Kulturë

Libra: Dhjetë historitë që formësuan letërsinë e vitit 2024

Published

on

Në një vit të mbushur me krijimtari dhe imagjinatë të pafundme, letërsia ka sjellë disa prej romaneve më të jashtëzakonshme që kanë kapërcyer kufijtë e trillimit dhe realitetit. Nga satirat e fuqishme që analizojnë gjendjen e kombit, te trillerët verorë të mbushur me origjinalitet dhe tension, 2024 ka qenë një vit i artë për lexuesit e pasionuar. BBC Culture ka përzgjedhur disa prej veprave më të mira të këtij viti, duke nxjerrë në pah romanet që kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në botën e letërsisë.

 

“Caledonian Road” nga Andrew O’Hagan

Ky roman satirik dhe ambicioz është vendosur në Londër dhe ndjek historinë e 52-vjeçarit Campbell Flynn, një shkrimtar dhe akademik i njohur skocez. Libri përfshin një ansambël personazhesh që përfshijnë anëtarë të familjes mbretërore, oligarkë rusë, trafikantë njerëzish dhe artistë. Është krahasuar me romanet sociale të Charles Dickens dhe Tom Wolfe. The Guardian e përshkruan si një histori shumë të këndshme, ndërsa Irish Independent e cilëson si një roman të jashtëzakonshëm për gjendjen e kombit.

“My Heavenly Favourite” nga Lucas Rijneveld

Ky roman është vendosur në një komunitet fermash në Holandë dhe tregon historinë e një veterineri 49-vjeçar që është i fiksuar me një vajzë 14-vjeçare. Financial Times e përshkruan si një roman të pakompromis dhe kërkues, që konfirmon talentin e veçantë të shkrimtarit. Krahasimet me Nabokov janë të pashmangshme, por Rijneveld trajton temën me një qasje më serioze.

“Green Dot” nga Madeleine Gray

Ky roman ndjek Herën, një grua 24-vjeçare e cila kërkon lidhje dhe kuptim në jetën e saj, duke marrë një punë në një faqe lajmesh dhe duke rënë në dashuri me një gazetar të martuar më të vjetër. The Irish Times vëren një nënvijë të zymtë në libër, ndërsa iNews e përshkruan si një debutim të shkëlqyer dhe argëtues.

“The Sleepwalkers” nga Scarlett Thomas

Ky thriller veror fillon me një çift të sapomartuar që mbërrijnë në një hotel luksoz në një ishull grek, duke mbajtur sekrete nga njëri-tjetri. Libri është i ndërtuar përmes letrave, faqeve të blloqeve dhe transkriptimeve. The New York Times e përshkruan si një vepër gjeniale dhe të çuditshme.

“Wild Houses” nga Colin Barrett

Ky roman i parë vendoset në një qytet të vogël në Irlandë dhe ndjek historinë e një djali adoleshent, Doll, i cili rrëmbehet nga një bandë lokale si garanci për krimet e vëllait të tij më të madh. The Telegraph e cilëson si një tregim të shkëlqyer irlandez të dhunës, besnikërisë dhe humbjes, ndërsa The Washington Post e përshkruan si një thriller elektrik.

“Change” nga Édouard Louis

Ky libër, i botuar fillimisht në Francë në vitin 2021 si “Changer: méthode”, është një pjesë shoqëruese e veprave të tjera të Louis, që përbëjnë një univers letrar të ndërlidhur të personazheve dhe linjave kohore.The Telegraph e përshkruan si portretin më të nuancuar dhe më të sinqertë të jetës së Louis, ndërsa TLS vëren guximin e shpikjes së autorit për të shpjeguar veten.

“Parasol Against the Axe” nga Helen Oyeyemi

Hero Tojosoa pranon një ftesë që pritej ta refuzonte dhe përfundon në një fundjavë të kaotike në Pragë me mikeshën e saj të larguar, Sofie. Romani kalon në disa tregime brenda tregimit, duke u bërë i paparashikueshëm për lexuesin dhe personazhet. Publishers Weekly e përshkruan si një vepër të guximshme dhe eksperimentale, ndërsa Another Magazine vlerëson origjinalitetin e saj.

 

“Choice” nga Neel Mukherjee

Ky roman ndjek historinë e Ayush, një drejtor redaksional në një shtëpi botimi në Londër, dhe është i ndarë në tre rrëfime të ndërlidhura që eksplorojnë dilemat etike dhe nocionin e vullnetit të lirë. The Guardian e cilëson si një roman brilant dhe të vështirë që nuk ofron përgjigje të lehta.

“Victim” nga Andrew Boryga

Ky roman është prezantuar si kujtimet e protagonistit Javi Perez, një banor i Bronx-it, i cili shfrytëzon historinë e tij tragjike për të fituar famë dhe pasuri. The New York Times Book Review e përshkruan si një debutim energjik dhe shumë kënaqës, ndërsa The Southern Review of Books vlerëson zhvillimin e shkëlqyer të personazhit.

