

Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Ross Douthat
Në botë ekzistojnë dy lloje njerëzish: Ata që besojnë se sfida përcaktuese e shekullit XXI-të do të jetë ndryshimi i klimës, dhe ata që e dinë se do të jetë mungesa e lindjeve, rënia demografike, dhe plakja e botës. Gjatë 15 viteve të fundit, disa nga skenarët më të këqij në lidhje me ndryshimin e klimës janë bërë më pak të mundshme se më parë.
Por në të njëjtën kohë, forca të ndryshme, sidomos pandemia e COVID-19, i kanë pakësuar më shpejt lindjet, duke e përshpejtuar epokën e plakjes së botës. Dëshmia më e fundit është lajmi i javës së kaluar se popullsia në Kinë ra për herë të parë.
Parashikohej prej kohësh një moment rënieje, por deri vonë ajo nuk pritej të mbërrinte para viteve 2030. Megjithatë rënia ka mbërritur më herët, me lindshmërinë në Kinë që vitin e kaluar ka arritur nivelin më të ulët të regjistruar të të gjitha kohërave. Kjo do të thotë se teksa Kina që po shfaqet si gati një superfuqi, po shikon drejt një të ardhme të errët, ku do të plaket dhe ngecë në vend përpara se të pasurohet si vendet e Perëndimit.
Sfida të ngjashme kanë shumica e vende të pasura. Gjithsesi ia vlen të mendohet për disa rregulla mbi epokën e dekadencës demografike, tendencat që duhen parë, parimet që do të ndajnë fituesit dhe humbësit, që janë udhëzuese për cilindo që kërkon dinamizëm në një botënë stanjacion.
Rregulli nr.1: Bota e pasur do të ketë nevojë për rishpërndarje nga të vjetrit te të rinjtë
Dekadat e fundit ne kemi parë shumë raste të teknokratëve që kanë gabuar në supozimet e tyre. Nga besimi i përhapur se thuajse menjëherë pas krizës financiare kishim nevojë për një reduktim të deficitit, tek optimizmi i pamatur për efektet e tregtisë së lirë me Kinën.
Por në një botë të plakur, dëshira teknokratike për të reformuar të drejtat e të moshuarve do të bëhet gjithnjë e më thelbësore dhe korrekte, për sa kohë që kursimet mund të përdoren për ta bërë më të lehtë për të rinjtë që të krijojnë një familje, të hapin një biznes dhe të kenë një shtëpi. Dhe vendet që gjejnë një mënyrë për ta bërë këtë transferim me sukses, do të jenëshumë përpara atyre që sapo do të zhyten në një gerontokraci (sundim nga të moshuarit).
Rregulli nr.2: Inovacioni nuk mjafton; sfida do të jetë zbatimi dhe adoptimi i saj
Nëse dëshironi rritje ekonomike në një botë të plakur, atëherë do të keni nevojë për përparime teknologjike. Por siç vuri në dukje ekonomisti Eli Dourado në një artikull të kohëve të fundit në lidhje me efektet e teknologjisë së re të Inteligjencës Artificiale, pengesat e mëdha nuk janë gjithmonë tek vetë shpikja.
Ato vërehen në testim, infrastrukturë, vendosje dhe tek kufizimet rregullatore. Dhe meqenëse shoqëritë e plakura, të vendosura në mënyrat e tyre, mund të jenë më të prirura për të lënë mënjanë shpikjet, pastrimi i këtyre pengesave mund të bëhet sfida kryesore e novatorit.
Rregulli nr.3: Lufta tokësore do të jetë kundër kufijve të popullsisë
Ju mund ta shihni tashmë këtë dinamikë në luftën Rusi-Ukrainë. Përpjekjet për mobilizimin e rekrutëve të rinj nga Vladimir Putinit, nuk janë ato që me sa duket do të ishin, nëse perandoria e tij do të kishte më shumë të rinj. Ukraina, me nivele edhe më të ulëta të lindjeve edhe se Rusia, përballet me një thellim të krizës demografike, në rast se lufta do të zgjasë me vite. E njëjta gjë vlen për Tajvanin dhe vatrat e tjera të nxehta:edhe aty ku ambiciet strategjike kërcënojnë me një luftë të afërt, dhimbja e çdo viktimë do të komplikohet në mënyrë dramatike.
Rregulli nr.4: Në “mbretërinë’ e të moshuarve, do të vlejë pak rini dhe vitalitet shtesë
Kjo është e vërtetë në nivel global:Vendet që arrijnë të mbajnë ose rrisin nivelet e tyre të lindjeve afër nivelit të zëvendësimit, do të kenë një avantazh afatgjatë ndaj vendeve që zhyten në një krizë të lindshmërisë si Koreja e Jugut dhe nivelit të gjysmë–zëvendësimit.
Dhe kjo do të jetë e vërtetë edhe brenda shoqërive. Për të parashikuar shtetet dhe qytetet më dinamike amerikane, traditat dhe ideologjitë fetare më me ndikim, duhet të kërkoni vende dhe grupe që janë më miqësore jo vetëm për të rinjtë, por edhe për të rinjtë që kanë vetë fëmijë.
Rregulli nr.5: Diaspora afrikane do të riformësojë botën
Sa më shpejt që të ndodhë plakja në botën e pasur dhe me të ardhura mesatare, aq më i rëndësishëm është fakti që popullsia e Afrikës është ende në rrugën e duhur për të arritur në 2.5 miliardë në vitin 2050, dhe për të arritur 4 miliardë deri në vitin 2100.
Lëvizja edhe e një pjese të kësaj popullsie, do të jetë ndoshta transformimi global më domethënës i shekullit XXI-të. Dhe ekuilibri midis asimilimit të suksesshëm nga njëra anë, dhe destabilizimit dhe reagimit nga ana tjetër, do të ndihmojë në përcaktimin nëse epoka e rënies demografike do të përfundoje në një rigjallërim apo në një kolaps.
Lajmet
Kushtetuesja publikon aktgjykimin e plotë
Published
7 hours agoon
October 8, 2025By
UBTnews
Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka publikuar aktgjykimin e plotë për konstituimin e Kuvendit të Kosovës.
Ajo ka konstatuar se seanca konstituive e Kuvendit, e filluar me 15 prill 2025 nuk ka përfunduar si rezultat i mos zgjedhjes së nënkryetarit të Kuvendit nga radhët e deputetëve të komunitetit serb, dhe Kuvendi nuk është konstituuar në pajtim me përcaktimet e paragrafit 1 të nenit 66 (Zgjedhja dhe mandati) dhe paragrafët 1 dhe 4 të nenit 67 (Zgjedhja e kryetarit dhe nënkryetarëve) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.
Gjykata ka urdhëruar që seanca konstituive e Kuvendit të përfundojë brenda afatit të mbetur prej 12 ditëve nga hyrja në fuqi e këtij Aktgjykimi.
Kushtetuesja ka urdhëruar të gjithë deputetët e zgjedhur të Kuvendit që gjatë procedurës së zgjedhjes së nënkryetarit të Kuvendit nga radhët e deputetëve të komunitetit serb, të ushtrojnë funksionin e tyre kushtetues në interesin më të mirë të Kosovës dhe në pajtim me Kushtetutën dhe rregulloren e Kuvendit./D.B/KP
Lajmet
Në pritje të aktgjykimit të plotë, Ambasada gjermane bën thirrje për zbatimin e vendimeve Kushtetueses
Published
7 hours agoon
October 8, 2025By
UBTnews
I ngarkuari me Punë në Ambasadën e Gjermanisë në Kosovë, Christian Böttcher, është takuar të mërkurën me kryetarin e Gjykatës Kushtetuese, Nexhmi Rexhepi.
Ambasada bënë të ditur se Böttcher ka vlerësuar punën e gjykatës dhe rikonfirmuar mbështetjen e plotë të Gjermanisë për punën e gjykatës, teksa ka bërë thirrje për zbatimin e vendimeve të Gjykatës Kushtetueses.
Ambasada Gjermane kërkon nga të gjithë aktorët politikë të zbatojnë vendimet e Gjykatës, pasi siç thuhet ky është një detyrim kushtetues për deputetët, për konstituimin e Kuvendit.
“Të gjithë aktorët politikë duhet të zbatojnë vendimet e Gjykatës – ky është një detyrim kushtetues për deputetët. Mosveprimi jo vetëm që zgjat, por edhe thellon krizën politike, duke dëmtuar vendin. Siç u tha më parë: Është koha e duhur për ta vënë vendin në vend të parë, jo politikën partiake”, thuhet në njoftim.
Deputetët e Kuvendit të Kosovës janë në pritje të publikimit të aktgjykimit të plotë të Gjykatës Kushtetuese në lidhje me seancën konstituive.
Kushtetuesja më 30 shtator ka dalë me një njoftim ku ka thënë se seanca konstituive e Kuvendit të Kosovës, që ka nisur më 15 prill, nuk ka përfunduar, pasi që nuk është zgjedhur nënkryetari nga komuniteti serb.
Vendimi i Kushtetueses ka ardhur pas ankesës së Listës Serbe, partisë më të madhe të serbëve në Kosovë, lidhur me votimin ndaras të kandidatëve për nënkryetarë të Kuvendit nga radhët e komuniteteve jo shumicë.
Kushtetuesja ka urdhëruar deputetët e Kuvendit të konstituojnë legjislaturën e nëntë brenda afatit 12-ditor prej publikimit të aktgjykimit të plotë, por pa specifikuar pasojat juridike në rast se nuk kompletohen trupat e legjislativit./D.B/KP
Lajmet
Gërvalla merr pjesë në Takimin e Ministrave të Jashtëm në kuadër të Procesit të Berlinit
Published
7 hours agoon
October 8, 2025By
UBTnews
Zëvendëskryeministrja dhe ministrja në detyrë e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Donika Gërvalla, po merr pjesë në Takimin e Ministrave të Jashtëm të Procesit të Berlinit, që zhvillohet më 8 dhe 9 tetor në Belfast të Irlandës së Veriut, me pjesëmarrjen edhe të sekretares së Shtetit për Punë të Jashtme të Britanisë së Madhe, Yvette Cooper.
Takimi bashkon ministrat e punëve të jashtme të vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe të shteteve pjesëmarrëse në këtë proces.
Në fokus të diskutimeve të këtij viti janë temat e sigurisë dhe zhvillimit rajonal si dhe domosdoshmëria e bashkëpunimit përballë sfidave dhe kërcënimeve të përbashkëta në një botë gjithnjë e më të paqëndrueshme, raporton KosovaPress.
Gjatë punimeve të këtij procesi, Gërvalla do të zhvillojë një sërë takimesh bilaterale me homologë dhe përfaqësues të lartë të vendeve pjesëmarrëse.
Procesi i Berlinit, i nisur në vitin 2014, mbetet nisma qendrore për bashkëpunim politik, ekonomik dhe shoqëror mes vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe partnerëve evropianë./D.B/KP
Lajmet
Përurohet rruga që lidh zonën e dytë ekonomike të Gllavicës me magjistralen mes Shtimes dhe Ferizajt
Published
8 hours agoon
October 8, 2025By
UBTnews
Në komunën e Shtimes sot është përuruar rruga që lidh Zonën e dytë Ekonomike të Gllavicës me rrugën magjistrale mes Shtimes dhe Ferizajt, investim ky që pritet të ndikojë drejtpërdrejt në zhvillimin ekonomik të komunës dhe më gjerë.
Kryetari i Komunës së Shtimes, Qemajl Aliu, tha se kjo rrugë është një hap i rëndësishëm drejt funksionalizimit të zonës ekonomike.
“Jemi në përurimin e rrugës që të dërgon te zona e dytë ekonomike në Gllavicë, rrugë e cila këtë zonë ekonomike e lidh me rrugën magjistrale mes Shtimës dhe Ferizajt. Është investim mbi 600 mijë euro, rrugë me gjerësi shtatë metra, me kanale kulluese, kanalizim atmosferik për ujëra të zeza, trotuar, me ndriçim, me të gjitha normat e një rruge që i lidhë magjistralen mes dy qyteteve”, tha Aliu.
Ai shtoi se rruga është në shërbim të funksionalizimit të zonës ekonomike, ndërsa përveç saj, komuna ka bërë edhe investime të tjera në këtë zonë.
“Kjo rrugë është në shërbim të funksionalizimit të zonës ekonomike dhe përveç kësaj rruge, ne kemi bërë afro gjysmë milioni euro investime në zonën ekonomike dhe presim që pranverën e ardhshme, siç edhe jemi zotuar me fillu funksionalizimin dhe vendosjen e bizneseve në këtë zonë, e cila do të ndihmojë dhe shërbejë në zhvillimin ekonomik të gjithëmbarshëm në Komunën e Shtimes, por edhe përreth. Kjo zonë ekonomike ka diku 37 hektarë dhe pritet me qenë një nga zonat më të mëdha me biznese”, tha Aliu.
Ky investim i ka kushtuar Komunës së Shtimës mbi 600 mijë euro./D.B/KP

Pse zemra nuk preket nga kanceri?

Shkrimtarët nga Kosova nderohen në Takimin Ndërkombëtar “Seneka” në Bari

“Wayward” mbërrin në Netflix, seriali misterioz që po ndan kritikët dhe shikuesit

Tharja e syrit, shkaqet, simptomat dhe kurat natyrale

Kushtetuesja publikon aktgjykimin e plotë

Në pritje të aktgjykimit të plotë, Ambasada gjermane bën thirrje për zbatimin e vendimeve Kushtetueses

Gërvalla merr pjesë në Takimin e Ministrave të Jashtëm në kuadër të Procesit të Berlinit

DB12 S i ri nga Aston Martin, performancë maksimale dhe dizajn unik

Tetë vjet më parë i’a dhuroi veshkën, Selena Gomez nuk e ftoi shoqen në dasmë
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni3 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Vendi1 month ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën