presidenti i Serbisë sikur ata e kanë shkarkuar, jo ai ka shkarkuar vetveten sepse ai nuk ka qenë i aftë ta mbajë shumicën, nuk ka qenë i shkathtë të organizojë pushtetin vendor”, deklaroi ai.

E deri te shkarikimi i kryetarit të deritanishëm të Preshevës, ndikim të madh kishte edhe përshirja e ambasadorëve të akredituar në Serbi.

“Pas nëntë muajsh ndodhi sepse u angazhuan ambasadori Hill i SHBA-së, ambasadori i Organizatës së Sigurimeve dhe Bashkëpunimit Evropian me seli në Beograd sepse kanë ditur situatën në Preshevë. Ata komunikojnë vazhdimisht edhe me partitë politike opozitare dhe në këtë rast në sensin e presionit të opozitës serbe në Beograd që zgjedhjet lokale për komuna të bëhën njëkohësisht me zgjedhjet e Beogradit, pra të përsëriten ato të 17 dhjetorit tani me 2 qeshor inkoperuan edhe komunën e Preshevës”, tha ai.

Kjo është hera e tretë që Qeveria e Serbisë emëron Autoritetin e Përkohshëm për të udhëhequr Preshevën në shtatë vjetët e fundit. Gjatë këtyre shtatë vjetëve këto do të jenë zgjedhjet e katërta lokale.

Votimet lokale në Serbi do të mbahen me 2 qershor në më shumë se 80 qytete dhe komuna./UBTNews/

Realizoi: Fjolla Gashi

Vazhdo të lexosh

Kulturë, Lifestyle

Mbrojtja e Mendimit dhe Krijimtarisë: Shënimi i Ditës Botërore të Pronësisë Intelektuale

Publikuar

nga

Sot, në një përhapje të gjërë ndërkombëtare, çdo cep i globit feston Dita e Pronësisë Intelektuale, një ditë e cila ngre në qendër të vëmendjes të drejtën për pronësi intelektuale dhe nevojën për të mbrojtur këtë pronësi. Aktivitetet e shumta të organizuara në këtë ditë janë të përqendruara në promovimin e ndërgjegjësimit për rëndësinë e pronësisë intelektuale dhe në forcimin e legjislacionit për të garantuar mbrojtjen e saj.

Pronësia intelektuale përfshin fushat e pronësisë industriale dhe të drejtat e autorit, të cilat janë të mbrojtura me ligj dhe janë shprehje e një angazhimi të përbashkët për të krijuar një mjedis të favorshëm për inovacionin dhe kreativitetin.

Që nga viti 2000, në 26 prill të çdo viti, të gjitha vendet anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) shënojnë Ditën Botërore të Pronësisë Intelektuale nën përkujdesjen e Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (OBPI). Kjo ditë është një rast për të theksuar rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar për të adresuar sfidat dhe mundësitë që lidhen me pronësinë intelektuale.

Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale (WIPO) ka një rol kyç në promovimin e pronësisë intelektuale në nivel global. Për të shënuar Ditën Botërore të Pronësisë Intelektuale, WIPO zgjedh një slogan që synon të frymëzojë komunitetin global të krijuesve dhe mbrojtësve të pasurisë intelektuale. Kjo është një rast për të theksuar vlerën e bashkëpunimit ndërkombëtar në sigurimin e vijimësisë së krijimtarisë dhe për të adresuar sfidat aktuale në fushën e pronësisë intelektuale./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Lajmet

​Mbi 1 mijë e 600 persona mbesin ende në kërkim nga lufta e fundit në Kosovë

Sipas avokatit Naim Qelaj, ky është një fakt shqetësues.

Publikuar

nga

Institucioni i Avokatit të Popullit ka mbajtur një tryezë diskutimi me rastin e shënimit të Ditës Kombëtare të Personave të Pagjetur.

Në fjalën e tij, Avokati i Popullit, Naim Qelaj, tha se edhe pse kanë kaluar 25 vite nga lufta e fundit në Kosovës, ende mbetet i pazbuluar fati i mbi 1 mijë e 600 personave të zhdukur dhe se sipas tij ky është një fakt shqetësues. Ai u bëri thirrje institucioneve vendore dhe komunitetit ndërkombëtar që të bëjnë presion mbi autoritetet përgjegjëse në mënyrë që të zbardhet fati i personave të zhdukur.

