Kuriozitete

Mbi 4 herë më të lartë se Everesti, misteri i maleve të fshehura nën koren e Tokës

Nga Zaria Gorvett.

Published

on

Nga Zaria Gorvett

Ishte një ditë vere e shndritshme në Antarktidë. Përmes qerpikëve të ngrirë, Samanta Hansen nisi të vëzhgonte peizazhin e vdekur që nderej përpara:një mur me ngjyrë të bardhë, ku pjesa lart ishte njëlloj si poshtë. Në mesin e këtyre kushteve ekstreme, me temperatura rreth -62C, ajo identifikoi një vend të përshtatshëm në dëborë dhe nxori një lopatë nga çanta.

Hansen ndodhej në brendësinë e zymtë të kontinentit. Jo të Antarktidës relativisht të butë dhe piktoreske të tureve me anije turistike. Por në një mjedis të egër që rrallëherë frekuentohet edhe nga kafshët e egra. Si pjesë e një ekipi nga Universiteti i Alabamës dhe Universiteti Shtetëror i Arizonës, ajo ishte në kërkim të vargmaleve të fshehura, pra të majave që nuk janë pushtuar nga asnjë eksplorues më parë, dhe që nuk janë ndriçuar ndonjëherë nga rrezet e Diellit.

Këto male ndodhen në thellësi të Tokës. Ishte viti 2015, dhe studiuesit ndodheshin në Antarktidë për të ngritur një stacion sizmologjik. Pajisjet gjysmë të varrosura nën dëborë, do t’i jepnin mundësi studiuesve të studionin brendësinë e planetit tonë. Në total, ekipi instaloi 15 pajisje të tilla në të gjithë Antarktidën.

Dhe strukturat e ngjashme me malet që zbuluan janë tërësisht misterioze. Por ekipi i Hansen zbuloi se këto zona me shpejtësi ultra të ulët ose ULVZ, ka të ngjarë të jenë pothuajse kudo në botë. Pra ato mund të fshihen shumë thellë brenda tokës, madje edhe poshtë këmbëve tuaja.

Malet e brendshme të Tokës, janë të pozicionuara midis bërthamës metalike të planetit dhe mantelit shkëmbor përreth. Edhe pse “kufiri bërthamë-mantel”, është mijëra kilometra nga sipërfaqja e Tokës, ekziston një sasi befasuese e shkëmbimit midis thellësive të saj të padepërtueshme dhe botës sonë këtu sipër.

Mendohet se ai është një lloj varreze për pjesët e lashta të dyshemesë së oqeanit. Madje  mund të shpjegojë ekzistencën e vullkaneve në vende të papritura, si Hauai, duke krijuar “autostrada” super të nxehta në koren e Tokës.

Historia e maleve në thellësi të Tokës u shfaq për herë të parë në vitin 1996 , kur shkencëtarët eksploruan kufirin bërthamë-mantel shumë poshtë Oqeanit Paqësor qendror. Ata e bënë këtë nëpërmjet studimit të valëve sizmike të shkaktuara nga dridhjet e forta të tokës, që janë zakonisht tërmetet, edhe pse bombat bërthamore mund të shkaktojnë të njëjtin efekt.

Këto valë kalojnë në Tokë dhe mund të kapen nga stacionet sizmike në vende të tjera në sipërfaqen e saj, ndonjëherë edhe më shumë se 12.742 km larg nga ku filluan. Duke ekzaminuar shtigjet ku kalojnë këto valë – si për shembull mënyra se si ato përthyhen nga materiale të ndryshme  – shkencëtarët mund të ndërtojnë një panoramë të brendshme të planetit tonë.

Kur studiuesit analizuan valët e krijuara nga 25 tërmete, ata zbuluan se ato u ngadalësuan në mënyrë të pashpjegueshme kur arritën tek një pjesë e dhëmbëzuar në kufirin bërthamë-mantel. Ky vargmal i madh brenda planetit tonë, ishte shumë i ndryshëm nga malet mbi sipërfaqe.

Kështu disa maja shtriheshin deri në 40 km lartësi deri në mantel, ose 4.5 herë më të larta sesa Everesti. Ndërkohë, të tjerët ishin vetëm 3 km të lartë. Që nga ajo kohë, male të ngjashme janë zbuluar në vende të tjera të shpërndara rreth bërthamës.

Disa janë veçanërisht të mëdhej. Kështu njëri prej tyre zë një sipërfaqe 910 km nën ishujt Hauai. Megjithatë deri më sot, askush nuk e di se si mbërritën atje, apo nga çfarë janë formuar. Një nga hipotezat, është se këto male janë pjesë të mantelit të poshtëm, të cilat janë mbinxehur për shkak të afërsisë së tyre me bërthamën inkandeshente të Tokës.

Ndërsa manteli mund të arrijë temperaturën 3.700 gradë Celcus, dhe është relativisht i butë, bërthama mund të arrijë lartësitë e shpërbërjes së atomit, 5.500 gradë Celcius, jo shumë larg temperaturës në sipërfaqen e Diellit.

Mendohet se pjesët më të nxehta të kufirit bërthamë-mantel, mund të shkrihen pjesërisht, dhe kjo është ajo që gjeologët e shohin si ULVZ. Malet në thellësi të Tokës mund të përbëhen nga një material paksa i ndryshëm nga manteli përreth. Mendohet se ato mund të jenë mbetjet e kores së lashtë oqeanike, e cila u zhduk në thellësitë e saj, dhe më pas u fundos gjatë qindra miliona viteve për t’u vendosur pak mbi bërthamën e Tokës.

Gjeologët kanë kërkuar në të kaluarën të dhëna për të zgjidhur një enigmë të dytë. Malet në thellësi të Tokës priren të gjenden pranë strukturave të tjera misterioze: njollave ose zonave të mëdha me shpejtësi të ulët prerjeje (LLSVP). Të tilla janë vetëm 2:një gungë amorfe e quajtur “Tuzo” nën Afrikë, dhe një tjetër e njohur si “Jason” nën Paqësor.

Mendohet se ato janë vërtet të lashta, ndoshta miliarda vjet të vjetra. Por sërish, askush nuk e di se çfarë janë apo si arritën atje. Por afërsia e tyre me malet, ka çuar në tezën se ato kanë lidhje midis tyre.  Një nga mënyrat për të shpjeguar këtë lidhje, është se gjithçka filloi me pllakat tektonike që nisën të rrëshqisnin poshtë nën mantelin e Tokës dhe të zhyteshin në kufirin bërthamë-mantel.

Më pas, u përhapën ngadalë për të formuar një shumëllojshmëri strukturash, duke lënë një gjurmë malesh dhe blloqesh. Kjo do të thotë që të dyja janë bërë nga korja e lashtë oqeanike: një kombinim i shkëmbinjve bazaltikë dhe i sedimenteve nga fundi i oqeanit, edhe pse të transformuar nga nxehtësia dhe presioni shumë i madh.

Por Hansen thotë se ekzistenca e maleve të nëndheshme poshtë Antarktidës mund ta kundërshtojë këtë tezë. “Shumica e rajonit tonë të studimit, Hemisfera Jugore, është shumë larg nga ato struktura më të mëdha”. Për të ngritur stacionet e tyre të sizmologjisë në Antarktidë, Hansen dhe ekipi i saj fluturuan në vende të përshtatshme me helikopterë dhe avionët të vegjël, duke i vendosur pajisjet në thellësi të dëborës, disa pranë bregut dhe të tjerë në brendësi.

U deshën vetëm disa ditë për të marrë rezultatet e para. Instrumentet zbuluan lëkundje sizmike gati kudo në planet. Në disa rajone, strukturat ULVZ janë më shumë si pllaja të holla sesa male. A mundet që mbetjet më të vogla, me përmasa malore, të pllakave tektonike të jenë shpërndarë kaq larg nga mbetjet ​​më të mëdha? Çfarëdo që të zbulojmë, peizazhi i acartë i Antarktidës na ka dhënë të dhëna për malet e çuditshme dhe super të nxehta të thellësive të Tokës. / “BBC” – Bota.al

Kuriozitete

Këto katër gjëra trashëgohen vetëm nga nëna

Published

on

Çdo gjë e trashëgojmë nga prindërit, duke filluar nga sjellja e deri tek inteligjenca.Megjithëse gjenetika është diçka komplekse, hulumtimet kanë treguar se disa trajta të caktuara i trashëgojmë vetëm nga nëna. “Kopje e nënës” është një shprehje që mund të ketë kuptime të ndryshme, varësisht nga konteksti.

Në kuptimin biologjik – Përdoret për të përshkruar një fëmijë që i ngjan shumë nënës, në dukje, karakteristika fizike ose personaliteti. Në këtë kuptim, shprehja do të thotë që dikush është i ngjashëm me nënën.

Në kuptimin figurativ – Shprehja përdoret për të përshkruar personin që ka ndjekur shembullin e nënës, si në mënyrën e të vepruarit, sjelljen apo stilet e jetesës. Kjo mund të jetë referencë për ndikimin që një nënë ka në jetën e fëmijës së saj.

Por, një fëmijë i merr disa tipare nga nëna dhe ato janë:

Inteligjenca

Një anketim me mbi 12,000 njerëz mes moshave 14-22 vjet ka zbuluar çfarë faktorë ndikojnë në inteligjencë, status socio-ekonomik dhe edukim. Nëna e ka ndikimin më të madh gjenetik në inteligjencën e fëmijës. Sipas ekspertëve, inteligjenca e nënës dhe fëmijës dallon mesatarisht vetëm 15 pikë.

Shprehitë e gjumit

Studimi i publikuar në revistën “Sleep Medicine” kishte zbuluar se nënat u’a trashëgojnë fëmijëve shprehitë e gjumit dhe se bebet pushojnë më pak dhe flejnë më vonë nëse nënat kanë probleme me gjumë. Shkencëtarët nuk e kanë zbuluar të njëjtën lidhje me baballarët e tyre.

Shpejtësia e plakjes

Gjenet e nënës ndikojnë në shpejtësinë e plakjes. Shkencëtarët kanë zbuluar se një gjen të cilin e trashëgojmë vetëm nga nëna e kontrollon në mënyrë të pjesshme procesin e plakjes.

Menopauza

Edhe mosha në të cilën e kaloni menopauzën duket se trashëgohet nga nëna. Ekipi hulumtues ka zbuluar se nuk luan rol vetëm gjenetika, por edhe stili i jetesës. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Qesharake por dhe e sikletshme, ministrja suedeze ka frikë nga ky frut!

Published

on

Ministrja suedeze për Barazinë Gjinore, Paulina Brandberg, ka një problem të çuditshëm. Ajo ka frikë nga bananet, dhe për këtë stafi me të cilin punon, detyrohet t’i heqë ato nga vendet që ajo shkon, përfshirë edhe gjatë vizitave zyrtare.

Në disa email-a të parë nga botimi suedez “Expressen”, stafi i zyrës së ministres Brandberg ka kërkuar që në mënyrë specifike çdo banane të largohet përpara vizitave zyrtare të saj.

“Paulina Brandberg ka një alergji të fortë ndaj bananeve, ndaj do të vlerësohej nëse nuk do të kishte banane në zonat ku ajo do të akomodohet”, thotë një nga email-at e ministrisë drejtuar Agjencisë Gjyqësore Norvegjeze përpara një dreke zyrtare.

Një tjetër email nga ekipi i saj dërguar një këshilli administrativ të qarkut thoshte se “bananet nuk lejohen në ambiente”.

Në një paralajmërim tjetër paraprak, stafi i tha kryetarit të parlamentit suedez, Andreas Norlen, se nuk duhet të ketë “gjurmë bananesh””në hapësirat ku Brandberg do të zhvillojë një takim.

“Është diçka si një lloj alergjie”, konfirmoi Brandberg për “Expressen”, duke shtuar: “Është diçka për të cilën marr ndihmë profesionale”. /UBT News/

 

Continue Reading

Kuriozitete

Këto janë 10 profesionet më të paguara në 2024

Published

on

Nëse jeni student, praktikant ose po mendoni për një ndryshim karriere, ky informacion mund të jetë i dobishëm. Zgjedhja e profesionit tuaj të ardhshëm varet nga disa faktorë, por shpërblimi mbetet një element i rëndësishëm. Në lajmin e mëposhtëm ju kemi listuar profesionet të cilat kanë qenë më të paguarat, të paktën për këtë vit.

Kardiolog – Kardiologët janë specialistë të zemrës dhe sistemit kardiovaskular, një fushë me kërkesë të lartë për shkak të rritjes së problemeve shëndetësore të lidhura me stilin e jetesës. Paga mesatare vjetore për një kardiolog mund të kalojë $400,000 në disa vende.

Kirurg – Veçanërisht ata që specializohen në fusha si neurokirurgjia apo kirurgjia plastike, janë ndër profesionistët më të paguar. Një kirurg me përvojë fiton mbi $350,000 në vit.

Drejtor Ekzekutiv – CEO-të janë përgjegjës për suksesin e një kompanie dhe shpërblehen mirë për rolin e tyre. Paga vjetore për një CEO mund të variojë nga $200,000 deri në miliona, në varësi të madhësisë dhe suksesit të kompanisë.

Inxhinier i Inteligjencës Artificiale (AI) – Me zhvillimin e teknologjisë së AI, kërkesa për inxhinierë të kësaj fushe është rritur ndjeshëm. Paga mesatare kalon $150,000 në vit, dhe në kompani të mëdha si Google apo OpenAI, mund të jetë shumë më e lartë.

Pilot i Avionëve Komercialë – Pilotët, veçanërisht ata që punojnë për linja ajrore ndërkombëtare, janë ndër profesionistët më të paguar në transport. Paga mesatare vjetore është rreth $140,000, me përfitime shtesë si udhëtimet dhe sigurimet.

Avokat i Korporatave – Avokatët që specializohen në ligjin e biznesit dhe fuzionet apo blerjet korporative janë shumë të kërkuar. Paga e tyre mesatare arrin deri në $130,000 në vit, me bonuse të majme.

Menaxher i IT-së dhe Sistemeve të Teknologjisë – Menaxherët e IT-së luajnë rol kritik në funksionimin e organizatave. Ata fitojnë rreth $120,000 në vit, me paga më të larta në industritë e teknologjisë.

Specialist i të Dhënave (Data Scientist) – Të dhënat janë nafta e re, dhe specialistët e të dhënave janë të kërkuar. Një profesionist i kualifikuar në këtë fushë mund të fitojë deri në $130,000 në vit, duke përfituar gjithashtu mundësi karriere globale.

9. Doktor i Anestezisë – Janë ndër profesionistët më të rëndësishëm në një ekip kirurgjik. Paga mesatare është rreth $300,000 në vit, me përfitime shtesë.

Ekspert i Financave dhe Investimeve – Menaxherët e fondeve dhe analistët e financave kanë potencial për paga të larta, veçanërisht në firmat ndërkombëtare. Paga mesatare për këta profesionistë është rreth $150,000 në vit, pa përfshirë bonuset. /UBT News/

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

Për të huajt, ky qenka qyteti më i shtrenjtë në botë

Published

on

Hong Kongu është qyteti më i shtrenjtë në botë për të huajt, vlerëson një studim i kompanisë amerikane Mercer. Studimi mat koston e 200 gjërave – përfshirë strehimin, transportin, ushqimin, veshjet, sendet shtëpiake dhe argëtimin – në 209 qytete.

Për shkak të çmimeve të larta të banesave, Hong Kongu zë vendin e parë për të dytin vit radhazi.

Pas tij vjen kryeqyteti i Turkmenistanit, Ashgabati.

Çmimet e larta në Ashgabat thuhet se janë pasojë e inflacionit të lartë në Turkmenistan, i treti në listën e Mercerit është Tokio dhe pas tij vjen Cyrihu i Zvicrës.

Zvicra ka edhe dy qytete të tjera në dhjetë vendet e para: Bernin dhe Gjenevën.

Studimi i Mercer-it përdoret edhe nga korporatat për të vendosur pagat e përfitimet për punonjësit e tyre jashtë shtetit. /UBT News/

 

Continue Reading

Të kërkuara