Published
2 years agoon
By
Betim GashiTërmeti, në termat më të thjeshtë, ndodh kur toka dridhet. A mund ta merrni me mend se qindra tërmete ndodhin çdo ditë, jo aq të fuqishëm sa për t’i vërejtur ne? Megjithatë ka edhe të atillë që shkaktojnë dëme të mëdha dhe humbje jetësh.
I kujt është ‘faji’ kur ndodh një tërmet?
Sipërfaqja e Tokës përbëhet nga kilometra gurë të fortë të thyer në një enigmë copash lëvizëse të quajtura pllaka tektonike, të cilat qëndrojnë në një det shkëmbi të nxehtë dhe të lëngshëm që rrotullohet dhe pastaj ftohet, duke i shtyrë pllakat përreth. Tërmetet dhe vullkanet ndodhin në sipërfaqen ku takohen.
Pllakat janë gjithmonë teknikisht në lëvizje, por zakonisht janë të kyçura së bashku, duke krijuar stres derisa diçka nëntokësore të këputet, duke i liruar ato të rrëshqasin përgjatë vijave të njohura të shkëmbinjve të thyer të quajtur gabime, që mund të shkojnë për kilometra.
Kur presioni papritmas lirohet dhe pllaka lëviz, energjia shpërthen në shkëmbin përreth.
Si ta dini se sa i fuqishëm ishte një tërmet?
Shkencëtarët përdorin sizmografë, të cilët dikur tundnin gjilpëra që regjistronin lëkundjet e tokës, por tani pajisjet janë të gjitha digjitale. Ekziston një rrjet global i tyre, si dhe rrjete lokale dhe rajonale, dhe shumica e të dhënave janë me burim të hapur dhe lidhen automatikisht. Duke kombinuar të paktën tri matje, sistemet mund të hartojnë vendndodhjen, kohëzgjatjen dhe madhësinë e një tërmeti me saktësi. Së fundi, ka disa matje të ndryshme të tërmeteve, por magnituda më e përdorur i referohet madhësisë së përgjithshme dhe çdo hap është dhjetë herë më i madh se hapi i mëhershëm.
Përveç sizmometrave, gjeologët dhe sizmologët kanë edhe disa mjete të tjera në dispozicion për të mbledhur të dhëna në lidhje me lëvizjet e kores së Tokës. Sensorët e lidhur me GPS vendosen pranë zonave aktive sizmike për të matur lëvizjen në sipërfaqe. Fotot satelitore të marra para dhe pas një ngjarjeje mund të krahasohen pixel për pixel. Një radar me bazë satelitore i quajtur InSAR është një nga mjetet më të rëndësishme për të ndjerë se si ndryshon sipërfaqja e Tokës: ai reflekton rrezet e radiovalëve nga orbita mbi lëvizjet e Tokës dhe një proces i quajtur interferometri regjistron ndryshimet në lartësinë e sipërfaqes me saktësi në milimetra. Sateliti kalon dy herë për të parë se çfarë ka ndryshuar në tokë. Teknikat e mësimit të makinerive po provohen gjithashtu tani në grupe të dhënash të mëdha për të gjetur sinjale më shpejt se sa njerëzit.
A mund ta shkaktojë një tërmet tjetrin?
Megjithëse dihet se tërmetet shkaktojnë tërmete të tjera, por kjo është ende në diskutim mes shkencëtarëve. Tërmetet ekspozojnë dy paradokse rreth mënyrës se si njerëzit e kuptojnë botën natyrore: ato ndodhin në periudha më të gjata se përvoja njerëzore dhe ndodhin në thellësi shumë përtej aftësisë së njerëzve për të vëzhguar drejtpërdrejt.
Shkencëtarët e menaxhojnë këtë duke bërë modele dhe duke llogaritur probabilitetet. Pas një tërmeti, shkencëtarët analizojnë të dhënat për të kuptuar më mirë se çfarë mund të ndodhë më pas.
“Ne duhet të vendosim një stetoskop në Tokë për të përcaktuar se çfarë po ndodh atje poshtë”, tha Harold Tobin, profesor i Shkencave të Tokës në Universitetin e Uashingtonit.
Si ta dimë se po ndodh një tërmet?
Shkencëtarët pyeten gjatë gjithë kohës nëse është e mundur të parashikohet një tërmet.
“Ne nuk jemi afër një parashikimi afatshkurtër”, tha Wright.
Pas një tërmeti të madh, ka shumë të dhëna për t’u mbledhur dhe deshifruar, dhe disa prej tyre janë mjaft të dobishme.
“Ne mund të bëjmë llogaritjet për vendet që mund të kenë tërmete si rezultat i një tërmeti tjetër”, tha Wright.
Ai është duke pritur për të dhënat e InSAR nga një satelit evropian që do të bëjë kalimin e tij të parë mbi Turqinë jugore që nga një seri tërmetesh me magnitudë të lartë që goditën Turqinë dhe rajonin më 6 shkurt. Ekipi i tij dhe të tjerë i përdorin këto mjete për të matur se si sforcohet në defektet e njohura. Ata mund të modelojnë sasinë totale të energjisë që mund të përfundojë duke u çliruar në një tërmet në një zonë të caktuar dhe shkallën me të cilën do të lëshohet, me saktësi të konsiderueshme.
“Por ne thjesht nuk e dimë se kur do të ndodhë”, tha ai. “Nuk e dimë nëse mund të jetë një tërmet i vetëm 8 ballë apo dhjetë tërmete me magnitudë 7”.
Në zonat ku janë të pajisura me të, paralajmërimet mund të transmetohen disa sekonda para se të godasë tërmeti për të ngadalësuar trenat ose për të hapur dyert e emergjencës./UBTNews/
You may like
Lajmet
Kurti merr pjesë në Forumin Ekonomik në Davos, pritet nënshkrimi i Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë me EFTA-n
Published
13 hours agoon
January 21, 2025By
UBTNewsKryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka udhëtuar sot (e martë) për në Zvicër, ku do të marrë pjesë në Forumin Ekonomik Botëror në Davos.
Sipas njoftimit të Zyrës së Kryeministrit, në Davos do të nënshkruhet Marrëveshja e Tregtisë së Lirë me vendet anëtare të EFTA-s (Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë).
“Kosova është i vetmi vend në rajon që përveç negocimit për tregti të mallrave, ka negociuar edhe për tregti të shërbimeve me EFTA-n. Kjo marrëveshje do të krijojë mundësi të reja për prodhuesit dhe kompanitë tona vendore dhe do të forcojë partneritetin ekonomik dhe tregtar ndërmjet vendit tonë dhe Norvegjisë, Zvicrës, Lihtenshtajnit dhe Islandës si shtete anëtare të EFTA-s”, thuhet në njoftim.
Sipas komunikatës, gjatë qëndrimit atje, kryeministri Kurti gjithashtu do të ketë takime me përfaqësues shtetërorë të vendeve mike e partnere dhe me investitorë potencialë, si dhe do të marrë pjesë në panelin e diskutimit me titull “Demokracitë e qëndrueshme në një epokë të ndryshimit” dhe panelin “Inteligjenca Artificiale për Njerëzimin: inovacioni etik në epokën e Inteligjencës”. Të dy këto panele do të mbahen në Shtëpinë e Kosovës (House of Kosova) në Davos e cila është hapur për herë të parë.
Në Forumin Ekonomik në Davos marrin pjesë edhe ministrja e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari dhe ministrja e Ekonomisë, Artane Rizvanolli.
Në samitin e sivjetshëm pritet pjesëmarrja e 3 mijë personave si biznesmenë, politikanë, akademikë dhe përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile nga më shumë se 130 vende, përfshirë dhe nga Ballkani, ndërsa 60 krerë të shteteve dhe qeverive do të mbajnë fjalime.
Në këtë periudhë kur ekonomia globale po përjeton një ndryshim paradigme, në samit do të diskutohet se si të rivendoset rritja, si të përfitohet nga teknologjitë e reja dhe mënyrat për të forcuar qëndrueshmërinë sociale dhe ekonomike në 220 sesione të ndryshme.
Në sesione, folësit do të ndajnë vlerësimet e tyre mbi politikat e reja të SHBA-së, fragmentimin që është shfaqur si rezultat i dobësimit gradual të bashkëpunimit global, politikat tregtare, inteligjenca artificiale dhe digjitalizimi, transformimi i energjisë së pastër, lufta kundër ndryshimeve klimatike, politikat monetare të bankave qendrore, normat e interesit dhe inflacioni.
Takimi vjetor i Forumit Ekonomik Botëror në Davos ka nis dje dhe zgjatë deri më 24 janar. Sipas një njoftimi në faqen zyrtare të Forumit Ekonomik Botëror thuhet se takimi vjetor 2025 mbledh liderët globalë për të adresuar sfidat kryesore globale dhe rajonale./UBTNews/
Lajmet
Akulli, rrezik për banorët e një ndërtese në Bregu Diellit
Published
13 hours agoon
January 21, 2025By
UBTNewsTë martën, Policia e Kosovës ka bllokuar rrugën “Preng Doçi”, në lagjen Bregu i Diellit për shkaqe të rrezikshmërisë së akullit të krijuar në një ndërtesë.
Vendi u rrethua derisa punëtorët e “Dardaniaa SHPK”, kompani për mirëmbajtjen e rrugëve dhe trotuareve, larguan akullin.
Temperaturat e ulëta kanë krijuar akull të mëdhenj, gjë që sipas banorëve mund të rrezikojnë jetën e tyre.
Këtë çështje e ka komentuar edhe drejtori për Siguri dhe Emergjenca, Lulzim Fushtica. Ai ka thënë se kjo dukuri ka ardhur nga pakujdesia e banorëve të asaj ndërtese.
“Ne dje kemi dërguar inspektorët e drejtorisë për emergjenca dhe siguri, po ashtu edhe shërbimin e zjarrfikësve bashkë me kompaninë për intervenime emergjente. Sot kemi filluar me largimin e akullit që është në ndërtesë, e cila ka ardhur si pasojë e pakujdesisë nga banorët e ndërtesës dhe kjo paraqet jashtëzakonisht shumë rrezik për banorët dhe kalimtarët e rasti, pasi që mund të lëndohen me këputjen e ndonjë cope akulli deri në fatalitet”, ka deklaruar Fushtica.
Drejtori për Siguri dhe Emergjenca thotë, se çdo ditë kanë inspektime në kryeqytet dhe presin thirrje nga qytetarët për raste të tilla që të intervenohet sa më shpejtë.
Bota
Davos – Scholz: SHBA-ja do të mbetet një nga aleatet më të afërta dhe më të domosdoshme të Gjermanisë
Published
13 hours agoon
January 21, 2025By
UBT NEWSNë fjalimin e tij të mbajtur gjatë Forumit Ekonomik Botëror në Davos më 21 janar 2025, kancelari gjerman Olaf Scholz ka theksuar rëndësinë e vazhdimit të bashkëpunimit dhe partneritetit të ngushtë mes SHBA-së dhe Gjermanisë, pavarësisht zhvillimeve të mundshme politike në Shtetet e Bashkuara, duke përfshirë rikthimin e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë.
Scholz e ka cilësuar SHBA-në si një nga aleatët më të afërt dhe më të domosdoshëm për Gjermaninë, duke theksuar se kjo është një lidhje strategjike që është thelbësore për sigurinë dhe zhvillimin ekonomik të të dyja vendeve dhe të rajonit më të gjerë. Ai është shprehur se bashkëpunimi i vazhdueshëm mes SHBA-së dhe Gjermanisë është në interesin e përbashkët, duke nënvizuar se përpjekjet për të ndërtuar një partneritet të qëndrueshëm janë gjithashtu të rëndësishme për stabilitetin dhe paqen globale.
Një aspekt i rëndësishëm që ka përmendur Scholz në fjalimin e tij është se, edhe pse çdo ndryshim politik, siç ishte kthimi i Trump në Shtëpinë e Bardhë për një mandat të dytë, mund të shkaktojë pasiguri ose tensione, kjo nuk duhet të çojë në reagime të tepruara ose në “biseda të ëmbla” që synojnë të krijojnë njëfarë “mirënjohjeje” të rreme për liderët e huaj. Ai është shprehur se nuk duhet që çdo konferencë shtypi apo deklaratë nga Uashingtoni të shkaktojë debate të nxehta dhe ekzistenciale që mund të krijojnë ndasi të panevojshme.
Scholz ka nënvizuar se është e rëndësishme që Evropa dhe SHBA të mbeten të bashkuar dhe të përqendrohen në temat e përbashkëta të interesit si siguria, stabiliteti global dhe zhvillimi ekonomik, dhe se përpjekjet për të krijuar paqe dhe siguri në botë janë të domosdoshme. Ai theksoi gjithashtu se, pavarësisht qëndrimeve dhe retorikës së ndryshme që mund të pasojnë pas kalimit të pushtetit në SHBA, aleanca mes SHBA-së dhe Gjermanisë është një shtyllë kyçe për të siguruar një të ardhme të qëndrueshme për të dyja vendet dhe për botën në tërësi.
Në lidhje me pasigurinë e mundshme që mund të lindë nga rikthimi i Trump, Scholz ka theksuar se Gjermania dhe aleatët e saj evropianë janë të gatshëm të përballen me sfidat që mund të lindin, duke siguruar që aleanca transatlantike të mbetet e fortë dhe funksionale. Ai e përfundoi fjalimin e tij duke theksuar se bashkëpunimi dhe partneriteti i ngushtë me SHBA-në është thelbësor për paqen dhe sigurinë globale, si dhe për arritjen e një zhvillimi ekonomik të suksesshëm./UBTNews/
Lajmet
Subjektet politike me më së shumti vëzhgues për zgjedhjet e 9 shkurtit
Published
13 hours agoon
January 21, 2025By
UBTNewsKomisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) ka akredituar 18 mijë e 163 vëzhgues të 21 subjekteve të ndryshme politike të cilat janë të certifikuara për pjesëmarrje në Zgjedhjet për Kuvendin e Kosovës, të cilat do të mbahen më 9 shkurt 2025.
Në mbledhjen e radhës të KQZ-së u bë e ditur se dy subjektet politike, Lëvizja Vetëvendosje (LVV) dhe Partia Demokratike e Kosovës (PDK) kanë aplikuar me numrin më të madh të vëzhguesve, me mbi 4 mijë.
Drejtori i Zyrës për Regjistrim, Certifikim dhe Kontrollin Financiar të Subjekteve Politike, Besnik Buzhala tregoi numrin e aplikuesve për vëzhgues nga 21 subjekte politike.
“Janë gjithsej 21 subjekte politike. Numri i vëzhguesve të subjekteve politike në total është 18 mijë e 163. Po filloj me Lidhjen Demokratike të Kosovës me gjithsej 3 mijë e 693 vëzhgues. Kosova Demokratik Turk Partisi me 257 vëzhgues…Serbska Lista me 290 vëzhgues. Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) dhe Nisma Socialdemokrate me 3 mijë e 571 vëzhgues. Koalicioni për Familje me 253 vëzhgues… Lëvizja Vetëvendosje ka aplikuar me gjithsej 4 mijë e 356 vëzhgues, të cilët nuk janë kandidatë përpos zgjedhor në Kosovë dhe të gjithë vëzhguesit janë në listën përfundimtare të votuesve…Partia Demokratike e Kosovës ka aplikuar me gjithsej 3 mijë e 939 vëzhgues, janë të grupit të dytë. Nëse përfshihen edhe vëzhguesit e grupit të parë, që kanë qenë 95. Në total janë 4 mijë e 34 vëzhgues”, tha Buzhala.
Përveç kësaj, ndër pikat e rendit të ditës ishte edhe miratimi i rekomandimit të sekretariatit për shfrytëzimin e hapësirave të institucionit të Avokatit të Popullit për vlerësimin dhe pranimin e dërgesave postare të votimit jashtë Kosovës.
Anëtari i KQZ-së, Arianit Elshani tha se janë paraparë të gjitha masat e sigurisë në raport me policinë e Kosovës dhe institucionet e tjera për shfrytëzimin e kësaj hapësire.
“Këshilli për Operacione Zgjedhore ka shqyrtuar rekomandimin e sekretariatit për shfrytëzimin e hapësirave të institucionit të avokatit të popullit. Për vlerësimin dhe pranimin e dërgesave postare të votimit jashtë Kosovës. Bëhet fjalë për zarfe dhe fletëvotimet. Ky proces do të fillojë me pranimin e pakove postare, në këtë rast që arrijnë në Kosovë. Përmes postës të trajtohen, të vlerësohen dhe të pranohen në ambientet e mësipërme. Nevojitet që të lëshohet një vendim. Janë paraparë të gjitha masat e sigurisë në raport me policinë e Kosovë dhe të tjerat”, tha Elshani.
Po ashtu, anëtarët e KQZ-së miratuan pikën sipas të cilës transporti i materialit zgjedhor nga qendrat komunave drejt këshillave të vendvotimit të bëhet përmes kombibusëve dhe kamionëve, e jo me mjete private të kryesuesve.
“Ne në rregullat zgjedhore kemi paraparë që transportimi i materialeve zgjedhore, i kutive të bëhet nga kryesuesit bashkë me Policinë e Kosovës. Por të bëhet me automjetet e tyre private. Duke parë vështirësitë që kanë në raport me gjetjet e këtyre, ka raste kryesuesi ose anëtarët e Këshillit të vendvotimit nuk kanë vetura ose nuk dëshirojnë të shfrytëzojnë veturën e tyre për këtë. Kemi vendosur t’i rikthemi asaj praktikës së mëhershme, që të mundësohet gjetja e kombibusëve dhe kamionëve të cilët do të mundësojë shërbimin e transportit të materialit zgjedhor nga qendra komunale e drejt këshillave të vendvotimit dhe anasjelltas”, potencoi Elshani.
Ndër të tjera, u aprovuan kërkesat që të bëhet zëvendësimi i anëtarit të komisionit komunal të zgjedhjeve në komunën e Deçanit, Isuf Mehemetaj me Lirije Turkaj Bufaj.
Gjithashtu, KQZ miratoi ndërrimin e lokacionit të qendrës komunale të numërimit për komunën e Gjilanit dhe të Skenderajt.
Në Gjilan u vendos që të zhvendoset në palestrën sportive “Bashkim Selishta”. Ndërkaq në Skenderaj u miratua që të zhvendoset në sallën e Edukatës Fizike në Shkollën e Mesme Teknike “Anton Çeta”. Zgjedhjet parlamentar në Kosovë mbahen më 9 shkurt.
Rektori Hajrizi mori pjesë në ceremoninë përkujtimore të 19-vjetorit të vdekjes së Presidentit Dr. Ibrahim Rugova
Rektori i UBT-së përcjell punimet e Forumit Ekonomik Botëror Davos 2025
Liverpool-Lille: Formacionet e mundshme, Zhegrova mungon në ‘Anfield’
Kurti merr pjesë në Forumin Ekonomik në Davos, pritet nënshkrimi i Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë me EFTA-n
Akulli, rrezik për banorët e një ndërtese në Bregu Diellit
Davos – Scholz: SHBA-ja do të mbetet një nga aleatet më të afërta dhe më të domosdoshme të Gjermanisë
Subjektet politike me më së shumti vëzhgues për zgjedhjet e 9 shkurtit
KQZ akrediton edhe 15,889 vëzhgues të subjekteve politike
Shefi i ushtrisë izraelite jep dorëheqje për shkak të sulmit të 7 tetorit
Të kërkuara
-
Bota3 months ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota3 months ago
Koreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Bota2 months ago
“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Lajmet2 months ago
Rektori Hajrizi: Çdo sukses i joni është një sukses për Kosovën!