Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Ross Douthat
Në botë ekzistojnë dy lloje njerëzish: Ata që besojnë se sfida përcaktuese e shekullit XXI-të do të jetë ndryshimi i klimës, dhe ata që e dinë se do të jetë mungesa e lindjeve, rënia demografike, dhe plakja e botës. Gjatë 15 viteve të fundit, disa nga skenarët më të këqij në lidhje me ndryshimin e klimës janë bërë më pak të mundshme se më parë.
Por në të njëjtën kohë, forca të ndryshme, sidomos pandemia e COVID-19, i kanë pakësuar më shpejt lindjet, duke e përshpejtuar epokën e plakjes së botës. Dëshmia më e fundit është lajmi i javës së kaluar se popullsia në Kinë ra për herë të parë.
Parashikohej prej kohësh një moment rënieje, por deri vonë ajo nuk pritej të mbërrinte para viteve 2030. Megjithatë rënia ka mbërritur më herët, me lindshmërinë në Kinë që vitin e kaluar ka arritur nivelin më të ulët të regjistruar të të gjitha kohërave. Kjo do të thotë se teksa Kina që po shfaqet si gati një superfuqi, po shikon drejt një të ardhme të errët, ku do të plaket dhe ngecë në vend përpara se të pasurohet si vendet e Perëndimit.
Sfida të ngjashme kanë shumica e vende të pasura. Gjithsesi ia vlen të mendohet për disa rregulla mbi epokën e dekadencës demografike, tendencat që duhen parë, parimet që do të ndajnë fituesit dhe humbësit, që janë udhëzuese për cilindo që kërkon dinamizëm në një botënë stanjacion.
Rregulli nr.1: Bota e pasur do të ketë nevojë për rishpërndarje nga të vjetrit te të rinjtë
Dekadat e fundit ne kemi parë shumë raste të teknokratëve që kanë gabuar në supozimet e tyre. Nga besimi i përhapur se thuajse menjëherë pas krizës financiare kishim nevojë për një reduktim të deficitit, tek optimizmi i pamatur për efektet e tregtisë së lirë me Kinën.
Por në një botë të plakur, dëshira teknokratike për të reformuar të drejtat e të moshuarve do të bëhet gjithnjë e më thelbësore dhe korrekte, për sa kohë që kursimet mund të përdoren për ta bërë më të lehtë për të rinjtë që të krijojnë një familje, të hapin një biznes dhe të kenë një shtëpi. Dhe vendet që gjejnë një mënyrë për ta bërë këtë transferim me sukses, do të jenëshumë përpara atyre që sapo do të zhyten në një gerontokraci (sundim nga të moshuarit).
Rregulli nr.2: Inovacioni nuk mjafton; sfida do të jetë zbatimi dhe adoptimi i saj
Nëse dëshironi rritje ekonomike në një botë të plakur, atëherë do të keni nevojë për përparime teknologjike. Por siç vuri në dukje ekonomisti Eli Dourado në një artikull të kohëve të fundit në lidhje me efektet e teknologjisë së re të Inteligjencës Artificiale, pengesat e mëdha nuk janë gjithmonë tek vetë shpikja.
Ato vërehen në testim, infrastrukturë, vendosje dhe tek kufizimet rregullatore. Dhe meqenëse shoqëritë e plakura, të vendosura në mënyrat e tyre, mund të jenë më të prirura për të lënë mënjanë shpikjet, pastrimi i këtyre pengesave mund të bëhet sfida kryesore e novatorit.
Rregulli nr.3: Lufta tokësore do të jetë kundër kufijve të popullsisë
Ju mund ta shihni tashmë këtë dinamikë në luftën Rusi-Ukrainë. Përpjekjet për mobilizimin e rekrutëve të rinj nga Vladimir Putinit, nuk janë ato që me sa duket do të ishin, nëse perandoria e tij do të kishte më shumë të rinj. Ukraina, me nivele edhe më të ulëta të lindjeve edhe se Rusia, përballet me një thellim të krizës demografike, në rast se lufta do të zgjasë me vite. E njëjta gjë vlen për Tajvanin dhe vatrat e tjera të nxehta:edhe aty ku ambiciet strategjike kërcënojnë me një luftë të afërt, dhimbja e çdo viktimë do të komplikohet në mënyrë dramatike.
Rregulli nr.4: Në “mbretërinë’ e të moshuarve, do të vlejë pak rini dhe vitalitet shtesë
Kjo është e vërtetë në nivel global:Vendet që arrijnë të mbajnë ose rrisin nivelet e tyre të lindjeve afër nivelit të zëvendësimit, do të kenë një avantazh afatgjatë ndaj vendeve që zhyten në një krizë të lindshmërisë si Koreja e Jugut dhe nivelit të gjysmë–zëvendësimit.
Dhe kjo do të jetë e vërtetë edhe brenda shoqërive. Për të parashikuar shtetet dhe qytetet më dinamike amerikane, traditat dhe ideologjitë fetare më me ndikim, duhet të kërkoni vende dhe grupe që janë më miqësore jo vetëm për të rinjtë, por edhe për të rinjtë që kanë vetë fëmijë.
Rregulli nr.5: Diaspora afrikane do të riformësojë botën
Sa më shpejt që të ndodhë plakja në botën e pasur dhe me të ardhura mesatare, aq më i rëndësishëm është fakti që popullsia e Afrikës është ende në rrugën e duhur për të arritur në 2.5 miliardë në vitin 2050, dhe për të arritur 4 miliardë deri në vitin 2100.
Lëvizja edhe e një pjese të kësaj popullsie, do të jetë ndoshta transformimi global më domethënës i shekullit XXI-të. Dhe ekuilibri midis asimilimit të suksesshëm nga njëra anë, dhe destabilizimit dhe reagimit nga ana tjetër, do të ndihmojë në përcaktimin nëse epoka e rënies demografike do të përfundoje në një rigjallërim apo në një kolaps.
lajme
Ramadan Nishori ndan rrëfimin e tij para studentëve të UBT-së në një takim të mbështetur nga Ambasada e Mbretërisë së Bashkuar
Published
8 hours agoon
November 19, 2025By
Driton Iseni
Në Parkun Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së, Qendra Kosovare për Rehabilitimin e Mbijetuarve të Torturës (QKRMT) në bashkëpunim me UBT, organizoi një takim të veçantë me studentë, i cili u fokusua në prezantimin e librit me rëndësi të madhe dokumentuese “Zëra të Padegjura – rrëfimet e burrave mbi tejkalimin e dhunës seksuale në luftë”.

Gjatë këtij aktiviteti, studentët u njohën nga afër me rrëfimin e Ramadan Nishorit, i cili njihet si i mbijetuari i parë burrë që ka folur publikisht për përvojën e tij dhe që ka ndarë historinë personale në librin “Përtej Dhimbjes, Drejt Guximit”. Ai tregoi rrugëtimin e tij nga plagët e së kaluarës drejt forcës, shërimit dhe shpresës, duke sjellë një perspektivë të rëndësishme mbi stigmat që shpesh e shoqërojnë këtë temë.
Diskutimi u përqendrua në rëndësinë e dokumentimit të përvojave të të mbijetuarve, si një mënyrë e domosdoshme për të ruajtur kujtesën historike, për të ndriçuar të vërtetën dhe për t’i dhënë zë atyre që për dekada janë mbajtur në heshtje. Studentët patën mundësinë të kuptojnë më thellë dimensionet emocionale, sociale dhe njerëzore të këtyre rrëfimeve.
Aktiviteti u mbështet nga Ambasada e Mbretërisë së Bashkuar, duke dëshmuar rëndësinë ndërkombëtare të përpjekjeve për adresimin e traumave të luftës dhe mbështetjen e të mbijetuarve.



Rajoni
Art, media dhe kujtesa historike: Vizita e studentëve të UBT-së në Reporting House
Published
8 hours agoon
November 19, 2025By
Driton Iseni
Studentët e programit Art dhe Media Digjitale të UBT-së u mirëpritën në Reporting House, të shoqëruar nga profesori dhe njëkohësisht kuratori i kësaj ekspozite, Gazmend Ejupi. Ky aktivitet pati për qëllim t’u ofrojë studentëve një përvojë të thellë praktike dhe njohuri të drejtpërdrejta mbi mënyrën se si artit bashkëkohor mund t’i shërbejë gazetarisë dhe dokumentimit historik.

Gjatë vizitës, studentët patën mundësinë të eksploronin ekspozitat dhe të njiheshin me rrëfimin e historisë së Kosovës gjatë viteve 1989–1999, i paraqitur nëpërmjet instalacioneve artistike, videove dokumentare dhe formateve vizuale kreative.
Pika kryesore e diskutimit ishte roli i artit si mjet për reflektim shoqëror dhe dokumentim historik, duke u fokusuar në mënyrën se si ekspozitat dhe instalacionet bashkëkohore mund të bëjnë historinë më të prekshme dhe të kuptueshme për publikun e sotëm.
Studentët shprehën interes dhe kuriozitet të veçantë për procesin krijues pas secilit projekt dhe diskutuan për sfidat që paraqet përcjellja e historive të ndërlikuara përmes artit dhe mediave digjitale.
Vizita theksoi gjithashtu rëndësinë e bashkëpunimit ndërmjet artistëve dhe gazetarëve, dhe mënyrën se si kjo bashkëpunim mund të sjellë perspektiva të reja për edukimin dhe ndërgjegjësimin publik.



Sport
FBK emëron Bujar Locin përzgjedhës të Kosovës ndaj Shqipërisë
Published
8 hours agoon
November 19, 2025By
UBT News
Federata e Basketbollit e Kosovës njofton se Bujar Loci do të drejtojë Përfaqësuesen e Kosovës në konkurrencën e meshkujve në ndeshjen ndaj Shqipërisë në FIBA EuroBasket 2029 Pre-Qualifiers.
Bujar Loci ka qenë basketbollist i KB Pejës, ku fitoi tri herë titullin, tri herë Kupën dhe një herë Superkupën si basketbollist.
Karrierën e vazhdoi si trajner po ashtu te KB Peja, duke qenë kryetrajner e më pas edhe ndihmëstrajner. Loci me sukses ka drejtuar edhe Sigal Prishtinën e Rahovecin, kurse ka qenë trajner edhe te KBF Penza.
Për shumë vjet është ndihmëstrajner te Përfaqësuesja e Kosovës, kurse nga edicioni i kaluar është trajner në Grapeland (Rahoveci 029), duke e udhëhequr nga Liga e Parë në ProCredit Superliga, ku është trajneri i vetëm vendor në elitë.
Ndër të tjerash, Bujar Loci, ka qenë përzgjedhës i Kosovës në vitin 2005, duke udhëhequr Dardanët në turneun në Aleksandri, në lojën ndaj Egjiptit dhe Rumanisë.
Debutimi i tij do të jetë më 30 nëntor 2025, në ndeshjen e parë parakualifikuese Shqipëria vs Kosova, ora 18:00./S.K/KP/
Lajmet
Real Madrid paralajmëron gjigantët evropian për Vinicius Jr
Published
8 hours agoon
November 19, 2025By
UBT News
E ardhmja e Vinicius Junior te Real Madridi po bëhet gjithnjë e më e paqartë, sepse kontrata e brazilianit skadon në vitin 2027 dhe rinovimi i tij nuk është zgjidhur ende, duke hapur derën për interesim të madh nga klubet e tjera.
Sipas DefensaCentral, Real Madridi ka bërë të ditur se nuk do të pranojë asnjë ofertë nën 100 milionë euro për sulmuesin dhe kjo shifër tashmë u është komunikuar agjentëve që pyesin çdo ditë për situatën e lojtarit.
Vetë lojtari ka treguar publikisht se dëshiron të vazhdojë te Real Madridi, por me ardhjen e trajnerit Xabi Alonso roli i tij ka ndryshuar.
Ai nuk është më titullar i padiskutueshëm, për shkak të sistemit më të ngurtë dhe rotacioneve që po përdor trajneri. Ky ndryshim ka krijuar pasiguri te lojtari dhe ka vënë në pikëpyetje të ardhmen e tij në klub.
Presidenti i Real Madridit, Florentino Pérez, është i vendosur të mos humbasë kontrollin mbi situatën: ose rinovim, ose shitje por asnjë largim me ulje çmimi.
Muajt e ardhshëm do të jenë vendimtarë dhe nëse Vinicius ndihet i rëndësishëm në projektin e Xabi Alonsos, rinovimi mund të bëhet realitet.
Për momentin, një gjë është e sigurt se Real Madridi nuk pranon oferta nën 100 milionë euro për yllin brazilian./S.K/KP/Al Jazeera/
Ramadan Nishori ndan rrëfimin e tij para studentëve të UBT-së në një takim të mbështetur nga Ambasada e Mbretërisë së Bashkuar
Art, media dhe kujtesa historike: Vizita e studentëve të UBT-së në Reporting House
FBK emëron Bujar Locin përzgjedhës të Kosovës ndaj Shqipërisë
Real Madrid paralajmëron gjigantët evropian për Vinicius Jr
Të respektohen afatet kushtetuese, Zemaj ka një apel për presidenten Osmani
Dështimi i formimit të qeverisë, Krasniqi ka këtë kërkesë për Vjosa Osmanin
UEFA ka aprovuar rikthimin e Barcelonës në Camp Nou
AUV ndalon importin e shpezëve dhe nënprodukteve nga zonat administrative të Gjermanisë
Ismaili: Vota e PDK-së do të jetë kundër
Të kërkuara
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet4 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
