Kulturë

Moda, më e rrezikshme se aviacioni

Industria e modës është më e dëshme për mjedisin se sa vetë aviacioni.

Published

on

Kontributi njerëzor në ndryshimin e klimës duket shpesh abstrakt, prandaj në këtë mënyrë është shumë i lehtë të injorohet. Rritja e niveleve të detit, rritja e temperaturave dhe emetimet e dioksidit të karbonit… të gjitha tingëllojnë pak të largëta. Sidoqoftë, është një tjetër çështje kur vjen puna tek rrobat tona, sepse çdo mëngjes kur ne vishemi, ndjejmë në lëkurë ndikimet njerëzore të ndryshimit klimatik.

Kjo ndodh sepse industria e tekstileve është shndërruar në një prej ndotësve dhe nxitësve më të dëmshëm në planet. Merrni përshembull xhinset, veshja më e preferuar mbarëbotërore. Bërja e një pale të vetme xhinsesh kërkon deri në 10.000 litra ujë – sasi thuajse e mjaftueshme për të shuar etjen e një rrituri për 13 vite me radhë.

Moda, më e rrezikshme se aviacioni

Industria e modës është më e dëshme për mjedisin se sa vetë aviacioni. Shumë më e dëmshme! Në vitin 2018, udhëtimet ajrore – si të mallrave, ashtu edhe të pasagjerëve – numëruan një emetim të dioksidit të karbonit në shkallë botërore prej rreth 2.5 %. Industria e modës ishte përgjegjëse për një emetim 4 herë më të lartë.

Shkaktimi i ndotjes është vetëm njëra anë e medaljes. Krijimi i rrobave thith gjithashtu burime të shterueshme, duke përdorur rreth 93 miliardë kub ujë në vit. Pambuku, një nga materialet bazike më të preferuara të kësaj industrie, është përgjegjës për përdorimin e 2.6% të përdorimit botëror të ujit.

Sipas një studimi të fundit, ka rezultuar se industria e tekstilit është kthyer gjithashtu në kontribuesin kryesor të ndotjes nga mikroplastika. Kjo ndotje shkaktohet nga tekstilet sintetike si poliestra dhe najloni, të cilat shpërndajnë mikroplastikë, copëza të vogla plastike.

Këto fibra – shpesh shumë të vogla për t’u parë me sy të lirë – gjejnë rrugën drejt oqeaneve dhe dëmtojnë habitatin, duke ndryshuar sjelljen e të ushqyerit, duke ngadalësuar oreksin dhe bllokuar tretjen e gjallesave të detit. Ato përfundojnë gjithashtu në ujin dhe ushqimin tonë. Studiuesit vlerësojnë se një konsumator europian i frutave të detit merr bashkë me to edhe 11.000 copëza mikroplastike në një vit. Është ende e paqartë se çfarë dëmesh shkakton konkretisht kjo sasi në trupin e njeriut.

“Nuk i ha frutat e detit dhe s’më intereson moda”

Kjo nuk do të thotë se nuk ka përfitime nga industria e “modës së shpejtë”. Nuk ka rëndësi nëse garderoba juaj po “shpërthen” nga rrobat e shumta ose për Krishtlindje merrni si dhuratë vetëm një palë çorape. Mbiprodhimi në industrinë e modës i ka bërë rrobat e arritshme për të gjitha kategoritë e konsumatorëve, duke mos lënë si mundësi zgjedhjeje vetëm çmimet e larta dhe të papërballueshme. Si përshembull: prodhuesi britanik Pretty Little Thing, i cili vitin e kaluar shiti një fustan për 0.11 Dollarë (0.09 Euro).

“Moda e shpejtë” është një model biznesi që inkurajon dhe nxit impulsin e blerjeve. Kjo, nga ana tjetër, nxit prodhimin e veshjeve. Nëse rritja e popullsisë do të vijojë sipas parashikimeve, disa ekspertë vlerësojnë se industria botërore e modës mund të shkojë nga 62 milionë tonë veshje të shitura në vitin 2017, në 102 milionë tonë në vitin 2030.

Veshje të përshtatshme për mjedisin

Disa stilistë po mendojnë të krijojnë veshje krejtësisht në favor të ruajtjes së mjedisit, por produkte të tilla nuk janë për xhepin e gjithkujt. Marka të njohura veshjesh i janë përgjigjur pozitivisht shqetësimeve ambientaliste dhe kanë hedhur në treg linja veshjesh të qëndrueshme. H&M, për shembull, krijoi koleksionin “Conscious” (Vetëdije), ku 50% e produkteve përbëhen nga material ‘eco-friendly’.

Por fjalë të paqarta dhe të papërcaktuara si: “vetëdije”, “etike” dhe “e qëndrueshme”, kanë sjellë akuza të reja për “greenwashing”, një strategji e rreme marketingu që reklamon përgjegjshmërinë ndaj mjedisit por në fakt vijon praktikën e dëmtimit të mjedisit.

Si duhet zgjidhur ky problem?

Së pari, duhet rregulluar legjislacioni. Për të pastruar industrinë e tekstilit, këto ligje duhen miratuar së pari nga ndotësit e mëdhenj si Kina dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, vende të cilat ishin tregu më i madh i modës për vitin 2019. Zgjedhja e presidentit Joe Biden në 2020-ën solli ngjyrime të reja në politikën amerikane, pasi ai iu ribashkua Marrëveshjes së Parisit për Klimën e dha sinjale për angazhim e më shumë transparencë. Se çfarë do të thotë kjo për industrinë e modës në SHBA, mbetet ende për t’u parë.

Nga ana e tij, Bashkimi Europian ka miratuar një plan veprimi ekonomik, i cili përcakton objektivat për të rritur riciklimin dhe pakësuar mbetjet në landfill-e. Qëllimi kryesor është detyrimi i shteteve anëtare të ndajnë veçmas mbetjet tekstile brenda vitit 2025./DW

Continue Reading

Kulturë

Nga Parisi në Nju Jork: Muze të jashtëzakonshëm që nuk duhen humbur

Published

on

Nga Kanadaja në Katar, përgatituni të frymëzoheni nga disa prej arkitekturës më mahnitëse në botë.

Këto muze, ose ndërtesa ekstravagante moderne ose rrënoja mistike mesjetare ose stacione treni të konvertuara, janë vepra arti në vetvete dhe do t’ju lënë të mahnitur.

Musée d’Orsay, Paris

Do gjeni koleksionin më të madh të veprave të artit të respektuara nga impresionistët. Dikur stacion hekurudhor, Musée d’Orsay, i njohur si Gare d’Orsay, është një nga shembujt më të shkëlqyer të lëvizjes franceze të arteve të bukura me tipare origjinale të ruajtura.

Muzeu i Historisë Natyrore, Londër

Miliona njerëz vizitojnë çdo vit Muzeun e Historisë Natyrore në Londër. Çdo dhomë është një gëzim për tu vizituar pasi pikturat dhe gdhendjet e kafshëve, florës dhe faunës janë të vendosura në të gjithë tavanet, muret dhe madje edhe shtyllat e muzeut.

Muzeu Guggenheim, New York

Muzeu Solomon R. Guggenheim është një nga ndërtesat më të njohura për shkak të arkitekturës spirale unike. Muzeu është një nga ndërtesat e firmës së arkitektit Frank Lloyd Wright, disa lehtë do të argumentonin se është perlë e tij, dhe iu deshën 16 vjet për ta ndërtuar. Forma e ndërtesës lejon që puna e jashtëzakonshme dhe e thellë që mban dhe me të cilën përputhet, përjetohet në një mënyrë të ndryshme, duke u paraqitur në një shteg të vazhdueshëm nga maja në fund të ndërtesës.

Guggenheim Bilbao, Bilbao

Kjo ndërtesë e Frank Gehry vlerësohet globalisht si një nga ndërtesat më të spikatura të fundit të shekullit të 20 -të dhe kombinon një sukses kritik dhe atë popullor, diçka jashtëzakonisht e rrallë në botën e arkitekturës. Muzeu strehon një koleksion të veprave të artistëve spanjollë dhe ndërkombëtarë dhe pasqyron historinë detare të Bilbaos duke sugjeruar anije dhe peshore peshku përmes modelit të tij.

Muzeu Hanoi, Hanoi

Kjo ndërtesë në dukje që kundërshton gravitetin është në thelb piramidë e përmbysur, është ndërtuar për të festuar përvjetorin mijëvjeçar të Hanoi. Pak ndërtesa dhe monumente më të gjera në krye sesa në fund kanë arritur sukses në një shkallë kaq të jashtëzakonshme.

Muzeu Royal Ontario, Toronto

Në Amerikën e Veriut, Muzeu Royal Ontario i Torontos ka qenë prej kohësh një nga muzetë më të njohur. E projektuar nga Daniel Libeskind, kjo ndërtesë e rrënuar dekonstruktive u ndërtua si një shtrirje në ndërtesën origjinale.

Shtëpia dhe Kopshtet e Monet, Giverny

Ajo që e bën “Fondacionin Claude Monet” kaq tërheqës është se kur hyn, vizitori transportohet në kryeveprat goditëse e elegante të piktorit. Kjo është një ndërtesë që përfiton nga fakti që Monet punoi duke përshkruar kopshtet e tij, të cilat me shtëpinë, janë ruajtur në një standard të lartë në mënyrë që t’i ofrojnë vizitorit një pasqyrë unike në bota e artistit -një botë me ngjyra, heshtje dhe bukuri të shkëlqyer kombëtare.

Muzeu Historik Shtetëror i Moskës, Moskë

E ndërtuar në shekullin XIX, kjo është një ndërtesë e jashtëzakonshme neo-ruse. Ngjyra e tij e ndritshme, e kuqe e gjakut e bën atë një pjesë të përsosur për t’u ulur në Sheshin e Kuq me ndërtesat tjera me ngjyra të gjalla të Moskës. Duke ndjekur historinë ruse nga koha parahistorike e deri më sot, vlerësohet se muzeu mban një koleksion të objekteve që arrijnë në miliona.

 

Muzeu Hedmark, Hamar

Ky është më shumë koleksion i muzeve dhe ndërtesave sesa një muze i vetëm. Ajo që e veçon Hedmark nga muzetë tjerë është ajo që quhet “katedralja e dyfishtë”. Ndërtesa është kombinim i bukur i rrënojave të katedrales mesjetare dhe një serë që mbyll rrënojat dhe i mbron ato.

Luvri, Paris

Luvri është muzeu më i vizituar në botë. Një ndërtesë që u zgjerua ndër shekuj, muzeu është shtëpia e disa prej veprave më monumentale të artit të bëra ndonjëherë, si “Mona Lisa” e Da Vinçit dhe “Venus de Milo”. Themelet origjinale të kalasë mesjetare janë të dukshme nga kripta dhe piramida e saj e dukshme prej qelqi u ndërtua më 1989, ndërsa piramida e saj e përmbysur u përfundua në 1993.

Muzeu i Artit Islam, Doha

Projektuar nga I.M. Pei, arkitekti i famshëm, përgjegjës për piramidën e Luvrit, ndërtesa e Muzeut të Artit Islamik është frymëzuar nga arti islamik që përmban. Është i pari i këtij lloji në Shtetet Arabe, por muze të tjerë i janë bashkuar që në vende si Kajro dhe Ghazni.

Muzeu Dali, Shën Petersburg, Florida

Muzetë që përqendrohen në paraqitjen e punës së një artisti janë të ngarkuar me detyrën e strehimit të punës në një ndërtesë që flet për ta. Muzeu Dali është ndoshta ai që ka më shumë sukses në atë përpjekje. Edhe pse struktura ka formë kubike standarde, është qelqi dhe çeliku që duket se derdhen nga ndërtesa si një material i shkrirë i një lloji, shumë si orët e shkrirjes në “Qëndrueshmëria e kujtesës” që i jep muze karakterin e tij Dali. Kjo shtesë surreale në bregun perëndimor të Floridës jeton me famën e mjeshtrit të Surrealizmit. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Udhëtim muzikor në Shkodër: Inva Mula dhe Genc Tukiçi ndezin skenën e “Migjenit

Published

on

“Voyage” ishte titulli i koncertit të zhvilluar fundjavën e kaluar në teatrin “Migjeni”, ku sopranoja e njohur Inva Mula dhe pianisti Genc Tukiçi sollën një mbrëmje të mbushur me emocion.

Publiku i ngrohu artistët me duartrokitje të gjata, teksa atmosfera në sallë ishte e jashtëzakonshme.

Në koncert mori pjesë edhe Presidenti i Republikës, Bajram Begaj, i shoqëruar nga kryetari i bashkisë Shkodër, Benet Beci.

Repertori i mbrëmjes ndërthurte me finesë muzikën franceze me jaret shkodrane, duke krijuar një udhëtim artistik mes Parisit dhe Shkodrës.

Nën drejtimin e maestros Elda Laro, Orkestra Simfonike e Shkodrës dhe Kori Polifonik “Prenk Jakova” realizuan një bashkëpunim të shkëlqyer, ndërsa të ftuarit Isabele

Eve Poro dhe këngëtari Glerdit Turmetaj i shtuan ngjyra koncertit.

Pas përfundimit, Inva Mula shprehu dëshirën për të zhvilluar më shumë projekte artistike në Shkodër: “Ashtu si kam krijuar një festival në Korçë prej nëntë vitesh, pse të mos krijojmë një edhe këtu?”, u shpreh ajo.

Pianisti Genc Tukiçi shtoi se energjia e publikut shkodran e bën çdo koncert të veçantë: “Edhe po të këndosh çdo ditë në Shkodër, prapë duket pak.” /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Lifestyle

Shmangni gabimin që shumica bëjnë me frigoriferin, ja çfarë duhet të dini?

Published

on

Shumë njerëz gabimisht mendojnë se numri 1 në frigorifer nënkupton 1°C, gjë që shpesh çon në ruajtjen e ushqimit në temperatura të pasakta.

Si pasojë, ushqimi prishet më shpejt nëse temperatura është e lartë, ose krijohet akull në pjesën e pasme të frigoriferit nëse është e ulët.

Edhe pse frigoriferi është një nga pajisjet më të rëndësishme në shtëpi, shumë përdorues për vite të tëra vendosin qumështin, mishin dhe perimet në kushte të gabuara – vetëm sepse nuk e kuptojnë si funksionon rrotëza e temperaturës.

Tek shumica e modeleve, kjo rrotëz ndodhet brenda, në pjesën e sipërme, numrat në të nuk tregojnë gradë Celsius, por fuqinë e ftohjes.

Pra, numri më i madh = frigorifer më i ftohtë.

Një përdorues në Reddit e shpjegoi qartë: “Sa më i madh numri, aq më e fortë ftohja.”

Kështu, vendosja e rrotëzës në nivelin më të lartë e bën frigoriferin të punojë me kapacitet maksimal.

Keqkuptimi se numri 1 është 1°C krijon probleme si prishja më e shpejtë e ushqimit ose formimi i akullit. Disa modele tregojnë vërtet temperatura në gradë Celsius, por janë më të rralla, ndaj rekomandohet të kontrolloni udhëzimet e frigoriferit tuaj.

Si të kuptoni nëse numrat tregojnë temperaturë apo fuqi ftohjeje?

Dëgjoni kompresorin (motorin në pjesën e pasme).

Nëse ai është i ndezur dhe ju e ktheni rrotëzën në një numër më të madh, por kompresori fiket, e keni ngrohur frigoriferin.

Nëse kompresori ndizet sapo e ktheni rrotëzën, keni zgjedhur një nivel më të ftohtë.

Pra:

Kompresori ndizet → frigoriferi po ftohet më shumë

Kompresori fiket → frigoriferi po ngrohet

Edhe pse duket e ndërlikuar, kjo metodë ju ndihmon ta përdorni saktë frigoriferin, të shmangni humbjet e ushqimit dhe madje të ulni konsumin e energjisë – falë një rrotëze të vogël që shumëkush nuk e shfrytëzon si duhet. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Festivali “Moisiu” hap edicionin e tretë me një mbrëmje të zjarrtë teatrale

Published

on

U hap zyrtarisht edicioni i tretë i Festivalit të Teatrit Shqiptar “Moisiu”, duke rikthyer një nga ngjarjet më të rëndësishme të skenës teatrore pas një viti pauzë.

Nata hapëse solli dy produksione me qasje krejt të ndryshme artistike: “Si ta doni” nga Teatri Kombëtar i Tiranës dhe “Një dorëzim në Spokan” nga Teatri i Qytetit të Preshevës.

E  bazuar në komedinë klasike të Shakespeare-it, u prit me entuziazëm për interpretimin e freskët dhe energjik të trupës.

Kritika vlerësoi qasjen regjisoriale, përdorimin kreativ të elementeve vizuale dhe aftësinë e aktorëve për t’i dhënë tekstit frymë rinore.

Shfaqja arriti të ruante ekuilibrin mes traditës dhe modernitetit, duke sjellë humorin e emocionin e veprës në mënyrë të afërt për publikun.

Anxhela Cikopano veçoi ritmin e shfaqjes e përdorimin e derëve si simbolikë vizuale që ngriti interpretimin e Shakespeare-it në nivel të ri.

Ajo vuri në dukje se detaje si tytët me dele krijuan një atmosferë më të ngrohtë për audiencën. Arian Krasniqi nënvizoi sinkronizimin e shkëlqyer të trupës, duke e cilësuar shfaqjen si komunikim të suksesshëm mes skenës dhe publikut që transmetoi me efekt mesazhet e veprës, pavarësisht distancës shekullore.

Në kontrast me komedinë e lehtë, “Një dorëzim në Spokan” solli në skenë një ton më të errët dhe më emocional.

Pjesëmarrësit e diskutimit vlerësuan fuqinë dramatike të aktorëve dhe thellësinë psikologjike të personazheve, duke e përshkruar shfaqjen si sfiduese, të guximshme dhe të mbushur me tension artistik. Produksioni konfirmoi potencialin e lartë të Teatrit të Qytetit të Preshevës dhe qasjen eksperimentale që po i jep teatrit shqiptar një dimension më bashkëkohor.

Të dy shfaqjet e natës së parë dëshmuan profesionalizmin, përkushtimin dhe larmishmërinë e qasjeve artistike brenda skenës shqiptare.

Publiku reagoi me interes dhe emocion, panelistët theksuan vlerën e festivalit si hapësirë dialogu, reflektimi dhe mësimi të ndërsjellë.

Me një nisje kaq të fortë, edicioni i tretë i Festivalit “Moisiu” premton ditë të mbushura me shfaqje, diskutime dhe ide të reja nga artistë nga gjithë hapësira shqipfolëse.

Nata e parë konfirmoi se ky festival mbetet një pikëtakim i rëndësishëm për artin teatror dhe një mundësi e çmuar për publikun dhe kritikët që të lidhen me teatrin e gjallë dhe dinamikën e tij bashkëkohore. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Të kërkuara