Kuriozitete

Pse shohim gjithnjë e më pak yje në qiell çdo vit? Përgjigjen e thotë një studim i ri

Kjo për shkak të rritjes së shpejtë të ndotjes nga drita.

Published

on

Njerëzit në mbarë botën shohin më pak yje në qiell çdo vit që kalon. Vëzhgimet nga shkencëtarë profesionistë dhe amatorë në mbarë botën në vitet e fundit zbulojnë një prirje alarmante: yjet në qiellin e natës po bëhen gjithnjë e më të vështirë për t’u parë për shkak të rritjes së shpejtë të ndotjes nga drita.

Një studim i ri shkencor ka zbuluar se para syve tanë, shpesh pa e kuptuar ne, yjet po zhduken me një shpejtësi mbresëlënëse ose më saktë alarmante.

Sa shpejt ndryshoi dukshmëria e yjeve?

Ndryshimi në dukshmërinë e yjeve korrespondon me një rritje vjetore gati 10% në shkëlqimin e qiellit të natës gjatë dekadës së fundit. Kjo do të thotë se një fëmijë i cili kur ka lindur në një zonë, dukeshin 250 yje, sot në të njëjtin vend pas 18 vitesh mund të vëzhgojë maksimumi 100 yje, pra më shumë se gjysma janë bërë tashmë “të padukshëm”.

Syri i lirë i njeriut duhet të jetë në gjendje të shohë disa mijëra yje në një qiell të qartë të errët. Për fat të keq, vlerësohet se rreth 30% e njerëzve në mbarë botën, pothuajse një në tre, kanë humbur tashmë pamjen e tyre për galaktikën tonë për shkak të ndotjes nga drita, dhe problemi po përkeqësohet, sipas hulumtimeve të reja.

Studiuesit e projektit shkencor ndërkombëtar Globe at Night, të udhëhequr nga Christopher Kimba i Qendrës Kërkimore Gjermane për Gjeoshkencën (GFZ) në Potsdam dhe Universitetit të Ruhr-Bochum, të cilët bënë publikimin përkatës në revistën “Science”, analizuan të dhënat e periudha 2011-2022 përfshin gjithsej 51,351 vëzhgime të yjeve me sy të lirë nga njerëzit në afërsisht 19,300 vende në vende të ndryshme, kryesisht në Europë dhe Amerikën e Veriut.

Shkëlqimi i qiellit të natës u dyfishua në më pak se 8 vjet

U vlerësua se shkëlqimi i qiellit të natës u dyfishua në më pak se tetë vjet. Rritja vjetore e ndriçimit, që varion nga gati 7% në Europë në 10% në SHBA, është shumë më e madhe se ajo rreth 2% në vit për rritjen e dritës artificiale bazuar në matjet e rrezatimit satelitor. Kjo është kryesisht për shkak se satelitët matin ndotjen nga drita duke regjistruar kryesisht dritën e drejtuar drejt qiellit, ndërsa qytetarët ndikohen kryesisht nga ndotja nga drita horizontale, e cila është më e madhja.

Nuk errësohet kurrë në shumë pjesë të botës

Në shumë rajone të banuara të Tokës qielli i natës nuk errësohet kurrë plotësisht, pasi ka një shkëlqim të përhapur të dritës artificiale në atmosferë. Kjo ndotje nga drita minon aftësinë për të vëzhguar yjet gjatë natës. Përhapja e ndriçimit LED, i cili lëshon më shumë dritë blu ndaj së cilës sytë janë më të ndjeshëm, ka përkeqësuar situatën.

Përveç kësaj, ndotja nga drita prish tranzicionin ciklik natyror nga dielli në dritën e yjeve dhe mbrapa, një proces natyror me të cilin organizmat biologjikë, përfshirë vetë njerëzit, kanë evoluar. Studimet në të kaluarën kanë nxjerrë në pah efektet mjedisore të ndriçimit artificial, përfshirë për kafshët dhe insektet, por edhe në përgjithësi për ekosistemet e Europës dhe rajoneve të tjera, si dhe për shëndetin e njeriut.

© SYRI.net

Kuriozitete

Diamanti i rrallë i familjes Habsburg zbulon sekretin pas një shekulli

Published

on

Në vitin 1918, teksa Lufta e Parë Botërore po i afrohej fundit, Çharlsi I, Perandori i Austro-Hungarisë, kuptoi se perandoria po shkatërrohej dhe vendosi të zhvendoste thesaret e familjes Habsburg në Zvicër për t’i mbrojtur nga bolshevikët dhe anarkistët.

Ndër to ishte një diamant i rrallë prej 137 karatësh, në formë dardhe dhe ngjyrë të verdhë, që dikur i përkiste familjes Medici.

Për dekada, qarkulluan thashetheme se diamanti ishte humbur ose vjedhur.

Pasardhësit e Çharlsit I zbuluan se ai ishte ruajtur në kasafortë banke në Kanada që nga Lufta e Dytë Botërore.

Karl von Habsburg-Lothringen, nipi i Çharlsit, tregoi se vendndodhja e diamantit ishte ruajtur sekret nga Perandoresha Zita, bashkëshortja e Çharlsit, dhe u zbuluar vetëm pas 100 vjetësh.

Familja planifikon ta ekspozojë diamantin e bizhuteritë tjera në Kanada, si mirënjohje për vendin që i strehoi gjatë periudhave të vështira.

Ekspertët konfirmuan autenticitetin e diamantit dhe koleksioni përfshin edhe bizhuteri të tjera historike, duke ofruar një pasqyrë unike në historinë e dinastisë Habsburg. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Pse Boeing 737 nuk është më avioni më i përdorur në botë?

Published

on

Që nga vitet 1960, Boeing 737 ka qenë avioni komercial më popullor për fluturimet e shkurtra, duke shërbyer për shumë familje gjatë pushimeve.

Por tani Airbus A320 ka kaluar 737-n, duke u bërë modeli më i porositur në histori, sipas firmës së analizave ajrore Cirium, siç raporton Business Insider.

Së fundmi, linja ajrore me kosto të ulët nga Arabia Saudite, Flynas, ka porositur një A320 të ri, duke e çuar totalin e porosive në 12,260 avionë, duke tejkaluar 12,259 Boeing 737 të dorëzuar që nga viti 1967.

Ky është një sukses i madh për Airbus, i cili nisi prodhimin me modelin A300B1 në vitin 1972 dhe lançoi A320 në 1987, me teknologjinë inovative fly-by-wire. Në 2014, A320NEO u zhvillua me motorë më ekonomikë që reduktojnë karburantin deri në 15%.

Rënia e popullaritetit të Boeing 737 lidhet me problemet e 737 Max, përfshirë aksidente fatale si ato të Lion Air dhe Ethiopian Airlines në 2018, ku humbën jetën mbi 300 persona për shkak të sensorëve të defektuar.

Madje edhe një incident më i fundit me Alaska Airlines në janar 2024, ku dera e avionit shpërtheu pak minuta pas ngritjes, ka ndikuar në besueshmërinë e modelit.

Airbus dorëzoi 57 A320 vetëm në shtator, ndërsa Boeing mori 43 porosi për 737. Ky ndryshim tregon jo vetëm forcën në rritje të Airbus, por edhe sfidat që Boeing ka përjetuar me modelin Max, duke ndryshuar balancën e dominimit në tregun global të avionëve komercialë. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Pas këtij artikulli, nuk do vendosni më asnjë unazë në gishtin e mesit

Published

on

Në shumë kultura, bizhuteritë nuk janë thjesht për bukuri, por lidhen me energji dhe planet.

Sipas astrologjisë vedike, çdo gisht përfaqëson një planet; gishtin e mesit e “mban” Saturni, planeti i disiplinës, përgjegjësisë dhe tensionit.

Kur vendos një unazë ari në gishtin e mesit, energjia e Diellit (pozitive, sukses dhe vetëbesim) përplaset me strukturën e hekurt të Saturnit, duke çuar sipas besimeve në: stres, vendime të vështira dhe ngecje financiare.

Për të ruajtur harmoninë:

  • Argjendi lidhet me Hënën dhe qetësinë emocionale, më i përshtatshëm për gishtin e vogël ose të unazës.
  • Bakri përfaqëson energjinë e Marsit, më mirë në gishtin tregues ose të vogël.
  • Çeliku dhe hekuri, të lidhura me Saturnin, janë ideale për gishtin e mesit.
  • Astrologët sugjerojnë që unazat e arta të vendosen në gishtin e unazës (dashuri, krijimtari) ose në gishtin tregues (sukses dhe bollëk).

Pra, nëse ndihesh i/e “i rënduar” emocionalisht dhe ke një unazë ari në gishtin e mesit, mund të provosh ta zhvendosësh. Stili mbetet i jotja, por energjia kërkon pak menaxhim. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

Hëna Castor ndriçon qiellin, është superhëna më e madhe e vitit 2025

Published

on

Hëna e plotë e nëntorit ka ndriçuar qiellin këtë të mërkurë, duke u shfaqur si një superhënë – më e madhe dhe më e ndritshme se çdo hënë tjetër gjatë vitit 2025.

Në traditën e amerikanëve vendas, kjo hënë quhet “Hëna e Kastorit”, pasi shënon kohën kur kastorët janë më aktivë dhe gjuetarët vendosin kurthe përpara ngrirjes së ujërave. Ardhja e saj simbolizon përgatitjen dhe durimin për dimrin që po vjen.

Kjo superhënë nuk është hënë e zakonshme e plotë, pasi ndodh kur Hëna është në perigje, pika më e afërt me Tokën, 356,980 km larg.

Falë kësaj afërsie, Hëna duket 30% më e madhe dhe më e ndritshme, duke ofruar spektakël të jashtëzakonshëm në qiell. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara