Published
2 years agoon
By
Betim GashiTërmeti, në termat më të thjeshtë, ndodh kur toka dridhet. A mund ta merrni me mend se qindra tërmete ndodhin çdo ditë, jo aq të fuqishëm sa për t’i vërejtur ne? Megjithatë ka edhe të atillë që shkaktojnë dëme të mëdha dhe humbje jetësh.
I kujt është ‘faji’ kur ndodh një tërmet?
Sipërfaqja e Tokës përbëhet nga kilometra gurë të fortë të thyer në një enigmë copash lëvizëse të quajtura pllaka tektonike, të cilat qëndrojnë në një det shkëmbi të nxehtë dhe të lëngshëm që rrotullohet dhe pastaj ftohet, duke i shtyrë pllakat përreth. Tërmetet dhe vullkanet ndodhin në sipërfaqen ku takohen.
Pllakat janë gjithmonë teknikisht në lëvizje, por zakonisht janë të kyçura së bashku, duke krijuar stres derisa diçka nëntokësore të këputet, duke i liruar ato të rrëshqasin përgjatë vijave të njohura të shkëmbinjve të thyer të quajtur gabime, që mund të shkojnë për kilometra.
Kur presioni papritmas lirohet dhe pllaka lëviz, energjia shpërthen në shkëmbin përreth.
Si ta dini se sa i fuqishëm ishte një tërmet?
Shkencëtarët përdorin sizmografë, të cilët dikur tundnin gjilpëra që regjistronin lëkundjet e tokës, por tani pajisjet janë të gjitha digjitale. Ekziston një rrjet global i tyre, si dhe rrjete lokale dhe rajonale, dhe shumica e të dhënave janë me burim të hapur dhe lidhen automatikisht. Duke kombinuar të paktën tri matje, sistemet mund të hartojnë vendndodhjen, kohëzgjatjen dhe madhësinë e një tërmeti me saktësi. Së fundi, ka disa matje të ndryshme të tërmeteve, por magnituda më e përdorur i referohet madhësisë së përgjithshme dhe çdo hap është dhjetë herë më i madh se hapi i mëhershëm.
Përveç sizmometrave, gjeologët dhe sizmologët kanë edhe disa mjete të tjera në dispozicion për të mbledhur të dhëna në lidhje me lëvizjet e kores së Tokës. Sensorët e lidhur me GPS vendosen pranë zonave aktive sizmike për të matur lëvizjen në sipërfaqe. Fotot satelitore të marra para dhe pas një ngjarjeje mund të krahasohen pixel për pixel. Një radar me bazë satelitore i quajtur InSAR është një nga mjetet më të rëndësishme për të ndjerë se si ndryshon sipërfaqja e Tokës: ai reflekton rrezet e radiovalëve nga orbita mbi lëvizjet e Tokës dhe një proces i quajtur interferometri regjistron ndryshimet në lartësinë e sipërfaqes me saktësi në milimetra. Sateliti kalon dy herë për të parë se çfarë ka ndryshuar në tokë. Teknikat e mësimit të makinerive po provohen gjithashtu tani në grupe të dhënash të mëdha për të gjetur sinjale më shpejt se sa njerëzit.
A mund ta shkaktojë një tërmet tjetrin?
Megjithëse dihet se tërmetet shkaktojnë tërmete të tjera, por kjo është ende në diskutim mes shkencëtarëve. Tërmetet ekspozojnë dy paradokse rreth mënyrës se si njerëzit e kuptojnë botën natyrore: ato ndodhin në periudha më të gjata se përvoja njerëzore dhe ndodhin në thellësi shumë përtej aftësisë së njerëzve për të vëzhguar drejtpërdrejt.
Shkencëtarët e menaxhojnë këtë duke bërë modele dhe duke llogaritur probabilitetet. Pas një tërmeti, shkencëtarët analizojnë të dhënat për të kuptuar më mirë se çfarë mund të ndodhë më pas.
“Ne duhet të vendosim një stetoskop në Tokë për të përcaktuar se çfarë po ndodh atje poshtë”, tha Harold Tobin, profesor i Shkencave të Tokës në Universitetin e Uashingtonit.
Si ta dimë se po ndodh një tërmet?
Shkencëtarët pyeten gjatë gjithë kohës nëse është e mundur të parashikohet një tërmet.
“Ne nuk jemi afër një parashikimi afatshkurtër”, tha Wright.
