Lajmet

Pesë rregulla për një botë që plaket

Cilat janë ato?

Published

on

Nga Ross Douthat

Në botë ekzistojnë dy lloje njerëzish: Ata që besojnë se sfida përcaktuese e shekullit XXI-të do të jetë ndryshimi i klimës, dhe ata që e dinë se do të jetë mungesa e lindjeve, rënia demografike, dhe plakja e botës. Gjatë 15 viteve të fundit, disa nga skenarët më të këqij në lidhje me ndryshimin e klimës janë bërë më pak të mundshme se më parë.

Por në të njëjtën kohë, forca të ndryshme, sidomos pandemia e COVID-19, i kanë pakësuar më shpejt lindjet, duke e përshpejtuar epokën e plakjes së botës. Dëshmia më e fundit është lajmi i javës së kaluar se popullsia në Kinë ra për herë të parë.

Parashikohej prej kohësh një moment rënieje, por deri vonë ajo nuk pritej të mbërrinte para viteve 2030. Megjithatë rënia ka mbërritur më herët, me lindshmërinë në Kinë që vitin e kaluar ka arritur nivelin më të ulët të regjistruar të të gjitha kohërave. Kjo do të thotë se teksa Kina që po shfaqet si gati një superfuqi, po shikon drejt një të ardhme të errët, ku do të plaket dhe ngecë në vend përpara se të pasurohet si vendet e Perëndimit.

Sfida të ngjashme kanë shumica e vende të pasura. Gjithsesi ia vlen të mendohet për disa rregulla mbi epokën e dekadencës demografike, tendencat që duhen parë, parimet që do të ndajnë fituesit dhe humbësit, që janë udhëzuese për cilindo që kërkon dinamizëm në një botënë stanjacion.

Rregulli nr.1: Bota e pasur do të ketë nevojë për rishpërndarje nga të vjetrit te të rinjtë

Dekadat e fundit ne kemi parë shumë raste të teknokratëve që kanë gabuar në supozimet e tyre. Nga besimi i përhapur se thuajse menjëherë pas krizës financiare kishim nevojë për një reduktim të deficitit, tek optimizmi i pamatur për efektet e tregtisë së lirë me Kinën.

Por në një botë të plakur, dëshira teknokratike për të reformuar të drejtat e të moshuarve do të bëhet gjithnjë e më thelbësore dhe korrekte, për sa kohë që kursimet mund të përdoren për ta bërë më të lehtë për të rinjtë që të krijojnë një familje, të hapin një biznes dhe të kenë një shtëpi. Dhe vendet që gjejnë një mënyrë për ta bërë këtë transferim me sukses, do të jenëshumë përpara atyre që sapo do të zhyten në një gerontokraci (sundim nga të moshuarit).

Rregulli nr.2: Inovacioni nuk mjafton; sfida do të jetë zbatimi dhe adoptimi i saj

Nëse dëshironi rritje ekonomike në një botë të plakur, atëherë do të keni nevojë për përparime teknologjike. Por siç vuri në dukje ekonomisti Eli Dourado në një artikull të kohëve të fundit në lidhje me efektet e teknologjisë së re të Inteligjencës Artificiale, pengesat e mëdha nuk janë gjithmonë tek vetë shpikja.

Ato vërehen në testim, infrastrukturë, vendosje dhe tek kufizimet rregullatore. Dhe meqenëse shoqëritë e plakura, të vendosura në mënyrat e tyre, mund të jenë më të prirura për të lënë mënjanë shpikjet, pastrimi i këtyre pengesave mund të bëhet sfida kryesore e novatorit.

Rregulli nr.3: Lufta tokësore do të jetë kundër kufijve të popullsisë

Ju mund ta shihni tashmë këtë dinamikë në luftën Rusi-Ukrainë. Përpjekjet për mobilizimin e rekrutëve të rinj nga Vladimir Putinit, nuk janë ato që me sa duket do të ishin, nëse perandoria e tij do të kishte më shumë të rinj. Ukraina, me nivele edhe më të ulëta të lindjeve edhe se Rusia, përballet me një thellim të krizës demografike, në rast se lufta do të zgjasë me vite. E njëjta gjë vlen për Tajvanin dhe vatrat e tjera të nxehta:edhe aty ku ambiciet strategjike kërcënojnë me një luftë të afërt, dhimbja e çdo viktimë do të komplikohet në mënyrë dramatike.

Rregulli nr.4: Në “mbretërinë’ e të moshuarve, do të vlejë pak rini dhe vitalitet shtesë

Kjo është e vërtetë në nivel global:Vendet që arrijnë të mbajnë ose rrisin nivelet e tyre të lindjeve afër nivelit të zëvendësimit, do të kenë një avantazh afatgjatë ndaj vendeve që zhyten në një krizë të lindshmërisë si Koreja e Jugut dhe nivelit të gjysmë–zëvendësimit.

Dhe kjo do të jetë e vërtetë edhe brenda shoqërive. Për të parashikuar shtetet dhe qytetet më dinamike amerikane, traditat dhe ideologjitë fetare më me ndikim, duhet të kërkoni vende dhe grupe që janë më miqësore jo vetëm për të rinjtë, por edhe për të rinjtë që kanë vetë fëmijë.

Rregulli nr.5: Diaspora afrikane do të riformësojë botën

Sa më shpejt që të ndodhë plakja në botën e pasur dhe me të ardhura mesatare, aq më i rëndësishëm është fakti që popullsia e Afrikës është ende në rrugën e duhur për të arritur në 2.5 miliardë në vitin 2050, dhe për të arritur 4 miliardë deri në vitin 2100.

Lëvizja edhe e një pjese të kësaj popullsie, do të jetë ndoshta transformimi global më domethënës i shekullit XXI-të. Dhe ekuilibri midis asimilimit të suksesshëm nga njëra anë, dhe destabilizimit dhe reagimit nga ana tjetër, do të ndihmojë në përcaktimin nëse epoka e rënies demografike do të përfundoje në një rigjallërim apo në një kolaps.

Lajmet

​Kurti: Bruto produkti vendor vitin e ardhshëm do të jetë 12 miliardë euro

Published

on

By

Kryeministri në detyrë, Albin Kurti tha se Kosova është më e sigurt dhe më e fortë ekonomikisht se pesë vjet më parë.

Para përfaqësuesve të më shumë se 200 bizneseve, Kurti premtoi se do të vazhdojnë me mbështetje dhe më pak burokraci për bizneset.

Borxhi jonë publik është më i vogli në rajon. Rritja ekonomike mbi 4 për qind, sektori bankar përgjithësisht i kanalizuar mirë, këto nuk janë vetëm numra por edhe garanci për juve, ky stabilitet nuk janë llukës politik por themeli mbi të cilin ka zhvillim ekonomik. Ky progres është për të gjithë shqiptarët dhe komunitetet tjera. Në këtë kontekst, roli i sektorit privat është kyç. Bruto produkti vendor ka kaluar për herë të parë pragun prej 10 miliardë euro, sivjet është 11 miliardë euro, vitin e ardhshëm 12 miliardë euro“, u shpreh ai.

Kështu u shpreh ai në konferencën vjetore të Agjencisë për Investime dhe Përkrahjen e Ndërmarrjeve në Kosovë (KIESA), ku do të prezantohen Performanca Industriale 2025 dhe Planet për Mbështetjen e NVM-ve në vitin 2026.

Ministrja në detyrë e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari tha mungesa e fuqisë punëtore të kualifikuar mbetet sfidë.

Continue Reading

Lajmet

Aktakuzë ndaj ministrit serb për rastin “Shtabi i Përgjithshëm”

Published

on

By

Prokuroria për Krim të Organizuar në Serbi ka ngritur aktakuzë ndaj ministrit të Kulturës në Qeverinë serbe, Nikolla Sellakoviq, lidhur me parregullsitë gjatë heqjes së statusit të pasurisë kulturore për ndërtesat e kompleksit “Shtabi i Përgjithshëm” në qendër të Beogradit.

Prokuroria njoftoi më 15 dhjetor se aktakuzë është ngritur edhe ndaj sekretares së Ministrisë së Kulturës, Sllavica Jellaqe, ushtruesit të detyrës së drejtorit të Institutit Republikan për Mbrojtjen e Monumenteve të Kulturës, Goran Vasiq, si dhe ushtruesit të detyrës së drejtorit të Institutit për Mbrojtjen e Monumenteve të Kulturës të Qytetit të Beogradit, Aleksandar Ivanoviq.

Të gjithë dyshohen për veprat penale të keqpërdorimit të detyrës zyrtare dhe falsifikimit të dokumenteve zyrtare.

Në vendin ku ndodhet kompleksi i Shtabit të Përgjithshëm, i shkatërruar gjatë bombardimeve të NATO-s në vitin 1999, është planifikuar ndërtimi i një kompleksi luksoz nga kompania investuese “Affinity Partners” e Jared Kushnerit, dhëndrit të presidentit amerikan, Donald Trump.

Prokuroria serbe bëri të ditur gjithashtu se “vazhdon ndërmarrjen e veprimeve për të përcaktuar nëse edhe në veprimet e disa personave të tjerë ekzistojnë elemente të veprës penale”.

Që nga muaji maj, Prokuroria për Krim të Organizuar po zhvillon hetime për dyshime mbi falsifikimin e dokumentacionit, në bazë të të cilit Qeveria e Serbisë ia hoqi statusin e pasurisë kulturore ndërtesës së Shtabit të Përgjithshëm në Beograd.

Sipas njoftimeve të mëhershme të Prokurorisë, drejtori i Institutit Republikan për Mbrojtjen e Monumenteve të Kulturës, Goran Vasiq, ka pranuar që të falsifikojë dokumentacionin.

Në bazë të këtij dokumentacioni, Ministrisë së Kulturës – në krye të së cilës është Nikolla Sellakoviq nga radhët e Partisë Progresive Serbe (SNS) – u paraqit nisma për marrjen e vendimit për ndërprerjen e statusit të pasurisë kulturore për kompleksin e Shtabit të Përgjithshëm.

Sellakoviq u mor në pyetje më 4 dhjetor dhe, pasi dha deklaratën, nuk foli për vetë procedurën, por bëri akuza dhe fyerje në adresë të Prokurorisë për Krim të Organizuar.

Pa paraqitur prova, ai i akuzoi ata se veprojnë me urdhër të qendrave të fuqisë, pa treguar se për cilat bëhet fjalë, por të cilat, sipas tij, synojnë rrëzimin e pushtetit në Serbi dhe të presidentit serb, Aleksandar Vuçiq.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, më 11 dhjetor paralajmëroi se, në rast se ngrihet aktakuzë për çështjen e Shtabit të Përgjithshëm, do t’i falë të gjithë ata që “gjoja kanë marrë pjesë në keqpërdorime”.

Nuk do t’u jap mundësi të ndjekin penalisht ata që nuk janë fajtorë për asgjë. Unë jam fajtor. Unë jam ai që desha modernizimin e Serbisë. Unë jam ai që desha të sjell një investitor të madh”, deklaroi Vuçiq.

Me një ligj të posaçëm, të miratuar në Kuvendin e Serbisë më 7 nëntor, me të cilin Shtabit të Përgjithshëm i hiqet statusi i pasurisë kulturore, pushteti në Serbi hapi rrugën për ndërtim.

Projektin e kundërshtojnë protestuesit antiqeveritarë, opozita dhe një pjesë e komunitetit profesional, të cilët mbrojnë idenë e restaurimit dhe konservimit të ndërtesës së shekullit XX./REL

Continue Reading

Lajmet

Rama pret Prattipatin: Partneriteti me SHBA-në, shtyllë kyçe për zhvillimin e Prishtinës

Published

on

By

Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, ka theksuar rëndësinë e bashkëpunimit të vazhdueshëm me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, duke e cilësuar atë si një nga shtyllat kryesore për zhvillimin, stabilitetin dhe vizionin afatgjatë të Kryeqytetit.

Rama bëri të ditur se sot, në Odën e Kryeqytetit, ka pritur Anu Prattipati, Zëvendës-Shefe e Misionit në Ambasadën e SHBA-së në Kosovë. Gjatë takimit, ajo i përcolli urimet për mandatin e ri dhe riafirmoi mbështetjen e vazhdueshme të Shteteve të Bashkuara për Prishtinën dhe zhvillimin e saj të gjithanshëm.

Sipas Ramës, ky partneritet shkon përtej bashkëpunimit institucional dhe përfaqëson një aleancë vlerash, të ndërtuar mbi demokracinë, besimin reciprok dhe vizionin e përbashkët për të ardhmen e Prishtinës.

Bashkëpunimi i ngushtë dhe i qëndrueshëm me Shtetet e Bashkuara të Amerikës vazhdon të mbetet një nga shtyllat më të rëndësishme të zhvillimit, stabilitetit dhe vizionit afatgjatë të Kryeqytetit… Ky partneritet përfaqëson shumë më tepër sesa bashkëpunim institucional, ai është një aleancë vlerash, e ndërtuar mbi demokracinë, besimin reciprok dhe vizionin e përbashkët për të ardhmen,” është shprehur Rama.

Continue Reading

Lajmet

KQZ publikon adresat e kutive postare në 23 shtete për votuesit e regjistruar jashtë Kosovës për votim përmes postës

Published

on

By

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve njofton se me qëllim të lehtësimit të procesit të votimit jashtë Kosovës, për votuesit e regjistruar për votim me postë, janë funksionale kutitë postare në 23 shtete të ndryshme.

Kutitë postare janë funksionale në këto 23 shtete: Australi, Austri, Belgjikë, Çeki, Danimarkë, Francë, Gjermani, Holandë, Hungari, Itali, Kanada, Kosovë, Kroaci, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Mbretëria e Bashkuar, Norvegji, ShBA, Shqipëri, Slloveni, Suedi, Turqi dhe Zvicër.

Më 14 dhjetor, KQZ ka nisur procesin e dërgimit të pakove me fletëvotime për rreth 58 mijë votuesit e regjistruar jashtë vendit për votim me postë në zgjedhjet e parakohshme për Kuvendin e Kosovës.

Fletëvotimet, të cilat janë shtypur në Slloveni, kanë arritur në Kosovë të premten më 12 dhjetor dhe pas kësaj shërbimi votues i KQZ-së ka bërë përgatitjen e pakove individuale për secilin votues të regjistruar.

Në çdo dërgesë postare, është vendosur nga një numër i veçantë gjurmimi dhe u është dërguar votuesve të regjistruar, të cilët mund të shohin vazhdimisht vendndodhjen e pakos me fletëvotim.

Votimi përmes postës përfundon më 27 dhjetor 2025. Pakot duhet të dorëzohen në adresën e njërës nga kutitë postare të KQZ-së në shtetin ku jetojnë votuesit, apo në kutitë postare më të afërta. KQZ inkurajon votuesit e regjistruar që këtë ta bëjnë sa më shpejt që është e mundur, në mënyrë që pakoja të arrijë me kohë në kutinë postare nga ku do të tërhiqet dhe do të dërgohet në Kosovë për procesin e numërimit.

Continue Reading

Të kërkuara