Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët nderoi sot, në 199-vjetorin e lindjes, poetin dhe intelektualin e shquar arbëresh, Gavril Dara (i Riu), një nga personalitetet më të rëndësishme të kulturës dhe penës arbëreshe.

I lindur më 8 janar 1826 në Palac Adriani të Sicilisë, Dara ishte pjesë e një familjeje të njohur arbëreshe dhe mori mësimet e para në Seminarin Arbëresh të Palermos. Pas studimeve të hershme, ai mbrojti doktoraturën në drejtësi dhe u angazhua në fushën e kulturës dhe shkencës.

Përmes veprave të tij letrare dhe gazetarisë, Gavril Dara i Riu kontribuoi në zhvillimin e kulturës arbëreshe. Në vitin 1858, ai botoi fletoren letrare “Përtëritja e jetës” (Palingenesi), që pati ndikim të madh në mendimin dhe letërsinë arbëreshe. Po ashtu, ai drejtoi gazetën “La Riforma” në Romë gjatë periudhës 1871-1874, duke dhënë një ndikim të rëndësishëm në fushën e gazetarisë dhe kultivimin e ideve progresive.

Një nga veprat më të njohura të tij është poema “Ana Maria” e shkruar në vitin 1864, e cila përmban mbi 1300 vargje dhe ka mbetur një nga krijimet më të rëndësishme të letërsisë arbëreshe. Gavril Dara i Riu ishte gjithashtu i apasionuar pas folklorit, gjuhësisë dhe filozofisë. Një nga kryeveprat e tij të njohura është “Kënga e sprapsme e Balës”, një dorëshkrim që u botua më 1906 dhe që mbetet një ndër monumentet e letërsisë arbëreshe.

Më 15 nëntor 1885, Gavril Dara i Riu ndërroi jetë, por trashëgimia e tij letrare dhe intelektuale vazhdon të jetë një burim frymëzimi për studiuesit dhe dashamirësit e kulturës arbëreshe. Ai është një figurë që ka kontribuar thellësisht në ruajtjen dhe zhvillimin e identitetit dhe kulturës arbëreshe./UBTNews/

Arkitektura e banesave korçare shpalos një pasuri të rrallë, ku çdo detaj është një ftesë për të zbuluar kulturën dhe historinë e këtij qyteti të veçantë. Të pasura me elemente të trashëgimisë shumëkombëshe, banesat korçare dëshmojnë për ndikimet e ndryshme kulturore dhe artistike që kanë formësuar identitetin e tyre ndër shekuj. Në këtë mozaik arkitekturor, portat e banesave tradicionale korçare shfaqen si simbol i përkryer i traditës dhe mikpritjes që karakterizon këtë qytet.

Portat karakteristike të Korçës nuk janë thjesht hyrje në shtëpi; ato janë dëshmi e një artizanati të përpunuar dhe të një kulture që ndërthur bukur traditën me estetikën. Gdhendjet e imta, harkimet elegante dhe detajet simbolike që i zbukurojnë këto porta tregojnë përkushtimin dhe shijen e mjeshtërve që i krijuan. Çdo portë është një rrëfim më vete – një kujtim i një kohe kur arti i ndërtimit përfaqësonte shpirtin e qytetit dhe i ofronte çdo banese një identitet të veçantë.

Ndikimi osman në arkitekturën e Korçës është i dukshëm në portat e saj me hark, fasadat e punuara me kujdes dhe elementët ornamentalë. Por qyteti ruan një eklekticizëm të mrekullueshëm, duke përfshirë ndikime neoklasike, barok dhe art deco, të cilat pasqyrohen në ndërtimet e shekujve XIX dhe XX. Në këtë sfond të pasur arkitekturor, portat e Korçës shquhen për sofatet e tyre – gurë të mëdhenj që shërbenin si vende për socializimin e banorëve dhe që bartin frymën e mikpritjes korçare, ku secili vizitor pritej si pjesë e familjes.

Këto porta janë më shumë se objekte arkitekturore; ato janë simbol i një jete komunitare ku respektohej bashkëjetesa dhe harmonia. Ato mbeten një thesar i trashëgimisë sonë kulturore dhe kujtesë e një epoke kur arkitektura fliste me shpirtin e njeriut. Nëse ndaleni pranë një porte korçare, mos u mrekulloni vetëm nga estetika, por dëgjoni edhe historitë që ajo pëshpërit – të traditës, të dashurisë për artin dhe të vlerave të paharrueshme që i kanë dhënë Korçës fytyrën e saj unike./UBTNews/