“Blessings” nga Chukwuebuka Ibeh

Ky roman ndjek historinë e Obiefuna, i cili përpiqet të përshtatet në një shoqëri ku homoseksualiteti është kriminalizuar dhe çdo mospërputhje gjinore është e dënuar. Komente: The Observer e përshkruan si një debutim emocional dhe prekës, ndërsa The Guardian vlerëson stilin e shkrimit të shkrimtarit.

“James” nga Percival Everett

Ky roman është një rishikim i “The Adventures of Huckleberry Finn” nga Mark Twain nga këndvështrimi i skllevërit Jim, duke krijuar një vepër të re dhe shumë humoristike. Komente: The Observer e përshkruan si një performancë të përsosur deri në fund.

 

“Worry” nga Alexandra Tanner

Romani ndjek historinë e Jules, një shkrimtare 28-vjeçare nga Florida, dhe motrën e saj më të re, Poppy, teksa përballen me sfidat e rritjes. Komente: The New York Times e përshkruan si një roman komik të shkëlqyer për ankthin e të rinjve të rritur, ndërsa The Washington Post vëren humorin therës dhe të lidhur me internetin./UBTNews/

Në përkthim dhe përshtatje të Dionesa Ebibi, nga BBC.

Continue Reading

Kulturë

Molieri, një nga figurat më të ndritura të letërsisë botërore, hodhi themelet e komedisë franceze

Published

on

Molieri, emri artistik i Jean-Baptiste Poquelin, është një nga figurat më të ndritura të teatrit francez dhe letërsisë botërore.

U lind në Paris më 15 janar 1622, erdhi në jetë në një familje borgjeze, ku i ati ushtronte zanatin e tapicierit dhe kishte lidhje me pallatin mbretëror.

Megjithatë, Molieri zgjodhi një rrugë tjetër nga ajo që familja kishte parashikuar: rrugën e teatrit, një zgjedhje e guximshme për kohën. Pas studimeve të filozofisë dhe drejtësisë, themeloi trupën teatrore L’Illustre Théâtre, e cila do të përballej fillimisht me vështirësi ekonomike.

Pavarësisht këtyre pengesave, pas një dekade turnesh në provinca, u kthye në Paris e fitoi vëmendjen e oborrit mbretëror. Mbretit Luigji XIV i pëlqeu stili i gjallë, dhe Molieri gëzoi mbështetjen e tij në shumë nga veprat e mëvonshme, edhe kur ato krijonin polemika.

Ai është i njohur për një sërë komedish që godasin hipokrizinë, mashtrimet, shtirjet fetare e veset e klasës. Molieri nuk i druhej asnjë teme, vuri në lojë shtresat e fuqishme të shoqërisë së kohës. Në veprën “Tartuffe”, denoncoi rrezikun e fanatizmit fetar, duke shkaktuar zemërim në radhët e kishës, e cila arriti të ndalonte shfaqjen për disa vite.

Molieri su tërhoq. Komedian në skenë dhe autor i paharrueshëm në letërsi, luajti në rolet kryesore të veprave. Disa nga dramat më të njohura janë: “Le Misanthrope” (Mizantropi), ku ironizon sinqeritetin e sëmurë dhe pamundësinë për të jetuar në një botë hipokrite; “L’Avare” (Kopraci), ku Harpagoni është bërë simbol i lakmisë ekstreme; “Le Malade Imaginaire” (I sëmuri i imagjinuar), që përqesh mjekësinë dhe frikën nga sëmundja; “Les Femmes Savantes” (Gratë e ditura), ku kritikon feminizmin artificial të disa zonjave borgjeze.

Gjuha që përdor Molieri është elegante, e pasur me rimë, sarkazëm dhe ritëm dramatik. Ai solli frymë të re në teatër duke përzier komedinë tradicionale italiane me realitetin e jetës franceze, duke krijuar personazhe të gjalla dhe situata që nuk humbin asgjë nga aktualiteti edhe sot.

Ai ishte një shkrimtar që nuk u përkul përpara moralit zyrtar, dhe për këtë u dashurua nga publiku, por edhe u sulmua nga kundërshtarët.

Ironikisht, Molieri vdiq në skenë, duke luajtur pikërisht rolin e të sëmurit imagjinar, më 17 shkurt 1673. Thuhet se akti i fundit i jetës ndodhi gjatë shfaqjes së katërt, kur, i sëmurë dhe i rraskapitur, pësoi një krizë që do t’i merrte jetën pak orë më pas. Si aktor, Molieri nuk u lejua të varrosej në mënyrë të rregullt nga Kisha Katolike, sepse profesioni nuk konsiderohej “i denjë”. Vetëm ndërhyrja e mbretit bëri të mundur që të prehej në një varr modest, por me nderime.

