

Lajmet
Si ndodh që rikthimi i specieve të humbura të ringjall ekosistemet?
Sipas hulumtimeve, kjo është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura.
Published
3 years agoon
By
UBT newsShkencëtarët shpesh studiojnë ndikimet e zymta të humbjes së jetës së egër nga gjuetia, shkatërrimi i habitatit dhe ndryshimet klimatike. Por çfarë ndodh kur kafshët e rrezikuara rikthehen?
Hulumtimet kanë treguar se rivendosja e të ashtuquajturave specie “themelore” – ato me një ndikim të madh në mjedisin e tyre – është jetike për shëndetin e ekosistemeve dhe mund të sjellë përfitime të papritura për njerëzit.
Këtu janë disa shembuj të dukshëm nga Amerika e Veriut.
Ujqërit
Pak specie ndjellin natyrën e egër amerikane aq sa ujqërit.
Ndonëse të nderuar nga komunitetet indigjene, evropianët që erdhën në vitet 1600 filluan fushatat e gjera të shfarosjes përmes gjuetisë dhe kurtheve.
Nga mesi i shekullit të 20-të, më pak se një mijë ujqër gri mbetën në Shtetet e Bashkuara fqinje, nga të paktën një çerek milioni para kolonizimit.
Zhdukja u shmang në vitet 1970 kur ligjvënësit miratuan Aktin e Specieve të Rrezikuara, duke ndihmuar në ringjalljen e grabitqarit kulmor në pjesë të zonës së tij të mëparshme.
Më pas, në mesin e viteve të 90-ta, qeveria mori ujqër nga Kanadaja dhe i dërgoi në Parkun Kombëtar Yellowstone.
Kjo gjeneroi një mori të dhënash që shkencëtarët ende po punojnë për t’i kuptuar.
Të ardhurit e rinj e mbajtën të ulët numrin e drerëve, duke i penguar ata të prekin bimësinë që u siguron zogjve materiale për të ndërtuar fole dhe kastorët për të ndërtuar diga.
Bimësia e rikuperuar ndihmoi në ndalimin e erozionit të tokës në lumenj, duke ndryshuar rrjedhën e tyre e duke reduktuar gjarpërimin.
Ndërsa ndërtojnë digat e tyre, kastorët krijojnë gjithashtu pellgje të thella që disa peshq dhe bretkosat kanë nevojë për të mbijetuar.
Kur nisin gjuetinë, ujqërit përqendrohen në gjahun e dobët dhe të sëmurë, duke siguruar mbijetesën e më të fortit.
Madje, një dokument i fundit zbuloi se ujqërit e kthyer në shtetin perëndimor të Wisconsin i mbanin drerët larg rrugëve, duke reduktuar përplasjet me makina.
Mendohet se tani ka më shumë se 6000 ujqër gri në Shtetet e Bashkuara fqinje. Kërcënimi kryesor është gjuetia e legalizuar në disa shtete.
Bualli
Historia e buallit amerikan – i njohur gjithashtu si bizon – është i lidhur pazgjidhshmërisht me historinë e errët të hershme të Shteteve të Bashkuara.
Nga rreth 30 milionë, numri i tyre ra në qindra nga fundi i shekullit të 19-të, ndërsa qeveria amerikane u përpoq të zhdukte indianët e fisit fushor, mënyra e jetesës së të cilëve varej nga kjo kafshë.
“Ishte një gjenocid i qëllimshëm për të hequr buallin, dhe për të larguar indianët”, tha Cody Considine nga The Nature Conservancy për AFP.
Buallitë favorizojnë ngrënien e barit në vend të bimëve të lulëzuara dhe bishtajoreve, gjë që nga ana tjetër lejon një shumëllojshmëri zogjsh, insektesh dhe amfibësh të lulëzojnë.
“Disa nga këto specie pa atë kullotje thjesht zhduken nga peizazhi për shkak të konkurrencës së lartë të barërave”, shtoi Considine.
Ndërsa ata kërkojnë foragjere, thundrat e tyre ngrihen dhe ajrosin tokën, duke ndihmuar më tej rritjen e bimëve si dhe shpërndarjen e farës.
TNC aktualisht menaxhon rreth 6500 buall, dhe po krijon një program pilot që përfshin transferimin e kafshëve të tepërta në komunitetet indigjene, si pjesë e përpjekjeve më të gjera për të ringjallur gjitarin kombëtar të Amerikës.
Lundërza e detit
Si grabitqari dominues i mjediseve detare pranë bregut, lundërzat e detit luajnë një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm në ekosistemin e tyre.
Historikisht ato shtriheshin nga Baja California deri në Bregun Perëndimor deri në Alaskë, Rusi dhe Japoninë veriore, por gjuetia në vitet 1700 dhe 1800 uli numrin e tyre, që dikur arrinte në 300,000.
Për një kohë ata mendohej se ishin shfarosur plotësisht jashtë Kalifornisë, por një popullsi e vogël e mbijetuar prej rreth 50 vetësh i ndihmoi ata të rikuperoheshin pjesërisht në rreth 3,000 sot.
Jess Fujii, menaxher i programit të lundërzave të detit në Akuariumin Monterey Bay, i tha AFP se kërkimet gjatë viteve 1970 në Ishujt Aleutian treguan se lundërzat ruanin ekuilibrin e pyjeve të leshterikëve duke kontrolluar iriqët e detit që kullosin mbi to.
Këtu, vidrat e detit kontrollonin popullatën e gaforreve, që do të thoshte se kishte më shumë kërpudha deti që ishin në gjendje të kullosnin algat, duke e mbajtur barin e ngjalës të shëndetshëm.
Bari i ngjalës konsiderohet si një “çerdhe e detit” për peshqit e mitur dhe gjithashtu redukton erozionin, i cili mund të shkaktojë përmbytje në bregdet./UBTNews/
Rajoni
Rektori Hajrizi mori pjesë në Konferencën CIGRE Kosova mbi “Formësimin e fuqisë punëtore të së ardhmes: Perspektiva e universitetit mbi tregun e punës”
Published
7 hours agoon
October 23, 2025By
Driton Iseni
Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, mori pjesë në konferencën e organizuar nga CIGRE Kosova, me temën “Formësimi i fuqisë punëtore të së ardhmes: Perspektiva e universitetit mbi tregun e punës në sektorin e energjisë”. Në këtë ngjarje u bashkuan ekspertë të energjisë, akademikë dhe përfaqësues të industrisë, për të diskutuar ndikimin e transformimeve teknologjike në zhvillimin e kapaciteteve profesionale dhe krijimin e vendeve të reja të punës.
Në fjalën e tij, Rektori Hajrizi theksoi se universitetet duhet të kenë një rol udhëheqës në përgatitjen e fuqisë punëtore të digjitalizuar, duke ndërtuar ura bashkëpunimi midis arsimit, inovacionit dhe industrisë. Ai nënvizoi rëndësinë e edukimit ndërdisiplinar dhe zhvillimin e programeve studimore që përfshijnë fusha si energjia e zgjuar, inteligjenca artificiale, teknologjia 5G dhe menaxhimi i qëndrueshëm i burimeve.
Rektori Hajrizi po ashtu theksoi rëndësinë e studimeve të doktoratës dhe akreditimit të programeve në këtë nivel, si domosdoshmëri për zhvillimin e kërkimit shkencor të avancuar dhe përgatitjen e ekspertëve të nivelit të lartë që i nevojiten tregut të punës. Ai potencoi se akreditimi i doktoraturave në fushat e energjisë, teknologjisë dhe inovacionit është një hap i rëndësishëm për të forcuar lidhjen mes universiteteve dhe industrisë, si dhe për të krijuar një bazë të qëndrueshme të zhvillimit akademik dhe profesional.
Gjithashtu, Rektori prezantoi arritjet e UBT Smart City, e cila ka integruar teknologjinë 5G dhe sistemet e mençura të energjisë, duke e bërë UBT-në një ndër institucionet e para në rajon që po e zbatojnë në praktikë konceptin e qytetit të mençur (Smart City). Këto zhvillime lidhin drejtpërdrejt kërkimin shkencor me nevojat e ekonomisë moderne dhe krijojnë terren të përshtatshëm për përfshirjen e studentëve dhe stafit akademik në projekte të avancuara.
Rektori theksoi se sektori i energjisë është ndër më dinamikët në procesin e digjitalizimit dhe zhvillimit të qyteteve të mençura, duke hapur mundësi të reja për bashkëpunim ndërmjet universiteteve dhe industrisë, si dhe për krijimin e vendeve të punës të orientuara drejt inovacionit, qëndrueshmërisë dhe kërkimit shkencor të avancuar.
Konferenca CIGRE Kosova shërbeu si një platformë e rëndësishme për shkëmbimin e ideve, nxitjen e kërkimit shkencor dhe forcimin e partneriteteve ndërmjet akademisë dhe sektorit energjetik, në funksion të përgatitjes së brezave të rinj për tregun dinamik të punës së së ardhmes.
Aktualitet
Studim i përbashkët UBT – Universiteti i Mynhenit publikohet në revistë ndërkombëtare shkencore
Published
7 hours agoon
October 23, 2025By
Driton Iseni
Një bashkëpunim i rëndësishëm ndërmjet UBT-së dhe Universitetit Teknik të Mynhenit (Technical University of Munich) ka rezultuar me publikimin e një punimi shkencor në një revistë prestigjioze ndërkombëtare të indeksuar në Scopus dhe Web of Science, me faktor impakti 2.2.
Punimi me titull “Microbiological Analysis of Traditional Sausage in Prishtina, Republic of Kosovo, During Production and Storage”, është publikuar në revistën Microbiological Research (MDPI) dhe përfaqëson një nga studimet e para të këtij lloji në Kosovë, duke analizuar aspektet mikrobiologjike dhe të sigurisë ushqimore të suxhukut tradicionalë kosovarë gjatë prodhimit dhe ruajtjes.
Studimi është realizuar nga një ekip ndërdisiplinar studiuesish, përfshirë:
Prof. Dr. Flutura C. Ajazi – UBT, autore e parë dhe correspondent e punimit
Prof. ass. Veton Haziri-UBT, autorë correspondent
Bashkëautorët: Rreze M. Gecaj, Sarah Shaqiri, Idriz Vehapi, Namik Durmishi, Xhavit Bytyçi dhe Violeta Lajqi-Makolli, në bashkëpunim me Prof. Dr. Matthias A. Ehrmann nga Universiteti Teknik i Mynhenit, Gjermani.
Qëllimi i studimit ka qenë vlerësimi i ndryshimeve mikrobiologjike gjatë fazave të fermentimit dhe ruajtjes së suxhukut tradicional të prodhuar në Prishtinë, me fokus në bakteret e acidit laktik (LAB) dhe familjen Micrococcaceae, të cilat kanë rol kyç në sigurinë dhe cilësinë e produktit.
Rezultatet treguan se gjatë procesit të ruajtjes ndodh një ulje e ndjeshme e baktereve patogjene si Enterobacteriaceae, ndërsa bakteret e dobishme (LAB) dhe Micrococcaceae mbeten stabile, duke dëshmuar se produktet tradicionale të prodhuara sipas metodave lokale ruajnë cilësi dhe siguri të lartë mikrobiologjike.
Gjetjet e këtij studimi ofrojnë dokumentacion të vlefshëm të praktikave lokale që mund të ndikojnë në cilësinë e produktit dhe afatin e ruajtjes. Në kontekstin e këtij studimi, autoret bejne thirrje tek autoritetet e sigurisë ushqimore të Kosovës qe të zbatojnë programe ndërgjegjësimi për prodhuesit e produkteve tradicionale të mishit, për të promovuar praktikat më të mira dhe për të siguruar prodhimin e produkteve të sigurta dhe me cilësi të lartë. Kjo është e nevojshme për të rritur cilësinë e suxhukut dhe produkteve të tjera të mishit të prodhuara me metoda tradicionale, përmes përmirësimit të parametrave të tyre higjienikë, etiketimit dhe paketimit, të cilat mund të ndikojnë në rritjen e eksportit dhe të vlerës së produktit.
Punimi është pranuar më 26 gusht 2025 dhe publikuar më 3 shtator 2025, nën redaktimin akademik të Prof. Dr. Beniamino T. Cenci-Goga.
Rajoni
UBT organizon ligjëratë ndërkombëtare dhe hap Panairin e Materialeve në Arkitekturë dhe Konstruksione
Published
7 hours agoon
October 23, 2025By
Driton Iseni
UBT njofton se të premten, më 24 tetor 2025, duke filluar nga ora 09:00, në Kampusin Inovativ të UBT-së në Lipjan (Objekti I), do të mbahet një ligjëratë tematike ndërkombëtare me titull: “Environmental Sustainability of Concrete Structures”, që do të udhëhiqet nga Prof. Bruno Dal Lago nga Universiteti i Insubrias dhe Politekniku i Milanos, Itali.
Ligjërata do të trajtojë praktikat bashkëkohore të qëndrueshmërisë mjedisore në ndërtimet prej betoni, duke sjellë njohuri shkencore dhe përvoja profesionale nga universitetet më prestigjioze evropiane.
Pas ligjëratës, nga ora 10:00, do të zhvillohet Ceremonia e Hapjes së “Panairit të Materialeve”, që do të mbahet në hollin e Objektit I, dhe do të vazhdojë deri në ora 14:00.
Ky panair do të prezantojë materiale dhe teknologji inovative në fushën e arkitekturës, inxhinierisë dhe ndërtimtarisë, si dhe do të shërbejë si platformë për ndërveprim ndërmjet studentëve, profesorëve dhe kompanive bashkëpunëtore.
Gjithashtu, në të njëjtën ditë, nga ora 12:40, do të mbahet prezantimi i kompanisë ndërkombëtare “PENETRON”, e cila do të paraqesë materiale inovative që lidhen me ndërtimet prej betoni, arkitekturën dhe qëndrueshmërinë strukturore.
Ky prezantim do të zhvillohet po ashtu në Objektin I të Kampusit të UBT-së në Lipjan.
Ligjërata është obligative për studentët e programeve “Materialet në Arkitekturë” dhe “Konstruksionet e Betonit” (niveli Bachelor), ndërsa janë të ftuar të marrin pjesë edhe studentët e lëndës “Bazat e Konstruksioneve të Betonit” në Arkitekturë dhe të gjithë studentët e interesuar nga vitet tjera të studimeve.
Kjo ngjarje përfaqëson një mundësi unike për studentët dhe profesionistët e rinj që të njihen nga afër me risitë bashkëkohore të qëndrueshmërisë në ndërtim, materialet inteligjente dhe zhvillimet më të fundit teknologjike në këtë fushë.
Lajmet
Përfundon rinumërimi i 16 kutive të votimit nga 12 vendvotime
Published
8 hours agoon
October 23, 2025By
UBTnews
Në Qendrën e Numërimit dhe Rezultateve është përmbyllur procesi i rinumërimit të kutive të votimit, për rinumërimin e të cilave mori vendim Komisioni Qendror Zgjedhor (KQZ) në mbledhjen e ditës së mërkurë, raporton KosovaPress.
Nga pasditja e ditës së mërkurë dhe deri në orën 15:30 të ditës së enjte, janë rinumëruar 16 kuti të votimit.
Rezultatet nga rinumërimi pasqyrohen platformën https://resultslocal2025.kqz-ks.org/, në rubrikën “Rezultatet QNR – Rinumëruara”.
Gara e balotazhit në Kosovë për kryetar të komunave ku në raundin e parë nuk kishte fitues mbahen më 9 nëntor./KP

Rektori Hajrizi mori pjesë në Konferencën CIGRE Kosova mbi “Formësimin e fuqisë punëtore të së ardhmes: Perspektiva e universitetit mbi tregun e punës”

Studim i përbashkët UBT – Universiteti i Mynhenit publikohet në revistë ndërkombëtare shkencore

UBT organizon ligjëratë ndërkombëtare dhe hap Panairin e Materialeve në Arkitekturë dhe Konstruksione

Brigitte Bardot reagon ndaj raportimeve të rreme për vdekjen e saj

Kina dhe ShBA do zhvillojnë bisedime në Malajzi

Britani e Madhe: Arrestohen tre të dyshuar për ndihmë ndaj shërbimit rus të inteligjencës

Përfundon rinumërimi i 16 kutive të votimit nga 12 vendvotime

Studimi: Njerëzit inteligjentë vuajnë më shumë nga dhimbjet e kokës!

Thierry Henry kritikon Juventusin
Të kërkuara
-
Lajmet2 months ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni4 weeks ago
Policia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
-
Rajoni2 months ago
Profesori i UBT-së fiton grant prestigjioz kërkimor në Universitetin Çarls të Pragës