

Lajmet
Si ndodh që rikthimi i specieve të humbura të ringjall ekosistemet?
Sipas hulumtimeve, kjo është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura.
Published
2 years agoon
By
UBT newsShkencëtarët shpesh studiojnë ndikimet e zymta të humbjes së jetës së egër nga gjuetia, shkatërrimi i habitatit dhe ndryshimet klimatike. Por çfarë ndodh kur kafshët e rrezikuara rikthehen?
Hulumtimet kanë treguar se rivendosja e të ashtuquajturave specie “themelore” – ato me një ndikim të madh në mjedisin e tyre – është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura për njerëzit.
Këtu janë disa shembuj të dukshëm nga Amerika e Veriut.
Ujqërit
Pak specie ndjellin natyrën e egër amerikane aq sa ujqërit.
Ndonëse të nderuar nga komunitetet indigjene, evropianët që erdhën në vitet 1600 filluan fushatat e gjera të shfarosjes përmes gjuetisë dhe kurtheve.
Nga mesi i shekullit të 20-të, më pak se një mijë ujqër gri mbetën në Shtetet e Bashkuara fqinje, nga të paktën një çerek milioni para kolonizimit.
Zhdukja u shmang në vitet 1970 kur ligjvënësit miratuan Aktin e Specieve të Rrezikuara, duke ndihmuar në ringjalljen e grabitqarit kulmor në pjesë të zonës së tij të mëparshme.
Më pas, në mesin e viteve të 90-ta, qeveria mori ujqër nga Kanadaja dhe i dërgoi në Parkun Kombëtar Yellowstone.
Kjo gjeneroi një mori të dhënash që shkencëtarët ende po punojnë për t’i kuptuar.
Të ardhurit e rinj e mbajtën të ulët numrin e drerëve, duke i penguar ata të prekin bimësinë që u siguron zogjve materiale për të ndërtuar fole dhe kastorët për të ndërtuar diga.
Bimësia e rikuperuar ndihmoi në ndalimin e erozionit të tokës në lumenj, duke ndryshuar rrjedhën e tyre e duke reduktuar gjarpërimin.
Ndërsa ndërtojnë digat e tyre, kastorët krijojnë gjithashtu pellgje të thella që disa peshq dhe bretkosat kanë nevojë për të mbijetuar.
Kur nisin gjuetinë, ujqërit përqendrohen në gjahun e dobët dhe të sëmurë, duke siguruar mbijetesën e më të fortit.
Madje, një dokument i fundit zbuloi se ujqërit e kthyer në shtetin perëndimor të Wisconsin i mbanin drerët larg rrugëve, duke reduktuar përplasjet me makina.
Mendohet se tani ka më shumë se 6000 ujqër gri në Shtetet e Bashkuara fqinje. Kërcënimi kryesor është gjuetia e legalizuar në disa shtete.
Bualli
Historia e buallit amerikan – i njohur gjithashtu si bizon – është i lidhur pazgjidhshmërisht me historinë e errët të hershme të Shteteve të Bashkuara.
Nga rreth 30 milionë, numri i tyre ra në qindra nga fundi i shekullit të 19-të, ndërsa qeveria amerikane u përpoq të zhdukte indianët e fisit fushor, mënyra e jetesës së të cilëve varej nga kjo kafshë.
“Ishte një gjenocid i qëllimshëm për të hequr buallin, dhe për të larguar indianët”, tha Cody Considine nga The Nature Conservancy për AFP.
Buallitë favorizojnë ngrënien e barit në vend të bimëve të lulëzuara dhe bishtajoreve, gjë që nga ana tjetër lejon një shumëllojshmëri zogjsh, insektesh dhe amfibësh të lulëzojnë.
“Disa nga këto specie pa atë kullotje thjesht zhduken nga peizazhi për shkak të konkurrencës së lartë të barërave”, shtoi Considine.
Ndërsa ata kërkojnë foragjere, thundrat e tyre ngrihen dhe ajrosin tokën, duke ndihmuar më tej rritjen e bimëve si dhe shpërndarjen e farës.
TNC aktualisht menaxhon rreth 6500 buall, dhe po krijon një program pilot që përfshin transferimin e kafshëve të tepërta në komunitetet indigjene, si pjesë e përpjekjeve më të gjera për të ringjallur gjitarin kombëtar të Amerikës.
Lundërza e detit
Si grabitqari dominues i mjediseve detare pranë bregut, lundërzat e detit luajnë një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm në ekosistemin e tyre.
Historikisht ato shtriheshin nga Baja California deri në Bregun Perëndimor deri në Alaskë, Rusi dhe Japoninë veriore, por gjuetia në vitet 1700 dhe 1800 uli numrin e tyre, që dikur arrinte në 300,000.
Për një kohë ata mendohej se ishin shfarosur plotësisht jashtë Kalifornisë, por një popullsi e vogël e mbijetuar prej rreth 50 vetësh i ndihmoi ata të rikuperoheshin pjesërisht në rreth 3,000 sot.
Jess Fujii, menaxher i programit të lundërzave të detit në Akuariumin Monterey Bay, i tha AFP se kërkimet gjatë viteve 1970 në Ishujt Aleutian treguan se lundërzat ruanin ekuilibrin e pyjeve të leshterikëve duke kontrolluar iriqët e detit që kullosin mbi to.
Këtu, vidrat e detit kontrollonin popullatën e gaforreve, që do të thoshte se kishte më shumë kërpudha deti që ishin në gjendje të kullosnin algat, duke e mbajtur barin e ngjalës të shëndetshëm.
Bari i ngjalës konsiderohet si një “çerdhe e detit” për peshqit e mitur dhe gjithashtu redukton erozionin, i cili mund të shkaktojë përmbytje në bregdet./UBTNews/
Lajmet
LDK dorëzon kallëzime penale për anëtarët e Qeverisë në detyrë
Published
13 hours agoon
May 8, 2025By
UBTnews
Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) ka dorëzuar 17 kallëzime penale ndaj kryeministrit në detyrë, ministrave dhe një zëvendësministre në detyrë, që janë zgjedhur deputetë, duke i akuzuar për shkelje të Ligjit për Qeverinë.
Deputetja e LDK-së, Hykmete Bajrami, që dorëzoi së bashku me deputeten Doarsa Kica-Xhelili kallëzimet penale në Prokurorinë Speciale, tha se kryeministri në detyrë, Albin Kurti, dhe vartësitë e tij, të zgjedhur deputetë në zgjedhjet e 9 shkurtit, kanë shkelur nenin 26 të Ligjit për Qeverinë.
Ajo argumentoi se LDK-ja vlerëson se që nga data 27 mars – kur Komisioni Qendror i Zgjedhjeve certifikoi rezultatin zgjedhor – anëtarët e Qeverisë në detyrë, që janë zgjedhur deputetë, e kanë shkelur këtë ligj.
“Duke qenë se që nga data e certifikimit e deri më sot vazhdojnë të qëndrojnë në zyrat e ministrive, duke shfrytëzuar resurset, duke marrë vendime të cilat kanë pasoja financiare dhe pasoja të tjera dhe duke shfrytëzuar resurset e institucioneve të Republikës së Kosovës këta deputetë kanë konsumuar vepër penale“, tha Bajrami.
Bajrami shtoi se për hartimin e kallëzimeve penale, juristët e LDK-së kanë kërkuar qasje në dokumente nga ministritë përkatëse.
“Prej disa kemi marrë [qasje në dokumente], disa të tjerë nuk na kanë dhënë qasje dhe ato informata që kemi pasur ne sot i kemi drejtuar te Prokuroria Speciale. Tani, është në dorën e Prokurorisë të kërkojë qasje në vendime të tjera”, tha Bajrami.
Në nenin 26 të Ligjit për Qeverinë, të cilit i është referuar LDK-ja për kallëzimet penale, thuhet: Në rast se anëtari i Qeverisë në detyrë zgjidhet deputet i Kuvendit të Republikës së Kosovës, i njëjti duhet të japë dorëheqje nga posti i anëtarit të Qeverisë para ditës së certifikimit të rezultatit të zgjedhjeve.
Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, i cili ka bërë edhe betimin si deputet i legjislaturës së nëntë, më herët ka argumentuar se ekzekutivi i tij është në dorëheqje që nga 23 marsi, kur i ka përfunduar mandati i rregullt 4-vjeçar.
Çështja e dorëheqjes së Kurtit dhe ministrave në detyrë, u aktualizua edhe në nisjen e seancës konstituive më 15 prill, kur deputetët, që mandatin e kaluar ishin në opozitë, votuan kundër verifikimit të mandateve, duke kërkuar dorëzimin e dorëheqjeve zyrtare të kabinetit qeverisës në Kuvend.
Kurti, në anën tjetër, njoftoi Kuvendin, se Qeveria e tij ishte në detyrë që nga 23 marsi, ndërkaq më vonë ministrat e tij kanë deklaruar se dorëheqjet e tyre ia kanë dorëzuar Kurtit. Por, më mospajtimet lidhur me dorëheqjen e Kurtit u tejkaluan në Kuvend, duke i hapur rrugë betimit të deputetëve të legjislaturës së nëntë.
Kallëzimet penale vijnë në kohën kur edhe pas tre muajsh nga mbajtja e zgjedhjeve të rregullta parlamentare, Kosova nuk ka krijuar institucionet e reja.
Që nga 15 prill, deputetët ende nuk e kanë përmbyllur konstituimin e Kuvendit dhe çështja ka ngecur te zgjedhja e kryeparlamentarit. Vetëm me zgjedhjen e kryeparlamentarit dhe nënkryetarëve Kuvendi do të konsiderohej i konstituuar. Një gjë e tillë do t’i hapte rrugë formimit të Qeverisë së re të Kosovës./REL/
Lajmet
Policia jep detaje për aksionin në disa lokacione në veri ku u zbulua punishtja e armëve, u arrestuan tre të dyshuar
Published
18 hours agoon
May 8, 2025By
UBTnews
Policia e Kosovës (PK) përmes raportit 24 orësh ka dhënë detaje për aksionin e së mërkurës në disa lokacione në Mitrovicë të Veriut dhe Zveçan, ku u zbulua një punëtori për modifikimin e armëve.
Sipas Policisë, në këtë aksion u arrestuan tre të dyshuar- ku njëri prej tyre u dërgua në mbajtje, raporton “Betimi për Drejtësi“.
Rasti është iniciuar si “Import, eksport, furnizim, transportim, prodhim, këmbim ose shitje e paautorizuar e armëve dhe materialeve plasëse”.
“Mitrovicë Veri-Zveçan 07.05.2025 – 07:00.Pas hetimeve të zhvilluara, me urdhëresë të gjykatës, janë bastisur disa lokacione, në njërën prej tyre është zbuluar një punëtori për modifikimin e armëve të zjarri. Janë sekuestruar armë të ndryshme, pjesë të armëve, thika, municion, dhe tre makina metalike për gdhendjen e metalit. Lidhur me rastin, tre të dyshuar meshkuj kosovarë janë arrestuar dhe me vendim të prokurorit, njëri prej tyre pronari i shtëpisë është dërguar në mbajtje, ndërsa dy të tjerët janë liruar në procedurë të rregullt”, thuhet në njoftim.
Lajmet
PE: Kosova të bëjë reforma për t’iu afruar BE-së, të hapë kapitull të ri bisedimesh me Serbinë
Published
2 days agoon
May 7, 2025By
UBTnews
Deputetët e Parlamentit Evropian kanë miratuar një raport për Kosovën që inkurajon shtetin të bëjë reforma për të lëvizur drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, por po ashtu kërkon që Prishtina dhe Beogradi të hapin një kapitull të ri në bisedimet për normalizim.
“Është e qartë që procesi integrues i Kosovës ka nevojë për një momentum të ri – na duhet një kapitull i ri i bisedimeve mes Prishtinës dhe Beogradit. Është jashtëzakonisht pozitive që të gjitha partitë e mëdha politike në Kosovë mbështesin fuqishëm integrimin në BE. E ardhmja e Kosovës është në familjen evropiane dhe ne do të punojmë së bashku në agjendën e reformave sepse çdo anëtarësim në të ardhmen duhet të bazohet në meritë”, tha raportuesi për Kosovën në PE, Riho Terras.
Sipas eurodeputetëve, dialogu për normalizimin e raporteve mes Kosovës dhe Serbisë, “fatkeqësisht nuk ka prodhuar rezultatet e pritura”, teksa ata u kërkuan të dyja palëve që të zbatojnë marrëveshjet e Brukselit dhe Ohrit, përfshirë themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe dhe që Serbia të mos kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në organizata rajonale dhe ndërkombëtare.
Për shkak të krizave në veriun e Kosovës, që rritën tensionet mes dy vendeve, që nga shtatori i vitit 2023 në Bruksel nuk është zhvilluar asnjë rund i dialogut politik, por ka pasur vetëm bisedime në nivel të kryenegociatorëve.
BE-ja ka përsëritur vazhdimisht se normalizimi i raporteve mes Kosovës dhe Serbisë është parakusht për rrugën e të dyja vendeve drejt integrimit evropian.
Së voni, shefja për politikë të jashtme dhe siguri e BE-së, Kaja Kallas, ka thënë se Brukseli është duke analizuar gabimet në procesin e dialogut, që ka nisur më 2011.
Ndërkaq, në raportin për Kosovë, PE-ja tha se shteti ka bërë përparim të dukshëm në reformën zgjedhore, qëndrueshmërinë ekonomike dhe mbrojtjen e të drejtave themelore.
Megjithatë, sfidat mbeten sa i përket reformave në gjyqësor, liri të medias, efikasitetit të administratës publike dhe digjitalizimit të shërbimeve publike. Eurodeputetët theksuan se përkushtimi i vazhdueshëm i reformave gjithëpërfshirëse dhe qeverisjes përfshirëse është thelbësore për përparimin e Kosovës në rrugën drejt integrimit evropian.
Eurodeputetët thanë po ashtu se Kosova ka qenë cak i ndërhyrjeve të huaja dhe fushatave dezinformuese, veçmas nga Rusia dhe Kina, që kishin për synim destabilizimin e rajonit dhe pengimin e integrimit evropian të Ballkanit perëndimor.
Prandaj, “Parlamenti Evropian i bën thirrje Qeverisë së Kosovës që të forcojë kapacitetet e saj për të luftuar këto kërcënime”, tha PE-ja.
Më 7 maj, eurodeputetët po ashtu kanë miratuar një raport për Serbinë, të cilës iu kërkua që të përmirësojë dialogun e brendshëm politik, të mbrojë sundimin e ligjit dhe të bëjë reforma kundër korrupsionit.
Ndërkaq, sa i përket dialogut me Kosovës, në raport u tha se Serbia “duhet të punojë në arritjen e një marrëveshjeje gjithpërfshirëse të normalizimit me Kosovën”, por po ashtu edhe të “harmonizojë plotësisht politikën e saj të jashtme me atë të BE-së”./REL/
Lajmet
Arrestohet i dyshuari për shpërthimin e veturës së u.d. të drejtorit të QKUK-së
Published
2 days agoon
May 7, 2025By
UBTnews
Prokuroria Themelore në Prishtinë njofton se është arrestuar B.K., në Podujevë, nën dyshimin për shpërthimin e veturës private të ushtruesit të detyrës së drejtorit të QKUK-së, Osman Hajdari, më 30 prill 2025.
“Prokuroria Themelore në Prishtinë, në bashkëpunim dhe koordinim të plotë me Policinë e Kosovës ka arrestuar një (1) person B.K. në Podujevë i dyshuar për kryerjen e veprave penale “Përdorimi i armës apo mjetit të rrezikshëm” nga neni 367 par. 2 të KPRK-së, Zjarrvënia” nga neni 322 par. 2 të KPRK-së dhe “Mbajtja në pronësi, kontroll ose posedim të paautorizuar të armëve” nga neni 366 par 1 të KPRK-së, i cili ka ndodh me datë 30.04.2025 në oborrin e QKUK-së, kundër veturës se UD Drejtorit të QKUK-së”, thuhet në njoftim.
Sipas Prokurorisë, operacioni policor në bashkëpunim të ngushtë me prokurorin e shtetit është duke vazhduar në mënyrë të intensifikuar në disa lokacione të ndryshme për mbledhjen e provave për hetimin e të gjitha rrethanave të rastit.
Shërbimi Spitalor Klinik Universitar (SHSKUK) përmes një komunikate për medie kishte se dëmtimi ka ndodhur në rrethana të panjohura, teksa parasahihej të mbahej mbledhja e Bordit Drejtues.
“Sot, në parkingun e administratës së Qendrës Klinike Universitare të Kosovës (QKUK), ka ndodhur një incident që përfshin dëmtimin e veturës private të ushtruesit të detyrës së drejtorit të QKUK-së, e parkuar në parkingun e administratës. Dëmtimi ka ndodhur në rrethana ende të panjohura, në kohën kur po bëheshin përgatitjet për fillimin e mbledhjes së rregullt të Bordit Drejtues të Shërbimit Spitalor dhe Klinik Universitar të Kosovës (ShSKUK), e cila ishte paraparë të mbahej në hapësirat e administratës qendrore të ShSKUK-së”, thuhej në komunikatë./BetimipërDrejtësi/

Ish-partnerja e Liam Payne, Cheryl, trashëgon pasurinë e tij me vlerë 32.3 milionë dollarë

Ushqimet më të mira kundër fryrjes së stomakut

Kosova me Donjeta Sadikun dhe vëllezërit Bajoku në Kupën Botërore

LDK dorëzon kallëzime penale për anëtarët e Qeverisë në detyrë

Qëndrimi ulur për periudha të gjata rrit rrezikun për sëmundje kronike

Trump habit me veprimin: Punësoi yllin e reality show-t në muzeun e Holokaustit

UEFA vendos për lojtarin më të mirë të ndeshjes

Të mirat dhe “dëmet” nga konsumimi i fasuleve

Policia jep detaje për aksionin në disa lokacione në veri ku u zbulua punishtja e armëve, u arrestuan tre të dyshuar
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Përgatituni për të udhëhequr politikën e të ardhmes me Fakultetin e Shkencave Politike në UBT
-
Lajmet4 weeks ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT2 weeks ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesorët Besnik Skenderi, Safet Zejnullahu, Diamanta Skenderi dhe Ferid Selimi publikojnë punimin shkencor mbi AI në arsim