Lajmet

Rreth 2 mijë raste të dhunës te të miturit për një vit në Kosovë

Psikologët tregojnë mbi arsyet e mundshme të dhunës dhe masat urgjente.

Published

2 years ago

February 5, 2024

Betim Gashi

Të miturit e moshës 14-18 vjeç po vazhdojnë të përfshihen në vepra të ndryshme të dhunshme si rrahje, aksidente në komunikacion, madje edhe në vrasje e armëmbajtje pa leje. Derisa ata mund të dënohen deri me 10 vjet burg, po kërkohet të ndryshohet ligji, pasi po konsiderohet si jo i ashpër kur bëhet fjalë për raste të tilla. Psikologët ndërkaq tregojnë mbi arsyet e mundshme të dhunës dhe masat urgjente që duhet ndërmarrë për parandalimin e tyre.

Policia e Kosovës ka bërë të ditur se vetëm vitin e kaluar nga të gjitha rastet, 1 mijë e 992 prej tyre janë evidentuar se janë kryer nga personat nën moshën 18-vjeçare.

“Gjatë vitit 2023, nga të gjitha rastet e evidentuara në Policinë e Kosovës, 1 mijë e 992 raste janë me të dyshuar të mitur në moshën e përgjegjësisë penale 14-18 vjeç. Nga numri i përgjithshëm dominojnë rastet si lëndim i lehtë trupor gjithsej 438 raste, aksidente në komunikacion 303 dhe mbajtje në pronësi, kontroll ose posedim i paautorizuar i armëve 193 raste”, thuhet në përgjigjen e policisë me shkrim.

Rasti tragjik i vrasjes së të riut Lulzim Fejzullahu në Podujevë ka ngritur debate nëse ligji ndaj të miturve që kryejnë vepra të ndryshme është i duhur.

Avokati Tomë Gashi thotë se të gjitha institucionet duhen të punojnë së bashku në edukimin e fëmijëve, në mënyrë që të parandalohet dhuna në mesin e tyre.

“Dënimi maksimal është i paraparë me 10 vjet burg dhe atë burg për të mitur… Dhe ne besojmë që do të duhej të mos ketë dënime të ashpra të tilla në kuptimin që të miturit nuk do të duhej të kryejnë asnjë vepër penale, posaçërisht kaq të rëndë, por në prizmin tim është paksa e rëndë, por duket se po i imitojnë të rriturit dhe duke pas parasysh çështjen e edukimit të fëmijëve tanë e cila është jashtëzakonisht i nivelit të ulët, shkollimi nuk është adekuat. Janë një mori çështjesh që ndikojnë që të miturit të kriminalizohen, po aq sa edhe të rriturit, duke pasur parasysh që nuk ka kontrolle shpeshta të policisë. Do të duheshin të punonin të gjithë së bashku, shkollat dhe qendrat për punë sociale. Janë çështje të edukimit që duhet të merren me fëmijë të gjitha institucionet dhe më së pakti do të duhej në një situatë ideale të merret policia, prokuroria dhe gjykata”, tha Gashi.

Avokati Gashi shtron nevojën e ndryshimit të kodit penal për të miturit, pasi qëvepra penale është e pariparueshme dhe dënimet do të duhej të ishin në proporcion me rrezikshmërinë që ato krijojnë.

“Ky ligj është jashtëzakonisht i vjetruar, kemi më tepër se ndoshta gjysmë shekulli që përdoret ligji i njëjtë apo kodi penal për të mitur… Duhet të ketë ndryshime të kodit penal për të mitur dhe duhet të kemi ndryshime ndoshta të të gjithë legjislacionit, të parashihen dënime krejtësisht të tjera kur dikush kryen një vepër penale me qëllim dhe posaçërisht kur ia merr jetën dikujt duke pretenduar se është i mitur dhe ndoshta nuk do të dënohet dhe aq shumë… Dallimi prej disa viteve apo disa muaj nuk do të duhej të konsiderohej që është një rrethanë jashtëzakonisht lehtësuese për shkak se vepra apo dëmi është i pariparueshëm dhe do të duhej të ishin dënimet në përpjesëtim me rrezikshmërinë që e krijojnë dhe me veprat penale të rënda që dikush eventualisht i kryen”, tha ai.

Psikologu Petrit Thaçi thotë se duhet hulumtuar zanafilla e të miturve në familjet në të cilat ata janë rritur dhe edukuar, për të parë se cilat janë arsyet e vërteta që i shtyjnë ata të bëhen të dhunshëm. Ai tregon edhe arsyet e mundshme, të cilat mund të ndikojnë në krijimin e një natyre të dhunshme te personat e mitur.

“Te të rinjtë padyshim që ne së pari do të hulumtojmë zanafillën në strukturat e tyre të familjes. Zakonisht, nëse jemi rritur duke parë skena dhune, duke konceptuar që të drejtat tona po na mohohen, po na denigrohet apo cenohet një pjesë e personalitetit, atëherë ne mbushemi me energji të mllefit, gatishmërisë për hakmarrje në një formë apo për t’u zbrazur diku apo në diçka. Nganjëherë nuk zbrazemi në objektivat ose në personat që na kanë shkaktuar traumën fillestare, por aty ku është më e lehtë dhe më e mundshme. Megjithatë, nuk është gjithmonë kjo si arsye. Nganjëherë krijojmë në rrethet sociale dhe familjarë disa koncepte të një imazhi apo vetë imazhi të lakmuar, një lloj autoritarizmi si shkak se ashtu sillet familja jonë, prindi jonë, rrethi jonë i ngushtë social dhe ne i krijojmë një emërtim që ne jemi “dikush”, ne jemi të fuqishëm dhe pozicionin tonë duhet ta njohë dhe pranojë të tjerët. Ne mundohemi me imponim të mbajmë atë lloj pozicioni…02:08 Kemi modele që marrim nga filmat, këngët, pjesë të ndryshme të medias njëfarë forme, kemi ndonjëherë shthurje që burojnë si shkak i abuzimeve të narkotikëve, alkoolit apo sjelljeve tjera me natyrë delikuente. Të gjitha këto mund të shpërthejnë në një moment të caktuar”, shprehet Thaçi.

Psikologu Thaçi potencon rëndësinë e arsimit dhe edukimit që nga fëmijëria, pasi kjo ndikon në zhvillimin e mëvonshëm të personalitetit në moshë të pjekur dhe se për këtë një rol të madh duhet ta kenë edhe institucionet përkatëse së bashku me vetë prindërit.

“Vlera e edukatës që i japim qysh në fëmijëri të hershme, vlera të instalimit të konceptit të dashurisë, drejtësisë, barazisë, jo nevoja që ta glorifikojmë detyrën që ne të jemi patjetër të ngritur dhe konkurrent ose mbi të tjerët në një fushë, dhe me arrogancë të përfitojmë atë. Aspekti i arsimimit, profesionalizmi në arsim, gjatë atyre objektivave që kanë karakter edukativ dhe kulturor në përgjithësi, bashkëpunimi me institucione tjera profesionale që njohin zhvillimin e personalitetit dhe objektivave shëndetësore ose mentale, të gjitha të ndërthura duhet të krijojnë një klimë të përshtatshme ku i riu është i orientuar më shumë në përvetësimin e vlerave të rëndësishme arsimore, konform të nevojave të tij fizike, shëndetësore, intelektuale dhe jo shthurje dhe jo në këto përcaktime për të përmbushur një pjesë të egos, pasi kjo ego shumë shpesh është një ego imagjinare dhe nuk kryen asnjë lloj funksioni praktik në jetën e tyre të përditshme”, tha Thaçi.

Ndryshe mbi 176 mijë vrasje ndodhin çdo vit mes të rinjve 15-29 vjeç ose 37 për qind të totalit të vrasjeve në botë, sipas një raporti të OBSH-së në tetor 2023.

Related Topics:dhuna rrahje Kosove te miturit

Up Next

Osmani: Hetimet zyrtare për sulmin terrorist në Banjskë dëshmojnë se Serbia është prapa tyre

Don't Miss

Osmani pret në takim ministrin e Mbrojtjes së Gjermanisë

Lajmet

BE: Serbia po shkel obligimet me kundërshtimin e anëtarësimit të Kosovës në Interpol

Published

20 minutes ago

November 26, 2025

UBTnews

Bashkimi Evropian vlerëson se Serbia është duke i shkelur obligimet e saja nga procesi i normalizimit të raporteve me Kosovën dhe marrëveshjes nga dialogu, duke kundërshtuar anëtarësimin e Kosovës në Interpol.

Këtë e ka thënë një zëdhënës i BE-së, duke reaguar në njoftimet nga Serbia se ministri i Brendshëm i këtij shteti, Ivica Daçiq, është lavdëruar se po vazhdon kundërshtimi i anëtarësimit të Kosovës në këtë organizatë dhe se, sipas këtij ministri, “Kosova nuk ka kurrfarë gjasash që të bëhet pjesë e Interpolit”. Daçiq po ashtu ka thënë se Kosova edhe më parë “ka dështuar keq kur ka provuar të bëhet anëtare e Interpolit” dhe se tash “e ka të qartë se nuk ka gjasa, prandaj as nuk po provon”.

Marrëveshja për rrugën drejt normalizimit të raporteve mes Kosovës dhe Serbisë, mes tjerash, obligon Serbinë që të mos kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare. BE insiston se kjo marrëveshje është valide, se ajo duhet të implementohet pa vonesa, dhe se zbatimi i saj mbetet kusht për Kosovën dhe Serbinë, si për integrimin e tyre në BE, ashtu edhe për përfitime financiare nga plani i rritjes për Ballkanin Perëndimor.

Këtë, në përgjigjen e tij, e ka thënë për Kohën përsëri një zëdhënës i BE-së.

“Progresi i Serbisë në rrugëtimin evropian varet nga përpjekjet për implementimin e plotë të obligimeve nga marrëveshja e vitit 2023 për rrugën drejt normalizimit. Duke kundërshtuar në parim anëtarësimin e Kosovës në Interpol, Serbia është në shkelje të obligimeve nga marrëveshja e Ohrit, neni 4 i marrëveshjes”, ka thënë ky zëdhënës.

Por në BE akoma nuk saktësojnë se cilat do të jenë pasojat për Serbinë për një sjellje të tillë që vetë BE e konsideron shkelje. Disa shtete anëtare shpesh kanë shprehur pakënaqësi për mungesën e masave ndaj Serbisë, ndërkohë që Komisioni Evropian i mban në fuqi masat kundër Kosovës. Një qasje e tillë nga disa shtete anëtare të BE-së është vlerësuar si “qasje e pabalancuar”.

“Sa i përket planit të rritjes, parakushtet e lidhura me progresin në normalizimin e raporteve mes Serbisë e Kosovës vlerësohen sa herë që të bëhen kërkesa për pagesa, në përputhje me rregulloren”, ka thënë për këtë zëdhënësi i BE-së.

Serbia ka marrë pagesën e parë nga paketa e rritjes në formën e “parafinancimit”. Kosova nuk ka përfituar akoma nga kjo, për shkak se nuk ka ratifikuar marrëveshjen për kredi me BE-në./EO

Lajmet

Rriten çmimet e prodhimit në Kosovë

Published

23 minutes ago

November 26, 2025

UBTnews

Indeksi i tërësishëm i çmimeve të prodhimit në Kosovë në Tremujorin e tretë 2025 krahasuar me Tremujorin e dytë 2025 u ngrit prej 1.3 për qind. Po ashtu, sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit paraprak (TM3 2024) Indeksi i çmimeve të prodhimit u ngrit për 5.5 për qind.

Agjencia e Statistikave të Kosovës bën të ditur ngritjet më të mëdha sipas degëve të veprimtarive ekonomike vërehen te: prodhimi tjetër p.k.t. 4.7%, energjia elektrike, gazi, avulli dhe furnizimi me ajër të kondicionuar 3.9%, prodhimi i mobilieve 2.7%, prodhimi i makinerisë dhe pajisjeve p.k.t 2.0%, prodhimi i pajisjeve elektrike 1.9%, prodhimi i metaleve 1.3%, përpunimi i produkteve ushqimore 0.7%, prodhimi i letrës dhe produkteve prej letrës 0.5%, prodhimi i produkteve minerale jo metalike 0.2%, nxjerrja e xehes së metalit 0.1%.

Sipas ASK-së, ngritja u neutralizua nga rënia e çmimeve te: prodhimi i mjeteve motorike (të transportit), rimorkiove dhe gjysme rimorkiove me 2.9%), grumbullimi, trajtimi dhe furnizimi me ujë me 1.7%, prodhimi i tekstilit me 1.0%, xeherorët dhe guroret tjera me 0.8%, veprimtaritë e grumbullimit, trajtimit dhe asgjësimit të mbeturinave me 0.8%, prodhimi i drurit dhe i produkteve të drurit dhe të tapës, përveç mobilieve: prodhimi i artikujve nga kashta dhe materialeve të gërshetuara – thurëse me 0.4%, prodhimi i pijeve me 0.1%, prodhimi i produkteve kimike me 0.1%, prodhimi i produkteve të fabrikuara metalike, përveç makinerisë dhe pajisjeve me 0.1%.

Ndërsa, çmimet e prodhimit në Kosovë u ngritën në një mesatare prej 5.5%, në mes të TM3 2025 dhe TM3 2024.

“Ngritje më të mëdha sipas degëve të veprimtarive ekonomike vërehen te: prodhimi i mjeteve motorike (të transportit), rimorkiove dhe gjysme rimorkiove 23.01%, energjia elektrike, gazi, avulli dhe furnizimi me ajër të kondicionuar 20.8%, prodhimi i tekstilit 14.2%, përpunimi i produkteve dhe preparateve farmaceutike 8.1%, prodhimi i veshjeve 7.9%, prodhimi i mobilieve 7.8%, shtypja dhe riprodhimi i mediave të incizuara 7.0%, prodhimi i makinerisë dhe pajisjeve p.k.t. 5.1%, prodhimi i pajisjeve elektrike 5.0%, grumbullimi, trajtimi dhe furnizimi me ujë 5.0%, përpunimi i produkteve ushqimore 3.1%, prodhimi i letrës dhe produkteve prej letrës 2.9%, prodhimi i drurit dhe i produkteve të drurit dhe të tapës, përveç mobilieve: prodhimi i artikujve nga kashta dhe materialeve të gërshetuara – thurëse 0.9%, prodhimi i produkteve minerale jometalike 0.4%, prodhimi i produkteve kimike 0.1%”, thuhet në komunikatë.

Ndërsa, ngritja u neutralizua nga ulja e çmimeve te: prodhimi tjetër p.k.t. -15.9%, prodhimi i metaleve -10.4%, xeherorët dhe guroret tjera -6.0%, nxjerrja e xehes së metalit -2.5%, prodhimi i produkteve të gomës dhe të plastikës -1.7%, veprimtaritë e grumbullimit, trajtimit dhe asgjësimit të mbeturinave; rikuperimi i materialeve -1.5%, prodhimi i pijeve -0.8%./KP

Vendi

Doktoresha Marianne Herzog mbajti ligjëratë inspiruese për studentët e Psikologjisë në UBT

Published

31 minutes ago

November 26, 2025

Driton Iseni

Një ligjëratë inspiruese u mbajt sot në UBT, ku të pranishëm ishin studentët e programit Psikologji, të cilët patën mundësinë të ndjekin nga afër ligjërimin e Doktoreshës së njohur Marianne Herzog, e cila njihet për qasjet e saj moderne dhe humane në trajtimin e traumës dhe zhvillimit personal.

Tema e ligjëratës shpalosi një perspektivë të re psikologjike mbi frikën dhe traumën, duke i transformuar ato në një histori inspiruese fuqizimi. Doktoresha Herzog prezantoi metoda profesionale dhe raste studimore nga përvoja e saj akademike dhe klinike, duke e treguar se procesi i shërimit dhe i tejkalimit të vështirësive është i mundur për çdo grupmoshë dhe për çdo individ që kërkon rritje personale.

Gjatë ligjëratës, ajo prezantoi librin e saj të fundit, i cili prek me shumë ndjeshmëri dhe profesionalizëm përvojat personale, rrënjët e traumave që nga fëmijëria, dhe mënyrat se si ato formësojnë të ardhmen. Libri trajton mekanizmat e brendshëm të njeriut për të sfiduar frikën, për të dalë mbi dhimbjen dhe për të aktivizuar potencialin e brendshëm që secili prej nesh e ka.

Studentët patën mundësinë të bëjnë pyetje, të diskutojnë dhe të ndajnë mendime rreth përvojave në trajtimin dhe menaxhimin e traumave, duke e kthyer këtë aktivitet në një formë të veçantë ndërveprimi akademik.

Një falënderim i veçantë shkon për Doktoreshën e nderuar Xhida Lumi dhe ekipin e saj profesional, të cilat bënë të mundur organizimin e kësaj ngjarjeje të rëndësishme në ambientet e UBT-së, duke sjellë për studentët një përvojë të jashtëzakonshme akademike dhe motivuese.