Lajmet
Si ndodh që rikthimi i specieve të humbura të ringjall ekosistemet?
Sipas hulumtimeve, kjo është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura.
Published
2 years agoon
By
UBT newsShkencëtarët shpesh studiojnë ndikimet e zymta të humbjes së jetës së egër nga gjuetia, shkatërrimi i habitatit dhe ndryshimet klimatike. Por çfarë ndodh kur kafshët e rrezikuara rikthehen?
Hulumtimet kanë treguar se rivendosja e të ashtuquajturave specie “themelore” – ato me një ndikim të madh në mjedisin e tyre – është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura për njerëzit.
Këtu janë disa shembuj të dukshëm nga Amerika e Veriut.
Ujqërit
Pak specie ndjellin natyrën e egër amerikane aq sa ujqërit.
Ndonëse të nderuar nga komunitetet indigjene, evropianët që erdhën në vitet 1600 filluan fushatat e gjera të shfarosjes përmes gjuetisë dhe kurtheve.
Nga mesi i shekullit të 20-të, më pak se një mijë ujqër gri mbetën në Shtetet e Bashkuara fqinje, nga të paktën një çerek milioni para kolonizimit.
Zhdukja u shmang në vitet 1970 kur ligjvënësit miratuan Aktin e Specieve të Rrezikuara, duke ndihmuar në ringjalljen e grabitqarit kulmor në pjesë të zonës së tij të mëparshme.
Më pas, në mesin e viteve të 90-ta, qeveria mori ujqër nga Kanadaja dhe i dërgoi në Parkun Kombëtar Yellowstone.
Kjo gjeneroi një mori të dhënash që shkencëtarët ende po punojnë për t’i kuptuar.
Të ardhurit e rinj e mbajtën të ulët numrin e drerëve, duke i penguar ata të prekin bimësinë që u siguron zogjve materiale për të ndërtuar fole dhe kastorët për të ndërtuar diga.
Bimësia e rikuperuar ndihmoi në ndalimin e erozionit të tokës në lumenj, duke ndryshuar rrjedhën e tyre e duke reduktuar gjarpërimin.
Ndërsa ndërtojnë digat e tyre, kastorët krijojnë gjithashtu pellgje të thella që disa peshq dhe bretkosat kanë nevojë për të mbijetuar.
Kur nisin gjuetinë, ujqërit përqendrohen në gjahun e dobët dhe të sëmurë, duke siguruar mbijetesën e më të fortit.
Madje, një dokument i fundit zbuloi se ujqërit e kthyer në shtetin perëndimor të Wisconsin i mbanin drerët larg rrugëve, duke reduktuar përplasjet me makina.
Mendohet se tani ka më shumë se 6000 ujqër gri në Shtetet e Bashkuara fqinje. Kërcënimi kryesor është gjuetia e legalizuar në disa shtete.
Bualli
Historia e buallit amerikan – i njohur gjithashtu si bizon – është i lidhur pazgjidhshmërisht me historinë e errët të hershme të Shteteve të Bashkuara.
Nga rreth 30 milionë, numri i tyre ra në qindra nga fundi i shekullit të 19-të, ndërsa qeveria amerikane u përpoq të zhdukte indianët e fisit fushor, mënyra e jetesës së të cilëve varej nga kjo kafshë.
“Ishte një gjenocid i qëllimshëm për të hequr buallin, dhe për të larguar indianët”, tha Cody Considine nga The Nature Conservancy për AFP.
Buallitë favorizojnë ngrënien e barit në vend të bimëve të lulëzuara dhe bishtajoreve, gjë që nga ana tjetër lejon një shumëllojshmëri zogjsh, insektesh dhe amfibësh të lulëzojnë.
“Disa nga këto specie pa atë kullotje thjesht zhduken nga peizazhi për shkak të konkurrencës së lartë të barërave”, shtoi Considine.
Ndërsa ata kërkojnë foragjere, thundrat e tyre ngrihen dhe ajrosin tokën, duke ndihmuar më tej rritjen e bimëve si dhe shpërndarjen e farës.
TNC aktualisht menaxhon rreth 6500 buall, dhe po krijon një program pilot që përfshin transferimin e kafshëve të tepërta në komunitetet indigjene, si pjesë e përpjekjeve më të gjera për të ringjallur gjitarin kombëtar të Amerikës.
Lundërza e detit
Si grabitqari dominues i mjediseve detare pranë bregut, lundërzat e detit luajnë një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm në ekosistemin e tyre.
Historikisht ato shtriheshin nga Baja California deri në Bregun Perëndimor deri në Alaskë, Rusi dhe Japoninë veriore, por gjuetia në vitet 1700 dhe 1800 uli numrin e tyre, që dikur arrinte në 300,000.
Për një kohë ata mendohej se ishin shfarosur plotësisht jashtë Kalifornisë, por një popullsi e vogël e mbijetuar prej rreth 50 vetësh i ndihmoi ata të rikuperoheshin pjesërisht në rreth 3,000 sot.
Jess Fujii, menaxher i programit të lundërzave të detit në Akuariumin Monterey Bay, i tha AFP se kërkimet gjatë viteve 1970 në Ishujt Aleutian treguan se lundërzat ruanin ekuilibrin e pyjeve të leshterikëve duke kontrolluar iriqët e detit që kullosin mbi to.
Këtu, vidrat e detit kontrollonin popullatën e gaforreve, që do të thoshte se kishte më shumë kërpudha deti që ishin në gjendje të kullosnin algat, duke e mbajtur barin e ngjalës të shëndetshëm.
Bari i ngjalës konsiderohet si një “çerdhe e detit” për peshqit e mitur dhe gjithashtu redukton erozionin, i cili mund të shkaktojë përmbytje në bregdet./UBTNews/
Lajmet
Konjufca: Kosova e Shqipëria duhet të jenë bashkë të përfaqësojnë interesat e kombit shqiptar
Published
25 minutes agoon
December 20, 2024By
UBTnewsKryetari i Kuvendit të Kosovës, Glauk Konjufca, tha se mbledhja e përbashkët e dy kuvendeve të Kosovës dhe Shqipërisë është dëshmi e unitetit mes dy vendeve përballë sfidave në rajon.
Ai para të pranishmëve tha se Kosova dhe Shqipëria duhet të jenë bashkë dhe të përfaqësojnë interesat e kombit shqiptar.
Kryekuvendari kosovar përmendi edhe sulmin terrorist në kanalin e Ibër-Lepencit, që sipas tij kishte synim dëmtimin e infrastrukturës kritike të Kosovës.
“Jemi të sulmuar drejtpërdrejt nga Serbia”, theksoi Konjufca.
Lajmet
Fillon seanca e përbashkët e Kuvendit të Kosovës dhe Kuvendit të Shqipërisë
Published
34 minutes agoon
December 20, 2024By
UBTnewsKa filluar seanca e përbashkët e Kuvendit të Kosovës dhe Kuvendit të Shqipërisë.
Në sallën plenare janë kabinetet qeveritare të dy vendeve si dhe deputetët e grupeve parlamentarë të dy shteteve.
Pjesë e mbledhjes është edhe presidentja Vjosa Osmani.
Në mbledhjen e përbashkët të dy shteteve u pa edhe deputeti shqiptar në Serbi, Shaip Kamberi.
Seancën po e udhëheqin kryetari i Kuvendit të Kosovës, Glauk Konjufca dhe homologia e saj nga Shqipëria, Elisa Spiropali.
Lajmet
Salvini përballet me vendimin e Gjykatës pas akuzave për shpërdorim detyre në 2019
Published
1 hour agoon
December 20, 2024By
UBT NEWSMatteo Salvini, zëvendëskryeministri italian dhe lideri i partisë “Lega”, është përballë një vendimi të rëndësishëm gjyqësor të premten, ku akuzohet për rrëmbim dhe shpërdorim detyre për pengimin e një anijeje shpëtimi emigrantësh të ankorohej në Itali gjatë vitit 2019.
Prokurorët në Siçili kërkojnë dënimin e tij me gjashtë vjet burg, ndërsa Salvini e ka mbrojtur veten duke e cilësuar gjyqin si politik dhe duke këmbëngulur se veprimet e tij ishin për mbrojtjen e Italisë.
Në fokus të akuzave është ngjarja me anijen e OJQ-së “Open Arms”, e cila transportonte 147 emigrantë nga brigjet libiane dhe qëndroi në det për tre javë për shkak të ndalimit për t’u ankoruar në ishullin italian të Lampedusës. Sipas prokurorëve, gjendja shëndetësore e emigrantëve ishte përkeqësuar ndjeshëm. Salvini pretendon se vendimi për të bllokuar anijen ishte mbështetur nga qeveria e atëhershme, e kryesuar nga Giuseppe Conte, dhe se veprimet e tij ishin të motivuara nga nevoja për të parandaluar imigracionin e paligjshëm.
Kryeministrja aktuale Giorgia Meloni ka shprehur mbështetjen e saj për Salvini, duke theksuar se mbrojtja e kufijve nuk duhet të konsiderohet krim. Salvini ka deklaruar se nuk do të tërhiqet nga pozicioni i tij pavarësisht vendimit, duke theksuar se do të apelojë deri në Gjykatën e Lartë të Kasacionit nëse shpallet fajtor.
Ndërkohë, mbështetësit e Salvinit, përfshirë anëtarët e partisë së tij, po organizojnë demonstrata dhe aktivitete solidariteti në mbrojtje të tij, duke e përforcuar sloganin: “Fajtor për mbrojtjen e Italisë”.
Vendimi i gjykatës pritet të jetë një pikë kthese në karrierën politike të Salvinit dhe në diskutimin më të gjerë për politikat e emigracionit në Itali dhe Evropë./UBTNews/
Lajmet
Përurohet rruga Nacionale N2 Prishtinë – Mitrovicë
Published
1 hour agoon
December 20, 2024By
UBTnewsËshtë përuruar rruga Nacionale N2 Prishtinë – Mitrovicë, segmenti Stanovc – hyrja e Vushtrrisë. Kryeministri i vendit Albin Kurti, e ka quajtur një projekt të rëndësishëm për lehtësimin e qarkullimit të qytetarëve dhe ekonominë e vendit.
Kryeministri Kurti theksoi se ‘rruga po bëhet’, duke shtuar se kjo rrugë ka filluar në vitin 2009 dhe pothuajse e ka moshën e pavarësisë së Kosovës. Ai tha se është dashur që të ndërrohet operatori ekonomik në mënyrë që të realizohet ky projekt.
“Rruga Prishtinë-Mitrovicë po bëhet, ka nisur në vitin 2009, që do me thënë e ka pothuajse moshën e shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Mirëpo, është dashur që të ndërrohet operatori ekonomik në mënyrë që të ecë puna. Ky segment është nënshkruar në fund të shkurtit si kontratë dhe për 10 muaj po e përurojmë në një gjatësi prej 5 kilometra e gjysmë. Ka ngelur një pjesë shumë e rëndësishme e cila është rreth 5 kilometra Smekornicë-Mitrovicë e cila do të kushtojë rreth 15 milionë euro, janë kryer me përpikëri, me drejtësi edhe shpronësimet edhe rregullimi i trotuareve edhe gypat e ujësjellësit e kanalizimit. Është dashur të rregullohet edhe rrjeti elektrik”, tha Kurti.
Ministri i Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Ambientit, Liburn Aliu theksoi se kjo rrugë ka një rëndësi të veçantë për qytetarët e Vushtrrisë. Aliu ka folur edhe për realizimin e segmenteve të tjera.
“Bëhet fjalë nga Stanovci deri në hyrje të Vushtrrisë 5.5 kilometra dhe do të vazhdoj deri në pjesën e Gojbulës dhe është nënshkruar marrëveshja me Fondin OPEK për 15 milionë të tjera për vazhdimin nga Smekornica deri në Mitrovicë e i cili shpresoj që do të filloj shumë shpejt me prokurim të ri. Dua të përkujtoj në vitin 2023 ka filluar prokurimi i kësaj rruge në fund të shkurtit të 2004-tës është nënshkruar kontrata dhe tash po e përurojmë këtë segment. Kjo rrugë ka një rëndësi të veçantë qytetarët e Vushtrrisë në veçanti e kanë shumë më të shpejt ardhjen në qytetin e Prishtinës njëjtë po vazhdojmë edhe me projektet tjera është e rëndësishme që të gjitha projektet që po bëhen tash kanë mbikëqyrje profesionale, ka sistem më mirë të organizuar të kryerjes së punëve ndonëse vazhdojmë të kemi”, u shpreh Aliu.
Zëvendësministri i Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Ambientit, Hysen Durmishi ka detaje tjera për kontratat e këtij projketi.
“Ne e kemi e gjetur një kontratë të nënshkruar e cila si pasojë për dy vite është realizuar vetëm 20% e punës jemi detyruar qe ta shkëpusim atë kontratë për shkak të një auditimi që është bërë dhe janë konstatuar shumë shkelje të cilët janë bërë dhe operatori ekonomik nuk i ka respektuar marrëveshjet me ministrinë”, u shpreh ai.
Konjufca: Kosova e Shqipëria duhet të jenë bashkë të përfaqësojnë interesat e kombit shqiptar
Angelina pranon se ndihet shpesh e vetmuar: Nuk e kam kuptuar si është të jetosh vetëm!
Fillon seanca e përbashkët e Kuvendit të Kosovës dhe Kuvendit të Shqipërisë
Ruani shëndetin e syve: Identifikimi dhe parandalimi i faktorëve të rrezikut
Salvini përballet me vendimin e Gjykatës pas akuzave për shpërdorim detyre në 2019
Përurohet rruga Nacionale N2 Prishtinë – Mitrovicë
Ushtria franceze po dëbohet nga shumë vende afrikane
SHBA dhe Britania sanksionojnë zyrtarët e Ministrisë së Brendshme të Gjeorgjisë
Hungaria i jep azil të rrallë politik ish-ministrit të arratisur polak të PiS
Të kërkuara
-
Bota2 months ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota2 months ago
Koreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Bota1 month ago
“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Kulturë3 months ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman