Lajmet

​Çfarë është dispnea dhe si trajtohet?

Published

on

Dispnea është termi mjekësor për marrjen e frymëmarrjes, ndonjëherë përshkruar si “uria në ajër”. Gulçimi mund të shkojë nga i butë dhe i përkohshëm në serioz dhe afatgjatë. Ndonjëherë është e vështirë për të diagnostikuar dhe trajtuar dispnea, pasi mund të ketë shkaqe të ndryshme.

Sipas Qendrës së Klinikës Cleveland për Edukim të Vazhdueshëm, një në çdo katër persona që vizitojnë mjekun kanë dispnea.

Shenjat se një person po përjeton dispne përfshijnë:

-gulçim pas sforcimit ose për shkak të një gjendje mjekësore

-ndjenja e mbytjes si rezultat i vështirësive në frymëmarrje

-frymëmarrje e rënduar

-ngushtësi në gjoks

-frymëmarrje e shpejtë, e cekët

-rrahjet e zemrës

-gulçimë

-kollitje

Nëse dispnea ndodh papritmas ose nëse simptomat janë të forta, mund të jetë një shenjë e një gjendje të rëndë mjekësore.

Shkaqet

Një episod i dispnesë nuk është gjithmonë i lidhur drejtpërdrejt me shëndetin e një individi. Një person mund të ndiejë frymë pas ushtrimeve intensive, kur udhëton në një lartësi të lartë ose kur kalon ndryshime të mëdha të temperaturës.

Sidoqoftë, dispnea zakonisht lidhet me problemet shëndetësore. Ndonjëherë, është thjesht një rast se nuk jeni në formë, dhe ushtrimet fizike mund të përmirësojnë simptomat. Por dispnea mund të jetë shenjë e një çështje serioze shëndetësore.

Sipas Dr. Steven Wahls, shkaqet më të zakonshme të dispnesë janë astma, dështimi i zemrës, sëmundja pulmonare obstruktive kronike (COPD), sëmundja intersticiale e mushkërive, pneumonia dhe problemet psikogjene që zakonisht lidhen me ankthin.

Nëse gulçimi fillon papritmas, quhet rast akut i dispnesë. Dispnea akute mund të jetë për shkak të:

-astmës

-ankthit

-pneumonisë

-thithja e diçka që bllokon rrugët e frymëmarrjes

-reaksione alergjike

-anemisë

-humbjes serioze e gjakut, duke rezultuar në anemi

-ekspozimi ndaj niveleve të rrezikshme të monoksidit të karbonit

-infarktit

-hipotensionit

– mpiksjes së gjaku në një arterie në mushkëri

– mushkërive të dëmtuara

– hernisë hiatale

Nëse një person përjeton gulçim për më shumë se një muaj, gjendja quhet dispne kronike. Ajo mund të jetë për shkak të mbipeshës, COPD, astmës, problemeve me zemër, fibrozës pulmonare intersticiale, një sëmundje që shkakton mbresë të indeve të mushkërive.

Disa kushte shtesë të mushkërive gjithashtu mund të shkaktojnë gulçim.

Shembuj janë: dëmtimi traumatik i mushkërive, kancer në mushkëri, tuberkulozi, pleurit – një inflamacion në indet që rrethojnë mushkëritë,

edemë pulmonare – kur shumë lëng mblidhet në mushkëri, hipertensioni pulmonar – kur rritet presioni i gjakut në arteriet në mushkëri, sarkoidoza – kur grupe të qelizave inflamatore rriten në mushkëri.

Gulçimi ka qenë gjithashtu i lidhur me problemet e mëposhtme të zemrës:

-kardiomiopatia, një sërë sëmundjesh që prekin muskulin e zemrës

-probleme të ritmit të zemrës

-infarkt

-perikarditi, kur indi që rrethon zemrën bëhet i përflakur

Ndotësit e mjedisit si kimikatet, tymrat, pluhuri dhe tymi mund ta bëjnë më të vështirë marrjen e frymëmarrjes për njerëzit me dispnea. Njerëzit me astmë mund të zbulojnë se ekspozimi ndaj alergjenëve të tillë si poleni ose myku mund të shkaktojë episode të dispnesë. Disa ndotës, siç është pirja e duhanit, janë të vetë-administruar dhe të parandalueshëm.

COPD i referohet sëmundjeve të ndryshme obstruktive të mushkërive. Këto përfshijnë emfizemë dhe bronkit kronik. Të gjitha këto kushte e bëjnë frymëmarrjen shumë më të vështirë. Jo të gjithë me dispne kanë COPD, por 90 për qind e njerëzve me COPD ishin duhanpirës në një moment, sipas Fondacionit COPD.

Komplikimet

Dispnea mund të shoqërohet me hipoksi ose hipoksemi, e cila është një nivele të ulëta të oksigjenit në gjak. Kjo mund të çojë në një nivel të zvogëluar të vetëdijes dhe simptoma të tjera të rënda.

Nëse dispnea është e rëndë dhe vazhdon për ca kohë, ekziston rreziku i dëmtimit të përkohshëm ose të përhershëm të njohjes së burimit të besuar. Mund të jetë gjithashtu një shenjë e fillimit ose përkeqësimit të problemeve të tjera mjekësore.

Kur duhet të vizitoni një mjek?

Ndonjëherë, gulçimi mund të jetë një shenjë e një gjendje të rrezikshme për jetën. Trajtimi urgjent mjekësor është i nevojshëm nëse një individ ka ndonjë nga këto simptoma:

-fillimi i papritur i dispnesë së rëndë

-humbja e aftësisë për të funksionuar për shkak të gulçimit

-dhimbje gjoksi

-të vjella

Jo të gjitha rastet e dispnesë kërkojnë trajtim të menjëhershëm mjekësor, por gulçimi mund të tregojë probleme serioze mjekësore.

Këshilla mjekësore është e nevojshme nëse një individ përjeton:

-një ndryshim në aftësinë e tyre për të marrë frymë

-rritja e kufijve në aktivitetet e tyre për shkak të problemeve të frymëmarrjes

-vështirësi në frymëmarrje kur shtriheni

-ënjtje në këmbë dhe kyçe

-ethe, të dridhura, kollë, gulçimë

Diagnostikimi

Një mjek zakonisht do të jetë në gjendje të diagnostikojë dispnea bazuar në një ekzaminim të plotë fizik të personit, së bashku me një përshkrim të plotë të përvojave të tyre.

Një person do të duhet të shpjegojë se si dhe kur filluan sulmet e tyre të dispnesë, sa zgjasin, sa shpesh ndodhin dhe sa të rënda janë. Mjekët mund të përdorin rrezet X të gjoksit dhe imazhe të tomografisë kompjuterike (CT) për të bërë një diagnozë më specifike të dispnesë dhe për të vlerësuar shëndetin e zemrës, mushkërive dhe sistemeve të lidhura me personin.

Një elektrokardiogramë (EKG) mund të ndihmojë për të treguar ndonjë shenjë të një sulmi në zemër ose problem tjetër elektrik në zemër. Testet e spirometrisë për të matur rrjedhën e ajrit dhe kapacitetin e mushkërive të pacientit. Kjo mund të ndihmojë për të përcaktuar llojin dhe shkallën e problemeve të frymëmarrjes së një individi. Testet shtesë mund të shikojnë nivelin e oksigjenit në gjakun e një pacienti dhe aftësinë e gjakut për të mbajtur oksigjen.

Trajtimi

Terapia me oksigjen mund të jetë e nevojshme në disa rrethana. Trajtimi do të varet nga shkaku i problemit. Një person i cili merr frymë për shkak të mbingarkesës ndoshta do të marrë frymën prapa sapo të ndalet dhe të relaksohet.

Në raste më të rënda, do të nevojitet oksigjen shtesë. Personat me astmë ose COPD mund të kenë një bronkodilatator të shpëtimit për ta përdorur kur është e nevojshme. Për personat me gjendje kronike, të tilla si COPD, një ofrues i kujdesit shëndetësor do të punojë me individin për t’i ndihmuar ata të marrin frymë më lehtë.

Kjo do të përfshijë zhvillimin e një plani trajtimi që ndihmon në parandalimin e episodeve akute dhe ngadalësimin e përparimit të sëmundjes së përgjithshme.

Nëse dispnea është e lidhur me astmën, ajo zakonisht përgjigjet mirë ndaj ilaçeve të tilla si bronkodilatatorë dhe steroid. Kur është për shkak të një infeksioni të tillë si pneumonia bakteriale, antibiotikët mund të sjellin lehtësim.

Medikamente të tjera, të tilla si opiatet, barnat anti-inflamatore jo-steroide (NSAID) dhe ilaçet kundër ankthit, gjithashtu mund të jenë efektive.

Problemet e frymëmarrjes që vijnë nga COPD mund të përmirësohen me teknika të veçanta të frymëmarrjes, të tilla si frymëmarrja me buzë të shtrënguara dhe ushtrime forcuese të muskujve të frymëmarrjes. Njerëzit mund të mësojnë se si t’i bëjnë këto në programet e rehabilitimit pulmonar.

Nëse testet tregojnë nivele të ulëta të oksigjenit në gjak, mund të furnizohet oksigjen shtesë. Sidoqoftë, jo të gjithë me gulçim do të kenë nivele të ulëta të oksigjenit në gjak.

Parandalimi

Lënia ose shmangia e pirjes së duhanit është e rëndësishme për parandalimin e problemeve të frymëmarrjes. Humbja e peshës mund të zvogëlojë stresin në zemër dhe mushkëri dhe ta bëjë më të lehtë ushtrimin.

Pacientët me dispne duhet të punojnë me ofruesit e tyre të kujdesit shëndetësor për të zhvilluar dhe ndjekur një plan gjithëpërfshirës të trajtimit.

Rajoni

Rektori Hajrizi: Studentët e UBT-së, të gatshëm për tregun global të punës

Published

on

UBT ka dëshmuar se është institucioni lider në arsim, shkencë dhe inovacion në Kosovë e rajon, duke nxjerrë kuadro profesionale që sot kontribuojnë në kompani e industri të nivelit botëror. Në një intervistë në FIVE të Dukagjinit, Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, thekson se përmes programeve moderne dhe industrive të krijuara brenda institucionit, studentët përgatiten jo vetëm për tregun e punës vendor, por edhe për atë global.

“Ne prodhojmë 400 arkitektë në vit, dhe nuk është se ka aq kompani vendore për t’i absorbuar. Ata punojnë për kompani globale. Po ashtu, ne përgatisim 1.000 programerë çdo vit, dhe kërkesa nuk është vetëm në Kosovë. Janë të mjaftueshme për tregun vendor, por ka kërkesa edhe në nivel botëror”, tha Rektori Hajrizi.

Ai nënvizoi se UBT ka arritur të harmonizojë kërkesat e tregut të punës me programet akademike, duke krijuar kushte që studentët të kenë qasje në teknologjitë më të reja, sikurse universitetet dhe industritë më të zhvilluara të botës.

“Studenti ynë ka mundësi të mësojë e të punojë me teknologjitë më të fundit, njësoj sikur studentët e universiteteve elitare në botë. Ne kemi krijuar edhe industri të brendshme, kompani ku studentët përjetojnë të gjithë ciklin organizativ të teknologjive dhe të kompanive moderne, në mënyrë që kur të dalin në treg të jenë të gatshëm menjëherë”, u shpreh Rektori.

Ai veçoi si shembull programet e arkitekturës dhe urbanizmit, ku studentët përgatiten me koncepte moderne të projektimit, por edhe fushën e “smart cities”, ku UBT është shembull ndërkombëtar për ndërtimin e qyteteve të mençura.

“Smart cities janë e ardhmja e qyteteve dhe e organizimit modern. Ne kemi treguar se edhe nga Kosova mund të ndërtohen modele të tilla të suksesshme. Nuk ka teknologji që e gjen në Amerikë, Gjermani apo Japoni, e që nuk mund ta hasësh edhe në UBT”, theksoi Hajrizi.

Duke folur për rolin e UBT-së në rajon, Rektori nënvizoi se institucioni ka qenë gjithmonë pararojë me programe unike dhe inovative, duke filluar që nga viti 2001 me menaxhimin inxhinierik, mekatronikën dhe më pas me teknologjitë e reja.

“Besoj se për Ballkanin gjithmonë kemi qenë një lloj lidershipi. Ne kemi qenë të parët që kemi hapur programe moderne, kemi krijuar qendra kërkimore dhe jemi pozicionuar ndërkombëtarisht, nga Londra, Vjena, deri në Finlandë. Ky është tregues se UBT është institucion proaktiv dhe inovativ në nivel global”, theksoi ai.

Në fund, Rektori Hajrizi potencoi se studentët e UBT-së nuk duhet të kenë kompleks inferioriteti, sepse tashmë kanë dëshmuar se janë të barabartë, madje shpesh më të mirë se bashkëmoshatarët e tyre në universitete ndërkombëtare.

“Shumë prej tyre sot punojnë në Zvicër, Gjermani, Amerikë, e më gjerë, duke kontribuar në zhvillime globale. Ky është konfirmim se UBT po udhëheq në Ballkan, duke prodhuar dije e kuadro të nivelit botëror”, përfundoi Rektori Hajrizi.

Continue Reading

Vendi

Në UBT Ferizaj u organizua sesioni informues për bursën prestigjioze Chevening Scholarship

Published

on

UBT Ferizaj ishte mikpritës i një sesioni të veçantë informues për bursën prestigjioze Chevening Scholarship, me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të Ambasadës Britanike në Kosovë, në bashkëpunim me Chevening Alumni Foundation in Kosovo.

Gjatë këtij aktiviteti, studentët e UBT-së në Ferizaj u njohën me procesin e aplikimit, kriteret e përzgjedhjes dhe afatet e rëndësishme, si dhe morën këshilla praktike për një aplikim të suksesshëm.

Ky aktivitet synoi të nxisë interesimin e studentëve për të aplikuar në bursën Chevening dhe të ofronte njohuri të thelluara mbi mundësitë që kjo bursë ofron pas përfundimit të studimeve, si zhvillimi i aftësive profesionale dhe krijimi i perspektivave të reja karrierike.

Continue Reading

Lajmet

Kosova e Turqia vazhdojnë bashkëpunimin në fushën e mbrojtjes

Published

on

By

Komandanti i Forcës së Sigurisë së Kosovës, gjenerallejtënant Bashkim Jashari, ka pritur sot në takim shefin e Mbrojtjes së Turqisë, gjeneral Selçuk Bayraktaroğlu, me të cilin ka biseduar për zgjerimin e bashkëpunimit në fushat e trajnimeve, edukimit dhe mbështetjes në ngritjen e kapaciteteve ushtarake të FSK-së.

Jashari me këtë rast falënderoi Bayraktaroğlu për mbështetjen e vazhdueshme që Turqia i ka dhënë FSK-së në ngritjen e kapaciteteve profesionale, raporton KosovaPress.

Ndërsa, shefi i Mbrojtjes së Turqisë ri-konfirmoi përkushtimin e vendit të tij për të vazhduar dhe thelluar bashkëpunimin me FSK-në, duke vlerësuar lart zhvillimin dhe profesionalizmin e ushtrisë së Kosovës.

Të dy gjeneralët u pajtuan për vazhdimin e zgjerimit të mëtutjeshëm të bashkëpunimit bilateral në fushën e mbrojtjes, thuhet në njoftimin e FSK-së./D.B/KP

Continue Reading

Lajmet

UBT dhe AMIK nisin projektin “Inkuadrimi i Vajzave në Ndërmarrësi” me trajnimin e parë

Published

on

Në ambientet e Parkut Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së u zhvillua hapja e projektit “Inkuadrimi i Vajzave në Ndërmarrësi”, një iniciativë e organizuar nga UBT në bashkëpunim me AMIK – Asociacioni i Institucioneve Mikrofinanciare të Kosovës.

Ky aktivitet ka për qëllim fuqizimin e vajzave dhe grave të reja përmes ofrimit të njohurive praktike, mentorimit dhe krijimit të mundësive të reja për angazhim në botën e ndërmarrësisë. Pjesëmarrëset do të pajisen me shkathtësi të rëndësishme për të ndërmarrë iniciativa profesionale dhe për të kontribuar në zhvillimin ekonomik dhe social të vendit, duke rritur mundësitë e tyre për punësim, krijim të bizneseve të vogla dhe inovacion.

Në hapje të aktivitetit, u theksua rëndësia e partneritetit mes institucioneve akademike dhe sektorit financiar për mbështetjen e gjeneratës së re të sipërmarrësve.

Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, vuri në pah se projektet e tilla janë të nevojshme për të krijuar një platformë të qëndrueshme për ndërmarrësi dhe zhvillim ekonomik në nivel vendi, dhe se bashkëpunimi me sektorin financiar dhe organizatat që mbështesin inovacionin është kyç për suksesin e vajzave të reja.

Zëvendësguvernatorja e Bankës Qendrore të Kosovës, Nesrin Shileku-Shala, i inkurajoi pjesëmarrëset duke theksuar rëndësinë e edukimit financiar, planifikimit dhe guximit për të ndërmarrë iniciativa të reja, duke u bërë modele suksesi për komunitetet e tyre.

Drejtori i Bordit të AMIK, Adrian Alo, theksoi se fuqizimi i vajzave përmes projekteve të ndërmarrësisë kontribuon në stabilitetin ekonomik dhe përfshirjen sociale, duke nxitur edhe zhvillimin e sektorit mikrofinanciar dhe inovacionin në vend.

Përfaqësuesi i AMIK, Prof. Shpresim Vranovci, nënvizoi rëndësinë e mentorimit dhe krijimit të rrjetit të kontakteve për pjesëmarrëset, si një element kyç për arritjen e suksesit profesional dhe zhvillimin e projekteve të reja sipërmarrëse.

Ndërsa, Drejtori i Departamentit për Edukim dhe Zhvillim Profesional në UBT, Prof. Dr. Besnik Skenderi, theksoi se institucioni mbetet i përkushtuar të ofrojë platforma praktike për zhvillimin e studentëve dhe të rinjve, duke i lidhur ata me sektorët strategjikë të ekonomisë dhe aktorë që kontribuojnë drejtpërdrejt në krijimin e mundësive të reja për punësim, ndërmarrësi dhe inovacion.

Ky projekt shënon një hap të rëndësishëm drejt përfshirjes së vajzave dhe grave në ekonominë inovative dhe ndërmarrëse të vendit, duke nxitur një kulturë të barazisë, sipërmarrësisë dhe zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik dhe social.

Continue Reading

Të kërkuara