Qeveria iraniane mbylli Instagramin dhe WhatsAppin dhe drastikisht reduktoi shpejtësinë e internetit më 21 shator në përgjigje të protestave kombëtare. Kjo jo vetëm që ka kufizuar shumë qasjen e iranianëve në informacion, por ka kufizuar gjithashtu miliona aktivitete biznesi të iranianëve. Tre vëzhgues shpjegojnë se si këto kufizime kanë ndikuar në jetën e tyre të përditshme dhe se si ata ende po arrijnë t’i dalin.

“Arsyeja për bllokimin e [Instagramit dhe WhatsAppit] është ligësia dhe aktivitetet dashakeqe që armiqtë promovojnë në të”, tha Ebrahim Raisi, presidenti iranian, i cili ka llogari të verifikuar në Instagram, më 7 dhjetor të vitit 2022.

Me fjalë të tjera, dy rrjetet sociale u ndaluan sepse njerëzit i përdornin për të publikuar foto dhe informacione në lidhje me protestat që kanë tronditur Iranin që nga 16 shtatori pas vdekjes së Mahsa Aminit në paraburgim.

Instagram dhe WhatsApp janë vetëm rrjetet e fundit që janë ndaluar – qeveria ka bllokuar Facebook, Twitter dhe Telegram për vite me radhë.

Mbi 43 milionë iranianë ose 50% e të rriturve në vend, përdorin Instagramin, sipas vlerësimeve. Më shumë se 61 milionë iranianë, ose 71% e popullsisë, përdorin WhatsAppin.

“Unë i pranoj videot e protestave një javë më vonë”

Mamlekateh (s’është emri i vërtetë për shkaqe sigurie) është një aktivist iranian. Për më shumë se dhjetë vjet, ai ka përdorur mediat sociale për të ndarë informacione, lajme dhe imazhe të protestave me kolegët e tij iranianë. Ai shpjegoi se si kufizimet e reja e kanë bërë edhe më të vështirë mbulimin e lajmeve.

“Përveç censurës së përgjithshme dhe ndërprerjeve në nivel kombëtar, ka edhe ndërprerje lokale dhe rajonale. Për shembull, kur njerëzit protestuan në Semirom, Izeh dhe Mahabad, interneti u ndërpre papritur në këto qytete. Në të kaluarën, nerdët e kompjuterave në këto qytete zakonisht gjenin një mënyrë për t’u lidhur dhe për të më dërguar lajme dhe foto, por, këtë herë, edhe njerëzit më të zgjuar nuk ishin në gjendje t’i shmangnin ndërprerjet, sepse ata fjalë për fjalë e ndërprenë shërbimin, jo më internetin”, deklaroi ai.

Mashtrimet e Starlink

Një tjetër pasojë e ndërprerjes së internetit është se mashtrimet janë të shumta – shumë prej tyre rrotullohen rreth Starlink, një projekt i nisur nga kompania SpaceX që shpreson t’u sigurojë njerëzve në mbarë botën internetin përmes një grupi satelitësh, duke anashkaluar kështu shërbimet lokale. Megjithatë, sipas kreut të SpaceX, Elon Musk, janë vetëm 100 receptorë Starlink aktivë në Iran. Mamlekateh thotë: “Unë kam parë një numër mashtrimesh të Starlink kohët e fundit. Ka mashtrues që u kërkojnë njerëzve, të cilët praktikisht nuk kanë qasje në internet, shuma të mëdha parash dhe u premtojnë se do t’u shesin receptorët Starlink. Por kur viktimat transferojnë paratë e tyre, mashtruesit zhduken”.

“Duket sikurse po jetojmë 20 vjet prapa në të kaluarën”

Ravi (jo emri i tij i vërtetë) është një burrë që ka një kompani. Në të kaluarën, njerëzit shpesh i drejtoheshin VPN-ve, softuerë që ju mundësojnë qasjen në internet përmes një lidhjeje private, duke e bërë informacionin e ndarë të padukshëm për qeverinë. Sidoqoftë, Ravi thotë se në klimën aktuale, kjo nuk mjafton.

“Jetët tona janë kthyer përmbys që kur ata ndaluan disa faqe dhe ulën shpejtësinë e internetit. Unë kam nëntë VPN të ndryshme në telefonin tim dhe, çdo ditë, duhet të shoh se cila po funksionon. Ndonjëherë, njëri prej tyre funksionon me 4G-në time, por jo me wifi-n time ose anasjelltas. Mund të më duhen orë të tëra çdo ditë për t’u lidhur me Instagramin për të parë se çfarë po ndodh në vend ose për të hyrë në WhatsApp për të parë se çfarë më dërguan miqtë dhe familja ime. Më duhet gjithashtu WhatsApp për të menaxhuar biznesin tim. Gjëja e parë që diskutojmë me miqtë, familjen ose kolegët është se kush ka gjetur një VPN të re dhe si ta shkarkojë atë sepse të gjitha faqet anti-proxy si Google Play dhe Apple App Store tani janë bllokuar”, deklaroi ai.

Mbi 1.7 milion biznese operojnë në Instagram në Iran dhe të ardhurat e më shumë se nëntë milionë iranianëve varen nga ky rrjet social, sipas një studimi të kryer në Iran në vitin 2021. Humbja e të ardhurave dhe vendeve të punës nga ndërprerja e internetit ka bërë që situata të përkeqësohet edhe më shumë për ata që tashmë po përballen me krizën ekonomike të vendit./UBTNews/