Aktualitet
Gazeta gjermane në përvjetorin e eksodit shqiptar kujton historinë e Ervisit, e emëruar në krye të Filarmonisë së Bonn-it
Ervis Gega Dodi pak ditë më parë u emërua drejtuese e institucionit të rëndësishëm muzikor gjerman, Filarmonisë Klasike të Bonnit. Lajm që pushtoi mediat shqiptare dhe të huaja.
Por pak mund të dinte për ekzistencën e këtij institucioni Ervisi 16 vjecare teksa largohej nga vendlindja e saj në korrik të vitit 1990, akoma më pak mund të imagjinonte se do të vinte një ditë që ajo do ta drejtonte.
Sot bëhen 31 vite që nga “mësymja” drejt ambasadës Gjermane në Tiranë. 5200 refugjatët që hynë në ambasada u nisën me autobusë drejt Portit të Durrësit për të vazhduar drejt Italisë, Francës, Gjermanisë apo gjetkë. Sot ata janë qytetarë të afirmuar, e në shumë raste profesionistë të realizuar në vendet mikpritëse.
Gazeta e njohur gjermane “Spigel” këtë përvjetor eksodi e ka kujtuar me historinë e Ervisit, një histori sa e njëjtë aq dhe e ndryshme nga ajo e mijëra shqiptarëve, si një simbolikë e udhëtimit të gjatë nëpër botë të atyre mijra shqiptarëve që 30 vite më parë u detyruan të linin vendin pa e ditur ende se c‘fat i priste rrugëve të botës, por me ëndrrën se po shkonin në një vend ku gjithçka ishte e mundur.
Ervis Gega ishte vetëm 16 vjeç kur, në fillim të korrikut 1990, mijëra shqiptarë të dëshpëruar sulmuan ambasadat e huaja në kryeqytet. Gega dhe të afërmit e saj jetonin në Fier, një qytet rreth njëqind kilometra në jug të Tiranës. Ata morën vesh për ngjarjet nga televizioni italian – dhe nuk u menduan dy herë. Si muzikantë, ata kishin vuajtur nën sundimin komunist për shumë vite.
Në Shqipëri, Partia e Punës vazhdoi të sundonte me një dorë të fortë tetë muaj pas rënies së Murit të Berlinit. Në verën e vitit 1990, statujat e Stalinit dhe diktatorit prej një kohe të gjatë Enver Hoxha, i cili vdiq në vitin 1985, mbaheshin ende fort në piedestalet e tyre në shtetin e Ballkanit plotësisht të izoluar.
Vajza mori violinën e saj dhe hipi në tren për në Tiranë me prindërit, tezen dhe xhaxhain e saj. Kur mbërritën, lagjja diplomatike ishte rrethuar tashmë nga forcat e sigurisë. Familja arriti të korruptojë policinë – dhe kështu edhe ata mund të ngjiteshin mbi murin e ambasadës gjermane.
Brenda pak ditësh, më shumë se 3,000 njerëz depërtuan në ambasade. Shumë prej tyre erdhën përmes një vrime në mur që ishte thyer në 3 korrik nga një kamion me katër vetë. Qindra shqiptarë pushtuan gjithashtu misionet diplomatike të Greqisë, Italisë dhe Francës. Tre refugjatë fituan aksesin në ambasadën e RDGJ gati katër muaj para ribashkimit të Gjermanisë.
Policia i kurseu refugjatët
Morali i forcave të sigurisë atë kohë ishte i rënë. Edhe me një urdhër për të qëlluar, policia ndoshta nuk do të kishte hapur zjarr. Si të gjithë të tjerët, ata me të vërtetë dëshironin të dilnin nga vendi sa më shpejt që të ishte e mundur.
Diplomatët perëndimorë inkurajuan shqiptarët të thyejnë muret e ambasadave të tyre. “Ishte e qartë për mua se një eksod masiv do të çonte në kolapsin e regjimit,” tha Werner Daum, shefi i ambasadës gjermane në atë kohë, i cili shpejt ndezi dritat dhe hapi portat.
Ish-anëtarët e Byrosë Politike Shqiptare dhe agjentët e fshehtë më vonë thanë se kishin mbledhur informacione në lidhje me mbështetjen e huaj për një përmbysje të planifikuar të qeverisë. Qeveria dyshoi se Gjermania, Italia, Franca, Jugosllavia dhe Greqia ishin prapa komplotit. “Gjithçka dukej mjaft spontane, por njerëzit e tjerë patjetër kishin duart e tyre,” tha Ramiz Alia, kreu i fundit komunist i shtetit në Shqipëri.
Më 7 korrik, 3199 persona ishin në ambientet e ambasadës gjermane. Ata fjetën në kopsht dhe u lehtësuan në një tualet të sapo gërmuar. Në ato ditë një grua lindi një vajzë të cilën e pagëzoi me emrin Germana nga mirënjohja. 870 shqiptarë u akomoduan në ambasadën italiane dhe rreth 500 mbetën në përfaqësinë franceze.
“Ishte shumë e mbushur, por njerëzit ishin të lumtur”, kujton Gega më shumë se një çerek shekulli më vonë në shtëpinë e saj në Bon. “Çdo mbrëmje ne shikonim ndeshjet e Kupës së Botës në futboll në televizion. Kur Gjermania fitoi titullin, ne patëm një festë.”
Qeveria e Shqipërisë refuzoi t’u sigurojë ambasadave ushqim dhe çadra për refugjatët. Ose i nxirrni nga vendi ose i dorëzoni në polici, thanë ata. Autoritetet i kthyen ujin diplomatëve dhe kontrabanduan spiunë për të zbuluar pse kaq shumë shqiptarë papritmas donin të largoheshin nga vendi.
Më në fund xhinse dhe një motor
“Arsyeja ishte që askush nuk besonte më në rregullat e zbatueshme,” mësoi një agjent nga një refugjat në ambasadën gjermane, siç mund të lexohet në një raport të shërbimit sekret shqiptar. “Dua të vesh më në fund xhinse dhe rroba moderne që njerëzit i moshës sime i veshin jashtë,” pranoi një tjetër shqiptar. “Unë gjithashtu dua një motor”.
Familja e Gegës kishte rënë në favor të regjimit. Të afërmit u arrestuan dhe u dënuan me vdekje. Edhe pse vajza kishte talent, ajo nuk u lejua të studionte muzikë ose të këndonte në kor.
Më 8 korrik, një i dërguar i Kombeve të Bashkuara erdhi në Tiranë për bisedime. Qeveria më pas njoftoi se ata që kërkuan azil jashtë vendit do të lejohen të largohen. Kreu komunist Alia ishte i vetëdijshëm se të gjithë këta njerëz nuk do të ktheheshin vullnetarisht në shtëpi, madje edhe nën premtimin e imunitetit.
Dy ditë më vonë, Václav Havel, presidenti i Republikës Federale Çeke dhe Sllovake, i zgjedhur disa ditë më parë, mori 51 shqiptarë nga ambasada e vendit të tij në Tiranë. “Rroftë Havel!” Ata brohorisnin kur mbërritën në Pragë.
Orë dhe para të hedhura nga autobusët
Në orën katër të mëngjesit të 12 korrikut, autoritetet kishin të gjithë personat e mbetur të gatshëm të largoheshin nga vendi të sjellë me autobusë në qytetin port të Durrësit. Pastaj vazhduam për në Itali me anije. Banorët e fshatrave përreth qëndruan buzë rrugës dhe u përshëndetën me ta. Njerëzit në autobusë hidhnin orë dhe para nga dritaret për ta lënë të kaluarën e tyre mbrapa tyre.
E shoqëruar nga Kryqi i Kuq Gjerman, Gega dhe të afërmit e saj erdhën së bashku me shumë shqiptarë të tjerë në tre trena nga Italia në Gjermani. Pasi refugjatët nga ambasada u larguan nga vendi, fundi i sundimit komunist në Shqipëri ishte vetëm çështje kohe.
Pas protestave të dhunshme të studentëve, Komiteti Qendror miratoi një urdhër pluralist shtetëror në dhjetor 1990. Dy muaj më vonë, statuja e bronzit e Hoxhës u përmbys në Sheshin Skënderbej në Tiranë. Pasi Partia e Punës fitoi zgjedhjet e para shumëpartiake në 31 Mars 1991, Alia u zgjodh president, por mbajti vetëm këtë post për rreth një vit.
Gega tani drejton Filarmoninë Klasike të Bonit dhe shfaqet si soliste në të gjithë botën. “Unë jam shqiptare, shtëpia ime është Shqipëria”, thotë ajo. “Por shtëpia ime është Gjermania.”/diasporashqiptare.al
Në Parkun Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së në Lipjan, u hap zyrtarisht Kongresi i VII-të Ndërkombëtar TURKIC COSE 2025 (Turkic World Congress on Science and Engineering), një nga ngjarjet më të rëndësishme shkencore në rajon që ka bashkuar dhjetëra rektorë universitetesh, profesorë, studiues dhe përfaqësues institucionalë nga shumë vende të botës.
Ky kongres prestigjioz po zhvillohet nga 13–15 nëntor 2025, nën organizimin e përbashkët të UBT-së, Niğde Ömer Halisdemir University (NOHU) nga Turqia, Azerbaijan Technical University (AzTU) nga Azerbajxhani, Kyrgyz-Turkish Manas University nga Kirgistani dhe Ahmet Yesevi University (AYU) nga Kazakistani.
Në ceremoninë solemne të hapjes morën pjesë personalitete të larta akademike dhe institucionale, përfshirë Rektori e UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, Prof. Dr. Hasan Uslu, Rektor i Universitetit Niğde Ömer Halisdemir (Turqi), Prof. Dr. Alpaslan Ceylan, Rektor i Universitetit Kirgiz-Turk Manas, Prof. Dr. Vilayət Məmməd oğlu Vəliyev, Rektor i Universitetit Teknik të Azerbajxhanit, Prof. Dr. Naci Genc, Zv/rektor i Universitetit Ahmed Yesevi (Kazakistan); si dhe përfaqësues nga Universiteti Teknik i Kievit dhe institucione të tjera ndërkombëtare nga Evropa, Azia dhe Afrika.
Në fjalën e tij përshëndetëse, Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, u shpreh se kongresi përfaqëson një platformë të rëndësishme për bashkëpunim akademik dhe shkëmbim shkencor ndërmjet vendeve të botës turke dhe rajonit të Ballkanit.
“Është kënaqësi dhe nder i veçantë që mirëpresim sot në UBT një ngjarje të tillë ndërkombëtare si TÜRK-COSE 2025. Ky kongres bashkon mendjet më të ndritura në shkencë, teknologji, inxhinieri dhe inovacion, dhe synon të ndërtojë ura të reja bashkëpunimi ndërkombëtar. UBT është i përkushtuar të mbetet qendër ekselence ku teoria dhe praktika, arsimi dhe industria, si dhe vizioni akademik e zhvillimi shoqëror, takohen për të ndërtuar një të ardhme më të mirë për të gjithë”, theksoi ai.
Pas rektorit Hajrizi, fjalën e mori Prof. Dr. Hasan Uslu, Rektor i Universitetit Niğde Ömer Halisdemir (NOHU), i cili theksoi rolin e këtij kongresi në forcimin e bashkëpunimit shkencor ndërmjet vendeve të botës turke:
“Sot, shumë shkencëtarë të shquar nga bota turke, si dhe nga Azia, Afrika dhe Evropa, janë mbledhur këtu në Prishtinë për të ndarë dijen dhe për të promovuar bashkëveprim akademik. TURK-COSE 2025 fokusohet në tema strategjike si inteligjenca artificiale, Interneti i Gjërave, nanoteknologjia, qytetet e mençura dhe energjia e rinovueshme. Kjo ngjarje është dëshmi e unitetit akademik dhe shkencor mes kombeve tona”, u shpreh ai.
Ndërsa Prof. Dr. Alpaslan Ceylan, Rektor i Universitetit Kirgiz-Turk Manas, në fjalimin e tij vuri theksin te roli transformues i shkencës dhe teknologjisë në epokën e inteligjencës artificiale:
“Jetojmë në një kohë kur shkenca nuk mjaftohet më me vëzhgimin e natyrës, por krijon sisteme që mësojnë dhe mendojnë. Inteligjenca artificiale është bërë gjuha e përbashkët e gjithë shkencave. Kongrese si ky janë laboratorë idesh, ku lindin zbulimet e së ardhmes dhe ku ndërtohen ura bashkëpunimi midis brezave të shkencëtarëve”, theksoi ai.
Në vijim, Prof. Dr. Naci Genc, zv/rektor i Universitetit Ahmed Yesevi, vlerësoi rëndësinë e konferencës për nxitjen e bashkëpunimit rajonal dhe ndërkombëtar:
“Ngjarje si TÜRK-COSE jo vetëm që nxisin ndarjen e dijes akademike, por edhe forcojnë miqësinë dhe partneritetin mes kombeve tona. Jam i bindur se idetë, prezantimet dhe bashkëpunimet që do të lindin këtu do të ndikojnë pozitivisht në zhvillimin shkencor dhe teknologjik të rajonit”, deklaroi ai.
Organizatori kryesor i kongresit, Prof. Dr. Murat Barut nga Universiteti Niğde Ömer Halisdemir, theksoi se edicioni i sivjetëm përfshin një program të pasur me mbi 14 sesione tematike që mbulojnë fusha të gjera si: inxhinieria dhe teknologjia, arkitektura dhe mjedisi i qëndrueshëm, mjekësia dhe bioteknologjia, inteligjenca artificiale dhe transformimi digjital, shkencat natyrore dhe energjia e rinovueshme.
Në kuadër të kongresit do të prezantohen mbi 150 punime shkencore, me pjesëmarrje fizike dhe virtuale të studiuesve nga Turqia, Kosova, Azerbajxhani, Kirgizia, Kazakistani, Ukraina dhe vende të tjera të rajonit euroaziatik.
Me organizimin e këtij kongresi, UBT dëshmon edhe njëherë rolin e tij si një qendër ndërkombëtare e ekselencës akademike dhe inovacionit, duke forcuar pozicionin e Kosovës si një nyje e rëndësishme në rrjetin global të bashkëpunimit shkencor dhe teknologjik.
Lajmet nga UBT
Në UBT do të organizohet Konferenca Ndërkombëtare “TURK-COSE 2025” me pjesëmarrje nga pesë shtete
Sonte në UBT TV: Podcast me Profesorin Ibush Luzha
Si të flini mjaftueshëm gjatë shtatzënisë?
Mikrorobotët që mund të parandalojnë goditjen në tru
UEFA cakton gjyqtarët e ndeshjes Slloveni – Kosovë
Ushqimet që duhen shmangur pas të 30-ave!
Sa ka fituar Maluma nga muzika, marka dhe bizneset e tij?
OSHP konfirmon shkeljet për kontratën “Shërbime me ushqim për nevojat e Policisë së Kosovës”
Hetimet për atentatin në Rinas, zbulohet arsenal armësh në Fushë-Krujë
Aksident tragjik në SHBA, humbin jetën dy të rinj shqiptarë
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet3 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën