Kulturë
“Festivali i Teatrove Ferizaj” dhe “Theater Vortex” organizojnë punëtori në Shkup
Në një iniciativë të re që synon të bashkojë artin dhe kulturën përtej kufijve, “Theater Vortex” dhe “Festivali i Teatrove Ferizaj” do të organizojnë një punëtori njëjavore, e cila do të zhvillohet nga 15 deri më 22 mars 2025 në Shkup. Punëtoria e titulluar “Hijet e kohës: Arti Bashkon – Të shkrirë në kaosin e rrugëve dhe këndet e fshehura të qytetit” ka për qëllim të ofrojë një mundësi unike për artistët nga Maqedonia e Veriut dhe Kosova për të bashkëpunuar dhe krijuar një performancë të veçantë.
Ky projekt do të përfshijë një proces intensiv pune që synon të shprehë një përvojë teatrale të përshkruar përmes elementeve të forta të vallëzimit, duke e vendosur trupin dhe lëvizjen në qendër të performancës. Për këtë arsye, organizatorët rekomandojnë që pjesëmarrësit të kenë një përvojë të mëparshme me teatrin fizik, për t’u mundësuar atyre një angazhim më të thellë dhe më dinamik në procesin e krijimit.
Përmes këtij projekti, “Festivali i Teatrove Ferizaj” dhe “Theater Vortex” synojnë të promovojnë artin si një mjet të fuqishëm për lidhjen e njerëzve dhe komuniteteve, duke e bërë atë të ndjeshëm ndaj kohëve dhe hapësirave që na rrethojnë, por gjithashtu duke e shkrirë atë me realitetin kaotik të qytetit dhe jetës urbane.
Thirrja për aplikime është e hapur deri më 20 shkurt 2025, dhe të gjithë ata që dëshirojnë të marrin pjesë janë të ftuar të aplikojnë përmes faqeve zyrtare të organizatorëve. Performanca përfundimtare e punëtorisë do të shfaqet si një bashkëpunim i gjallë dhe i fuqishëm që do të lë një shenjë të pashlyeshme në skenën e artit bashkëkohor të teatrove.
Me rastin e 115-vjetorit të lindjes, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë ka çelur një ekspozitë të veçantë dedikuar njërit prej figurave më të shquara të intelektualizmit shqiptar, historianit, studiuesit, kritikut dhe diplomatit, Injac Zamputi. Kjo ekspozitë përbën një homazh të merituar për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në fushat e historisë, kritikës letrare dhe krijimtarisë letrare.
Vizitorët që do të kenë mundësinë të ndjekin këtë ekspozitë, do të ndeshen me një pasqyrë të plotë të jetës dhe veprës së Injac Zamputit, një njeri që e ka shkrirë jetën e tij në pasionin për diturinë dhe ndriçimin e të vërtetave të fshehura të historisë. Ajo që do të ndihmojë përkujtimin e figurës së tij do të jetë jo vetëm pasuria e dokumenteve të ekspozuara, por edhe pasqyrimi i ndikimit të tij në fushat e historisë dhe letërsisë.
Injac Zamputi arriti të ngjitet në majat e mendimit kritik dhe akademik, duke ofruar një kritikë të hollë dhe të thellë të artit dhe letërsisë shqiptare. Ai e shprehu forcën e tij krijuese në prozë dhe poezi, ndërsa analizat e tij historike ndihmuan në hapjen e rrugës për zbulimin e aspekteve të panjohura të Shqipërisë nën pushtimin osman. Ajo që e dallon studimin e tij është intuita e një historianit të thellë, që çonte në zbërthimin e mistereve të kaluarës, duke zbuluar fakte dhe dokumente që më parë ishin mbajtur të fshehura nga historiografia tradicionale.
I lindur në Shkodër më 1910, Injac Zamputi ishte një personazh me një biografi të pasur dhe të ngarkuar me ngjarje, që përfshijnë gjithashtu dhe një lidhje të thellë me kulturën dhe historinë shqiptare. Gjyshi i tij nga ana e atit ishte një italian që u vendos fillimisht në Kavajë dhe më pas në Shkodër, një fakt që mund të ketë ndikuar në formimin e tij intelektual dhe mendimor. Pas Luftës së Dytë Botërore, Zamputi kaloi një periudhë të rëndësishme në Gjirokastër, ku shërbeu si mësues letërsie. Më vonë, ai u thirr në Tiranë pas hapjes së Institutit të Shkencave, ku iu besua dega e Historisë së Mesjetës.
Një nga kontributet më të vyera të Injac Zamputit për historiografinë shqiptare është themelimi i disiplinës së diplomatikës, një degë e cila merret me studimin e dokumenteve historikë. Diplomatikën e udhëhoqi me pasion dhe me një vëmendje të madhe për detajet, duke e kthyer atë në një nga disiplinat më të rëndësishme për studimin e historisë së Shqipërisë dhe të rajonit.
Ekspozita, e cila po zhvillohet në hapësirat e Bibliotekës Kombëtare, është një mundësi e shkëlqyer për të gjithë ata që dëshirojnë të kuptojnë më thellë ndikimin dhe rëndësinë e figurës së Injac Zamputit në kulturën dhe historiografinë shqiptare. Përmes dokumenteve, shkrimeve dhe objekteve të tjera të ekspozuara, vizitorët mund të ndihen më afër një prej mendjeve më të ndritura të shekullit të kaluar, i cili la një pasuri të pashlyeshme në fushën e studimeve historike dhe letrare.
Në këtë përvjetor të veçantë, veprat dhe kontributet e Injac Zamputit do të vazhdojnë të rrezatojnë dritë për brezat e ardhshëm, duke kujtuar se kultura dhe historia e një kombi është ndërtuar mbi sakrificat dhe përkushtimin e individëve të tillë, të cilët kanë sjellë dritë dhe dije në errësirën e së kaluarës./UBTNews/
Çmimi i grave për ‘Non-Fiction’ ka shpallur listën e gjatë të fituesve për vitin 2025, duke përfshirë emra të njohur dhe të rëndësishëm në fushën e shkrimeve jo-fikcionalë. Midis 16 autoreve të nominuara, gjenden figura të njohura si këngëtarja suedeze Neneh Cherry, anëtarja e parlamentit britanik-kinez Yuan Yang dhe fituesja e Çmimit Pulitzer, Anne Applebaum.
Duke përfshirë 11 autore britanike nga 16 gjithsej, ky çmim synon të nxjerrë në pah një koleksion librash që ofrojnë “njohuri për përvoja dhe perspektiva të reja”, duke rikthyer dhe shpërndarë histori të shikuara më pak. Kavita Puri, kryetare e këtij viti të jurisë, shprehu se librat që janë përzgjedhur janë “lexime që na orientojnë me mjeshtëri përmes çështjeve më të ngutshme të kohës tonë.”
Në mesin e autorëve të nominuar, Cherry është shpallur për kujtimet e saj të thella “A Thousand Threads”, një vepër që ndjek karrierën e saj muzikore dhe jetën e saj përmes lartësive dhe uljeve emocionale që e kanë formësuar atë. Për Yang, u përzgjodh portreti intim i katër grave kineze në librin “Private Revolutions”, ndërsa Anne Applebaum u nominuua për librin e saj “Autocracy, Inc.: The Dictators Who Want to Run the World”, që trajton kërcënimet demokratike të autoritarizmit kleptokratik.
Nominee të tjerë përfshijnë Rachel Clarke për “The Story of A Heart”, Jenni Fagan për “Ootlin”, dhe Sue Prideaux për “Wild Thing: A Life of Paul Gauguin”, ndërsa Chloe Dalton është përzgjedhur për librin e saj “Raising Hare”.
Puri shtoi se disa nga këto libra “shpërfaqin forcën dhe qëndrueshmërinë e shpirtit njerëzor, ndërkohë që të tjerë ndriçojnë rreziqet e pushtetit të pakontrolluar, pasojat e shtypjes dhe nevojën për veprim dhe kundërshtim.”
Ky çmim është hapur globalisht për çdo libër të shkruar nga autorë të grave të publikuar në Mbretërinë e Bashkuar midis 1 prillit 2024 dhe 31 marsit 2025. Paneli i jurisë i këtij viti përbëhet nga shkrimtarët Dr. Leah Broad, Elizabeth Buchan, Dr. Elizabeth-Jane Burnett dhe Emma Gannon, të cilët do të ngushtojnë listën e gjatë në një përzgjedhje prej gjashtë finalistësh, që do të shpallen më 26 mars. Ceremonia finale e çmimeve do të mbahet më 12 qershor në Londër, në të njëjtën ditë si Çmimi i Grave për Fiksion 2025.
Naomi Klein, autorja kanadeze dhe aktiviste, fitoi çmimin inaugural vitin e kaluar për librin e saj “Doppelganger: A Trip into the Mirror World”, një hulumtim i thellë dhe kritik mbi pasojat e keqinformimit në internet.
Ky çmim u formua pas një studimi që tregoi se vetëm 35.5% e librave të çmuar me çmime të non-fiction në dekadën e fundit ishin shkruar nga gra, ndërsa në vitin 2022, vetëm 26.5% e librave të non-fiction të autorëve të grave ishin rishikuar në gazetat kombëtare.
Lista e gjatë për Çmimin e Grave për Non-Fiction 2025:
- Anne Applebaum, Autocracy, Inc.: The Dictators Who Want to Run the World
- Eleanor Barraclough, Embers of the Hands: Hidden Histories of the Viking Age
- Helen Castor, The Eagle and the Hart: The Tragedy of Richard II and Henry IV
- Neneh Cherry, A Thousand Threads
- Rachel Clarke, The Story of A Heart
- Chloe Dalton, Raising Hare
- Jenni Fagan, Ootlin
- Lulu Miller, Why Fish Don’t Exist: A Story of Loss, Love and the Hidden Order of Life
- Clare Mulley, Agent Zo: The Untold Stories of Fearless WW2 Resistance Fighter Elżbieta Zawacka
- Rebecca Nagle, By the Fire We Carry: The Generations-Long Fight for Justice on Native Land
- Sue Prideaux, Wild Thing: A Life of Paul Gauguin
- Helen Scales, What the Wild Sea Can Be: The Future of the World’s Ocean
- Kate Summerscale, The Peepshow: The Murders at 10 Rillington Place
- Harriet Wistrich, Sister in Law: Fighting for Justice in a System Designed by Men
- Alexis Wright, Tracker
- Yuan Yang, Private Revolutions: Coming of Age in a New China
Muzeu Historik Kombëtar ka përkujtuar sot, me nderime të thella 120-vjetorin e ndarjes nga jeta të Papa Kristo Negovanit, një figure që do të mbetet gjithmonë një simbol i patriotorizmit dhe i angazhimit të thellë për lirinë dhe identitetin kombëtar të Shqipërisë.
Papa Kristo Negovani lindi në Negovan të Kolonjës, një fshat i fshehur pas maleve të Gramozit, i cili ndodhet në atë që sot është territori i Greqisë. Në një mjedis të tillë, ku lidhjet me atdhenë ishin shpesh të brishta dhe të ngushta, ai e mori arsimin fillor në vendlindje, ndërsa më vonë ndoqi shkollën e mesme në Athinë. Ky ishte fillimi i një rrugëtimi që do të lidhte emrin e tij përgjithmonë me një periudhë të rëndësishme të historisë shqiptare.
Në vitin 1897, Papa Kristo u angazhua plotësisht në lëvrimin e gjuhës shqipe dhe në përpjekjet për lirinë dhe pavarësinë e atdheut të tij. Me shumë pasion, ai hapi shkollën e parë shqipe në Negovan, duke e bërë këtë hap të guximshëm në një kohë kur e drejta për të mësuar shqip ishte një akt i ndaluar dhe i rrezikshëm. Ai gjithashtu kontribuoi që të dërgoheshin vajzat e para nga Negovani në shkollën shqipe të vashave në Korçë, një nismë e pashembullt që shënoi fillimet e një rinie të ndërgjegjshme dhe të edukuar.
Një prej ngjarjeve më të rëndësishme që lidhen me figurën e Papa Kristo Negovanit ishte shërbesa kishtare që ai organizoi më 10 shkurt 1905, në gjuhën shqipe, një akt që do të ngjallte një lëvizje të madhe dhe që do të ishte një ndihmesë e drejtpërdrejtë për formimin e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, një proces që do të mbaronte me realizimin e saj pas disa vitesh, me Fan Nolin në krye.
Disa ditë më vonë, më 12 shkurt 1905, Papa Kristo dhe dy bashkëpunëtorë të tij u masakruan nga andartët grekë, një akt barbar që shënoi fundin e një jete të dedikuar plotësisht për atdhenë dhe për drejtësinë kombëtare. Vdekja e tij, e shoqëruar me tragjedi, nuk mundi ta fshinte ndikimin e tij të pashlyeshëm.
Veprat letrare të Papa Kristo Negovanit janë një pasuri e veçantë që pasqyrojnë jo vetëm dijen e tij të thellë, por edhe besimin dhe angazhimin për çështjen kombëtare. Një nga veprat e tij më të njohura është “Istori e dhjatës vjetërë”, botuar në Bukuresht në 1899, si dhe “Bënjatë e shënjtorëvet dërgimtarë”, botuar në Sofje në 1903. Përveç kësaj, ai shkroi dhe përktheu një numër përrallash dhe vjershash me karakter didaktik, të cilat ende mbeten të rëndësishme për pasurimin e trashëgimisë letrare dhe kulturore të Shqipërisë.
Papa Kristo Negovani, me veprat dhe sakrificat e tij, mbetet një ndër themeluesit më të rëndësishëm të identitetit fetar dhe kulturor shqiptar. Ai është frymëzuesi i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare dhe një hero i paharruar i luftës për një Shqipëri të lirë dhe të pavarur./UBTNews/
“NATO duhet të jetë një forcë vdekjeprurëse”, shefi i Pentagonit zbret në Evropë
Biblioteka Kombëtare, ekspozitë kushtuar studiuesit Injac Zamputi
Parlamenti i Armenisë miraton projektligjin për nisjen e procesit drejt rrugës në BE
Kurteshi: Nis numërimi votave në të gjitha qendrat komunale të numërimit
Qeveria hedh poshtë akuzat e drejtuara ndaj saj për problemet teknike të KQZ-së
Trump nënshkruan urdhër ekzekutiv për vazhdimin e zvogëlimit të qeverisë federale
Punimet në Kampin Nacional të FFK-së në Hajvali në fazën finale
“Nuk më intereson Kievi”, Zelensky: Jam gati të jap territore për Rusinë
Të shtunën zhvillohet turneu i boksit “Pavarësia”
-
Lajmet3 months agoRektori Hajrizi: Çdo sukses i joni është një sukses për Kosovën!
-
Magazinë2 months agoKy mendohet se është djali 20 vjeçar i Parashqevi Simaku, Luke Nohfe
-
Bota2 weeks agoMarrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota3 weeks agoFluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë