Lajmet

Studimi: Zbardhja e koraleve po shkakton luftime ‘të panevojshme’ midis peshqve

Kjo duke i bërë ata të shpenzojnë energji të çmuar dhe potencialisht duke kërcënuar mbijetesën e tyre.

Published

on

Peshqit që kanë humbur ushqimin për shkak të zbardhjes masive të koraleve po përfshihen në luftime të panevojshme, duke i bërë ata të shpenzojnë energji të çmuar dhe potencialisht duke kërcënuar mbijetesën e tyre, tha një studim i ri të mërkurën.

Me të ardhmen e kërcënuar të shkëmbinjve koralorë, një ekip studiuesish studiuan se si një ngjarje e zbardhjes masive preku 38 lloje peshqish.

Peshqit e shkëmbinjve me modele ngjyrash janë të parët që ndjejnë efektin e zbardhjes sepse hanë korale, kështu që “burimi i tyre i ushqimit zvogëlohet jashtëzakonisht shpejt”, tha Sally Keith, një ekologe detare në Universitetin Lancaster të Britanisë.

Keith dhe kolegët e saj nuk e kishin idenë se një ngjarje e zbardhjes masive po vinte kur ata studiuan për herë të parë peshkun në 17 shkëmbinj nënujorë jashtë Japonisë, Filipineve, Indonezisë dhe Ishullit të Krishtlindjeve.

Por kur një nga ngjarjet më të këqija të zbardhjes globale në histori ndodhi në vitin 2016, ajo ofroi “mundësinë e përsosur” për të studiuar se si ndikoi në sjelljen e peshkut, tha Keith për AFP.

Studiuesit u “tronditën” kur panë shkatërrimin e shkëmbinjve, dikur të bukur, tha ajo.

Beteja e humbur
Zbardhja preku veçanërisht koralet Acropora, burimi kryesor i ushqimit për peshkun flutur.

Kjo “ndryshoi fushën e lojës se kush ha çfarë”, tha Keith, duke vënë specie të ndryshme në konkurrencë të shtuar për llojet e tjera të koraleve.

Kur një peshk dëshiron t’i sinjalizojë një konkurrenti se një pjesë e veçantë e koralit është e tyre, ata drejtojnë hundën poshtë dhe ngrenë pendët e tyre shpinore me gjemba.

Nëse kjo dështon, njëri peshk do të ndjekë tjetrin, zakonisht derisa tjetri të heqë dorë.

Para ngjarjes së zbardhjes së koraleve, lloje të ndryshme të peshkut ishin në gjendje të zgjidhnin mosmarrëveshjet duke përdorur sinjalizimin rreth 28 përqind të kohës.

Por ky numër ra në vetëm 10 për qind pas zbardhjes, duke treguar shumë “sulme të panevojshme”, sipas studimit të ri në revistën Proceedings of the Royal Society B.

“Marrja e vendimeve të dobëta se me kë të luftojnë dhe ku të investojnë energjinë e tyre me të vërtetë të vlefshme, mund të jetë ajo pjesë e vogël që i largon ata drejt urisë aktuale”, tha Keith, autorja kryesore e studimit.

Nuk është e qartë nëse peshqit do të jenë në gjendje të përshtaten me ndryshimet e shkaktuara nga zbardhja e koraleve mjaft shpejt, paralajmëruan studiuesit.

Kjo gjithashtu mund të ketë efekte të dëmshme midis specieve dhe në zinxhirin ushqimor, shtoi ajo.

Ndryshimi i klimës — i nxitur nga njeriu — ka nxitur zbardhjen masive të koraleve ndërsa oqeanet e botës vazhdojnë të ngrohen./UBTNews/

Lajmet

83 vjet nga vdekja e Faik Konicës

Published

on

Më 15 dhjetor 1942 ndërroi jetë mjeshtri i hollë i gjuhës shqipe Faik Konica. Ai mbahet mend si krijuesi i prozës moderne shqipe.

Faik Konica njihet si një nga personalitetet më në zë të kulturës dhe letërsisë shqiptare. Prozator dhe poet, publicist dhe estetist, kritik letrar dhe përkthyes, ai me veprën e tij të shumanshme pasuroi dhe ngriti në lartësi të reja fjalën shqipe dhe mendimin letrar shqiptar.

I lindur më 15 mars 1876 në Konicë, Konica ishte magjistër i artit dhe letërsisë, aktivist kombëtarë dhe shkrimtar shqiptar.

Rrjedh nga një familje e vjetër feudale, dhe mësimet e para i mori në vendlindje, në gjuhën turke, arabe dhe greke.

Konica mësoi në Shkodër, Kostatinopojë, Francë dhe SHBA. Ishte bir i derës së famshme të bejlerëve të Konicës. Nga e ëma binte gjak me Ali Pashë Tepelenën edhe pse vetë kurrë nuk e ka pohuar.

Më vonë hyri në liceun perandorak francez të Stambollit për të kryer pastaj shkollën e mesme në Francë. Ndoqi studimet për filozofi në Dizhon dhe Paris. Më 1912 u diplomua për letërsi në universitetin e Harvardit të SHBA me medalje ari, ndërkohë që është cilësuar nga miqtë e tij si “biblioteka lëvizëse”.

Ai fitoi disa konkurse, duke u nderuar me çmime për aftësitë e tij intelektuale jo të zakonta.

Faik Konica qysh i ri e lidhi jetën me veprën e tij dhe me lëvizjen kombëtare shqiptare. Pasi botoi broshurën “Shqipëria dhe turqit” (1895) në Paris ai vendoset në Bruksel (Belgjikë), ku nxjerr revistën “Albania”, kjo revistë politiko-kulturore dhe letrare u bë organi më i rëndësishëm e më me autoritet i Rilindjes sonë. E botuar në gjuhën shqipe, frënge dhe pjesërisht turke, si një enciklopedi e vërtetë, ajo propagandoi për vite me radhë (1897-1909) programin e lëvizjes kombëtare shqiptare, historinë dhe kulturën e popullit tonë.

Më 1909 Konica, si u mbyll revista “Albania” në Londër, i ftuar nga atdhetarët shkon në SHBA ku drejton gazetën “Dielli” edhe më pas gazetën “Trumpeta e Krujës”.

Me themelimin e Federatës “Vatra”, më 1912 ai zgjidhet sekretar i përgjithshëm i saj.

Faik Konica dhe Fan Noli, duke qenë udhëheqësit kryesorë të lëvizjes kombëtare shqiptare në SHBA, do të shkojnë në Londër për mbrojtjen e çështjes kombëtare në Konferencën e Ambasadorëve.

Në Kongresin shqiptar të Triestes (1913), që u mblodh për të kundërshtuar copëtimin e Shqipërisë nga armiqtë e saj, Konica u zgjodh kryetar. Gjatë Luftës së Parë Botërore e më pas, ai zhvilloi veprimtari të dendur diplomatike në dobi të atdheut, në Austri, Zvicër, Itali e gjetkë.

Në vitin 1921 u kthye në SHBA, ku u zgjodh kryetar i Federatës “Vatra”, po ndërkaq në vitet ‘20 u lidh dhe ndikoi në lëvizjen demokratike që zhvillohej në Shqipëri përmes gazetës “Dielli” dhe “Shqiptari i Amerikës”.

Me dështimin e Revolucionit Demokratik dhe me ardhjen e Ahmet Zogut në pushtet, Konica u emërua ministër fuqiplotë i Shqipërisë në SHBA. Ministër i oborrit mbretëror në SHBA (përfaqësues i Shqipërisë), Konica ishte një pianist i shkëlqyer dhe një shkrimtar gjenial.

Konica la pas vetes veprat letrare “Doktor Gjilpëra”, (prozë satirike), “Katër përralla nga Zullulandi”, (cikël tregimesh), “Shqipëria si m`u duk”, (udhëpërshkrim) dhe “Shqipëria – kopshti shkëmbor i Evropës juglindore”, (dorëshkrim anglisht i veprës)./S.K/KP/

Continue Reading

Lajmet

​Policia e Kosovës paralajmëron shoferët për kujdes të shtuar në trafik nga mjegulla

Published

on

Policia e Kosovës apelon te shoferët e automjeteve që të kenë kujdes në këto kohë me mjegull, të përdorin dritat e shkurtra dhe dritat e mjegullës si dhe të evitojnë përdorimin e dritave me rreze të gjata. Gjithashtu ata theksuan se shoferët duhet të ngadalësojnë dhe mbajnë shpejtësinë nën kontroll,  të mbajnë krahun e djathtë të rrugës dhe të shtojnë vëmendjen ndaj ndryshimeve të papritura të dukshmërisë.

Si pasojë e kushteve atmosferike, në rajonin e Ferizajt, përfshirë komunat Ferizaj, Kaçanik, Shtime, Shtërpcë dhe Hani Elezit, është vërejtur prezencë e mjegullës, veçanërisht në zonat me pozitë më të ulët gjeografike dhe në afërsi të lumenjve, duke ulur dukshmërinë në rrugë.

“Mjegulla mund të krijojë iluzione optike dhe t’ju bëjë të mendoni se po lëvizni më ngadalë se sa në të vërtetë. Siguria në trafik është përgjegjësi e përbashkët”, thuhet në njoftim./S.K/PK/

Continue Reading

Lajmet

27 vjet nga rasti “Panda”, avokati Jashari: Një mësim historie që Kosova nuk guxon ta harrojë

Published

on

Rasti Panda kujtohet si rasti kur 27 vjet më parë, Serbia kishte vrarë gjashtë të rinj serbë dhe kishte plagosur 15 të tjerë në një lokal në qytetin e Pejës në mënyrë që faji të vihej te shqiptarët. Megjithatë për rastin, avokati Arbër Jashari thotë se autorët e krimit asnjëherë nuk u vënë para përgjegjësisë.

Megjithëkëtë, Jashari thotë se rasti “Panda” është një mësim historie që Kosova nuk guxon ta harrojë.

“Rasti “Panda”, një mësim historie qe Kosova nuk guxon ta harrojë. Sot bëhen 27 vjet nga rasti “Panda”. Vrasja e gjashtë të rinjve serbë, rreth tri dekada më parë, në një lokal në qytetin e Pejës, e kryer nga vetë shteti serb me qëllim që fajësia t’u hidhej shqiptarëve, shpërfaq më së miri mendësinë e një politike të rrezikshme, barbare dhe djallëzore të këtij shteti ndaj shqiptarëve. Ky është një mësim historie që Kosova nuk guxon ta harrojë kurrë. Se krimi u krye nga serbët, e kishte pranuar rreth dy vjet më parë edhe presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiç. Megjithatë, mbetet për keqardhje fakti që autorët e këtij krimi, ndonëse të njohur nga shteti, nuk janë vënë kurrë para përgjegjësisë”, ka shkruar Jashari.

Gjashtë të rinj shqiptarë u arrestuan dhe u shpallën fajtorë për krimin pas ngjarjes (17 deri në 22 vjeç). Gjashtë djemtë u torturuan dhe njëri prej tyre pranoi vrasjen nën tortura.

Mirëpo, në gjyq ata u shpallën të pafajshëm pasi nuk kishte prova për përfshirjen e tyre.

Ata u dënuan me nga një vit burg për prishje të rendit publik, por u liruan një muaj më vonë. Që atëherë, njëri prej tyre ka pësuar probleme të shëndetit mendor, të cilat janë përkeqësuar me kalimin e kohës.

Shumë vite pas incidentit, qeveria serbe zyrtarisht e ka pranuar se ajo ishte kryer nga agjentë të Shërbimit Sekret Serb./S.K/EO/

 

Continue Reading

Lajmet

Tërmet 3.1 ballë të shkallës Rihter në Kosovë

Published

on

Një tërmet me magnitudë 3.1 ballë të shkallës Rihter është regjistruar sot në mëngjes në rajonin kufitar mes Kosovës, Serbisë dhe Maqedonisë së Veriut.

Sipas të dhënave sizmologjike, lëkundja ka ndodhur më 15 dhjetor 2025, rreth orës 07:20 sipas kohës lokale (06:20 UTC). Epiqendra e tërmetit është lokalizuar në koordinatat 42.3734° N, 21.2843° E, rreth 35 kilometra në juglindje të Prishtinës dhe 11 kilometra në verilindje të Ferizajt.

Tërmeti ka pasur një thellësi prej rreth 9 kilometrash./S.K/EO/

 

Continue Reading

Të kërkuara