Lajmet

Pesë rregulla për një botë që plaket

Cilat janë ato?

Published

on

Nga Ross Douthat

Në botë ekzistojnë dy lloje njerëzish: Ata që besojnë se sfida përcaktuese e shekullit XXI-të do të jetë ndryshimi i klimës, dhe ata që e dinë se do të jetë mungesa e lindjeve, rënia demografike, dhe plakja e botës. Gjatë 15 viteve të fundit, disa nga skenarët më të këqij në lidhje me ndryshimin e klimës janë bërë më pak të mundshme se më parë.

Por në të njëjtën kohë, forca të ndryshme, sidomos pandemia e COVID-19, i kanë pakësuar më shpejt lindjet, duke e përshpejtuar epokën e plakjes së botës. Dëshmia më e fundit është lajmi i javës së kaluar se popullsia në Kinë ra për herë të parë.

Parashikohej prej kohësh një moment rënieje, por deri vonë ajo nuk pritej të mbërrinte para viteve 2030. Megjithatë rënia ka mbërritur më herët, me lindshmërinë në Kinë që vitin e kaluar ka arritur nivelin më të ulët të regjistruar të të gjitha kohërave. Kjo do të thotë se teksa Kina që po shfaqet si gati një superfuqi, po shikon drejt një të ardhme të errët, ku do të plaket dhe ngecë në vend përpara se të pasurohet si vendet e Perëndimit.

Sfida të ngjashme kanë shumica e vende të pasura. Gjithsesi ia vlen të mendohet për disa rregulla mbi epokën e dekadencës demografike, tendencat që duhen parë, parimet që do të ndajnë fituesit dhe humbësit, që janë udhëzuese për cilindo që kërkon dinamizëm në një botënë stanjacion.

Rregulli nr.1: Bota e pasur do të ketë nevojë për rishpërndarje nga të vjetrit te të rinjtë

Dekadat e fundit ne kemi parë shumë raste të teknokratëve që kanë gabuar në supozimet e tyre. Nga besimi i përhapur se thuajse menjëherë pas krizës financiare kishim nevojë për një reduktim të deficitit, tek optimizmi i pamatur për efektet e tregtisë së lirë me Kinën.

Por në një botë të plakur, dëshira teknokratike për të reformuar të drejtat e të moshuarve do të bëhet gjithnjë e më thelbësore dhe korrekte, për sa kohë që kursimet mund të përdoren për ta bërë më të lehtë për të rinjtë që të krijojnë një familje, të hapin një biznes dhe të kenë një shtëpi. Dhe vendet që gjejnë një mënyrë për ta bërë këtë transferim me sukses, do të jenëshumë përpara atyre që sapo do të zhyten në një gerontokraci (sundim nga të moshuarit).

Rregulli nr.2: Inovacioni nuk mjafton; sfida do të jetë zbatimi dhe adoptimi i saj

Nëse dëshironi rritje ekonomike në një botë të plakur, atëherë do të keni nevojë për përparime teknologjike. Por siç vuri në dukje ekonomisti Eli Dourado në një artikull të kohëve të fundit në lidhje me efektet e teknologjisë së re të Inteligjencës Artificiale, pengesat e mëdha nuk janë gjithmonë tek vetë shpikja.

Ato vërehen në testim, infrastrukturë, vendosje dhe tek kufizimet rregullatore. Dhe meqenëse shoqëritë e plakura, të vendosura në mënyrat e tyre, mund të jenë më të prirura për të lënë mënjanë shpikjet, pastrimi i këtyre pengesave mund të bëhet sfida kryesore e novatorit.

Rregulli nr.3: Lufta tokësore do të jetë kundër kufijve të popullsisë

Ju mund ta shihni tashmë këtë dinamikë në luftën Rusi-Ukrainë. Përpjekjet për mobilizimin e rekrutëve të rinj nga Vladimir Putinit, nuk janë ato që me sa duket do të ishin, nëse perandoria e tij do të kishte më shumë të rinj. Ukraina, me nivele edhe më të ulëta të lindjeve edhe se Rusia, përballet me një thellim të krizës demografike, në rast se lufta do të zgjasë me vite. E njëjta gjë vlen për Tajvanin dhe vatrat e tjera të nxehta:edhe aty ku ambiciet strategjike kërcënojnë me një luftë të afërt, dhimbja e çdo viktimë do të komplikohet në mënyrë dramatike.

Rregulli nr.4: Në “mbretërinë’ e të moshuarve, do të vlejë pak rini dhe vitalitet shtesë

Kjo është e vërtetë në nivel global:Vendet që arrijnë të mbajnë ose rrisin nivelet e tyre të lindjeve afër nivelit të zëvendësimit, do të kenë një avantazh afatgjatë ndaj vendeve që zhyten në një krizë të lindshmërisë si Koreja e Jugut dhe nivelit të gjysmë–zëvendësimit.

Dhe kjo do të jetë e vërtetë edhe brenda shoqërive. Për të parashikuar shtetet dhe qytetet më dinamike amerikane, traditat dhe ideologjitë fetare më me ndikim, duhet të kërkoni vende dhe grupe që janë më miqësore jo vetëm për të rinjtë, por edhe për të rinjtë që kanë vetë fëmijë.

Rregulli nr.5: Diaspora afrikane do të riformësojë botën

Sa më shpejt që të ndodhë plakja në botën e pasur dhe me të ardhura mesatare, aq më i rëndësishëm është fakti që popullsia e Afrikës është ende në rrugën e duhur për të arritur në 2.5 miliardë në vitin 2050, dhe për të arritur 4 miliardë deri në vitin 2100.

Lëvizja edhe e një pjese të kësaj popullsie, do të jetë ndoshta transformimi global më domethënës i shekullit XXI-të. Dhe ekuilibri midis asimilimit të suksesshëm nga njëra anë, dhe destabilizimit dhe reagimit nga ana tjetër, do të ndihmojë në përcaktimin nëse epoka e rënies demografike do të përfundoje në një rigjallërim apo në një kolaps.

Lajmet

Organizatat ndërkombëtare bëjnë thirrje që LVV-ja të mos i bojkotojë disa media

Published

on

By

Trembëdhjetë organizata botërore dhe rajonale, që merren me lirinë e medias, kanë thënë se janë të shqetësuara lidhur me vendimin e fundit të partisë në pushtet në Kosovë, Lëvizja Vetëvendosje, për të bojkotuar disa kanale televizive gjatë fushatës zgjedhore për zgjedhjet parlamentare, që nis më vonë gjatë kësaj jave.

Këto organizata kërkuan që Kurti dhe partia e tij, Lëvizja Vetëvendosje të heqin dorë nga vendimi për të bojktuar disa media në Kosovë.

Ne e kuptojmë se asnjë arsyetim formal nuk është dhënë ndaj këtyre televizioneve për këtë vendim”, u tha në letrën e hapur dërguar kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, njëherësh kreu i LVV-së, nga 13 organizata.

Një ditë më herët, Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës e cilësoi këtë vendim si përpjekje për të “minuar rolin e gazetarëve dhe mediave” për ta mbajtur përgjegjëse Lëvizjen e Kurtit “për politikat e saj”.

Gjatë katër vjetëve të fundit, si Reagim i Shpejtë për Lirinë e Medias [MFRR] kemi monitoruar nga afër zhvillimet sa i përket lirisë së mediave dhe kemi qenë dëshmitarë të rënies së lirisë së medias në Kosovë. Më 2022, Platforma për Siguri të Gazetarëve i Këshillit të Evropës ka vizituar Kosovën për të vlerësuar gjendjen e lirisë së medias dhe mbrojtjen e gazetarëve. Përderisa është vërejtur pak progres, misioni erdhi në përfundim se ‘retorika toksike dhe fushatat e shpifjeje kundër mediave, financimi joadekuat i transmetuesit publik dhe mungesa e transparencës minojnë progresin’”, u tha në letrën drejtuar Kurtit.

Organizatat kërkuan që LVV-ja të sigurohet që t’u japë atyre qasje të barabartë në informacionin publik. Ato thanë se të gjithë gazetarët duhet të jenë në gjendje që të raportojnë lirshëm dhe drejtë gjatë periudhës zgjedhore.

Duke bojkotuar televizionet tradicionale, minohet e drejta e publikut për t’u informuar dhe roli thelbësor i gazetarëve për të promovuar transparencë dhe llogaridhënie”, u tha në letër./REL/

Continue Reading

Lajmet

​Policia e Kosovës shpalos planin për zgjedhjet parlamentare

Published

on

By

Policia e Kosovës ka hartuar urdhrin operativ policor dhe ka bërë të gjitha planifikimet për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit.

Plani operativ ka katër faza – periudha parazgjedhore apo përgatitore vlerësuese,

angazhimi në ofrimin e sigurisë gjatë fushatës zgjedhore, garantimi i sigurisë në fazën kyçe të ditës së zgjedhjeve dita (Z), periudha pas zgjedhjeve që parasheh transportin nën përcjellje dhe siguri të PK-së, të materialit sensitiv e deri në përfundim të procesit.

Ndërsa faza e parë pothuajse është realizuar, policia është në fillim të zbatimit të fazës së dytë – krijimi i një klime të qetë dhe të sigurt para-gjatë dhe pas procesit të zgjedhjeve, sigurimi i qendrave të votimit, këshillave komunale të zgjedhjeve, depove komunale, qendrës së numërimit të rezultateve dhe depove qendrore, përcjellja e sigurt dhe sigurimi i gjithë materialit sensitiv zgjedhor nga të gjitha destinacionet e parapara sipas planit të sigurisë deri në përfundimin e operacionit policor, që ndërlidhet me procesin zgjedhor.

Policia paralajmëron se do të ketë procedim të çdo vepre penale kundër të drejtës së votimit në koordinim dhe bashkëpunim me Prokurorinë e Shtetit, ku janë caktuar zyrtarë/hetues në të gjitha drejtoritë rajonale për trajtimin e çdo rasti të mundshëm.

Po ashtu janë caktuar koordinatorë të Policisë me KQZ-në si dhe janë dhënë udhëzime për zyrtarët policorë lidhur me detyrat dhe përgjegjësitë e tyre ligjore gjatë procesit zgjedhor.

Policia fton qytetarët të raportojnë çdo rast të kundërligjshëm që ndërlidhet me sigurinë dhe procesin zgjedhor në numrat e telefonit 192, 038 550 999, adresa elektronike [email protected] ose në stacionet më të afërta policore.

Continue Reading

Lajmet

Kurti takohet me Verma, ankohet për mos zbatim të marrëveshjes bazë nga Serbia

Published

on

By

Kryeministri Albin Kurti ka pritur sot në takim zëvendës sekretarin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Menaxhimin dhe Resurset, Richard Verma, me të cilin ka diskutuar mbi avancimin e raporteve ndërshtetërore dhe procesin e dialogut për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë.

I pari i qeverisë vuri theksin te shkeljet e vazhdueshme të Serbisë ndaj Marrëveshjes bazike, që vijnë si rezultat edhe i mos nënshkrimit të saj dhe aneksit të zbatimit, si dhe mosdorëzimin e terroristit Milan Radoiçiq dhe grupit të tij përgjegjës për sulmin terrorist në Banjska.

Kurti shprehu mirënjohjen për mbështetjen e palëkundur të SHBA-së dhe partneritetin mes dy vendeve në etapat e shtet-ndërtimit si aleati kryesor dhe strategjik për Kosovën.

Në takim u diskutua edhe mbi veprimet e shpejta të ndërmarra nga Kosova për strehimin e refugjatëve afganë dhe rreshtimin me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin Evropian në dënimin dhe sanksionimin e agresionit ushtarak të Rusisë ndaj Ukrainës.

Kurti ka folur edhe mbi zhvillimin dhe progresin e Kosovës në katër vjetët e fundit, orientimin strategjik për anëtarësim në NATO dhe BE.

Me rritjen ekonomike në njërën anë dhe progresin demokratik në anën tjetër, Kosova ka dëshmuar që zhvillimi ekonomik dhe përparimi demokratik shkojnë krah për krah”, u shpreh ai.

Kujtojmë, gjatë ditës zëvendës sekretari i Shtetit amerikan për Menaxhimin dhe Resurset, Richard Verma është pritur në takim edhe nga presidentja e Kosovës Vjosa Osmani.

Continue Reading

Lajmet

Lista Serbe e akuzon KQZ-në se po ia mohon të drejtën për vëzhgim e kontroll në ditën e zgjedhjeve

Published

on

By

Lista Serbe, partia më e madhe e serbëve në Kosovë, ka shprehur pakënaqësi për përbërjen e komisioneve zgjedhore për numërimin e votave për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit në vendvotime dhe në qendrat e numërimit të votave.

Ajo e ka akuzuar Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ) se e ka dëmtuar atë, pasi në shumë komuna, Lista Serbe nuk ka anëtarë të vet për të “kontrolluar ligjshmërinë, legjitimitetin dhe karakterin demokratik të zgjedhjeve”.

Zyrtari i kësaj partie, Igor Simiq, tha në një konferencë për media se partia e Nenad Rashiqit, Partia për Liri, Drejtësi dhe Mbijetesë, është “favorizuar” dhe se, në disa raste, ka më shumë anëtarë në komisionet zgjedhore, edhe pse, sipas tij, në zgjedhjet e vitit 2021 kjo parti mori dukshëm më pak vota.

Si shembull për pretendimet e tij, Simiq e mori komunën e Istogut, ku në zgjedhjet e vitit 2021 Lista Serbe mori 259 vota, por nuk ka asnjë kryesues apo anëtar në komisionin zgjedhor, në qendrën komunale të numërimit të votave ose në vendet për votimin me kusht.

Simiq theksoi se Lista Serbe, edhe pse parlamentare, ka më pak anëtarë në komisionet zgjedhore, madje edhe në komunat me shumicë serbe.

Në komunën e Mitrovicës së Veriut, Lista Serbe si parti parlamentare ka 18 përfaqësues në vendvotime, përfshirë vetëm tre kryesues nga gjithsej 24 vendvotime dhe 15 anëtarë. Si rrjedhojë, mund të llogaritni vetë – në gjashtë vende ne nuk kemi përfaqësuesit tanë, që do të thotë se në gjashtë klasa me potencialisht 6.000 votues, nuk kemi kontroll mbi procesin zgjedhor, pasi nuk kemi anëtarë të cilët mund ta mbikëqyrin procesin”, tha Simiq.

Ai gjithashtu theksoi përpjekjet e Lëvizjes Vetëvendosje në pushtet për të penguar Listën Serbe që të marrë pjesë në zgjedhje, duke deklaruar se kjo parti është “mburoja e mbrojtjes së interesave të serbëve dhe Serbisë në Kosovë”.

Radio Evropa e Lirë iu drejtua Komisionit Qendror të Zgjedhjeve në lidhje me akuzat e Listës Serbe për “shkeljen e rregullave zgjedhore”, por deri në publikimin e lajmit nuk ka marrë përgjigje.

Lista Serbe paraqiti ankesë në Panelin Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP) kundër vendimit të KQZ-së për përbërjen e komisioneve zgjedhore.

Anëtarët e KQZ-së thanë gjatë një takimi të premten pasdite se nuk kanë shkelur ligjin duke zgjedhur përbërjet e komisioneve dhe shtuan se do ta presin vendimin e PZAP-së.

Ndërkohë, Lëvizja Vetëvendosje bëri përpjekje ta ndalonte pjesëmarrjen e Listës Serbe në zgjedhjet e 9 shkurtit duke kërkuar moscertifikimin e saj, por Paneli Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa në dy raste mori vendime në favor të Listës Serbe.

Përfaqësuesit e partisë në pushtet e kanë arsyetuar kundërshtimin e certifikimit të Listës Serbe duke thënë se kjo parti nuk e njeh shtetin e Kosovës dhe vazhdon ta quajë atë provincë autonome të Serbisë, “Kosova dhe Metohia”.

Ndër arsyet e kundërshtimit të pjesëmarrjes së Listës Serbe në zgjedhje nga Vetëvendosja është edhe fakti se partia serbe nuk është distancuar nga ish-nënkryetari i saj Millan Radoiçiq, i cili ka marrë përgjegjësinë për sulmin e armatosur në Banjskë, ku u vra një polic kosovar.

Ndërkohë, kryetari i Listës Serbe, Zllatan Ellek, deklaroi se kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, po përpiqet të pengojë pjesëmarrjen e kësaj partie në zgjedhje, pasi e konsideron atë “kundërshtarin më të madh”.

Lista Serbe u themelua në vitin 2013 me mbështetjen e Beogradit zyrtar dhe që atëherë ka pasur mbështetje për të marrë pjesë në institucionet e Kosovës.

Deri më tani, në të gjitha proceset zgjedhore ku ka marrë pjesë, kjo parti ka fituar mbi 90 për qind të votave të komunitetit serb, por Misioni Vëzhgues i BE-së, në raportin e saj të vitit 2021, ka përfunduar se Lista Serbe ka “monopolizuar jetën politike ndërmjet serbëve të Kosovës” dhe janë shënuar raste të frikësimit dhe presionit ndaj votuesve nga kandidatët dhe aktivistët e kësaj partie./REL/

Continue Reading

Të kërkuara