Lajmet

Pse është e vështirë të parashikohen tërmetet?

I kujt është ‘faji’ kur ndodh një tërmet?

Published

on

Tërmeti, në termat më të thjeshtë, ndodh kur toka dridhet. A mund ta merrni me mend se qindra tërmete ndodhin çdo ditë, jo aq të fuqishëm sa për t’i vërejtur ne? Megjithatë ka edhe të atillë që shkaktojnë dëme të mëdha dhe humbje jetësh.

I kujt është ‘faji’ kur ndodh një tërmet?

Sipërfaqja e Tokës përbëhet nga kilometra gurë të fortë të thyer në një enigmë copash lëvizëse të quajtura pllaka tektonike, të cilat qëndrojnë në një det shkëmbi të nxehtë dhe të lëngshëm që rrotullohet dhe pastaj ftohet, duke i shtyrë pllakat përreth. Tërmetet dhe vullkanet ndodhin në sipërfaqen ku takohen.

Pllakat janë gjithmonë teknikisht në lëvizje, por zakonisht janë të kyçura së bashku, duke krijuar stres derisa diçka nëntokësore të këputet, duke i liruar ato të rrëshqasin përgjatë vijave të njohura të shkëmbinjve të thyer të quajtur gabime, që mund të shkojnë për kilometra.

Kur presioni papritmas lirohet dhe pllaka lëviz, energjia shpërthen në shkëmbin përreth.

Si ta dini se sa i fuqishëm ishte një tërmet?

Shkencëtarët përdorin sizmografë, të cilët dikur tundnin gjilpëra që regjistronin lëkundjet e tokës, por tani pajisjet janë të gjitha digjitale. Ekziston një rrjet global i tyre, si dhe rrjete lokale dhe rajonale, dhe shumica e të dhënave janë me burim të hapur dhe lidhen automatikisht. Duke kombinuar të paktën tri matje, sistemet mund të hartojnë vendndodhjen, kohëzgjatjen dhe madhësinë e një tërmeti me saktësi. Së fundi, ka disa matje të ndryshme të tërmeteve, por magnituda më e përdorur i referohet madhësisë së përgjithshme dhe çdo hap është dhjetë herë më i madh se hapi i mëhershëm.

Përveç sizmometrave, gjeologët dhe sizmologët kanë edhe disa mjete të tjera në dispozicion për të mbledhur të dhëna në lidhje me lëvizjet e kores së Tokës. Sensorët e lidhur me GPS vendosen pranë zonave aktive sizmike për të matur lëvizjen në sipërfaqe. Fotot satelitore të marra para dhe pas një ngjarjeje mund të krahasohen pixel për pixel. Një radar me bazë satelitore i quajtur InSAR është një nga mjetet më të rëndësishme për të ndjerë se si ndryshon sipërfaqja e Tokës: ai reflekton rrezet e radiovalëve nga orbita mbi lëvizjet e Tokës dhe një proces i quajtur interferometri regjistron ndryshimet në lartësinë e sipërfaqes me saktësi në milimetra. Sateliti kalon dy herë për të parë se çfarë ka ndryshuar në tokë. Teknikat e mësimit të makinerive po provohen gjithashtu tani në grupe të dhënash të mëdha për të gjetur sinjale më shpejt se sa njerëzit.

A mund ta shkaktojë një tërmet tjetrin?

Megjithëse dihet se tërmetet shkaktojnë tërmete të tjera, por kjo është ende në diskutim mes shkencëtarëve. Tërmetet ekspozojnë dy paradokse rreth mënyrës se si njerëzit e kuptojnë botën natyrore: ato ndodhin në periudha më të gjata se përvoja njerëzore dhe ndodhin në thellësi shumë përtej aftësisë së njerëzve për të vëzhguar drejtpërdrejt.

Shkencëtarët e menaxhojnë këtë duke bërë modele dhe duke llogaritur probabilitetet. Pas një tërmeti, shkencëtarët analizojnë të dhënat për të kuptuar më mirë se çfarë mund të ndodhë më pas.

“Ne duhet të vendosim një stetoskop në Tokë për të përcaktuar se çfarë po ndodh atje poshtë”, tha Harold Tobin, profesor i Shkencave të Tokës në Universitetin e Uashingtonit.

Si ta dimë se po ndodh një tërmet?

Shkencëtarët pyeten gjatë gjithë kohës nëse është e mundur të parashikohet një tërmet.

“Ne nuk jemi afër një parashikimi afatshkurtër”, tha Wright.

Pas një tërmeti të madh, ka shumë të dhëna për t’u mbledhur dhe deshifruar, dhe disa prej tyre janë mjaft të dobishme.

“Ne mund të bëjmë llogaritjet për vendet që mund të kenë tërmete si rezultat i një tërmeti tjetër”, tha Wright.

Ai është duke pritur për të dhënat e InSAR nga një satelit evropian që do të bëjë kalimin e tij të parë mbi Turqinë jugore që nga një seri tërmetesh me magnitudë të lartë që goditën Turqinë dhe rajonin më 6 shkurt. Ekipi i tij dhe të tjerë i përdorin këto mjete për të matur se si sforcohet në defektet e njohura. Ata mund të modelojnë sasinë totale të energjisë që mund të përfundojë duke u çliruar në një tërmet në një zonë të caktuar dhe shkallën me të cilën do të lëshohet, me saktësi të konsiderueshme.

“Por ne thjesht nuk e dimë se kur do të ndodhë”, tha ai. “Nuk e dimë nëse mund të jetë një tërmet i vetëm 8 ballë apo dhjetë tërmete me magnitudë 7”.

Në zonat ku janë të pajisura me të, paralajmërimet mund të transmetohen disa sekonda para se të godasë tërmeti për të ngadalësuar trenat ose për të hapur dyert e emergjencës./UBTNews/

Lajmet

Konferenca e Gjuhës dhe Kulturës në UBT bëri bashkë ekspertë ndërkombëtarë dhe solli hulumtime nga fusha e gjuhës dhe kulturës

Published

on

By

Konferenca e Gjuhës dhe Kulturës bëri bashkë studiues, profesorë dhe ekspertë nga e gjithë bota për të diskutuar zhvillimet më të fundit në gjuhësi, edukim dhe kulturë. Pjesëmarrësit patën mundësinë të ndjekin prezantime të ndryshme mbi kompetencat ndërkulturore, përdorimin e inteligjencës artificiale në mësimdhënie, si dhe transferimin e gjuhës dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore.

Konferenca përfshiu gjithashtu sesione të dedikuara reformave arsimore në shoqëritë pas-konfliktuale, motivimin për të mësuar gjuhë të huaja, ndikimin e liderëve në ndryshimin e kurrikulës, dhe studime kontrastive të frazeologjisë dhe gramatikës në gjuhë të ndryshme. Një fokus i veçantë është dhënë përdorimit të inteligjencës artificiale dhe mediave digjitale në mësimdhënie, ndikimit të videove të shkurtra tek fëmijët parashkollorë, si dhe mënyrave inovative për të fuqizuar mësimin përfshirës të gjuhës angleze.

Sesioni i parë

Keynote Speaker: Christopher Allen
International Speaker: Lothar Tschapka

  • Peculiarities of Word Stress in English and Macedonian Language, Natka Jankova Alagjozovska
  • Intercultural Competence Through ELT, Mirsad Suhodolli

Sesioni i dytë

Chair: Trendeline Haliti-Sylaj
Co-Chair: Donjete Latifi

  • Reforming the Educational System in Post-Conflict Societies: The Case of Kosovo, Valdon Bytyçi
  • Motivation for English Language Learning Among Macedonian Academic Staff: Demographic Differences and Key Motivational DriversVesna Prodanovska
  • Leadership and Institutional Change and Their Impact on the Curriculum, Andi Koçi
  • Noun Phrases in English and Albanian Languages: A Contrastive ApproachEreza Rushiti
  • Cultural Aspects of Language Heritage Use and PreservationMigena Arllati

Sesioni i tretë

Chair: Alma Lama
Co-Chair: Kadri Krasniqi

  • The Inclusion of Kinship Terms in School Textbooks, Grades 1-9, Jehona Krasniqi
  • Integrating AI into Project-Based Learning in Mathematics & A Study of AI’s Role in Shaping High School Students’ Arithmetic Thinking, Duli Pllana
  • The Impact of the Cultural Aspect of Phraseology on the Comprehension of Secondary School EFL Students in Kosovo, Kadri Krasniqi
  • The Poet Marjorie Agosín: A Poet of Land, Home, and Dream,  Halil Bashota
  • A Corpus Study of Prepositions in English – with a Focus on “Above” and “Over”Senad Arifi
  • Spoken Language Transfer from Albanian into English and Lexical Anglicisms Used in Albanian Among 8th Grade Students at “Emin Duraku” Lower Secondary School in Prishtina – A Case Study,  Bekim Emini

Sesioni i katërt

Chair: Eglantina Bilalli
Co-Chair: Rina Sefiu

  • Spoken Language Transfer from Albanian into English and Lexical Anglicisms Used in Albanian Among 8th Grade Students at “Emin Duraku” Lower Secondary School in Prishtina – A Case Study, Bekim Emini
  • The Impact of Short-Form Videos on Preschool Children’s English Language Acquisition,  Donjete Latifaj, Arta Bytyqi
  • Digital Culture and Language Use: Generational Perceptions of AAVE Slang in Higher Education in Kosovo,  Rina Sefiu, Adea Mustafa
  • Integrating Drama-Based Approach to Practice Key Concepts in Stylistics, Luiza Zeqiri
  • Empowering Inclusive English Language Learning Through Artificial Intelligence,  Alma Lama, Duli Pllana
  • From Kahoot to ChatGPT,  Lisjeta Thaqi Jashari,  Asra Ramaxhiku
  • Classroom Management in the 21st Century: A Qualitative Review Across Higher Education Contexts, Trendeline Haliti-Sylaj

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Studiues prezantojnë punime inovative në Konferencën Ndërkombëtare të Mekatronikës, Inxhinierisë së Sistemeve dhe Robotikës

Published

on

By

Konferenca Ndërkombëtare po sjell së bashku ekspertë dhe studiues nga fusha të ndryshme të inxhinierisë, teknologjisë dhe robotikës. Gjatë këtij eventi, pjesëmarrësit prezantojnë punime inovative që trajtojnë sfida bashkëkohore në automatizim, dizajn të pajisjeve, sisteme hibride energjetike dhe aplikime të avancuara robotike.

Ky aktivitet akademik ofron një platformë të rëndësishme për shkëmbim ideve, diskutime profesionale dhe zhvillimin e metodologjive të reja kërkimore. Temat e prezantuara theksojnë rëndësinë e inovacionit, teknologjisë së avancuar dhe bashkëpunimit ndërkombëtar në zhvillimin e sistemeve komplekse teknologjike dhe robotike.

Sesioni i Parë
Chair: Fidan Smaili
Co – Chair: Bertan Karahoda
Keynote speaker: Xhemajl Mehmeti

  • Innovative Design of High-Pressure Vertical Pumps: Tribological Analysis and the Effects of Lubricant InjectionNaim Ostergllava, Simeon Simeonov, Xhemajl Mehmeti
  • Automation of Product Configuration through CAD: A Case of Machine DesignEngjëll Metush, Betim Shabani
  • Design and Validation of an Injection Mold for a Plastic ProductLeonor Caka, Fidan Smaili

Sesioni i Dytë
Chair: Fidan Smaili
Co – Chair: Bertan Karahoda

  • Optimization and Control of Hybrid Energy System with Fuzzy LogicLiridona Dodaj, Sidorela Dodaj, Bertan Karahoda
  • Economic and Organizational Aspects of Digital Transformation in Manufacturing: The Case of Kosovo Production Industry – Roland Pula, Ergin Beka, Ardit Dibrani, Ylber Limani
  • A Structured Framework for Hybrid Research Methodologies in EngineeringRona Gashi, Oltiana Pllana, Ylber Limani
  • Multispectral Pedestrian Detection in Low-Light Conditions: Infrared, Visible, and Fusion-Based Approaches for CCTV ApplicationsYlli Rexhaj, Redon Rexhepi, Arxhend Jetullahu, Ideal Rafuna

Continue Reading

Lajmet

Konferenca e Art and Digital Media sjell diskutime mbi artin, identitetin dhe inovacionin digjital

Published

on

By

Konferenca Ndërkombëtare e UBT-së, u shndërrua edhe këtë vit në një platformë kyçe për studiues, profesionistë dhe studentë të artit, mediave digjitale dhe kulturës. Gjatë ngjarjes u prezantuan hulumtime dhe ide inovative që adresojnë ndikimin e inteligjencës artificiale, sfidat ligjore dhe sociale të shoqërisë digjitale, si dhe mënyrat e reja të shprehjes artistike përmes performancës, skulpturës, vizualizimit dhe mediave hibride.

Kjo ishte një mundësi e vlefshme për të diskutuar rolin e mediave digjitale dhe artit në ndërtimin e identitetit personal dhe social, për të eksploruar institucionet hibride të artit dhe për të shqyrtuar ndikimin e vizualiteteve të reja në tregun dhe kulturën kosovare. Konferenca lidh teori dhe praktikë, duke nxitur bashkëpunime ndërkombëtare dhe duke krijuar hapësirë për shkëmbim ideash, projekte kreative dhe dialog akademik mbi të ardhmen e artit dhe medias digjitale.

Sesioni i parë

Chair: Dr. Arben Arifi

Co –Chair: Dr. Marigona Bekteshi-Ferati

  • Self-Presentation and Re-Invention of the Self through Digital Media – Fjolla Zllatku,
  • The Impact of Artificial Intelligence on Digital Media, Arts and Culture – Alketa Gashi Fazliu,
  • Blurred Legalities: Project the Boundaries of Necessity and Law Alban Muja
  • The Lament of Men and the Funeral Dance in Art Performance – Arben Arifi, Jona Brahimi.
  • Exodus: Bllaca 99 – Remembering Through Movement – Gazmend Ejupi,
  • The Future of Art Institutions: Hybrid Models – Ariana Gjoni dhe Art Çibukçiu,
  • Tattoos as Visual Narratives of Personal and Social Identity – Ariana Gjoni dhe Berna Kosova
  • Material Imagination: A Sketch for an Atmospheric Sculpture – Burim Berisha, UBT dhe Labinot Kelmendi
  • Raising Awareness Today and Building Markets Tomorrow: The Role of Visual Arts in Kosovo – Dardan Luta
  • Between Vision and Reality: The Painter’s Interpretation of the World – Laura Ymeri

Continue Reading

Ngjarje

Konferenca Ndërkombëtare e Arteve Skenike në UBT solli kërkime dhe interpretime mbi rolin e artit në shoqërinë

Published

on

By

Në kuadër të edicionit të 14-të të Konferencës Ndërkombëtare Shkencore të UBT-së, u zhvillua Konferenca Ndërkombëtare e Arteve Skenike, e cila mblodhi artistë, pedagogë, studiues dhe profesionistë të fushës së teatrit dhe performancës nga Kosova dhe vende të tjera të rajonit.

Kjo konferencë ofroi një hapësirë akademike dhe kreative për të diskutuar ndikimin e artit skenik në shoqërinë moderne, rolin e aktrimit në komunikim dhe edukim, si dhe mënyrat e reja të interpretimit nëpërmjet teknologjisë dhe estetikës bashkëkohore.

Sesioni i parë

Chair: Dr. Arben Arifi
Co–Chair: Dr. Marigona Bekteshi-Ferati

  • The Comic and Humorous Element in ActingProf. Ilir Prapashtica (UBT)
  • Acting, Drama and Theatre as a MediumProf. Fiona Gllavica (UBT)
  • Fear, Luxury, and Resistance in Panem: A Semiotic Analysis of Special Effects Makeup in The Hunger GamesProf. Vali Gjinali (UBT)

Diskutimet në këtë sesion sollën analiza të thelluara mbi mënyrën se si elementet komike dhe dramatike kontribuojnë në ndërtimin e karakterit, në zhvillimin emocional të aktorit dhe në formimin e publikut përmes teatrit si mjet edukativ dhe reflektues.

Continue Reading

Të kërkuara