Qelaj tha se vendosja e fatit të personave të zhdukur në tavolinën e dialogut politikë Kosovë-Serbi është i papranueshëm dhe nëse nuk vendoset si kërkesë e qartë për palët dhe të imponohet si detyrim dhe parakusht i çdo iniciative tjetër duke e vlerësuar si prioritet që nuk lejohet të kalohet.

“Kur kanë kaluar më shumë se 25 vite nga përfundimi i luftës në Kosovë ende nuk dihet fati i mbi 1 mijë e 600 personave të zhdukur. Ky është fakt shqetësues dhe pa drejtësi për viktimat. Andaj avokati i popullit bën thirrje institucioneve vendore dhe të gjithë komunitetit që pa kompromis të shtroj presion të detyrojnë autoritetet përgjegjëse të ofrojnë të gjithë mbështetjen dhe të dhënat që të çojnë në zbardhjen e fatit të personave të zhdukur. Vendosja ne tavolinën e dialogut politik dhe qëllimi që të arrihet kompromis me fatet e personave të zhdukur është i pa pranueshëm dhe nëse nuk vendoset si kërkesë e qartë për palët dhe të imponohet si detyrim dhe parakusht i çdo iniciative tjetër duke e vlerësuar si prioritet që nuk lejohet të kalohet”, tha Qelaj.

Ndërkaq, Andin Hoti, Kryetar i Komisionit Qeveritar për Persona të Zhdukur në këtë tryezë tha se për vitin 2024 janë gërmuar katër lokacione në territorin e Kosovës, ndërsa në vitin 2000/2001 në varrezat masive në Serbi janë gjetur mbi 900 persona të zhdukur. Ai tha se çështja e personave të zhdukur tashmë është ndërkombëtarizuar.

“Rreth 20 persona apo eshtra të personave që janë të zhdukur ia kanë arrit me i zhvarrosë, kanë arritur me i marrë dhe janë nën procedurat e mëtutjeshme. Shumicën e rezultateve i kemi marr dhe për të tjerat jemi në pritje me ja dërguar familjarëve eshtrat e familjarëve të tyre. Ndërkaq në vitin 2024 deri më tani i kemi gërmuar 4 lokacione me ç’rast i presim edhe 12 lokacione tjera që t’i realizojmë në kuadër të viti 2024. Në numër total janë mbi 2 mijë e 800 lokacione të tjera të gërmuara në Republikën e Kosovës. Kur flasim për territorin e Serbisë është çështje tjetër. U përmend që 950 persona kanë arritur që të gjinden në varrezat masive të Serbisë. 95 për qind nga ta janë gjetur në vitin 2000-2001 në tri varreza masive. Mendoj që Kosovës jo vetëm tashti por edhe në të kaluarën iu ka nevojitur një dokumentim, një hartim i asaj çka ka ndodh nuk nevoja asnjë klasifikim shpikje apo përgënjeshtrim por thjesht një dokumentim i gjithë atyre krimeve një bashkëpunim i tyre krimeve ose një bashkim i atyre dokumenteve në një institucion të vetëm. Kanë punuar pa rreshtuar edhe në forma të ndryshme edhe në kushte të ndryshme megjithatë shteti deri sot nuk është që ka pasur një institucion të qartë se ku dhe si do të ruhen gjitha këto dokumente. Përveç kësaj mendoj jam i bindur plotësisht që delegacioni i Serbisë i ka të gjithë informacionet për Kosovën, thjesht duhet me pas vullnetin, kurajën me i dhënë ato dhe mu përball me drejtësi mandej. Deri sa kjo nuk arrihet natyrisht që kjo do të jetë e vështirë. Natyrisht që ne do të kemi edhe gishtin të drejtuar nga ne sepse është normale përderisa kjo nuk arrihet e kemi shumë të vështirë. Jemi munduar 2 vite, kemi shkuar në Bruksel me ekipin e dialogut dhe kemi futur në kuadër të dialogut personat e zhdukur. E kemi ndërkombëtarizuar çështjen e personave të zhdukur. E kemi ndërkombëtarizuar e kemi ngrit në nivel demokratik në mënyrë që me pas një garancion e ai garancion të jetë BE. Më në fund, më 2 maj kemi arritur ta miratojmë, jo ta nënshkruajmë, deklaratën e personave të zhdukur si rrjedhojë e Aneksit të Ohrit”, tha Hoti.

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara