

Kuriozitete
Frika nga e premtja e datës 13-të, ja se çfarë duhet të dini
Numri 13 është konsideruar një numër i pafat për shumë vite.
Published
3 years agoon
By
UBT newsData 13 e premte, me shekuj,është konsideruar një prej ditëve më të pafata të vitit. Për shumë njerëz, ky është makthi më i madh që mund të ndodhë në kalendarin e një viti.
Psikologët e njohin këtë fenomen dhe e kanë përkufizuar me një fjalë të vetme këtë ndjesi – paraskavedekatriaphobia (greq. fobia nga e premtja e datës 13), ose ndryshe frika nga e premtja e datës 13.
Një mundësi për të shmangur ҫdo të papritur është të rrish në shtrat gjatë gjithë ditës së premte, sipas psikologëve, ose të bësh atë që bëjnë edhe shumë njerëz të tjerë – e injorojnë besëtytni dhe bëjnë të njëjtat gjëra si zakonisht. Njerëzit shmangin martesën në këtë datë, udhëtimet janë më pakta, madje dhe ditët e punës.
Por çfarë ka kaq të pafat numri 13 dhe si ka filluar kjo besëtytni numerike?
Miti i hershëm përreth origjinës së frikës është përfshirë në një nga dokumentet më të vjetra ligjore në botë, Kodi i Hamurabit, në të cilin thuhet se mungon ligji i 13 nga lista e rregullave ligjore. Por në fakt, lënia jashtë e këtij ligji nuk ishte gjë tjetër veç se një gabim klerik i bërë nga një prej përkthyesve më të hershëm të dokumentit i cili nuk përfshiu një linjë të tekstit.
Disa kultura, duke përfshirë egjiptianët e lashtë, e konsiderojnë si numër me fat, ndërsa disa kultura të tjera shmangin numra të tjera si për shembull në Azi, numri 4 shmanget.
E “premtja e mallkuar” i kushton rëndë ekonomisë botërore, veçanërisht linjave ajrore që në këto ditë përballen me fluturime pothuajse të boshatisura. Sipas vlerësimeve, më shumë se 60 milionë persona në të gjithë botën ndikohen shumë nga kjo ditë dhe preferojnë të qëndrojnë në shtëpi.
Një lojë numrash?
Origjina ditës së premte, data 13 dhe konsiderimi i saj si një ditë e pafat, në fakt është një mister i lashtë.
Numri 13 është konsideruar një numër i pafat për shumë vite, edhe para lindjes së Krishtit. Ndryshe nga numri 12, i cili është i njohur historikisht si numri i plotësisë (12 muajt e vitit, 12 zotat e Olimpit, 12 orët e kohës, 12 fiset e Izraelit, 12 apostujt e Jezusit, 12 pasardhës të Muhamedit…), fqinja e tij, 13-a, është parë gjithmonë si përjashtim.
Por 13-a ka edhe një referencë biblike të pafat. Juda, apostulli i cili tradhtoi Jezu Krishtin, supozohet të ishte mysafiri i 13-të në darkën e tij. Krishti u kryqëzua në ditën e premte. Në shekullin e 14-të, Geoffrey Chaucer e referoi të premten si një ditë të pafat: “Një e premte me fat të keq”.
Një tjetër fakt që e theksoi besëtytninë e së premtes ishte edhe publikimi i romanit të Thomas W. Lawson, në 1907-ën, ditë e premte. Në roman i jepet rëndësi besëtytnisë, por edhe panikut që krijohet në Wall Street për të premten e datës 13.
Në numerologji, gjithashtu, 13-a është konsideruar si një numër i parregullt dhe është numri që përdorin shtrigat për mbledhjet e tyre.
Sipas “Huffington Post”, ish-presidenti i SHBA-ve, Franklin D. Roosevelt ka qenë një prej atyre që besonin më shumë tek tersi i të premtes së mallkuar. Ai refuzonte çdo pritje ku ishin 13 të ftuar dhe gjithashtu nuk udhëtonte kurrë në datën 13.
Kuriozitete
Makao, nga qendra e lojërave të fatit tek turizmi shëndetësor luksoz
Published
15 hours agoon
October 8, 2025By
UBT News
Makao, që gati 20 vjet më parë i’a kaloi Las Vegasit si qendra më e madhe e lojërave të fatit në botë, tani po synon të bëhet një destinacion kryesor i turizmit shëndetësor.
Rajoni special administrativ i Kinës hapi këtë javë spitalin e parë brenda një resorti që ofron shërbime mjekësore luksoze, përfshirë kontrolle shëndetësore, skanime të avancuara dhe ndërhyrje estetike, raporton BBC.
Ky institucion ndodhet në Studio City të Makaos, një resort kazinoje dhe argëtimi me tematikë holivudiane, në pronësi të kompanisë Melco Resorts and Entertainment me bazë në Hong Kong.
Sipas drejtorit ekzekutiv të kompanisë, Lawrence Ho, projekti ka për qëllim të promovojë turizmin mjekësor, të krijojë vende pune e bashkojë kujdesin shëndetësor me argëtimin nën një çati të vetme. Melco Resorts e përshkruan këtë koncept si “revolucionar”, duke synuar të tërheqë vizitorë rajonalë e ndërkombëtarë, që qëndrojnë më gjatë dhe të shpenzojnë më shumë brenda resortit dhe qytetit.
Makao, që çdo vit tërheq rreth 40 milionë vizitorë, paraqet një “mundësi të pakrahasueshme” për t’u bërë një destinacion kryesor i turizmit mjekësor, sipas kryetarit nderi të iRad, Dennis Tam.
Ho tha se projekti është në përputhje me strategjinë e Makaos për të diversifikuar ekonominë, e cila ka mbështetur pjesën më të madhe të të ardhurave në industrinë e lojërave të fatit. Bumi në Makao nisi në fillim të viteve 2000, kur autoritetet hapën tregun për operatorë të huaj.
Që atëherë, Makao ka kaluar Las Vegasin për nga të ardhurat nga lojërat e fatit, por pati vështirësi në zgjerimin e ekonomisë përtej argëtimit. Sot, shumica e të ardhurave të qeverisë së Makaos vijojnë të vijnë nga taksat mbi lojërat e fatit.
Pandemia e COVID-19 goditi ekonominë e fokusuar te kumari, duke sjellë mbyllje të kazinove e rënie drastike të të ardhurave. Megjithatë, autoritetet po punojnë për të diversifikuar ekonominë, duke nxitur sektorë si kujdesi shëndetësor, teknologjia dhe organizimi i eventeve.
Industria globale e turizmit mjekësor vlerësohet në dhjetëra miliarda dollarë dhe pritet të rritet ndjeshëm gjatë dekadës së ardhshme.
Azia ka dalë si qendër kryesore për këtë lloj turizmi: pacientët e pasur udhëtojnë drejt Koresë së Jugut për ndërhyrje estetike, ose tek spitalet private të Singaporit për trajtime të avancuara.
Spitalet e Indisë ofrojnë trajtime më të përballueshme krahasuar me vendet perëndimore, ndërsa Turqia është bërë e njohur për procedura mjekësore me kosto të ulët, duke përfshirë transplantet dhe stomatologjinë. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Zbulim i ri: Kikirikët që në foshnjëri mund të parandalojnë alergjitë
Published
1 day agoon
October 7, 2025By
UBT News
Një studim i botuar në revistën Pediatrics ka treguar se mjekët pediatër mund të luajnë një rol kyç në uljen e rrezikut që fëmijët e vegjël të zhvillojnë alergji ndaj kikirikëve, nëse ndjekin udhëzimet më të fundit për parandalimin e alergjive dhe përdorin mjete praktike si video-trajnime, materiale informuese për prindërit dhe kujtesa elektronike në sistemet shëndetësore.
Rezultatet e studimit tregojnë se trajnimi i pediatërve, udhëzimet elektronike dhe materialet edukative për prindërit përmirësuan ndjeshëm aftësinë e mjekëve për të këshilluar familjet mbi futjen e hershme të kikirikëve në ushqimin e foshnjës.
Sipas të dhënave, futja e ushqimeve që përmbajnë kikirik në muajt e parë të jetës mund të ulë deri në 80% rrezikun për zhvillimin e alergjisë, duke iu referuar një prove klinike të zhvilluar në Britani në vitin 2015.
Doktoresha Tara Narula, korrespondente mjekësore e ABC News, shpjegoi në emisionin Good Morning America se studimi shqyrtoi mënyrën se si ndërhyrjet në praktikat pediatrike përmes video-trajnimeve, edukimit të prindërve, regjistrave elektronikë mjekësorë dhe kontrollit të ekzemës mund të përmirësonin këshillimin që u jepet familjeve.
Sipas të dhënave të revistës Pediatrics (2018), 8% e fëmijëve në SHBA vuajnë nga alergjitë ushqimore, 2% kanë alergji ndaj kikirikëve një rritje e ndjeshme krahasuar me fundin e viteve ’90, kur përqindja ishte 0.4%, sipas Journal of Allergy and Clinical Immunology (2015).
Narula shtoi se dikur besohej që kikirikët duhej shmangur në foshnjëri nëse dyshohej për alergji, por studimi i 2015-ës ndryshoi këtë qasje, duke treguar se futja e hershme e ushqimeve që përmbajnë kikirikë, midis moshës 4 e 6 muajsh, mund të ulte ndjeshëm rrezikun për alergji.
Udhëzimet e reja janë në fuqi nga 2017, vetëm 20–30% e pediatërve në SHBA i promovojnë praktikat e ekspozimit të hershëm, sipas Narulës. Studimi i fundit u zhvillua në 30 klinika pediatrike në Illinois, me pjesëmarrjen e 18 mijë fëmijëve, për të testuar nëse trajnimi shtesë i ndihmonte mjekët të ndiqnin më mirë udhëzimet.
Rezultatet treguan se 84% e fëmijëve në grupin me ndërhyrje morën këshillim të duhur, krahasuar me 35% në grupin pa ndërhyrje — një dëshmi se trajnimi përmirëson ndjeshëm praktikën e pediatërve.
Udhëzimet aktuale ndajnë fëmijët në tre kategori:
Rrezik i ulët: pa ekzemë ose alergji ndaj vezëve – kikirikët mund të futen në dietë në çdo kohë;
Rrezik mesatar: me ekzemë të lehtë – futja rekomandohet rreth moshës 6 muajsh;
Rrezik i lartë: me ekzemë të rëndë a alergji ndaj vezëve kërkohet testim për antitrupa IG e konsultim me alergolog para futjes së kikirikëve.
Autorja kryesore e studimit, doktoresha Ruchi Gupta nga Universiteti Northwestern, theksoi rëndësinë e mbështetjes për pediatrët:
“Vizitat në muajt e 4-të dhe të 6-të janë të ngarkuara, ndaj kjo lloj ndihme është thelbësore që familjet të marrin udhëzime të qarta. Shpresa jonë është që këto biseda t’u japin prindërve besim për të prezantuar produktet me kikirik herët. Synimi ynë është të ndalim rritjen e alergjive ushqimore në SHBA përmes parandalimit,” – ka deklaruar Gupta. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Superhëna më e madhe e vitit 2025! Sonte qielli dhuron një spektakël të jashtëzakonshëm
Published
1 day agoon
October 7, 2025By
UBT News
Të gjithë ata që këtë mbrëmje do të ngrejnë sytë nga qielli do të kenë fatin të shijojnë një pamje mahnitëse.
Sonte ndodh superhëna e parë e vitit, e cila është më e madhe dhe më e ndritshmja për vitin 2025. Ky fenomen ndodh sepse Hëna gjendet në pikën më të afërt të orbitës së saj me Tokën.
Çfarë është një superhënë?
Orbita rreth Tokës nuk është rrethore, por eliptike, që do të thotë se distanca mes tyre ndryshon gjatë vitit. Kur Hëna e plotë përkon me pikun më të afërt të orbitës, të quajtur perigje, ose është deri në 90% afër kësaj pike, kemi atë që quhet superhënë.
Termi u përdor për herë të parë më 1979 nga astrologu Richard Nolle, për të përshkruar hënat që duken më të mëdha dhe më të ndritshme me sy të lirë, për shkak të afërsisë së tyre me Tokën.
Në këtë rast, Hëna mund të duket deri 14% më e madhe dhe 30% më e ndritshme se zakonisht, një efekt që vihet re veçanërisht gjatë lindjes dhe perëndimit të saj. Astronomët nuk bien plotësisht dakord mbi përkufizimin e saktë të superhënës.
Disa e konsiderojnë superhënë çdo hënë të plotë që ndodhet brenda një distance 360,000 kilometrash nga qendra e Tokës.
Sipas këtij përkufizimi, p.sh Hëna e Korrjes në tetor nuk do të konsiderohej si superhënë. Megjithatë, superhëna e sotme është një mundësi e shkëlqyer për të ngritur sytë nga qielli dhe për të shijuar një nga mrekullitë më të bukura natyrore të vitit.
Një spektakël që nuk duhet humbur. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Shkencëtarët që zbuluan sekretet e tolerancës imunitare fitojnë Nobelin 2025
Published
2 days agoon
October 7, 2025By
UBT News
Çmimi Nobel për Fiziologji ose Mjekësi në vitin 2025 iu akordua shkencëtarëve Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell dhe Shimon Sakaguchi për zbulimet e tyre revolucionare mbi “tolerancën imunitare periferike”.
Komiteti i Nobelit bëri me dije se çmimi iu dha për punën e tyre që ndihmon të kuptohet se si sistemi imunitar mbron trupin nga dëmtimi vetjak, duke parandaluar sulmet ndaj indeve të shëndetshme të organizmit.
Zbulimet e këtyre tre studiuesve kanë hedhur dritë mbi mekanizmat themelorë që qëndrojnë pas sëmundjeve autoimune dhe kanë hapur rrugën për zhvillimin e terapive të reja në trajtimin e tyre.
Ky njoftim shënon fillimin e javës së Çmimeve Nobel 2025, ndërsa ditët e ardhshme do të shpallen fituesit për kategoritë e tjera: Fizikë, Kimi, Letërsi, Paqe dhe Ekonomi. /A.Z/UBT News/

Pse zemra nuk preket nga kanceri?

Shkrimtarët nga Kosova nderohen në Takimin Ndërkombëtar “Seneka” në Bari

“Wayward” mbërrin në Netflix, seriali misterioz që po ndan kritikët dhe shikuesit

Tharja e syrit, shkaqet, simptomat dhe kurat natyrale

Kushtetuesja publikon aktgjykimin e plotë

Në pritje të aktgjykimit të plotë, Ambasada gjermane bën thirrje për zbatimin e vendimeve Kushtetueses

Gërvalla merr pjesë në Takimin e Ministrave të Jashtëm në kuadër të Procesit të Berlinit

DB12 S i ri nga Aston Martin, performancë maksimale dhe dizajn unik

Tetë vjet më parë i’a dhuroi veshkën, Selena Gomez nuk e ftoi shoqen në dasmë
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni3 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Vendi1 month ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën