Lajmet

Tri shtetet që i ashpërsuan masat për kontrollimin e armëve

Australia, Britania e Madhe dhe Zelanda e Re me kontrolle të ashpra ndaj armëve.

Published

on

Opinion nga Philip Alpers

Shënim: Philip Alpers është profesor i asociuar dhe drejtor themelues i GunPolicy.org, një projekt global në Shkollën e Shëndetit Publik të Universitetit të Sidneit, i cili krahason dhunën e armatosur, legjislacionin e armëve të zjarrit dhe parandalimin e lëndimeve në 250 juridiksione në mbarë botën

Një burrë – pothuajse në shumicën e rasteve një burrë – pa histori kriminale dhe pa diagnozë të sëmundjeve mendore, i armatosur me armë gjysmëautomatike në mënyrë të paligjshme, vran dhe plagos një numër njerëzish të pafajshëm në shtetet që ata i imagjinuan si të sigurta.

Ndodh në vende të ndryshme rreth botës, por në mënyrë të tmerrshme dhe në raste të shpeshta në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dhe kryesisht në Uvalde, Teksas dhe Buffalo, New York.

Për ata prej nesh që jetojnë në kombe kulturalisht të ngjashme, por ku disponueshmëria e armëve vdekjeprurëse është e kufizuar, mbështetja në rritje e amerikanëve tek armët edhe përballë tmerreve në rritje është e paimagjinueshme.

Ne jetojmë me shumë më pak frikë nga të shtënat me armë zjarri dhe e shikojmë problemin e vetëshkaktuar të Amerikës me armët e zjarrit si një simptomë të mosfunksionimit politik të gjymtuar. Ndërsa çdo e shtënë eklipson të fundit, ndërsa frika dhe ideologjia i mposhtin provat edhe një herë, është e tmerrshme të imagjinosh shkallën, përmasat e mëdha të kësaj pike kthese që më në fund mund t’i detyrojë politikanët amerikanë të përballen me përgjegjësinë e tyre kolektive dhe të bëjnë ndryshime.

Në anën tjetër, shtetet tjera pas rasteve të tilla kanë ashpërsuar masat në këtë drejtim dhe ngadalësuan apo pothuajse zhdukën masakra të tilla. Ja si kombet sikurse Australia, Britania e Madhe dhe Zelanda e Re forcoi kontrollet e armëve pas të shtënave masive për të mbrojtur gjeneratat e ardhshme.

Australia

Port Arthur, 1996

Në vetëm 90 sekonda brenda një kafeneje turistike në Port Arthur të Tasmanisë, në vitin 1996 një i ri vrau 20 persona me 29 të shtëna nga një pushkë gjysmë automatike. Numri total i viktimave ishte 35 të vdekur dhe 18 të plagosur.

Për një komb që kishte humbur 105 jetë nga masakrat me armë në dekadën e mëparshme, kjo ishte pika e fundit. Kryeministrit të sapozgjedhur John Howard, një nga udhëheqësit më konservatorë të vendit në dekada, iu deshën vetëm 12 ditë për të ndërmjetësuar në mbarë vendin reformën dypartiake të ligjit për armët në të tetë shtetet dhe territoret.

Armët e gjata gjysmë automatike u ndaluan, ndërsa pronarëve të armëve iu kërkohej një dëshmi për arsyen e vërtetë të posedimit të armëve, kryesisht për profesion ose për anëtarësim në klube gjuajtjesh me armë. Kurse vetëmbrojtja nuk konsiderohej arsye e pranueshme, prandaj pronarët ishin të detyruar të regjistronin çdo armë në polici.

Pas 26 vitesh në Port Arthur, Australia ngriti shumë amnisti dhe blerje të armëve federale dhe shtetërore. Mbi 1 milion armë u dorëzuan për shkatërrim.

Britania e Madhe

Dunblane, 1996

I bazuar në një sistem klasor në të cilin të pasurit shkonin të gjuanin në krah të të varfërve, legjislacioni i armëve të zjarrit në Britani gjithmonë ka kontrolluar me rreptësi pushkët, revolverët dhe pistoletat. Përveç kësaj, shumë britanikë thjesht nuk i pëlqejnë armët.

Në vitin 1987, një person i armatosur qëlloi për vdekje 16 persona të tjerë, përfshirë edhe një polic të paarmatosur dhe nënën e tij në Hungerford të Anglisë. Një protestë mbarëkombëtare shtyu Britaninë e Madhe të ndalojë përdorimin e pushkëve gjysmë automatike dhe disa armë gjahu.

Thuajse një dekadë më vonë, në vitin 1996, pasi një gjuajtës me pistoletë me leje vrau 16 nxënës të shkollës fillore dhe një mësues në Dunblane, Skoci, presioni i ri i publikut, së bashku me ndryshimin e qeverisë, bëri që Britania e Madhe të ndalonte më tej të gjitha pistoletat.

Zelanda e Re

Christchurch, 2019

Në vitin 1990, në vendbanimin e vogël të Ishullit Jugor të Aramoana, një burrë i armatosur me një pushkë gjysmë automatike vrau 13 persona, përfshirë këtu katër fëmijë dhe një polic. Megjithë presionin publik për të ndaluar armët e zjarrit, lobi i mirë-formuar i armëve në vend parandaloi të gjitha kufizimet, por të pjesshme, me të meta për një numër të vogël armësh gjysmë automatike.

Tri raste të tjera të shtënave masive në vitet 1992, 1994 dhe 1997 përforcuan mbështetjen për një ndalim më të gjerë, por në një vend me më shumë armë për frymë se Britania e Madhe apo Australia, lobi i të shtënave ende diktonte politikën e policisë dhe qeverisë.

Diku tjetër në mbarë globin, në vitet 2003-2018, Argjentina, Belgjika, Gjermania, Suedia dhe Norvegjia, të cilat u përballën me të shtëna, shkatërruan më shumë se 800 mijë armë zjarri. Megjithatë, përpjekjet e tilla zvogëlohen nga stoku global i vlerësuar në 1 miliard armë, 85% e të cilave janë në duart e civilëve.

Në Amerikë, ndryshimi i kërkuar nga kaq shumë qytetarë është, një ditë, me siguri i pashmangshëm. Me rekordin e saj të admirueshëm të ndërhyrjeve të shëndetit publik që kanë shpëtuar miliona jetë, shoqëria me burimet më të mira në botë duhet të shmangë përfundimisht grupet dhe politikanët e interesit vetjak që me mosveprimin e tyre nxisin sulme të armatosura ndaj familjeve të vendit.

Megjithëse amerikanët janë të lirë të prezantojnë, ose të shfuqizojnë një amendament kushtetues ashtu siç bënë për të zgjeruar të drejtën e votës për të gjithë qytetarët, për t’i dhënë fund skllavërisë dhe për të futur dhe shfuqizuar ndalimin, masakrat me armë duket se do të rriten gjithnjë e më lart derisa votuesit e të kërkojnë ndryshim./UBTNews/

Aktualitet

Aksident trafiku në Klinë të Ulët, një e vdekur dhe katër të lënduar

Published

on

Një aksident trafiku ndodhi sot në rrugën rajonale Mitrovicë – Skenderaj, pikërisht në fshatin Klinë e Ulët.

Policia e Kosovës njoftoi se në aksident u përfshinë dy vetura, ku si pasojë e lëndimeve të pësuara humbi jetën viktima një femër rreth 65 vjeçare, ndërsa u lënduan edhe katër persona të tjerë, të cilët u dërguan për mjekim në Spitalin Rajonal të Mitrovicës.

Continue Reading

Lajmet

Çmimi i rrymës për bizneset pritet të rritet deri në 30 për qind

Published

on

Deri në 30 për qind pritet të shtrenjtohet çmimi i energjisë për bizneset e mëdha, paralajmërojnë përfaqësues të disa kompanive të licencuara për furnizimin me energji elektrike në Kosovë.

Këto kompani aktualisht kanë shtuar përpjekjet për sigurimin e energjisë, në prag të nisjes së procesit të liberalizimit të tregut të energjisë.

Çfarë do të thotë liberalizimi i tregut të energjisë?

Procesi i liberalizimit të tregut të energjisë në vendet e Bashkimit Evropian ka filluar në fund të viteve ‘90 me qëllim rritjen e konkurrencës, efikasitetit, sigurisë dhe zgjedhjes për konsumatorët. Ndërsa, në Ballkanin Perëndimor ky proces është ende në zhvillim.

Në Kosovë, liberalizimi i tregut të energjisë është paraparë me Ligjin për energjinë elektrike të miratuar në vitin 2017, por zbatimi i tij është shtyrë për shkak të rrethanave të ndryshme. Tashmë, Zyra e Rregullatorit për Energji ka marrë vendim që nga data 1 qershor të gjitha kompanitë e mëdha – konkretisht ato me mbi 50 të punësuar ose me qarkullim vjetor mbi 10 milionë euro – të kalojnë në tregun e hapur të energjisë. Sipas ZRRE-së, numri i tyre është mbi 1.000.

Këto biznese furnizohen nga Operatori për Furnizim me Energji, si furnizuesi kryesor i licencuar për energji me çmime të rregulluara nga ZRRE-ja.

Nga 1 qershori, kompanitë e mëdha duhet të zgjedhin vetë furnizuesin, me çmime të parregulluara, që përcaktohen nga kërkesa dhe oferta në treg.

Aktualisht, në tregun e lirë janë të licencuara 18 kompani që ofrojnë furnizim me energji elektrike, shumica janë nga Kosova, por ka edhe kompani nga rajoni. Disa prej tyre kanë nisur negociatat me prodhues të energjisë në rajon për të siguruar kapacitetet e nevojshme për furnizimin e klientëve të rinj.

Ndërkohë, disa biznese, si Frutex në Suharekë, po kërkojnë kompani vendore për të negociuar çmimin për rrymën.

Bizneset përballë zgjedhjes së furnizuesve të rinj

Drilon Brahimi, drejtor i përgjithshëm i kompanisë Tredint Group L.L.C, e cila u licencua për furnizim me energji elektrike në fund të vitit të kaluar, thotë se janë në fazën e hulumtimit të tregut për të siguruar çmime më të volitshme, por ende nuk kanë nënshkruar asnjë kontratë me kompani prodhuese nga rajoni.

“Shumë kompani vendore, konkretisht ato prodhuese, kanë filluar të na dërgojnë profilin vjetor të konsumit energjetik dhe po kërkojnë informacione rreth çmimit. Ne jemi në fazën e përgatitjes së ofertave. Përgjigjja konkrete për secilën pritet t’iu dërgohet në fillim të majit”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Megjithatë, Brahimi thekson se çmimi për muajt e parë pritet të jetë deri në 30 për qind më i lartë se tarifat aktuale të energjisë.

Aktualisht, për konsumatorët e amvisërisë dhe ata komercialë që shpenzojnë deri në 800 kilovatë në orë brenda një muaji, çmimi i rrymës gjatë ditës është 7.79 centë për kilovat, ndërsa për ata që shpenzojnë më shumë se 800 kilovatë, pjesa mbi këtë u llogaritet me çmim prej 13.29 centësh.

Nga 1 maji hyjnë në fuqi tarifat e reja, me një rritje prej 16.1 për qind, por ato nuk do të zbatohen për bizneset me mbi 50 punëtorë.

Rritjen prej 30 për qind për kompanitë e mëdha e paralajmëron edhe Diamant Dalladaku nga kompania Enerco LLC.

Edhe ai thotë se ende nuk ka nënshkruar ndonjë kontratë me kompani të huaja dhe se janë në proces të hulumtimit të tregut.

“Liberalizimi i tregut të energjisë është një proces i ri dhe gjatë zbatimit po paraqiten sfida. Si problem në kohën e përgatitjes është mungesa e informacioneve për energjinë që shpenzojnë bizneset, të cilat po dalin në tregun e hapur”, thotë Dalladaku për Radion Evropa e Lirë.

Në raportin vjetor të ZRRE-së thuhet se vitin e kaluar mbi 5.400 gigavatë në orë (GWh) ka qenë sasia e përgjithshme e energjisë së shitur te të gjithë konsumatorët në Kosovë. Nga kjo sasi, 3.156 GWh apo 58.4 për qind janë shpenzuar nga konsumatorët familjarë, kurse pjesa tjetër, 2.041 apo mbi 37 për qind, është shpenzuar nga konsumatorët jofamiljarë dhe në këtë kategori përfshihen të gjitha bizneset.

Palushi: Ende nuk kemi oferta konkrete për energjinë

Kompania për prodhimin e lëngjeve Frutex në Suharekë është një nga kompanitë që nga qershori do gjejë vetë kompaninë furnizuese për rrymë.

Pronari i saj, Shaqir Palushi, thotë se kanë dërguar kërkesë për takim në të gjitha kompanitë e licencuara për furnizim me energji, në mënyrë që të negociojnë për çmimin. Megjithatë, Palushi ende nuk ka pranuar ndonjë përgjigje nga to.

“Po pres në ditët në vazhdim… por, nuk besoj se ato janë të përgatitura për këtë proces, sidomos në kushtet e turbulencës që kanë mbizotëruar vitet e fundit lidhur me çmimet e energjisë elektrike”, thekson ai.

Palushi tregon se për një muaj shpenzon energji në vlerë deri në 40 mijë euro. Në rast të rritjes së çmimit për 30 për qind, për sasinë e njëjtë të shpenzuar ai do të paguante mbi 52 mijë euro.

“Sigurisht se kjo rrit shpenzimet operative, por do bëjmë përpjekje të ketë ndikim në uljen e profitit të kompanisë dhe jo të rrisim çmimet”, thotë ai.

Kompanitë e licencuara, të papërgatitura?

Odat ekonomike në Kosovë kanë kërkuar shtyrjen e këtij vendimi, pasi sipas tyre, edhe pse kompanitë janë të licencuara, shumica prej tyre nuk kanë pasur klientë fundorë dhe kanë ekzistuar vetëm “në letër”, pa veprimtari reale tregtare.

Ky tranzicion, sipas tyre, do të destabilizojë furnizimin dhe do të ndikojë në rritjen e çmimeve të produkteve të tjera.

Më 21 mars, Oda Ekonomike e Kosovës kërkoi nga Avokati i Popullit që të iniciojë këtë çështje në Gjykatën Kushtetuese dhe të kërkojë pezullimin e vendimit për të paktën një vit. Avokati i Popullit konfirmoi për Radion Evropa e Lirë se e ka pranuar ankesën e Odës Ekonomike të Kosovës dhe është duke e shqyrtuar.

“Për Avokatin e Popullit kjo është një situatë komplekse për faktin se këto zhvillime janë bërë në kohën kur institucionet kryesore janë në krijim e sipër”, thuhet në përgjigje, ku shtohet se shtrenjtimi i tarifave të rrymës do të ketë pasoja në të drejtat socio-ekonomike për qytetarët.

Megjithatë, ZRRE-ja përsëriti se kapacitetet ekzistuese janë të mjaftueshme për t’i furnizuar bizneset me energji pas liberalizimit të tregut.

“Shumica e furnizuesve janë duke bërë përgatitjet e nevojshme teknike dhe administrative për të qenë funksionalë në treg”, thuhet në një përgjigje që ZRRE-ja i dërgoi Radios Evropa e Lirë.

ZRRE-ja thotë se është duke zhvilluar takime të rregullta dhe informuese me të gjithë furnizuesit e licencuar me qëllim që të informohen në mënyrë sa më të qartë rreth hapave dhe mundësive që ofron liberalizimi i tregut.

Continue Reading

Aktualitet

Punëtorët e KEK-ut protestojnë më 1 maj

Published

on

Sindikata e Re e Korporatës së Energjisë së Kosovës njoftoi për organizimin e një proteste më 1 Maj, Ditën Ndërkombëtare të Punëtorëve, për të kërkuar paga më dinjitoze dhe kushte më të mira pune për punëtorët e sektorit energjetik.

Protesta do të mbahet të mërkurën, në ora 12:00, në sheshin “Skënderbeu” në Prishtinë.

Në njoftimin e bërë publik, Sindikata thekson se puna e tyre përmban lodhje ekstreme, rrezik të përhershëm dhe sakrificë të përditshme, duke theksuar se “kjo punë nuk ka para që mund ta paguajë”.

Për të ilustruar realitetin e vështirë, sindikata ka shpërndarë edhe një fotografi të një punëtori me fytyrë të mbuluar nga pluhuri i zi, simbol i kushteve të rënda në të cilat punojnë minatorët dhe teknikët e KEK-ut.

“Protestojmë për një pagë dinjitoze dhe respekt për punën tonë”, thuhet në thirrjen publike, ku organizatorët ftojnë qytetarët dhe përfaqësuesit sindikalë të solidarizohen me kërkesat e tyre.

Continue Reading

Aktualitet

Zhduket një person në Shtime

Published

on

Një person është raportuar i zhdukur në Shtime tash e dy ditë.

Sipas njoftimit nga Policia, babai i viktimës ka raportuar në polici të hënën pasdite se djali i tij është  larguar nga shtëpia dhe nuk është kthyer më.

Rasti vazhdon të hetohet.

Continue Reading

Të kërkuara