Lajmet

‘Katastrofa tjetër globale është duke ardhur’

Published

on

Niall Ferguson: Katastrofa tjetër globale është duke ardhur, dhe ne nuk jemi gati.

Nga Niall Ferguson

Pandemia e Covid-19 nuk ka mbaruar, por është tashmë e qartë se Lordi Ris, astronomi i familjes mbretërore britanike, e ka fituar bastin që vuri në vitin 2017 me psikologun e Universitetit të Harvardit Stiven Pinker se “bioterrorizmi apo një gabim biologjik, do të shkaktojë1 milionë viktima në një ngjarje të vetme brenda një periudhe 6-mujore duke filluar nga jo më vonë se 31 dhjetor 2020”.

Dhe vetëm vitin e kaluar sipas Universitetit Johns Hopkins, virusi SARS-CoV-2 u mori jetën 1.8 milion njerëzve. Numri global i të vdekurve nga Covid-19, mund t’i kalojë 5 milionë deri më 1 gusht, ose 9 milionë, nëse dikush e pranon rishikimin e ri drastikisht në rritje të Institutit për Matjet dhe Vlerësimin e Shëndetit.

Natyrisht, mund të kishte qenë edhe më keq sesa kaq. Në Mars të vitit 2020, disa epidemiologë argumentuan se pa një distancim social drastik dhe bllokime ekonomike, numri i vdekjeve përfundimtare mund të ishte midis 30-40 milionë.

Megjithatë, edhe kostoja e ndërhyrjeve të tilla jo farmaceutike ka qenë e madhe, dhe vetëm për SHBA është rreth 90 për qind e PBB-së. Lordi Ris ishte vetëm një nga shumë paralajmërimet e para vitit 2020 mbi rrezikun e qartë dhe të pranishëm që i kanosej njerëzimit nga një patogjen i ri dhe pandemia globale që mund të shkaktonte ai.

Por këto paralajmërime nuk mundën të përktheheshin në një veprim të shpejtë dhe efektiv në shumicën e vendeve kur u shfaq pandemia aktuale. Por pse kaq shumë demokraci e trajtuan kaq këtë krizë?Linja kryesore e kritikëve ka qenë fajësimi i liderëve populistë si presidenti amerikan Donald Trump, kryeministri britanik Boris Xhonson, presidenti brazilian Zhair Bolsonaro dhe tani kryeministri i Indisë Narendra Modi.

Sigurisht, nuk e dalluan veten për mirë në këtë situatë, për ta thënë më minimalen. Sa i përket vdekshmërisë së tepërt, Belgjika ishte më keq vitin e kaluar sesa SHBA-ja, Britania e Madhe dhe Brazili. E megjithatë kryeministre për pjesën më të madhe të vitit 2020 ishte liberalja Sofi Vilmes.

Peruja u godit gati sa çdo vend i madh. Edhe pse presidenti i saj, Martin Vizkarra, iu nënshtrua dy herë procedurave të shkarkimit, ai nuk mund të konsiderohet si një populist.

A ishte problem vetë demokracia? Jo. Në Kinë, shteti njëpartiak iu përgjigj shpërthimit epidemik të koronavirusit njëlloj siç reaguan sovjetikët ndaj katastrofës bërthamore të Çernobilit në vitin 1986:me gënjeshtra.

Për shembull më 31 dhjetor 2020, Pekini i tha Organizatës Botërore të Shëndetësisë se nuk kishte “asnjë provë të qartë” të transmetimit të virusit nga njeriu tek njeriu. Të nesërmen, 8 mjekë të Vuhanit që kishin kërkuar të jepej alarmi u arrestuan. Qeveria e presidentit Xi Jinping e parandaloi përhapjen e virusit përtej provincës së Hubeit vetëm përmes kufizimeve drakoniane të lirisë së individit.

Regjimet e tjera autoritare e pësuan më keq, edhe pse nuk mund të jemi të sigurt sesa keq, pasi statistikat e vdekjeve në Rusi dhe Iran nuk janë aspak të besueshme. Fituesit e vërtetë në reagimin e tyre ndaj pandemisë ishin Tajvani dhe Koreja e Jugut, dy demokraci të Azisë Lindore.

Gara për zhvillimin e vaksinave u fitua nga kompanitë e bioteknologjisë në SHBA dhe Gjermani. Dhe gara për shpërndarjen e tyre u fitua nga Izraeli, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Britania e Madhe. Një katastrofë siç është pandemia nuk është një ngjarje e veçantë.

Ajo çon në forma të tjera të katastrofës, ekonomike, sociale dhe politike. Menaxhimi i katastrofës bëhet akoma më i vështirë nga fakti se sistemet tona politike promovojnë në rolet kryesore njerëzit që duken veçanërisht të pavëmendshëm ndaj sfidave të përshkruara më sipër.

Pra, të gjitha fatkeqësitë në një farë mase janë të ndërtuara politikisht, edhe nëse disa i mendojmë si natyrore, dhe disa si të shkaktuara nga njeriu. Po çfarë duhet të bëjmë përpara se të mbërrijë katastrofa e radhës? Unë kam pesë sugjerime.

Së pari, ne duhet të heqim dorë nga përpjekjet për të parashikuar apo përdorur probabilitetet për katastrofat. Nga tërmetet tek luftërat dhe krizat financiare, traumat kryesore në histori janë karakterizuar nga shpërndarje të rastësishme pa ndonjë ligjësi të caktuar. Ato i përkasin domenit të pasigurisë, dhe jo të rrezikut.

Së dyti, katastrofat kanë shumë forma, dhe ne nuk mund t’i analizojmë ato me qasjet konvencionale për zbutjen e rrezikut. Sapo kemi mësuar që kriza ekonomike si kjo aktualja çojnë shpesh në reagime politike populiste. Çfarë do të jetë më pas? Nuk mund ta dimë.

Për çdo fatkeqësi të mundshme, ekziston të paktën një Kasandra e besueshme. Por jo të gjitha profecitë mund të merren parasysh.

Së treti, sa më shumë e ndërlidhur që po bëhet shoqëria njerëzore, aq më i madh është potenciali për epidemi dhe pandemi, dhe jo vetëm nga varieteti biologjik. Për më tepër, çdo katastrofë ose amplifikohet ose zbutet nga fluksi i informacionit. Dezinformimi në vitin 2020, e përkeqësoi në shumë vende situatën e Covid-19.

Së katërti, Covid-19 nxori në pah një dështim serioz të burokracisë së shëndetit publik në SHBA dhe një numër vendesh të tjera. Epidemiologu amerikan Lerri Briliant, ka deklaruar prej vitesh se formula për trajtimin e një sëmundje infektive është “zbulimi i hershëm, reagimi i hershëm”. Në Uashington dhe Londër, ndodhi krejt e kundërta.

Së fundmi, ekziston një tendencë gjatë gjithë historisë, në kohërat e një stresi të madh shoqëror, për impulse ideologjike fetare ose gati-fetare për të penguar përgjigjet racionale.

Në verën e vitit 2020, miliona amerikanë dolën në rrugët e gati 300 qyteteve për të protestuar me zë të lartë dhe nganjëherë me dhunë kundër brutalitetit të policisë dhe racizmit sistematik. Sado tronditëse që ishte vrasja që shkaktoi protestat, ajo ishte një sjellje e rrezikshme në mesin e një pandemie të një sëmundjeje shumë ngjitëse të frymëmarrjes.

Njëkohësisht, masa paraprake të mbajtjes së maskës u bë simbol i përkatësisë partiake.

Fakti që në disa pjesë të vendit, blerja e armëve dukej më popullore sesa mbajtja e maskave, dëshmoi mbi potencialin e një rendi publik si dhe një katastrofe të shëndetit publik.

Covid-19 nuk është katastrofa e fundit me të cilën ne do të përballemi gjatë jetës sonë. Ajo është thjeshtë e fundit në radhë, pas një vale të terrorizmit islamik, një krize financiare globale, pas dështimeve të shtetit, rritjes së emigracionit ilegal, dhe një të ashtuquajturi recesion të demokracisë.

Katastrofa e ardhshme nuk do të jetë ndoshta një katastrofë që i atribuohet ndryshimit të klimës, pasi rrallë ndodh që të jemi të përgatitur për një fatkeqësi, por një kërcënim tjetër që shumica prej nesh aktualisht po e injoron.

Mund të jetë ndoshta një lloj i Murtajës bubonike rezistente ndaj antibiotikëve, apo ndoshta një sulm masiv kibernetik ruso-kinez mbi SHBA dhe aleatët e saj. Ndoshta do të jetë një përparim në nanoteknologji apo inxhinieri gjenetike, që do të ketë pasoja katastrofike të padëshiruara.

Ne thjesht nuk mund ta dimë, se cila nga të gjitha fatkeqësitë e mundshme do të ndodhë në të ardhmen apo kohë kur. Ajo çfarë mund të bëjmë, është të mësojmë nga historia se si të ndërtojmë struktura shoqërore dhe politike, që të jenë të paktën rezistente dhe në rastin më të mirë jo të brishta, sesi të të shmangim zhytjen në kaos që i karakterizon kaq shpesh shoqëritë e mbingarkuara nga katastrofa; dhe si t’i rezistojmë atyre sirenave të alarmit që propozojnë sundimin totalitar apo qeverinë globale si të nevojshme për mbrojtjen e specieve tona fatkeqe dhe botës sonë shumë të prekshme.

Marrë me shkurtime nga Bloomberg – Bota.al

Lajmet

Protestë e re kundër shtrenjtimit të rrymës në Prishtinë

Published

on

By

Grupi “Asnjë cent më shumë” ka njoftuar se do të organizojë një protestë të re më 19 prill, kundër rritjes së çmimit të energjisë elektrike. Protesta do të mbahet në sheshin “Skënderbeu” në orën 12:00, dhe organizatorët kanë ftuar qytetarët të marrin pjesë në masë.

Besnik Shabiu, organizatori i protestës, ka deklaruar se protesta është një reagim ndaj vendimit të ZRRE-së për rritjen e çmimit të energjisë elektrike, duke theksuar se, nëse autoritetet nuk reagojnë, grupi nuk përjashton mundësinë e përshkallëzimit të aksioneve. Ai paralajmëroi se mund të ndodhin bllokime të rrugëve dhe institucioneve, për të siguruar që zëri i qytetarëve të dëgjohet.

Shabiu ka shtuar se protesta e nesërme vjen në një moment të rëndësishëm, pasi të njëjtën orë mbahet edhe vazhdimi i seancës konstituive të Kuvendit të Kosovës. Ai bëri thirrje për deputetët e zgjedhur që, sapo Kuvendi të konstituohet, të thirret komisioni për energji dhe ZRRE-ja për të raportuar mbi çështjen e rritjes së çmimit të energjisë.

“Zëri i qytetarëve duhet të dëgjohet pa ndërprerë. Ne do të vazhdojmë të jemi të zëshëm, dhe nëse pas kësaj proteste nuk ka reagim, do të jemi të detyruar të përshkallëzojmë aksionet”, tha Shabiu.

Ai gjithashtu njoftoi se po shqyrtohen mundësitë e pezullimit të pagesave për energjinë elektrike për qytetarët si një masë për të mbrojtur interesat e tyre. “Ky është një kërkesë legjitime e qytetarëve. Kur institucionet nuk punojnë për qytetarët, pse duhet të funksionojnë?”, shtoi ai.

Në anën tjetër, Ardian Bajraktari, një nga përfaqësuesit e grupit, ka bërë të ditur se ekipi i tij po punon për hartimin e padisë për anulimin e vendimit të aktit administrativ nga ZRRE. Sipas tij, ky vendim është marrë në shpërputhje me autorizimet e këtij institucioni dhe ka dëme të mëdha për qytetarët. Ai ka njoftuar se janë duke përgatitur gjithashtu një propozim për një masë të përkohshme, për të shtyrë ekzekutimin e vendimit derisa të shqyrtohet nga gjykatat.

Ky zhvillim vjen pas njoftimit të ZRRE-së për një rritje të çmimit të energjisë elektrike për 16%, që do të hyjë në fuqi nga muaji maj. Ky vendim ka shkaktuar reagime të shumta nga qytetarët, bizneset dhe subjektet politike, që po kundërshtojnë një rritje të tillë. Protesta të ngjashme janë mbajtur tashmë dhe grupet e aktivistëve po kërkojnë anulimin e këtij vendimi.

Për më shumë, grupi “Asnjë cent më shumë” ka paralajmëruar se do të vazhdojnë aksionet deri në arritjen e kërkesave të tyre dhe kanë ftuar qytetarët të bashkohen në protestën e nesërme për të shprehur pakënaqësinë e tyre ndaj shtrenjtimit të rrymës.

Continue Reading

Lajmet

Osmani dekoron me medalje tre të mbijetuar të dhunës seksuale gjatë luftës

Published

on

By

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka dekoruar me medaljen “Nderi i Republikës së Kosovës” tre të mbijetuar të dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë. Në një ceremoni të organizuar në Presidencë, medalja iu dorëzua Vasfije Krasniqi-Goodman, Shyrete Tahiri-Sylejmani dhe Ramadan Nishori, të cilët kanë folur publikisht për përvojat e tyre të dhunës nga forcat serbe gjatë luftës.

Në fjalimin e saj, Presidentja Osmani ka vlerësuar guximin e të mbijetuarve për të ndarë me publikun përvojat e tyre dhe ka theksuar rëndësinë e dëshmive të tyre për drejtësinë dhe të vërtetën historike të Kosovës. Ajo ka shtuar se këta individë janë dëshmi e gjallë e luftës për drejtësi dhe kanë kontribuar në ndriçimin e rrugës së drejtë të historisë së vendit.

“Ka momente ku fjalët nuk mjaftojnë për të shprehur mirënjohjen, siç ka edhe njerëz që me guximin e tyre të lënë pa fjalë. Sot jemi këtu për t’iu përulur me respektin më të thellë përballë tre individëve që janë më shumë se thjesht individë, sepse me dhimbjen e tyre kanë ndriçuar rrugën e drejtë së vërtetës, drejtësisë dhe shpresës. Ju jeni zëri që keni zgjedhur dinjitetin, jeni zëri i të mbijetuarve që kanë zgjedhur heshtjen. Ky është një premtim i gjallë se historia nuk do t’i harrojë,” tha Osmani.

Pas dekoratës, Ramadan Nishori shprehu mirënjohjen për përkrahjen nga populli, duke theksuar se ndihej mirë që kishte marrë mbështetje në këtë rrugëtim të vështirë. “E përshëndes gjithë popullin tonë që më ka përkrahur këto ditë,” tha ai shkurt.

Vasfije Krasniqi, një tjetër e dekoruar, bëri thirrje që viktimat e dhunës seksuale të flasin hapur dhe të kërkojnë drejtësi. “Dua të falënderoj për qasjen, angazhimin. Të dashura viktima, ju lutem, ku do që jeni, ka ardhur koha të kërkojmë drejtësi. Lirojeni shpirtin që të mos ia falim Serbisë krimin që ka kryer,” tha Krasniqi.

Shyrete Tahiri-Sylejmani, gjithashtu e dekoruar, theksoi rëndësinë e drejtësisë për arritjen e paqes. “Kur të kemi drejtësi, kemi paqe. Faleminderit për kurajën që na jepni,” përfundoi ajo.

Continue Reading

Lajmet

Prokuroria kërkon vazhdimin e paraburgimit për Selimin dhe Krasniqin

Published

on

By

Prokuroria në Hagë ka kërkuar vazhdimin e paraburgimit për Rexhep Selimin dhe Jakup Krasniqin edhe për dy muaj të tjerë.

Në kërkesën për Krasniqin e ngjashëm edhe për Selimin, Prokuroria thotë se përfundimi i paraqitjes së provave nga ana e tyre rrit rrezikun e pengimit të drejtësisë dhe kryerjes së krimeve të tjera.

Veç kësaj, ZPS ka thënë se kjo justifikon edhe rishqyrtimin e rrezikut të arratisjes në vendimet për vazhdimin e paraburgimit. E njëjta gjë është theksuat edhe tek vendimi për Rexhep Selimin.

Sipas tyre vazhdon të ekzistojnë dyshime të bazuara se Jakup Krasniqi ka kryer një ose më shumë prej krimeve që bien në jurisdiksiomin e DHSK-së. Madje, Prokuroria thotë se ky dyshim është përforcuar edhe nga provat e ZPS-së që tashme janë përfshirë në dosjen e gjykimit.

Ata thonë se, fakti që Krasniqi dhe Selimi tani kanë njohuri të veçantë mbi rastin dhe provat kundër tij e rrit rrezikun që ai mund të kryejë krime të tjera, përfshirë kundër dëshmitarëve që kanë dhënë ose mund të japin dëshmi në çështje dhe/ose që mund të paraqiten para këtij Paneli në faza të ardhshme të procedurave.

“Për më tepër, Selimi tashmë është në dijeni të identitetit të të gjithë dëshmitarëve të ZPS-së dhe të provave të tyre. Përfundimi i çështjes së ZPS-së nuk e zvogëlon rrezikun e pengimit, por e rrit atë, pasi i akuzuari tashmë ka njohuri të plotë për përmbajtjen e çështjes ndaj tij. Siç është theksuar nga Trupi Gjykues, ekziston rreziku që ndërhyrjet me qëllim për të siguruar tërheqje të dëshmive dhe/ose për të dekurajuar dëshmitarët e ardhshëm nga dhënia e dëshmive mund të pengojnë përparimin e procedurës. Më tej, ekziston mundësia që dëshmitarët të thirren sërish, duke i bërë ata të cenueshëm ndaj përpjekjeve për ndërhyrje”, thuhet në kërkesën e Prokurorisë për Selimin.

Përveç rrezikut të arratisjes dhe pengimit të procedurave, Prokuroria ka thënë se masat e vendosura ne objektet e paraburgimit kanë ofruar garanci kundër vizitave dhe komunikimeve të pa-monitoruara si masa për të minimizuar rreziqet përkatëse.

Ata thonë se paraburgimi mbetet proporcional dhe i arsyeshëm veçanërisht që procedurat tashmë kanë përparuar.

Ndryshe, Prokuroria më 15 prill 2025 ka njoftuar se ka përfunduar paraqitjen e provave në këtë rast.

Zyra e Prokurorit të Specializuar, më 30 shtator 2022 ka dorëzuar aktakuzën e konfirmuar të ndryshuar ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Jakup Krasniqit dhe Rexhep Selimit, e cila përbëhet nga dhjetë pika me akuza, ku këta të fundit ngarkohen për krime lufte e krime kundër njerëzimit.

Më 29 prill 2022, Zyra e Prokurorit të Specializuar kishte dorëzuar një aktakuzë të ndryshuar ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit e Jakup Krasniqit, ku pretendohet se katër të akuzuarit kanë kryer krime lufte edhe në Gjilan, Budakovë e Semetishtë.

Më 9 nëntor të vitit 2020, në paraqitjet e tyre të para, Jakup Krasniqi e Hashim Thaçi janë deklaruar të pafajshëm për akuzat që u vihen në barrë. Njëjtë është deklaruar edhe Veseli në paraqitjen e tij më 10 nëntor, sikurse edhe Rexhep Selimi më 11 nëntor.

Aktakuza ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit dhe Jakup Krasniqit është konfirmuar më 26 tetor 2020. /Betimi për Drejtësi/

Continue Reading

Lajmet

Rama: Vendimi për ndërprerjen e projektit në shesh nuk është i mbështetur ligjërisht

Published

on

By

Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, ka deklaruar se vendimi për ndalimin e punimeve në sheshin “Xhorxh Bush” është i paligjshëm dhe i pambështetur në argumente juridike. Ai tha se institucionet që morën këtë vendim po ndikohen nga qëllime politike, edhe pse duhet të veprojnë në mënyrë të pavarur.

“Për herë të dytë janë ndërprerë punimet në një projekt të planifikuar për transformimin e hapësirës publike. Arsyetimet për këtë ndërhyrje nuk qëndrojnë në bazë ligjore dhe nuk janë ngritur nga palët përkatëse,” tha Rama në një konferencë për media.

Ai theksoi se projekti ka për qëllim përmirësimin e hapësirës publike dhe integrimin e trashëgimisë kulturore në zhvillimin urban të qytetit.

“Ka munguar përgjigjja nga Ministri për një debat publik për këtë çështje, edhe pse kemi qenë të hapur për diskutim,” shtoi ai.

Rama njoftoi se Komuna e Prishtinës do të ndjekë rrugë ligjore ndaj veprimeve që, sipas tij, bien ndesh me ligjin.

“Kryeqyteti do të vazhdojë procedurat ligjore ndaj të gjithë atyre që shkelin ligjin,” përfundoi ai.

Continue Reading

Të kërkuara