Lajmet

Si do të stabilizohet klima e planetit? Studiuesit janë duke e analizuar si ndodhi në të kaluarën

Kriza mund të kaloj në një ekuilibër të ri.

Publikuar

Për shkak të emetimeve të shfrenuara të gazeve serrë, planeti ynë po përjeton një krizë klimatike serioze. Ne ende kemi akull nga periudhat më të ngrohta të Pleistocenit edhe pse temperatura e globit po i afrohet niveleve më të ngrohta të Pliocenit 3 milionë vite më parë.

Ndërkohë, niveli aktual i dioksidit të karbonit (CO2), është i ngjashëm me atë në periudhën midis Pliocenit dhe Miocenit rreth 10 milionë vite më parë, teksa rrezikojmë te kemi një epokë të re Eocenike të temperaturave shumë të larta e cila nuk është parë në 40 milionë vjet.

Në një moment, kjo krizë do të kalojë në një ekuilibër të ri. Por kur do të ndodhë kjo?

Si do të duket ky ekuilibër? Pjesa më e madhe varet nga njerëzit, bazuar tek ajo se sa shpejt do të arrijmë të reduktojmë emetimet e gazeve serrë.

Por nga ana tjetër varet gjithashtu nga sa planeti ynë është“i ndjeshëm” ndaj gazeve serrë, dhe sa shpejt reagon ndaj ndryshimeve.

Zbulimi i ndjeshmërisë së planetit tonë ndaj gazeve serrë, është dokumentuar nga shkencëtarët që nga vitet e 70-ta, por vendet i kanë rezistuar me kokëfortësi përpjekjeve për t’i kufizuar këto emetime.

Nëse dyfishohen nivelet e CO2, mund të kemi një rritje temperaturash në nivelin 1.5 deri në 4.5° C. Ky është një diapazon i gjerë dhe ka të ngjarë që ne të dyfishojmë nivelet para industriale të CO2 brenda këtij shekulli, ndonëse duam të shmangim ngrohjen mbi nivelin 2°C.

Një pjesë e pasigurisë që kemi mbi këtë çështje buron nga fakti se instrumentet tona arrijnë të gjurmojnë vetëm një pjesë të shkurtër të epokës me klimë të ftohtë që kemi lënë pas. Deri në vitin 2100, temperaturat globale mund të rriten midis 2.7-3.6°C krahasuar me epokën para industriale.

Kjo temperaturë do të jetë më e lartë sesa gjatë gjithë Holocenit, periudha gjeologjike që nga akullnajat e fundit, në të cilën lulëzoi shoqëria përmes bujqësisë, qyteteve dhe industrisë.“Po flasim për një ngrohje të ngjashme me epokën e Pliocenit” thotë dr. Xhesika Tiernej e Universitetit të Arizonës.

Gjatë Pliocenit, paraardhësit tanë ishin australopitekët, të cilët nuk ishin ende plotësisht të gatshëm të jetonin larg pyjeve. Shumica e akullit që ndodhet aktualisht në Grenlandë dhe Antarktidën Perëndimore nuk ishte aty dhe nivelet e detit ishin midis 5-25 metra më të larta se sa në vitin 1900.

Ndërkohë gjatë epokës akoma më të ngrohtë të Miocenit, nivelet e detit ishin ndoshta 48 metra më të lartë dhe pjesë të Antarktidës ishin të pyllëzuara. “Klimat e epokave të lashta, janë konteksti ynë i vetëm mbi atë se si mund të jetë një Tokë më e ngrohtë”– shton Tirnej.

Meqë në atë kohë nuk kishte termometra apo spektroskopë me rreze infra të kuqe, shkencëtarët përdorin matjet indirekte apo objekte“përfaqësuese”, që e ndryshojnë përbërjen e tyre kimike, izotopike ose fizike, në proporcion me ndryshimet në temperaturë, nivelet e CO2 apo edhe reshjet.

Vlerësimet për temperaturat gjatë Eocenit ndryshojnë shumë. Dihet që ajo ka qenë një nga periudhat më të nxehta të historisë së planetit tonë, me kushte që mendohet se përputhen me të ardhmen tonë në një klimë ekstreme. Por vlerësimet sesa më shumë nxehtë ishte në krahasim me epokën tonë para industriale variojnë nga 9 në 23°C.

Dr. Gordon Inglis i Universitetit të Sauthempton-it në Angli, analizoi me kujdes me ndihmën e kolegëve një koleksion të madh objektesh “përfaqësuese”. Vlerësimi i ekipit mbi temperaturat e hershme të Eocenit, sugjeron se ajo epokë ishte midis 10-16°C më ngrohtë, se sa epoka para industriale.

Por ndryshe nga sot, Plioceni, Mioceni dhe pjesa më e madhe e Eocenit nuk ishin klima që u shfaqën shumë shpejt në kohë. Përkundrazi, ato ishin rezultat i miliona viteve përshtatjeje dhe kur emetimet vullkanike të CO2 balancoheshin nga “varrosja” e CO2 nën Tokë.

Bimësia, akulli dhe temperaturat, ishin të gjitha në harmoni me nivelet e CO2 dhe ndikimin periodik të lëkundjeve orbitale që pësonte Toka. Klima jonë ka sot më shumë të përbashkëta me ndryshimet e dikurshme të CO2, të shkaktuara nga emetimet jashtëzakonisht të mëdha vullkanike.

Një shembull relativisht i moderuar është Maksimumi Termik Paleocen-Eocen (PETM), 56 milionë vjet më parë, kur gjatë disa mijëvjeçarëve në atmosferë vërshuan sasi të mëdha të CO2 dhe të gazit metan, duke e ngrohur globin me 5°C shtesë.

Ajo ishte një kohë që të kujton atë të sotmen, me acidifikimin e oqeanit, detet e “uritura” për oksigjen, zhdukjet e specieve dhe përmbytjet e mëdha. Ngrohja globale aktuale, po prodhon tashmë një mot ekstrem të paprecedentë: rrebeshe të forta shiu, valë të gjata të të nxehtit ekstrem, thatësira dhe zjarre, të cilat pritet të përkeqësohen.

Kjo është ajo që ne shohim edhe në klimat e dikurshme. Nga këto më e frikshme është rritja e nivelit të deteve.

Nëse do të kemi një situatë të ngjashme si në epokën e Pliocenit, niveli i deteve do të jetë rreth 5-25 metra më i lartë mbi nivelin aktual, gjë që do të sillte përmbytjen e pjesës më të madhe të bregdetit lindor të SHBA-së.

Sesa kohë do të duhet që të mbërrihet në këtë pikë, kjo do të varet nga fakti nëse akujt do të shkrijnë ngadalë apo me më shumë shpejtësi./ArsTechnica – Bota.al

Lajmet

Mungesa e fuqisë punëtore nga Kosova po i shtyn bizneset të punësojnë të huaj nga vendet aziatike

Andaj zgjidhje për këtë problem bizneset po e konsiderojnë punësimin e punëtorëve nga vendet aziatike si Banglandeshi, Nepali e India.

Publikuar

nga

Tash e një kohë bizneset në vendin tonë po përballen me mungesë të fuqisë punëtore sidomos në sektorin e gastronomisë dhe ndërtimit. Andaj zgjidhje për këtë problem bizneset po e konsiderojnë punësimin e punëtorëve nga vendet aziatike si Banglandeshi, Nepali e India.

Por është Kryetari i Sindikatës së Sektorit Privat të Kosovës Jusuf Azemi, i cili thotë se këta punëtorë nuk janë të qëndrueshëm, ngase qëllim të vetëm e kanë strehimin.

“Nuk kemi punëtorë të qëndrueshëm, të gjithë këta që vijnë e bëjnë me qëllim të strehohen shumë shkurt gjoja se po punojnë dhe Kosova është bërë një vend qëndrim për të cilët shumicën më të madhe konsiderohet shtet transit dhe përmes Kosovës po shkojnë në vendet tjera. Megjithatë ne ua kemi tërhequr vërejtjen, me punëtorë të Bangladeshit dhe të tjerëve nuk kemi zgjedhur probleme dhe s’do mund të zgjedhim probleme kurrë”, deklaroi ai.

I pyetur nga UBTnews se cilat janë masat e nevojshme që qeveria dhe bizneset duhet t’i ndërmarrin për të adresuar mungesën e punëtorëve, Azemi thotë se një plan veçse ia kanë propozuar qeverisë.

“Ne dikund rreth para 2 vite e gjysmë iu kemi ofruar një bashkëpunim qeverisë së Kosovës dhe pronarëve të kompanive që të bëjnë rritjen e pagave, gjithëherë në ato limitet që mund ti përballojnë kompanitë edhe shteti. Sepse edhe shteti është një pjesë paguese e sektorit privat të Kosovës dhe iu kemi ofruar një bashkëpunim së paku ta ngadalësojmë këtë numër të këtyre punëtorëve”, tha Azemi.

Edhe ekonomisti Mustafë Kadriaj tha se e gjithë barra e ikjes së fuqisë punëtore nga Kosova i takon qeverisë dhe bizneseve.

“Fajin dhe përgjegjësinë duhet kërkuar nga qeveria dhe institucionet tona poashtu edhe bizneset, sepse që nga paslufta mund të themi se nuk u bë asgjë fare që fuqia punëtore të ketë dinjitetin e vetë do të thotë në punë, në përfillin e kontratave, të ketë një të ardhme për vetveten dhe fëmijët. Pra tani kur flasim, nëse i dëgjojmë arsyet e tyre nuk e kanë shumë problem për të ardhmën e tyre sa e kanë për të ardhmën e fëmijëve të tyre”, deklaroi Kadriaj.

Sipas Kadrijajt, institucionet dhe bizneset duhet të bëjnë ndryshime emergjente.

“Tani e tutje se cfarë duhet të bëjnë bizneset do të thotë është kontrata e dinitetshme, paga e dinitetshme, sigurimi shëndetësor dhe në këtë rast jo me mbetë në mëshirën e bizneseve por institucionet tona me qenë shumë vigjilente në mbikqyrjen dhe investigimin te paga, përfillja e kontratave poashtu sigurimi shëndetësor është diçka imediate për të ardhmën dhe prespektivën e punës në Kosovë”, shtoi ai.

Punësimi i shtetasve të huaj në Kosovë është i rregulluar me Ligjin për të huajt. Sipas këtij Ligji, personat që nuk janë shtetas të Kosovës, kur dëshirojnë të punojnë në territorin e Kosovës duhet të pajisen me leje pune. Leja e qëndrimit të përkohshëm për qëllime pune lëshohet për gjashtë muaj deri në një vit. Pas kësaj periudhe, ajo ripërtërihet dhe mund të merret edhe leje e përhershme qëndrimi./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Si pritet të ndikojnë te duhanpirësit imazhet që do të stampohen në pakot e duhanit?

Në paketim do t’iu shtohen imazhe që do të shërbejnë si vërejtje për pasojat që sjell konsumimi i cigareve.

Publikuar

nga

Pas disa muajsh, pakot e duhanit pritet të kenë pamje të tjera. Në paketim do t’iu shtohen imazhe që do të shërbejnë si vërejtje për pasojat që sjell konsumimi i cigareve.

Andaj që nga ky muaj pritet që të ndalohet importi apo prodhimi i pakove pa këto fotografi dekurajuese, kurse në tetor të këtij viti në stoqe të ketë vetëm pako me imazhe vetëdijësuese.

Udhëzimi administrativ për vërejtjet e kombinuara ka hyrë në fuqi në shtator të vitit të kaluar. Por sa do të mund të ndikojnë paketimet e reja që të rinjtë të mos e nisin duhanin? Këtë e shpjegon specialistja e psikologjisë klinke dhe psikioterapisë, Fatime Fazliu.

“Tek pjesa e adoleshentëve, këto pamje dhe mbishkrime mund të kenë efekte pozitive për lënien e duhanit dhe mosfillimin e duhanit”, deklaroi ajo.

Megjithatë përqindja e impaktit te duhanpirësit nuk është e madhe.

“Studimet kanë treguar se 70% e personave nuk kanë ndonjë impakt të madh, 30% edhe mund të kenë ndonjë impakt, por jo edhe shumë. Duhanpirësit kronik kanë mekanizma mbrojtës psikologjik të cilët gjithmonë mundohen të arsyetojnë faktin se pse duhani nuk është i dëmshëm sepse nga përvojat klinike ata thonë edhe dikush që nuk e ka pirë duhanin është sëmur me kancer ose nëse e pinë duhanin në një ambient me fëmijë thonë se edhe ju jeni rritë në këso ambienti”, deklaroi ajo.

Sipas Fazliut, ngritja e çmimit të cigareve është mënyra më efektive në zvogëlimin e pirjes së duhanit.

“Unë mendoj që po, por studimet kanë treguar se ka shumë rëndësi edhe mbishkrimi. Kjo është një kampanjë vetëdijësuese, por mendoj se më e rëndësishme është masa strike që duhen të merren për parandalim ose zvogëlimin e duhanit. Dhe sot vendet evropiane kampanjën e bëjmë me ngritjen e çmimit të duhanit. Për vetë faktin se është treguar më efektive”, deklaroi Fazliu.

Kanceri, kryesisht i mushkërive, problemet e frymëmarrjes dhe ato kardiovaskulare janë sëmundjet kryesore që lidhen me pirjen e duhanit./UBTNews/

Realizoi: Fjolla Gashi

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Mustafa liston arsyet që sipas tij çuan në shkarkimin e Arifit

Publikuar

nga

Qeveria serbe me 18 prill ka shpërndarë Kuvendin e Komunës të Preshevës, duke mos dhënë arsye. Me ç’rast i ka përfunduar mandati kryetarit të deritanishëm të komunës, Shqiprim Arifi.

Këtë shkarkim Arifi përmes një postimi në rrjetin social Facebook e quajti arbitrar. Ndërkohë është krijuar një organ i përkohëshëm deri zgjedhjet e ardhshme lokale, me në krye Ragmi Musaftën.  Ky i fundit në një intervistë për UBTnews thotw se Arifin nuk e shkarkoi qeveria por ai shkarkoi vetëvetën.

“Ka sikronizuar për të derdhur lotë krokodili për t’u viktimizuar, për të bërtitur dhe ankuar nga qeveria në Beograd dhe Presidenti i Serbisë sikur ata e kanë shkarkuar, jo ai ka shkarkuar vetveten sepse ai nuk ka qenë i aftë ta mbajë shumicën, nuk ka qenë i shkathtë të organizojë pushtetin vendor”, deklaroi ai.

E deri te shkarikimi i kryetarit të deritanishëm të Preshevës, ndikim të madh kishte edhe përshirja e ambasadorëve të akredituar në Serbi.

“Pas nëntë muajsh ndodhi sepse u angazhuan ambasadori Hill i SHBA-së, ambasadori i Organizatës së Sigurimeve dhe Bashkëpunimit Evropian me seli në Beograd sepse kanë ditur situatën në Preshevë. Ata komunikojnë vazhdimisht edhe me partitë politike opozitare dhe në këtë rast në sensin e presionit të opozitës serbe në Beograd që zgjedhjet lokale për komuna të bëhën njëkohësisht me zgjedhjet e Beogradit, pra të përsëriten ato të 17 dhjetorit tani me 2 qeshor inkoperuan edhe komunën e Preshevës”, tha ai.

Kjo është hera e tretë që Qeveria e Serbisë emëron Autoritetin e Përkohshëm për të udhëhequr Preshevën në shtatë vjetët e fundit. Gjatë këtyre shtatë vjetëve këto do të jenë zgjedhjet e katërta lokale.

Votimet lokale në Serbi do të mbahen me 2 qershor në më shumë se 80 qytete dhe komuna./UBTNews/

Realizoi: Fjolla Gashi

Vazhdo të lexosh

Kulturë, Lifestyle

Mbrojtja e Mendimit dhe Krijimtarisë: Shënimi i Ditës Botërore të Pronësisë Intelektuale

Publikuar

nga

Sot, në një përhapje të gjërë ndërkombëtare, çdo cep i globit feston Dita e Pronësisë Intelektuale, një ditë e cila ngre në qendër të vëmendjes të drejtën për pronësi intelektuale dhe nevojën për të mbrojtur këtë pronësi. Aktivitetet e shumta të organizuara në këtë ditë janë të përqendruara në promovimin e ndërgjegjësimit për rëndësinë e pronësisë intelektuale dhe në forcimin e legjislacionit për të garantuar mbrojtjen e saj.

Pronësia intelektuale përfshin fushat e pronësisë industriale dhe të drejtat e autorit, të cilat janë të mbrojtura me ligj dhe janë shprehje e një angazhimi të përbashkët për të krijuar një mjedis të favorshëm për inovacionin dhe kreativitetin.

Që nga viti 2000, në 26 prill të çdo viti, të gjitha vendet anëtare të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) shënojnë Ditën Botërore të Pronësisë Intelektuale nën përkujdesjen e Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (OBPI). Kjo ditë është një rast për të theksuar rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar për të adresuar sfidat dhe mundësitë që lidhen me pronësinë intelektuale.

Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale (WIPO) ka një rol kyç në promovimin e pronësisë intelektuale në nivel global. Për të shënuar Ditën Botërore të Pronësisë Intelektuale, WIPO zgjedh një slogan që synon të frymëzojë komunitetin global të krijuesve dhe mbrojtësve të pasurisë intelektuale. Kjo është një rast për të theksuar vlerën e bashkëpunimit ndërkombëtar në sigurimin e vijimësisë së krijimtarisë dhe për të adresuar sfidat aktuale në fushën e pronësisë intelektuale./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara