Lajmet

Kristofor Kolombi, dritë-hijet e eksploruesit që u garantoi evropianëve dominimin e botës

Ai është një nga eksploruesit më të famshëm të historisë.

Published

on

Shumica e njerëzve e njohin emrin e Kristofor Kolombit. Ai është një nga eksploruesit më të famshëm të historisë, edhe pse arritjet dhe trashëgimia e tij, janë sot shumë të diskutueshme. Kolombi mund të mos e ketë zbuluar Amerikën, por ai ndërmori disa udhëtime në këtë kontinent, të cilat ndihmuan në fillimin e Epokës së Eksplorimeve.

Teksa lavdërohet për arritjet e tij, ai kritikohet për keqtrajtimin e popullatave indigjene dhe madje edhe të ekuipazhit të tij. Ja çfarë mund të mos dini mbi jetën e ndërlikuar të Kristofor Kolombit.

Shumica e historianëve besojnë se ai lindi në Xhenova të Italisë

Konsensusi i shumicës së historianëve është se Kristofor Kolombi lindi në Republikën e Gjenovës (ose Xhenovës), në atë që më vonë do të bëhej Italia. Data e saktë e lindjes së tij nuk dihet, por vlerësohet se ai ka lindur diku në vitin 1451. Ka të ngjarë që nëna e tij ishte Suzana Fontanaroza, dhe babai i tij ishte një tregtar i leshit i quajtur Domeniko Kolombo.

Por ekziston edhe teoria, sipas së cilës Kolombi ishte nga Portugalia

Italianët kanë pretenduar prej kohësh se Kristofor Kolombi ishte njëri prej tyre. Por jo të gjithë janë dakord mbi vendlindjen e eksploruesit të famshëm. Në vitin 2012, profesori i Universitetit të Lisbonës, Fernando Branko, botoi një libër që pretendon se Kolombi ka lindur në fakt në Portugali.

Sipas kësaj teorie, Kolombi ishte në fakt një njeri i quajtur Pedro Ataide, dhe emri Kolombiishte një maskim. Pedro Ataide dyshohet se vdiq gjatë një beteje detare në vitin 1476. Por Branko pretendohet se ai mbijetoi, dhe zbarkoi në brigjet Algarve në Portugalinë Jugore.

Një nga të dhënat e para historike të Kolombit, e përshkruan atë duke notuar larg një anijeje që po mbytej. Pjesa më e madhe e provave që paraqet Branko, mund të konsiderohen si rastësore. Por teoria e tij, nënvizon faktin se sa shumë detaje mungojnë në të dhënat historike të jetës së hershme të Kolombit.

Udhëtimi i Kolombit drejt Amerikës nisi nga Spanja, dhe jo Italia

Për ta bërë edhe më konfuze çështjen e përkatësisë së tij etnike, Kolombi nuk e kreu udhëtimin e tij të famshëm nën flamujt e Italisë apo Portugalisë. Në fundin e shekullit XV, ai hartoi një plan për të gjetur një kalim të ri drejt Indive Lindore, duke lundruar këtë herë nga Perëndimi.

Nëse udhëtimi i tij do të ishte i suksesshëm, fitimet që do të arkëtonte nga një rrugëalternative e tregtimit të erëzave, mund ta bënin atë të pasur. Por fillimisht ai kishte nevojë për fonde për të nisur ekspeditën e parë.

Mbretëresha Izabela I e Kastiljes dhe Mbreti Ferdinand II i Aragonës, ranë më në fund ranë dakord që ta sponsorizonin udhëtimin e tij. Kështu në gushtin e vitit 1492, ai udhëhoqi anijet“Pinta”, “Nina” dhe “Santa Maria” në udhëtimin e tyre nga porti i Palos në Spanjë drejt asaj që quhej “Bota e Re”.

Anijet me të cilat lundroi drejt Amerikës ishin një makth për të

Dy anije më të vogla që përbënin flotën e Kristofor Kolombit, “Nina” dhe “Pinta” ishin karavela të teknologjisë së fundit për kohën. Ato ishin të famshme për velat e tyre aerodinamike, ishin më të lehta në peshë, dhe për pasojë më të shpejta në lundrim.

Por nga ana tjetër ishin shumë jo komode për marinarët. E vetmja kabinë që ndodhej nëpjesën e prapme të anijes, ishte e rezervuar për kapitenin e saj. Pjesa tjetër e 20 deri në 30 anëtarëve të ekuipazhit, ishin të detyruar të flinin në kuvertën e ngushtë.

Situata ishte pak më e mirë në bordin e anijes “Santa Maria”, e cila ishte më e madhe, dhe ku kishte kabina si për Kolombin ashtu edhe për ekuipazhin e tij. Gjithsesi marinarët ishin nëprag të rebelimit në kohën kur flota e tij, arriti në ishullin e Bahamasit pas afro 2 muajshlundrim në det.

Nuk ishte i pari evropiani i parë që zbuloi Amerikën e Veriut

Për shekuj me radhë, Kolombi është cilësuar gabimisht si zbuluesi i Amerikës së Veriut, një kontinent ku qytetërimi njerëzor kishte lulëzuar tashmë prej mijëra vjetësh. Por edhe titulli i evropianit të parë, që udhëtoi në kontinentin amerikan, është i pasaktë.

Eksploruesi viking Leif Erikson e mund Kolombin në këtë aspekt me gati rreth 500 vite mëherët. Besohet se ai zbarkoi në Njufaundlend të Kanadasë rreth vitit 1000. Ndërkohëlegjendat sugjerojnë madje se murgjit irlandezë udhëtuan në Kanada nga Deti i Veriut përpara udhëtimit të Eriksonit apo Kolombit.

Udhëtimi i tij në vitin 1492, nuk ishte vetmi në Amerikën e Veriut

Pas kontaktit të tij fillestar me Amerikën në vitin 1492, Kolombi u rikthye disa herë atje. Ai u kthye në Spanjë për më pak sesa 1 vit. Ndërkohë në shtatorin e vitit 1493 kaloi Atlantikun për herë të dytë. Pastaj kaluan 5 vite para se të niste udhëtimi i tij i tretë në Amerikën e Veriut në vitin 1498, kur ai u arrestua me akuzën e keqtrajtimit të banorëve vendas.

Udhëtimi i tij i katërt dhe i fundit në Karaibe ndodhi në vitin 1502. Kolombi nuk e zbuloi asnjëherë Kinën apo Indinë apo arin që kërkonte, por ia doli të terrorizonte dhe të skllavëronte banorët vendas të ishujve atje. Kolombi vdiq 20 maj 1506.

Dita e Kolombit u bë një festë kombëtare në SHBA në vitin 1937, por jo të gjithë janë adhurues të eksploruesit të famshëm

Në vitin 1937, presidenti amerikan Frenklin Ruzvelt e shpalli 12 tetorin si Ditën e Kolombit, dhe kjo falë ndikimit të një grupi katolik të quajtur “Kalorësit e Kolombit”. Në vitin 1971, presidenti Riçard Nikson krijoi versionin modern të Ditës së Kolombit, duke vendosur që ajo të festohej të hënën e dytë të çdo muaji tetor.

Por kjo nuk do të thotë se të gjithë janë adhurues të kësaj feste. Për shkak të keqtrajtimit ndaj amerikanëve vendas dhe njerëzve të tjerë indigjenë, shumë shtete dhe qytete në SHBArefuzojnë ta kremtojnë Ditën e Kolombit. Në vend të saj ata zgjedhin Ditën e Popujve Indigjenë, ndërsa të tjerët festojnë Ditën e Leif Erikson për të nderuar eksploratorin  e famshëm viking./bota.al

Continue Reading

Lajmet

Thyhet rekordi i shpenzimeve për transferime të lojtarëve

Published

on

Futbolli botëror ka regjistruar një rekord historik në tregun e transferimeve ku sipas një raporti të publikuar nga FIFA, klubet anembanë globit shpenzuan plot 9.76 miliardë dollarë për transferime ndërkombëtare gjatë afatit kalimtar veror, duke shënuar një rritje prej mbi 50% krahasuar me vitin 2024.

