Lajmet

Çfarë po ndodh me Turqinë: Strategjia e re e Erdogan

‘Zhvlerësim’ i lirës turke mund të jetë duke u bërë qëllimisht.

Published

4 years ago

on

Sa keq është gjendja në Turqi? Varet kë pyet.

Që prej shtatorit, me udhëzimet e presidentit Rexhep Tajip Erdogan, Banka Qendrore Turke uli normat e interesit për të marrë kredi, edhe pse inflacioni ishte duke u rritur dhe sot gjendet në shifrën marramendëse prej 36%.

Që atherë, lira turke është zhvlerësuar duke humbur plot 44% të vlerës së saj, gjë që ka bërë që çmimet në vend të rriten dhe fuqia blerëse të bie në mënyrë drastike.

Normat e ulta të interesit kanë qenë pjesë e retorikës së presidentit Erdogan që prej vitit 2013, kur ai bënte fushatë për t’u bërë president i Turqisë, duke promovuar këtë model ekonomik kontrovers që ka vënë përballë njëri-tjetrit ekspertë të ekonomisë nga e gjithë bota.

Por si arriti lira turke deri këtu?

Gjithçka lidhet fillimisht me raportin mes inflacionit dhe normave të interesit – të cilat ndikojnë drejtpërsëdrejti mbi vlerën e një valute.

Ekonomistë të shumtë janë të mendimit se kur një shtet kalon periudha të inflacionit të lartë, ai duhet t’i ngrejë normat e interesit, jo t’i uli ato.

Kjo është edhe aryseja pse ata mendojnë se veprimi i bërë nga Erdogan, duke ulur normat e interesit në një kohë kur inflacioni është kaq i lartë, nuk kishte si të rezultonte në diçka tjetër veçse rritjes së mëtejshme të inflacionit dhe detyrimisht zhvlerësimit të valutës vendase – lirës turke.

Por pse i uli Erdogan normat e interesit? Në fund të fundit, presidenti i një vendi kaq të fuqishëm nuk kishte si të bëntë një veprim kaq naiv dhe të pamenduar.

Le ta nisim këtu.

Publikisht, Erdogan ka parapëlqyer të përdorë shpesh argumetin fetar për të mbrojtur këtë strategji të re ekonomike, e cila në pamje të parë mund të duket absurde dhe kontradiktore.

Ai është shprehur se është kundër normave të interesit për arsyeje se feja islame nuk e lejon kredinë apo kamatën, edhe pse ulja e normave të interesit duket se ka një efekt krejt të kundërt, duke qenë se ajo i shtynë debitorët të marrin edhe më tepër para borxh, pasi interesi që do t’i duhet të paguajnë është më i ulët.

Sidoqoftë, feja nuk është katalizatori real i kësaj përpjekjeje të re të Erdogan dhe bashkëpunëtorëve të tij më të afërt. Qëllimi real në fakt është transformimi i ekonomisë vendase. Por me ç’kosto?

Një moment. Po flasim për rritje të ekonomisë vendase në një kohë kur lira turke po zhvlerësohet dita ditës? Pikërisht, por edhe kjo e ka një vijë logjike.

Në fakt, ky ‘zhvlerësim’ i lirës turke mund të jetë duke u bërë qëllimisht.

Ç’do të thotë kjo?

Ky lloj fenomeni në botën e makro-ekonomisë njihet si ‘zhvlerësimi artificial i valutës vendase’, dhe ç’qëllim mund të ketë e gjithë kjo?

Pikërisht rritjen e ekonomisë. Në momentin që vlera e valutës së një shteti bie, kjo e bën këtë shtet më tërheqës në tregun global, pasi shtetet e tjera mund të blejnë produktet, shërbimet, fuqinë punëtore madje edhe të investojnë për shumë më pak para. Diçka e ngjashme është bërë nga shumë shtete në të shkuarën, përfshi këtu edhe Kinën.

Por situata në Turqi është paksa më e ndryshme.

Në fakt, situata në të gjithë botën në këtë kohë është shumë më e ndryshme, gjë që ka bërë shumë vetë ta quajnë këtë lëvizje të Erdogan, asgjë më pak apo më shumë se sa një ‘lojë bixhozi’.

Sipas profesorit të ekonomisë në Universitetin e Ankarasë, Refet Gurkaynak, kjo që po bën Erdogan është një bast që vë në rrezik fatin e popullit turk, pasi ndërkohë që investitorët e huaj mund të përfitojnë nga ulja e çmimeve për eksportet, vetë populli arrinë në një pikë, ku nuk mund të blejë dot produktet më minimale, çmimet e të cilave janë rritur në mënyrë të tejskajëshme si pasojë e inflacionit.

“Sigurisht, nga njëra anë ky model ekonomik e bën Turqinë më konkurruese dhe atraktive në tregun global dhe kjo mund të rrisë eksportet, por mos të harrojmë. Turqia është një vend i varur nga importet. Ndërkohë që eksportet rriten si pasojë e zhvlerësimit të lirës, importet dhe gjithçka tjetër bëhen më të shtrenjtë. Dhe Turqia është një vend që importon naftën, makineritë industriale etj, dhe në një kohë kur e gjithë bota po vuan nga inflacioni i lartë dhe kriza energjetike, një strategji e tillë nuk mund të funksionojë,” – u shpreh ai për median franceze France24.

Nga ana tjetër, analisti i televizionit turk TRT, Yusuf Erim, kishte një mendim më neutral duke thënë se kjo iniciativë nga Erdogan duhet parë si një ‘transformim ekonomik’ që sado ambicioz, pritet të ketë efekt në një plan më afatgjatë.

Sipas tij, ndërkohë që Turqia bëhet më konkurruese në tregun global dhe eksportet vazhdojnë të rriten, e njëjta gjë do të ndodhë edhe me prodhimin industrial në vend, investimet e huaja dhe rrjedhimisht edhe vendet e punës.

“I gjithë ky proces ka anët e tij pozitive dhe ato negative. Pavarësisht vështirësimit të jetës për vendasit, synimet janë afatgjata. Dhe në të njëjtën kohë, presidenti Erdogan po ndërmerr masa për t’iua bërë më të thjesht përshtatjen me rritjen e inflacionit qytetarëve turk. Duke qenë se Thesari i Shtetit Turk ka një llogari të bollshme në dollarë amerikanë, Erdogan po e përdor këtë buxhet duke rritur rrogat minimale me 50% dhe të gjithë rrogat e adminsitratës shtetërore janë rritur me 30%. Pra ai po mundohet t’ja lehtësojë barrën qytetarëve turk dhe po përgatitet për efektet afatgjata,” – tha ai.

Sidoqoftë, prof. Refet Gurkaynak, si shumë të tjerë mbetet skeptik duke thënë se një model i tillë ekonomik i bazuar në lehtësimin e kredisë dhe uljen e normave të interesit, do të ishte i suksesshëm nëse normat e inflacionit do të ishin të ulëta, jo në një kohë kur e gjithë bota po vuan nga normat më të larta të inflacionit që kemi parë në dekada të tëra.

Mbetet për t’u parë, nëse kjo që po bën Erdogan do të mbetet në kufijtë e imagjinares, nëse ajo do të jetë një bast që vë në rrezik vendin e tij, apo do të arrijë të jetë një plan gjenial që do ta rrisë vërtetë ekonominë turke.

Erdogan thotë se problemet e lirës janë një rezultat i sabotazhit që duan t’i bëjnë të huajt ekonomisë së Turqisë, si dhe mbështetësve të tyre brenda shtetit turk.

Gjatë një fjalimi të 22 nëntorit, ai u shpreh se do të përgjigjej me një ‘luftë ekonomike për të fituar pavarësinë’ të cilën ai dha fjalën se do ta fitonte Turqia. /Euronews.al

Related Topics:
Continue Reading

Aktualitet

ShBA-ja i dhuron Kosovës 50 automjete të blinduara për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse

Published

6 hours ago

on

August 16, 2025

By

Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë ka njoftuar se ShBA-ja ka transferuar 50 Automjete të Blinduar të Sigurisë (ASV) për Qeverinë e Kosovës, në kuadër të Programit të Artikujve të Tepërt të Mbrojtjes (Excess Defense Articles Program).

Këto automjete moderne do të përdoren nga Forca e Sigurisë së Kosovës (FSK), ndërsa, sipas njoftimit zyrtar, Kosova do të shfrytëzojë burimet e saj mbrojtëse për t’i sjellë ato në kapacitet të plotë operacional. Ky hap përbën një zhvillim të rëndësishëm në forcimin e aftësive mbrojtëse të FSK-së dhe në rritjen e gatishmërisë për përballjen me sfida të sigurisë.

Ky donacion i ShBA-së shihet si një tjetër dëshmi e partneritetit të ngushtë mes dy vendeve dhe e përkushtimit të përbashkët për të garantuar sigurinë kombëtare të Kosovës dhe forcimin e stabilitetit rajonal.

“Ky është një hap tjetër në përkushtimin tonë të përbashkët për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të FSK-së dhe për forcimin e sigurisë së të dy vendeve tona”, thuhet në njoftimin e Ambasadës Amerikane.

Continue Reading

Aktualitet

UBT përgatit liderët e ardhshëm të fushës paramjekësore

Published

14 hours ago

on

August 16, 2025

By

UBT ka hapur regjistrimet për programin Master në Shkenca Paramjekësore, i cili synon të përgatisë profesionistë të domosdoshëm për sektorin shëndetësor, të aftë për të kontribuar në diagnostikim, trajtim dhe parandalim të sëmundjeve, duke vepruar në vijën e parë të kujdesit për jetën.

Ky program është ndërtuar mbi një kurrikulë multidisiplinare, të harmonizuar me modelet më të mira evropiane dhe amerikane, që ndërthur mësimin teorik me përgatitjen praktike. Studentët përfitojnë trajnim të avancuar në fushat e kujdesit emergjent, laboratorëve mjekësorë dhe diagnostikës klinike, duke përdorur pajisje bashkëkohore mjekësore dhe laboratorike.

Përgatitje gjithëpërfshirëse dhe praktike

Gjatë studimeve, studentët do të aftësohen në pesë kategori kyçe të fushës së paramedikëve:

  • Parandalimi i vdekjes së njerëzve
  • Rritja e cilësisë së jetës
  • Ndihma në rikuperimin nga sëmundjet apo dëmtimet
  • Menaxhimi i pranimeve dhe ri-pranimeve urgjente
  • Kujdesi për rastet kronike të ndjeshme (astma, diabeti, epilepsia etj.)

Programi përfshin gjithashtu përdorimin e tele-shëndetit dhe kujdesit tele-komunikues, duke u mundësuar studentëve të ofrojnë kujdes efikas dhe inovativ, sidomos për zonat e largëta apo për pacientët me nevoja të veçanta.

Misioni dhe vizioni

Misioni i Masterit në Shkenca Paramjekësore është të kontribuojë në arsimin e lartë përmes:

  • Kurrikulave bashkëkohore, të bazuara në praktikat më të mira ndërkombëtare
  • Hulumtimit shkencor në bashkëpunim me partnerë vendas e ndërkombëtarë

Programi synon të ofrojë një mjedis mësimor mbështetës, ku studentët zhvillojnë aftësitë klinike, kërkimore dhe menaxheriale që kërkohen në tregun e punës.

Përfshirje aktive në kërkim dhe shërbim

Studentët dhe stafi i programit marrin pjesë në:

  • Projekte kërkimore kombëtare dhe ndërkombëtare
  • Simpoziume dhe forume shkencore
  • Konsulencë dhe asistencë teknike për institucione shëndetësore publike e private
  • Hartimin e politikave shëndetësore në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë

Aftësitë e të diplomuarve

Pas përfundimit të programit, të diplomuarit do të jenë të aftë:

  • Të ofrojnë kujdes shëndetësor holistik në komunitetet urbane, rurale dhe industriale
  • Të marrin vendime komplekse në situata emergjente dhe të udhëheqin ekipe paramjekësore
  • Të zbatojnë standarde të larta ligjore, etike dhe profesionale në praktikë
  • Të përdorin metoda kërkimore për të përmirësuar rezultatet shëndetësore
  • Të integrojnë njohuritë ndërdisiplinore në menaxhimin e shërbimeve shëndetësore

Masteri në Shkenca Paramjekësore në UBT është më shumë sesa një diplomë – është një përgatitje për jetë, duke formuar profesionistë që jo vetëm reagojnë ndaj emergjencave, por punojnë për t’i parandaluar ato, duke i dhënë shoqërisë ekspertë të gatshëm për të mbrojtur dhe përmirësuar jetën.

APLIKO TANI ONLINE!

Continue Reading

Aktualitet

A janë sëmundjet e zemrës trashëgimore dhe si ndikon diabeti? Flet kardiologu Edis Demiri

Published

15 hours ago

on

August 16, 2025

By

Historia familjare dhe diabeti janë faktorët më të fortë rreziku për sëmundjet kardiovaskulare. Kështu thekson kardiologu invaziv nga United Hospital, Edis Demiri në episodin e podcastit “Shëndeti në rend të parë” në Telegrafi, ku flet si për shkaqet kryesore ashtu edhe për një rast të pazakontë klinik që i shpëtoi jetën një pacienti.

“Faktori më i rëndësishëm është historia familjare për sëmundjet e zemrës”, thotë Demiri, duke shtuar se nëse prindërit ose vëllezërit/motrat kanë pësuar infarkt apo ndërhyrje kardiake në moshë të re, “edhe ai person është i rrezikuar”.

Sipas tij, “diabeti është pothuajse po aq i rëndësishëm sa historia familjare”, ndërsa më pas vijnë faktorë të tjerë si duhani, hipertensioni dhe yndyrnat e larta në gjak.

Mesazhi i mjekut është i qartë: kontrolloni rregullisht shëndetin e zemrës, veçanërisht nëse keni histori familjare apo diabet; ndaloni duhanin, mbani tensionin dhe lipidet nën kontroll dhe kërkoni ndihmë mjekësore urgjentisht në shenja si dhimbje gjoksi, djersitje të ftohta, marramendje ose vështirësi në frymëmarrje.

Për bisedën e plotë me këshilla praktike dhe sqarime të mëtejshme, ndiqni episodin e ri të podcastit “Shëndeti në rend të parë” në Telegrafi.

Continue Reading

Lajmet

Sa ka ndryshuar pas 25 vitesh lokacioni ku u xhirua seriali ikonik “Teletubbies”?

Published

1 day ago

on

August 15, 2025

By

Seti i njohur i serialit “Teletubbies” duket i panjohur 24 vjet pas përfundimit të shfaqjes, pasi pronari i tokës ka bërë ndryshim të madh.

Seriali popullor për fëmijë u transmetua fillimisht në BBC Two nga viti 1997 deri në 2001. Gjatë kësaj periudhe, xhirimet për serinë u realizuan në Wimpstone, Warwickshire.

Më shumë se dy dekada më vonë, vendi duket shumë ndryshe që nga hera e fundit kur u xhirua “Teletubbies” atje, shkruan The Sun.

Një video e shpërndarë në Instagram tregoi se deri në vitin 2007 – gjashtë vjet pas përfundimit të shfaqjes – pronari i tokës kishte krijuar një pellg gjigant për të parandaluar hyrjen e të huajve.

Deri më 2025, toka mbetet e zbrazët, edhe pse pronarët menaxhojnë një fermë dhe dyqan me produkte ujore pranë saj. Një fans shkroi: “Trishtim. Ishte shumë e rëndësishme në atë kohë. Mund të kishte qenë një destinacion turistik. Shumë fëmijë, tani të rritur, janë rritur me të”.

Një tjetër komentoi: “Fakti që gjithçka u xhirua në atë copë të vogël toke është e pabesueshme”.

Një i tretë shtoi: “Njerëzit nuk e kuptojnë që ata janë fermerë dhe nuk u intereson paratë që mund të fitonin duke shitur bileta për vizitorët nostalgjikë – ata thjesht duan paqe”.

Një i katërt: “Imagjino dikë që e donte “Teletubbies” të kishte blerë atë tokë, të shkarkonte pellgun dhe të ringjallte të gjithë setin, duke e kthyer në muze?”.

Vitin e kaluar, një nga yjet e shfaqjes u shfaq në emisionin “This Morning” me fëmijën e saj.

Jess Smith, tani 30, është e njohur për rolin si bebi në diell në shfaqjen për fëmijë. Ajo me kolegët Nikki Smedley (Laa-Laa) e John Simmit (Dispy), rikujtuan kohën e tyre në “Teletubbies”. Jess u shoqërua nga vajza, Poppy, që atëherë ishte pesë muajshe, u pyet nëse i tregon miqve për famën e saj gjatë fëmijërisë.

Jess tha: “Nuk ua them unë, por të gjithë që janë me mua e dinë, kështu që të tjerët ua tregojnë gjithkujt. Partneri im Ricky ua thotë të gjithëve, po ashtu familja e tij, edhe familja ime. Të gjithë ua tregojnë të gjithëve, kështu që nuk ka rëndësi ku shkoj, të gjithë e dinë”.

Continue Reading

Të kërkuara