Kulturë

Historia e jashtëzakonshme e Tomas EdisonIt

Shpikjet e Edisonit e transformuan rrënjësisht qytetërimin modern.

Published

3 years ago

March 25, 2022

Betim Gashi

Tomas Alva Edison, ishte një shpikës unik, dhe ndikimi i tij mund të ndihet ende sot në jetën tuaj të përditshme. I lindur në Ohajo të ShBA-së më 11 shkurt 1847. Shpikjet e Edisonit, ku përfshihet edhe përsosja e llambës elektrike dhe gramafonit, e transformuan rrënjësisht qytetërimin modern, dhe ndihmuan që shekulli XX-të të bëhej një nga epokat teknologjikisht më progresive në historinë e njerëzimit.

Përveç llambës elektrike, ishte autor i shumë shpikjeve të tjera

Ndërsa kontributi më i qëndrueshëm i Edisonit në jetën moderne, do të mbetet përgjithmonë llamba inkandeshente, ai mori gjithsej 1093 patenta për shpikjet që realizoi së bashku me stafin e tij. Disa nga shpikjet e Edisonit përfshinin:fonografin, makinerinë e parë që mund të kapte dhe riprodhonte zërin; stilolapsin me shabllon, një instrument shkrimi i fuqizuar nga energjia elektrike; transmetuesin prej karboni, që përmirësoi volumin dhe qartësinë e zërave në telefon. Po ashtu, ai gjithashtu ndihmoi në përmirësimin e shpikjeve ekzistuese, si treguesi i aksioneve dhe telegrafi automatik.

Pati shumë fëmijë, të cilët i edukoi me të gjitha mënyrat me dashurinë për dijen

Në dy martesat e tij, e para me Meri Stilluell nga viti 1871 dhe deri në vdekjen e saj në vitin 1884, dhe e dyta me Mina Miller në vitin 1886, Edisoni pati 6 fëmijë:Merion, Tomas EdisonXhunior, Uilliam, Medlin, Çarls dhe Teodor. Ai u përpoq të rrënjoste tek secili prej fëmijëve dashurinë për dijen, edhe pse metodat e tij nuk ishin gjithmonë të këndshme.

Kështu kur e pyeste për detyrat e shtëpisë çdo mëngjes, Edisoni e prekte Medlin me një lugë të nxehtë në dorë, nëse ajo do të përgjigjej shumë ngadalë apo gabim. Por një mjedis i tillëishte me sa duket shumë toksik për një nga djemtë e tij, Tomas Edison Xhunior.

Ky e e braktisi shkollën përgatitore që në moshën 17-vjeçare, dhe më vonë u sulmua ngamedia për propagandimin e shpikjeve të dyshimta si “Vitalizer”, një kapele, për të cilin ai pretendoi se e bënte të mendohej më shpejt cilindo që e mbante në kokë.

U akuzua për ekzekutimin e një elefanti për qëllime eksperimentale

Në vitet 1890, fuqia elektrike e rrymës direkte (DC) e Edisonit po konkurronte për epërsi me fuqinë e rrymës alternative (AC) të Nikola Teslës. Gjatë kësaj kohe, Edisoni dhe mbështetësit e tij argumentuan se AC ishte e rrezikshme, dhe u përpoqën ta vërtetonin këtë duke goditurkafshët me këtë rrymë.

Sigurisht, edhe rryma direkte DC mund të vriste po aq lehtë. Në vitin 1903, energjia elektrike u përdor për të vrarë Topsin, një elefant cirku që ishte dënuar me vdekje, pasi kishte vrarë një spektator. Megjithëse Edison akuzohej shpesh për ekzekutimin e kafshës, një artikull i Smithsonian në vitit 2017, pretendon se ai nuk ka pasur dijeni mbi atë ngjarje

“Menlo Park” ishte një vend triumfesh dhe tragjedish

Kur Edison ishte 28 vjeç, ai bleu një fermë në Raritan Taunship, Nju Xhersi, të cilën e përdori si shtëpi dhe laborator. Pikërisht aty përgjatë një dekade, Edisoni dhe stafi i tij shpikën më shumë se 400 artikuj. Por ai vend ishte edhe vendndodhja e disa tragjedisë. Kështu gruaja e parë e Edisonit, Meri, vdiq nga një mbidozë e morfinës në vitin 1884, ndërsa po përpiqej të menaxhonte dhimbjet pas lindjes së fëmijës së tyre të tretë.

Pas asaj ngjarjeje Edison u zhvendos nga atje, duke e shkatërruar shtëpinë dhe objektet përreth. Qyteti u riemërua Edison në vitin 1954. Sot në “Menlo Park” gjendet Qendra TomasEdison, ku vizitorët mund të shohin disa nga shpikjet e shkencëtarit të madh.

Disa nga vëllezërit e motrat e tij patën një fat të keq

Tomas Edison kishte 6 vëllezër e motra, Merion, Uilliam, Harriet, Karlil, Samuel dhe Eliza.

Kur Edison lindi në Milano të Ohajos në vitin 1847, ai ishte fëmija i shtatë dhe i fundit i prindërve Samuel Edison dhe Nensi Edison.

Fatkeqësisht, Edisoni nuk pati mundësinë të njihte të gjithë vëllezërit e motrat e tij. Nga 7 fëmijët e prindërve të tij vetëm 4 mbijetuan deri në moshë madhore. Karlil, Samuel dhe Eliza, vdiqën që kur ishin fëmijë të vegjël.

Lufta Civile e SHBA-së, nxiti interesin e Edisonit për shpikjet

Kur Tomas ishte 7 vjeç, familja e tij u zhvendos me banim në Port Huron, Miçigan. Edisoniishte një nxënës i pa interesuar për shkollën, ndaj u arsimua në shtëpi nga nëna e tij. Në moshën 15-vjeçare, ai vendosi të udhëtonte në mbarë SHBA–në, duke dërguar dhe marrë mesazhe përmes telegrafit për trenat dhe Ushtrinë e Unionit gjatë Luftës Civile. Ajo përvojë frymëzoi edhe pasionin e tij të përjetshëm për shpikjet.

Sëmundja ishte çuditërisht një faktor kyç në suksesin e tij

Edison vuajti që nga fëmijëria nga probleme të theksuara me dëgjimin. Askush nuk është saktësisht i sigurt se çfarë i shkaktoi ato. Edhe pse vetë Edison fajësoi një drejtues treni, që nënjë rast e ngriti në ajër duke e kapur nga veshët, dhe duke i shkaktuar në këtë mënyrë dëme tëpariparueshme.

Më shumë gjasa, infeksionet e veshit ndikuan në aftësinë e tij për të dëgjuar. MegjithatëEdisoni thoshte se humbja e dëgjimit, i dha aftësinë e tij të jashtëzakonshme për t’u përqendruar shumë në çdo detyrë që kishte në dorë.

Citate të famshme të Tomas Edison:

“Gjeniu është 1 për qind frymëzim, dhe 99 për qind djersë”.

“Vlera e një ideje, qëndron tek përdorimi i saj”.

“Unë nuk kam dështuar. Sapo kam zbuluar 10.000 mënyra që nuk do të funksionojnë!”./bota.al

Magazinë

“Unë jam Bleta Rexha, më pëlqen të këndoj opera”, eseja e Bebe e shkruar kur ishte nëntë vjeçe bëhet virale në rrjet

Published

9 minutes ago

April 3, 2025

Albina Zeneli

Këngëtarja shqiptare me famë botërore, Bebe Rexha, ka publikuar së fundmi disa fotografi në llogarinë e saj në Instagram, ku shfaqet elegante e veshur në të zeza, teksa festonte Bajramin me familjarët e saj në New York.

E ndodhur në shtëpinë e prindërve, artistja ka vendosur të shfletojë arkivat e fëmijërisë, duke zbuluar një ese të shkruar nga vetë ajo kur ishte vetëm nëntë vjeçe.

Me nostalgji, Bebe e ndau këtë dokument të veçantë me ndjekësit e saj, duke treguar sesi e shihte veten dhe pasionet e saj në atë kohë.

Në esenë e saj shkruhet:

“Emri im është Bleta Rexha. Jam nëntë vjeçe. Më pëlqejnë sportet. Sportet që më pëlqejnë janë hokej, bejsboll, basketboll, patinazh, futboll, volejboll, gjimnastikë. Më pëlqen të këndoj opera dhe këngë pop. Hobet e mia janë këndimi, pikturimi, vizatimi, leximi dhe luajtja e lojërave me letra. Sezoni im i preferuar është dimri. Më pëlqen Halloween-i, por jo shumë, sepse nëse ha shumë karamele, ndihesh keq. Ushqimet e mia të preferuara janë pizza, tacos, pure patatesh, patate të skuqura, copëza pule, makarona, veçanërisht mishi, orizi, lazanja dhe pierogit. Pija ime e preferuar është uji. Më pëlqen të dëgjoj muzikë nga radioja kudo që të jem! Kaq për mua”.

Magazinë

James Bond i “rikthehet origjinës” me një “yll shumë të ri”

Published

15 hours ago

April 2, 2025

Albina Zeneli

Aktori Daniel Mayers ka thënë se filmi i njohur “James Bond” po i rikthehet “origjinës” duke marrë një yll të ri për të luajtur rolin e agjentit të famshëm 007.

Kërkimet për aktorin e ri janë rikthyer pas largimit të krijuesve të deritanishëm të filmit, producentëve Barbara Broccoli dhe Michael G.Wilson. Kompania e re që ka marrë drejtimin e filmit, “Amazon MGM Studios”, ka sugjeruar se po bën rinovim masiv, duke e kthyer karakterin në kohëra më të vjetra, ka raportuar FemaleFirst.

“Thashethemin” e ka shpërndarë Mayers, i cili ka thënë se ka dëgjuar disa detaje rreth planeve që ka “Amazon” për Bondin.

“Është mjaft domethënëse puna që Bondi po shkon në Amazon… Kam dëgjuar një thashetheme se janë duke kërkuar një aktor shumë të ri dhe se po duan të rikthehen në origjinë. Po duan të rikthehen diku tek vitet ’60, me veturat e gjërat vjetra në mënyrë që të fillojnë përsëri. Mendoj se kjo ide do të ishe ‘cool’”, ka thënë Mayers në një intervistë për podcastin “We’re Not Getting Any Younger”.

Kërkimi i një aktori të ri ka kohë që është bërë një ndër lajmet kryesore të botës së filmit, që kur aktori Daniel Craig u largua nga franshiza pas lansimit të Bondit të vitit 2021 “No Time To Die”, ku u shfaq vdekja e agjentit.

Së fundmi është bërë e ditur se “Amazon” ka përzgjedhur David Hayman si producent të filmit. Ai është i njohur për punën e tij në filma si “Harry Potter” dhe “Spider Man” si dhe producenten Amy Pascal të marrin drejtimin e 007-it.

“James Bond është një ndër karakteret më ikonike në historinë e kinemasë. Jemi shumë mirënjohës që do të ndjekim hapat e Barbara Broccolit e Michael Wilsonit, të cilët kanë bërë filma të jashtëzakonshëm, dhe jemi të nderuar e të entuziazmuar të mbajmë gjallë shpirtin e Bondit, i cili do të hyjë në aventura të reja”, patën thënë Hayman dhe Pascal në një deklaratë të përbashkët.

Kulturë

Opera e Hamburgut, Jaho në rolin e Maria Stuarda-s

Published

16 hours ago

April 2, 2025

UBT NEWS

Në Operën e Hamburgut (Staatsoper Hamburg) sot luhet “Maria Stuarda” nga Gaetano Donizetti, ku pikërisht rolin e heroinës e interpreton Ermonela Jaho.

Kjo është nata e fundit që Ermonela Jaho interpreton këtë rol, në Hamburg, pas 6 netësh të tjera në fund të marsit.

“Dhe kështu, ne arrijmë performancën tonë përfundimtare. Ky produksion ka qenë më shumë se një seri shfaqjesh. Ka qenë një rrahje zemre e përbashkët, një vend ku muzika dhe arti na kanë lidhur në mënyra që fjalët nuk mund të arrijnë kurrë”, shprehet sopranoja, në një postim në rrjetet sociale.

Maria Stuarda (Mary Stuart) është një opera tragjike në dy akte, nga Gaetano Donizetti dhe libret nga Giuseppe Bardari, bazuar në dramën e Schiller-it.

Opera trajton jetën e Marisë, mbretëreshës së Skocisë (Mary Stuart) dhe kushërirës së saj mbretëresha Elizabeth I. Schiller kishte shpikur përballjen e dy mbretëreshave, të cilat në fakt nuk u takuan kurrë.

Sopranoja Jaho, e vlerësuar ndërkombëtarisht, ndau me ndjekësit e rrjeteve sociale edhe një galeri të pasur fotografike nga shfaqjet e tjera të “Maria Stuarda-s”, ku ajo shfaqet me një “look” goditës e mbresëlënës.

Magazinë

Vdes në moshën 65-vjeçare aktori i Top Gun dhe Batman, Val Kilmer

Published

17 hours ago

April 2, 2025

Albina Zeneli

Aktori i Hollivudit, Val Kilmer, i njohur për rolet e tij në disa nga filmat më të mëdhenj të viteve 1980 e 90, duke përfshirë Top Gun dhe Batman Forever, ka vdekur në moshën 65-vjeçare.

Ai luajti në The Doors të vitit 1991 duke luajtur frontmenin e grupit legjendar Jim Morrison plus dramën Western Tombstone e krimin Heat.

Kilmer vdiq nga pneumonia të martën në Los Angeles, tha vajza e tij Mercedes për mediat amerikane. Ajo tha se babai i saj ishte diagnostikuar me kancer në fyt në 2014, por më vonë u shërua, raporton BBC.

Kirurgjia e trakeotomisë ndikoi në zërin e kufizoi karrierën e aktrimit, por u kthye në ekran për të riprodhuar rolin e tij si pilot luftarak Iceman së bashku me Tom Cruise në Top Gun: Maverick 2022.

“Shihemi, mik. Do të më mungosh”, ka shkruar aktori amerikan Josh Brolin krahas një fotoje të tij dhe Kilmerit në Instagram.

Më 2021, Kilmer publikoi një dokumentar që tregon kulmin dhe rënien e jetës dhe karrierës. Val, i cili debutoi në Festivalin e Filmit në Kanë, përmban 40 vjet regjistrime në shtëpi, duke përfshirë atë duke folur me një kuti zëri pas operacionit pas kancerit.

I lindur si Val Edward Kilmer më 31 dhjetor 1959, Kilmer u rrit në një familje të klasës së mesme. Prindërit ishin shkencëtarë të krishterë, një lëvizje në të cilën Kilmer do t’i përmbahej gjatë gjithë jetës së tij. Në moshën 17-vjeçare, ai u bë atëherë nxënësi më i ri që u regjistrua në Shkollën Julliard, në Nju Jork, një nga konservatorët më prestigjiozë të dramës në botë.

Ai bëri emër në komeditë Top Secret! në 1984 dhe Real Genius vitin e ardhshëm, para se të çimentonte kredencialet e aktrimit si Iceman, armiku i personazhit të Crusie, Maverick në Top Gun të vitit 1986, një nga filmat përcaktues të dekadës. Kilmer vazhdoi të luajë në filmin Willow fantazi dhe thriller krimi Kill Me Again të dyja me aktoren Joanne Whalley, me të cilën u martua në vitin 1988. Çifti kishte dy fëmijë.