Sot, është simboli i gjallë i teatrit francez e një nga emrat që mishëron guximin e të vërtetës përmes artit. Akademia Franceze e ka konsideruar Molieri, si “shkrimtari që i dha gjuhës franceze vetëdijen e saj teatrale”. Trashëgimia e tij jeton në çdo skenë ku qeshet me absurditetin njerëzor. Ai mbetet një nga ata autorë që nuk ka nevojë për përkthim për të kuptuar qëllimin: të nxisë të menduarit përmes të qeshurës.

Veset e Molierit dhe komedia që shndërroi në zhanër elitar

Pak e njohur është se Molieri ishte një njeri i përpiktë në punën e tij e kërkonte disiplinë të madhe nga aktorët e trupës. Ai jo vetëm që shkruante dhe interpretonte, por edhe drejtonte shfaqjet, përgatiste kostumet dhe merrej me aspektet financiare të trupës. Ai kishte një marrëdhënie të veçantë me mbretin Luigj XIV, i cili e kishte përzemër dhe e mbronte nga kritikat e kishës apo të moralistëve të kohës. Molieri konsiderohet si “dramaturgu i oborrit”, pasi shfaqjet ishin pjesë e festivaleve mbretërore. Një fakt pak i ditur është se ai ishte bashkëpunëtor i muzikantit Jean-Baptiste Lully, me të cilin krijoi një seri komedish me muzikë, që do të ishin pararendëset e operetave franceze. Veprat e tyre ishin të njohura si “comédie-ballet”, një risi për kohën.

Martesa e Molierit që shkaktoi zhurmë dhe largimi nga oborri i mbretit

Molieri, emri i vërtetë i të cilit ishte Jean-Baptiste Poquelin, kishte jetë private që përplasej me konvencionet shoqërore të kohës. I lindur në një familje borgjeze të Parisit, u edukua në shkolla të njohura e pritej të ndiqte gjurmët e të atit, i cili punonte në pallatin mbretëror. Molieri e braktisi këtë rrugë për të ndjekur teatrin një zgjedhje e konsideruar e turpshme për kohën. Zgjedhja e jetës si aktor e largoi nga familja për shumë vite. Vetë arti i teatrit shihej me dyshim nga shoqëria dhe kisha, dhe kjo ndikoi edhe në imazhin e tij personal. Molieri kaloi një pjesë të mirë të jetës në turne me trupën e tij, gjë që e bëri të jetonte një jetë nomade, larg stabilitetit e familjes së gjerë. Jeta dashurore ishte po aq e diskutuar sa edhe veprat që shkruante.

Më 1662, Molieri u martua me Armande Béjart, një aktore shumë më e re në moshë, gjë që shkaktoi shumë thashetheme në Paris.

Një pjesë e publikut aludoi se mund të ketë qenë bija e dashnores së tij, Madeleine Béjart, e cila ishte aktore e bashkëthemeluese e trupës së tij teatrore.

Martesa me Armande s’ishte e lehtë. Thuhet se ishte kokëfortë, e pavarur dhe vazhdoi të luante edhe pas martesës, diçka që shoqëria franceze nuk e pranonte për një grua të martuar. Pati dyshime për pabesi, gjë që la gjurmë në shfaqjet e Molierit, ku shfaqen martesa problematike e figura femrash manipuluese.

Molieri kishte tre fëmijë me Armande, por vetëm njëri prej tyre arriti të mbijetojë. Ai ishte shumë i lidhur me familjen e vet të ngushtë, por nuk pati kurrë një jetë të qetë familja

Continue Reading

Magazinë

Selena Gomez në ditën e dasmës dëshiron të hajë biskota, jo tortë

Published

on

Selena Gomez, ka ndarë një detaj të pazakontë lidhur me dasmën e saj. Ajo thotë se nuk do tortë tradicionale, por një pjatë që e lidh me kujtimet familjare, biskota me salcë.

Ylli 33-vjeçar është e fejuar me producentin muzikor Benny Blanco dhe në një video në TikTok të brendit “Rare Beauty”, tha se kur të vijë dita e martesës, nuk dëshiron tortë, ka raportuar FemaleFirst.

“Kur të vijë ajo ditë, e di që nuk dua një tortë të madhe. Ëmbëlsira ime e preferuar, mendoj, do të ishin biskotat dhe salca e gjyshes sime. Kjo për mua tingëllon si ëmbëlsirë”, ka thënë Selena e thotë se do donte të kishte një tortë të vogël simbolike.

“Mendoj se dua një mini-tortë, vetëm për ne të dy, që mund ta ngrijmë dhe ta ruajmë”, ka thënë ylli.

Dyshja nisën lidhjen më 2023 dhe u fejuan më 2024, në intervista këngëtarja ka treguar dëshirën për të pasur fëmijë, edhe pse ka treguar më herët se vetë s’do të jetë në gjendje ta çojë shtatzëninë deri në fund shkaku i një problem shëndetësor.

“Nuk e di çfarë do të ndodhë, sigurisht, por unë i dua fëmijët. Kam një motër 11-vjeçare që e adhuroj. Më pëlqen t’i bëj fëmijët të qeshin, janë aq të ëmbël. Prandaj, kur të vijë ai moment, do të jem shumë e emocionuar”, pati thënë ajo në podcastin e Jay Shettyt.

Blanco, i cili më parë ka punuar edhe me ish-të dashurit e Goemzit, Justin Bieber ka treguar se ajo është e ndrojtur, por ndryshon kur është pranë fëmijëve.

“Ajo është në nivelin maksimal të të qenit e ndrojtur. Kur hyn në dhomë, qëllimi është të zhduket në turmë. Mamaja ime është e ngjashme me të, qëndron e heshtur natën e thotë një gjë që del të jetë më e mençura ose më qesharakja e natës. Ndërkohë, unë do të jem ai që s’ndalet së foluri me të gjithë”, ka thënë ai.

Ai ka thënë se Gomez ndryshon kur ka fëmijë përreth.

“Por sa herë që ka fëmijë diku, është i vetmi moment kur e shoh të ndryshojë. Shkon te fëmijët e qëndron me orë të tëra duke biseduar me ta”, tha producenti.

Continue Reading

Magazinë

Lele Pons bëhet nënë për herë të parë

Published

on

Lele Pons ka sjellë në jetë fëmijën e saj të parë. 29-vjeçarja zbuloi se lindi një vajzë që e quajtën Eloísa, më 26 korrik.

Lajmin e bukur e ndanë vetë Lele dhe partneri i saj, reperi Guaynaa, me një postim të përbashkët në Instagram ku kanë fotografuar këmbën e vogël të vogëlushes dhe shihen duke u mbajtur dorë për dore, si familje e re dhe e lumtur.

Dyshja kurorëzuan dashurinë e tyre me një martesë të madhe në Miami, mes yjeve dhe shkëlqimit, në mars të vitit 2023.

Lele dhe Guaynaa njihen që prej 2020-s kur bashkëpunuan në këngën dhe videoklipin “Se Te Nota”.

Spekulimet për romancën nisën shpejt dhe më në fund, në dhjetor të atij viti, u deklaruan zyrtarisht si çift me foto romantike nga një udhëtim në ski.

 

Continue Reading

Kulturë

​Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë: Qeveria ta shtyjë procesin e liberalizimit të tregut energjetik

Published

on

Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Kosovë dorëzon në Qeverinë e Kosovës kërkesën që të shtyhet procesi i liberalizimit të tregut energjetik.

Në konferencë të jashtëzakonshme për media, para objektit të Qeverisë, drejtori ekzekutiv i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë, Kushtrim Ahmeti tha se ky proces po vazhdon të përcillet me shkelje.

“Kemi edhe paralajmërime por edhe vet kërcënimet nga KEK-u sa i përket furnizimit me energji elektrike, e cila tashmë po u dërgon të gjitha bizneseve njoftimet kërcënuese e do tua ndërpres energjinë elektrike me 30 të këtij muaji. Asnjë biznes deri më sot nuk e ka marrë asnjë faturë sa u përket shpenzimeve që i ka bërë në periudhën qershor edhe korrik. Ky është një fakt i radhës qe dëshmon se i gjithë procesi i liberalizimit të energjisë elektrike në Kosovë është përcjell dhe vazhdon të përcjellët me një numër të madh të shkeljeve”, tha ai.

ZRRE dje ka njoftuar bizneset lidhur me përfundimin e periudhës së furnizimit të garantuar nga Furnizuesi i Mundësisë së Fundit.

Sipas ZRRE-së të gjithë konsumatorët që aktualisht furnizohen me energji elektrike nga (KEK) si Furnizues i Mundësisë së Fundit (FMF), se periudha maksimale e këtij furnizimi të garantuar përfundon më 30.07.2025, për konsumatorët që kanë shfrytëzuar këtë shërbim nga data 1 qershor 2025.

Gjithashtu edhe KEK ditë më parë ka njofuar se 30 korriku është data e fundit që do të furnizojë me energji elektrike të gjithë konsumatorët që nuk kanë gjetur furnizues në treg të hapur.

Në anën tjetër, më 12 qershor 2025 Bordi i Zyrës së Rregullatorit për Energji në mbledhjen e saj ka caktuar subjektin juridik KEK si Furnizues të Mundësisë së Fundit për periudhë gjashtë  mujore.

Continue Reading

Të kërkuara