Në total, u regjistruan gati 12,000 transferime, ndërsa futbolli i femrave theu gjithashtu rekorde, me më shumë se 1,100 lëvizje ndërkombëtare dhe mbi 12 milionë dollarë të shpenzuara për tarifa transferimi.

Një moment historik u shënua nga Lizbeth Ovalle, e cila u transferua nga Tigres Femenil te Orlando Pride për 1.5 milionë dollarë, duke u bërë kështu lojtarja më e shtrenjtë në historinë e futbollit të femrave.

“Po shohim një treg transferimesh në lëvizje të plotë, si në futbollin e meshkujve ashtu edhe në atë të femrave,” deklaroi Emilio Garcia Silvero, Drejtor Ligjor dhe i Pajtueshmërisë në FIFA. “Ky është një zhvillim i madh, veçanërisht një vit para Kupës së Botës 2026, ndërsa rritja e jashtëzakonshme e futbollit të femrave konfirmon forcimin e lojës në nivel klubesh.”

Premier Liga angleze vazhdoi të kryesojë tregun, duke shpenzuar mbi 3 miliardë dollarë vetëm gjatë tre muajve të fundit. Klubet gjermane përfituan më shumë nga kjo prurje kapitali, duke arkëtuar 893 milionë dollarë nga transferimet drejt Anglisë. Lëvizja më e madhe ishte kalimi i Florian Ëirtz nga Bayer Leverkusen te Liverpool për një shumë që arrin deri në 156.7 milionë dollarë me bonuse. Liverpooli siguroi gjithashtu Hugo Ekitike nga Eintracht Frankfurt, ndërsa Neëcastle theu rekordin e klubit me afrimin e sulmuesit gjerman Nick Ëoltemade nga Stuttgart, për rreth 69 milionë paund.

Pas Anglisë, Gjermania renditet e dyta për shpenzime totale me 980 milionë dollarë, e ndjekur nga Italia me 950 milionë dollarë.

Për nga numri i lojtarëve të ardhur, kryeson Anglia me 535 afrime, e ndjekur nga Portugalia (479) dhe Brazili (425).

/S.K/KP/

 

 

Continue Reading

Aktualitet

Osmani ngushëllon popullin portugez, pas aksidentit tragjik në Lisbonë

Published

on

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, i ka dërguar telegram ngushëllimi homologut të saj portugez, Marcelo Rebelo de Sousa, pas aksidentit të tramvajit në Lisbonë.

“Zemrat dhe solidariteti ynë janë me presidentin Marcelo Rebelo de Sousa, kryeministrin Luis Montenegro dhe popullin e Portugalisë, pas aksidentit tragjik të tramvajit Gloria në Lisbonë.

Në emër të popullit të Republikës së Kosovës, u shpreh ngushëllimet e mia më të thella familjeve të viktimave dhe u uroj shërim të shpejtë të plagosurve. Ne qëndrojmë pranë miqve tanë portugezë”, shkroi Osmani.

Aksidenti që zuri vend në qendër të Lisbonës dje, u mori jetën 15 personave, teksa 23 të tjerë u lënduan.

Tramvaji i njohur si “Elevador da Gloria” doli nga shinat, duke u bërë një prej aksidenteve më tragjike të regjistruara në kryeqytetin portugez.

Aksidenti ndodhi në orën 18:05, pranë sheshit “Restauradores”, pasi një kabllo sigurie u këput, duke bërë që automjeti të humbiste kontrollin dhe të përshpejtonte poshtë shpatit që lidhte pjesën e sipërme të qytetit me lagjen Baixa Pombalina.

Aksidenti preku edhe një teleferik të dytë që ishte ndaluar në fillim të rrugës Gloria, e që kishte disa pasagjerë brenda.

/S.K/EO/

Continue Reading

Aktualitet

Kurti: Kosova është rast unik i shtetndërtimit

Published

on

Në ditën e dytë të Konferencës Ndërkombëtare për Administratë Publike “KosovaPAR 2025”, kryeministri në detyrë, Albin Kurti, tha se Kosova përfaqëson një rast të veçantë të shtetndërtimit pas luftës, i cili është vlerësuar edhe nga organizatat ndërkombëtare si një histori suksesi.

Teksa foli për konferencën, ai tha se ajo është shndërruar tashmë në një traditë vjetore që mbledh pjesëmarrës eminentë nga Kosova, rajoni, kontinenti evropian dhe e gjithë bota.

“Kjo konferencë, e cila, ashtu siç ishte premtuar në vitin 2023, është shndërruar tashmë në një konferencë vjetore që mbledh pjesëmarrës eminentë nga Kosova, rajoni, kontinenti evropian dhe e gjithë bota. Kosova është, në të vërtetë, një rast sui generis, për vetë faktin që ndërtimi i institucioneve pas luftës është bërë nga një mision i udhëhequr nga Kombet e Bashkuara, në bashkëpunim me BE-në dhe Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë. Gjatë këtyre 25 viteve, në Kosovë ka ndodhur një proces i veçantë i shtetndërtimit, i pashembullt ndokund tjetër apo ndonjëherë tjetër. Raportet e fundit të organizatave si Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar, SIGMA, organizata GAP e të tjera dëshmojnë se Kosova është një rast suksesi i shtetndërtimit pas një lufte të tmerrshme. Gjatë këtyre katër viteve të fundit, qeveria që unë udhëheq ka ndërmarrë reforma të thella në të gjithë sektorët, në mënyrë që ndryshimet pozitive të jenë edhe të qëndrueshme në kohë për të ardhmen, por edhe të pakthyeshme, pra që të pamundësojnë hapa prapa,” tha Kurti.

Kurti tha se qeveria e tij ka synuar të ndërtojë baza të forta për të ardhmen.

Ministria e Punëve të Brendshme, për të tretin vit me radhë, ka organizuar konferencën ndërkombëtare “KosovaPAR 2025”, e cila këtë vit është fokusuar në temën: “Capacity in Public Administration for or through AI?”. Kjo temë trajton ndikimin e inteligjencës artificiale në ndërtimin e kapaciteteve në administratën publike.

Konferenca synon të rrisë ndërgjegjësimin për rolin e Reformës së Administratës Publike si një parakusht për integrimin evropian dhe për përmirësimin e shërbimeve ndaj qytetarëve. Këtë vit, në një kontekst të përshpejtuar digjital, diskutimet lidhen ngushtë me transformimin që sjell inteligjenca artificiale në qeverisje dhe administratë.

“KosovaPAR 2025”, e cila nisi dje dhe po vazhdon edhe sot, përfshin 14 panele, 2 sesione kryesore dhe një tryezë të rrumbullakët, me pjesëmarrje nga niveli i lartë shtetëror, komuniteti diplomatik, akademikë, zyrtarë publikë, shoqëria civile, si dhe përfaqësues nga rajoni dhe më gjerë.

/S.K/EO/

Continue Reading

Kronika e zezë

Arrestime dhe bastisje në disa qytete të Kosovës, gjatë 24 orëve të fundit

Published

on

By

Policia e Kosovës ka raportuar për një sërë incidentesh kriminale të ndodhura gjatë ditës së djeshme në disa rajone të vendit, ku disa persona janë arrestuar, ndërsa ndaj disa të tjerëve janë iniciuar procedura të rregullta hetimore.

Në Prishtinë, më 03 shtator është arrestuar një person nën dyshimin se nuk ka përfillur urdhrin mbrojtës të gjykatës. I njëjti, pas intervistimit, me vendim të prokurorit është dërguar në mbajtje.

Më 03.09.2025 është arrestuar i dyshuari mashkull kosovar për shkak i njëjti nuk ka përfillur urdhërin mbrojtës nga gjykata. Pas intervistimit me vendim të prokurorit i dyshuari është dërguar në mbajtje.” thuhet në njoftim.

Ndërsa në Lipjan, rreth orës 18:00, policia ka arrestuar një të dyshuar pasi dyshohet se ka kanosur dy viktima kosovarë. Pas intervistimit, ai është dërguar në mbajtje.

Është arrestuar i dyshuari mashkull kosovar nën dyshimin se i njëjti ka kanosur dy viktimat kosovarë. Me vendim të prokurorit, i dyshuari pas intervistimit është dërguar në mbajtje.” thuhet në njoftim.

Në Podujevë njësitet policore, gjatë patrullimit, kanë ndaluar një të dyshuar dhe gjatë kontrollit i kanë gjetur 2 gramë marihuanë. Personi është intervistuar dhe është liruar në procedurë të rregullt.

Njësistet policore gjatë patrullimit kanë ndaluar të dyshuarin mashkull kosovar dhe gjatë kontrollit tek i njëjti kanë gjetur dhe konfiskuar 2 gramë substancë të dyshuar narkotike të llojit marihuanë. Në konsultim me prokurorin, i dyshuari pas intervistimit është liruar në procedurë të rregullt.” thuhet në raport nga Policia e Kosovës.

Katër raste të dhunës në familje janë raportuar në Graçanicë, Obiliq dhe Prishtinë.

Graçanicë / 03.09.2025 – 00:30. Është raportuar se i dyshuari mashkull kosovar ka kryer veprën e lartcekur ndaj viktimave kosovarë. Palët janë sjellë në stacion dhe pas inicimit të rastit në konsultim me prokurorin janë liruar në procedurë të rregullt.

Obiliq / 03.09.2025 – 11:30. Janë shoqëruar ne stacion per intervistim te dyshuarit meshkuj kosovarë, pasi qe te njëjtit dyshohet se kane kryer veprën e lartcekur ndaj viktimës femër kosovare. Të dyshuarit pas inicimit të rastit në konsultim me prokurorin janë liruar në procedurë të rregullt.

Prishtinë / 03.09.2025 – 16:00. Është arrestuar e dyshuara femër kosovare, pasi e njëjta dyshohet se ka kryer veprën e lartcekur ndaj viktimave kosovarë. E dyshuara pasi është intervistuar me vendim të prokurorit është dërguar në mbajtje.

Prishtinë / 03.09.2025 – 16:00. Njësitet policore pas pranimit të informatës lidhur me rastin, kanë dalë vendin e ngjarjes dhe kanë shoqëruar në stacion dy të dyshuarit kosovarë, nën dyshimin se të njëjtit kanë ushtruar dhunë ndaj njëri-tjetrit. Në konsultim me prokurorin, palët pas intervistimit janë liruar në procedurë të rregullt.

Në Lipjan, pas hetimeve për një rast të vrasjes së rëndë të ndodhur më 03 gusht, policia ka kryer bastisje në shtëpinë e një të dyshuari, ku është gjetur dhe sekuestruar një pushkë gjysmë automatike.

Pas hetimeve te vazhdueshme lidhur me rastin, më 03.09.2025 bazuar në urdhëresën e gjykatës është kryer bastisje në shtëpinë e të dyshuarit ku është gjetur dhe sekuestruar një pushkë gjysmë automatike.” thuhet në njoftim

Në Shtërpcë, dy zyrtarë të Agjencisë Pyjore kanë raportuar se një drejtues automjeti të ngarkuar me dru nuk është ndaluar dhe ka tentuar t’i godasë. Policia po heton rastin.

Dy ankues kosovarë zyrtar të Agjencisë Pyjore të Kosovës, kanë raportuar se një person i dyshuar i cili ishte duke drejtuar një automjet-xhip të ngarkuar me dru, nuk është ndaluar dhe ka tentuar ti godas ata. Lidhur me rastin është informuar edhe prokurori, ndërsa njësitet policore janë duke hetuar rastin.” thuhet në njoftim.

Në Kaçanik, policia ka arrestuar një të dyshuar pasi kishte porositur një pako me postë ku u gjetën 1 kilogram e 42 gramë marihuanë. Pas intervistimit, ai është dërguar në mbajtje.

Është arrestuar i dyshuari mashkull kosovar për shkak se i njëjti dyshohet se kishte porositur një pako që ka ardhur përmes postës në të cilën gjatë kontrollit është gjetur dhe sekuestruar një sasi prej 1 kilogram e 42 gramë substancë e dyshuar narkotike e llojit marihuanë. Me vendim të prokurorit i dyshuari pas intervistimit është dërguar në mbajtje.” thuhet në raport.

Në Kaçanik, është arrestuar edhe një person tjetër për një rast të mëparshëm të sulmit ndaj personit zyrtar.

Pas hetimeve intensive lidhur me rastin, më 03.09.2025 është arrestuar i dyshuari mashkull kosovar dhe i njëjti pas intervistimit në konsultim me prokurorin është dërguar në mbajtje.” thuhet në njoftim.

Në Pejë, një rast i dhunës në familje ka rezultuar me lëndimin e lehtë të një viktime femër. Viktimës i është ofruar tretman mjekësor, ndërsa prokurori ka urdhëruar fillimin e hetimeve.

Dy viktima femra kosovare për shkak të një mosmarrëveshje, dyshohet se jane sulmuar nga e dyshuara femer kosovare. Njëra nga viktimat ka pësuar lëndime dhe i është ofruar tretman mjekësor. Lidhur me rastin është informuar edhe prokurori, I cili ka urdheruar fillimin e hetimeve.”

Në Rahovec, një i dyshuar është arrestuar pasi ka kanosur një polic, pas shqiptimit të një tikete trafiku. Ndërsa në Malishevë, një burrë është arrestuar për dhunë në familje ndaj bashkëshortes së tij. Të dy rastet kanë përfunduar me dërgimin e të dyshuarve në mbajtje.

Është arrestuar i dyshuari mashkull kosovar për shkak se në shenjë revolte pasi i kishte shqiptuar tiketë për kundërvajtje në trafik ka kanosur zyrtarin policor në stacion policor. Me vendim të prokurorit i dyshuari pas intervistimit është dërguar në mbajtje.”

Është arrestuar i dyshuari mashkull kosovar për shkak të dyshimit se kishte ushtruar dhunë ndaj viktimës femër kosovare. I dyshuari pas intervistimit me vendim të prokurorit është dërguar

Në Grykën e Deçanit, gjatë një kontrolli në një automjet, policia ka gjetur dhe sekuestruar një pistoletë me 8 fishekë. Rasti është proceduar me procedurë të rregullt.

Njësia policore gjatë patrullimit ka ndaluar veturën që e drejtonte i dyshuari mashkull kosovar dhe gjatë kontrollit është gjetur dhe sekuestruar një pistoletë me 8 fishekë. Në konsultim me prokurorin është inicuar rasti dhe procedohet me procedurë të rregullt.” thuhet në raport.

Në Pikën Kufitare të Bërnjakut, është ndaluar një shtetas serb në automjetin e të cilit u gjet një vulë e strukturave paralele në gjuhën serbe. Ai është liruar në procedurë të rregullt, ndërsa hetimet po vazhdojnë.

“Njësitet policore gjatë kontrollit në veturën me targa të Serbisë të cilën e drejtonte i dyshuari shtetas i Serbisë, kanë gjetur dhe konfiskuar një vulë të strukturave paralele në gjuhën serbe. Në konsultim me prokurorin, i dyshuari pas intervistimit është liruar në procedurë të rregullt. Rasti duke u hetuar nga ekipet relevante policore.” thuhet në njoftim.

Policia e Kosovës ka bërë të ditur se në disa drejtori rajonale, përfshirë Gjilanin, Prizrenin, Mitrovicën Jug dhe Veri, nuk është raportuar asnjë rast me rëndësi për ditën e djeshme./D.B/UBTNews

Continue Reading

Të kërkuara