Pas një tërmeti të madh, ka shumë të dhëna për t’u mbledhur dhe deshifruar, dhe disa prej tyre janë mjaft të dobishme.
“Ne mund të bëjmë llogaritjet për vendet që mund të kenë tërmete si rezultat i një tërmeti tjetër”, tha Wright.
Ai është duke pritur për të dhënat e InSAR nga një satelit evropian që do të bëjë kalimin e tij të parë mbi Turqinë jugore që nga një seri tërmetesh me magnitudë të lartë që goditën Turqinë dhe rajonin më 6 shkurt. Ekipi i tij dhe të tjerë i përdorin këto mjete për të matur se si sforcohet në defektet e njohura. Ata mund të modelojnë sasinë totale të energjisë që mund të përfundojë duke u çliruar në një tërmet në një zonë të caktuar dhe shkallën me të cilën do të lëshohet, me saktësi të konsiderueshme.
“Por ne thjesht nuk e dimë se kur do të ndodhë”, tha ai. “Nuk e dimë nëse mund të jetë një tërmet i vetëm 8 ballë apo dhjetë tërmete me magnitudë 7”.
Në zonat ku janë të pajisura me të, paralajmërimet mund të transmetohen disa sekonda para se të godasë tërmeti për të ngadalësuar trenat ose për të hapur dyert e emergjencës./UBTNews/
Lajmet
Rritja e turizmit bullgar, mbahet konferenca për lidhjen ndërkombëtare
Published
1 day agoon
November 1, 2024By
UBTnewsNjë konferencë për lidhjen ndërkombëtare si çelësi i rritjes së qëndrueshme të turizmit bullgar u hap të premten në Sofje. Organizohet nga Bordi Kombëtar i Turizmit të Bullgarisë dhe Ministria e Turizmit.
Duke hapur veprimtarinë, ministri i Turizmit Evtim Milloshev tha se qëndrueshmëria është çelësi për zhvillimin e turizmit bullgar.
Ai tha se konferenca ishte shumë në kohën e duhur pasi ajo erdhi nga fundi i verës dhe fillimi i sezonit turistik dimëror, “në një kohë kur po flasim për përmirësimin e produktit turistik, për krijimin e një marke kombëtare dhe një destinacioni kombëtar. për krijimin e një marke ballkanike dhe një destinacioni ballkanik”.
Ai tha gjithashtu: “Po flasim për një markë të integruar turistike me të cilën do të shesim Ballkanin si destinacion turistik. Kjo po bëhet gjithnjë e më interesante si për turistët e huaj ashtu edhe për ata evropianë.”
Milloshev theksoi se tema kryesore në takimet ndërkombëtare të muajve të fundit ka qenë lidhja ajrore, pa të cilën Bullgaria nuk mund të shesë një produkt të integruar turistik dhe të presë një fluks turistik.
Ai tha se ka filluar një dialog shumë i mirë me koncesionarët e aeroportit të Varnës, Burgasit dhe Sofjes. Ministria e Turizmit dhe Aeroporti i Plovdivit po punojnë për nisjen e fluturimeve çarter nga Bukureshti dhe Praga për sezonin turistik dimëror.
Lajmet
“Miqtë e Amerikës” kërkojnë nga Osmani e Sveçla dekorimin e Edward Anderson
Published
1 day agoon
November 1, 2024By
UBTnewsShoqata “Miqtë e Amerikës” ka kërkuar nga presidentja Vjosa Osmani dhe ministri i Punëve të Brendshëm Xhelal Sveçla që të nderojnë me medalje presidenciale për siguri për Edward Anderson.
Ky i fundit deri më tani ka qenë drejtor i Departamentit për Siguri dhe Rend Publik në OSBE.
Në kërkesën drejtuar presidentes Osmani dhe ministrit Sveçla thuhet se Anderson “ka dhënë kontribut të jashtëzakonshëm në mbrojtjen e avancimin e sigurisë dhe të drejtave të njeriut në Kosovë”.
Kryetari i Shoqatës “Miqtë e Amerikës”, Agim Rexhepi deklaroi për KosovaPress se kjo kërkesë është dërguar gjatë kësaj jave.
“Është një personalitet shumë i fuqishëm, Edward Anderson, e kemi propozuar kërkesën që presidentja ta dekorojë dhe ministri i Punëve të Brendshme…Prej vitit 1999 është në Kosovë, është një personalitet amerikan që ka bërë shumë për Kosovën. Për momentin është drejtor i Departamentit për Siguri dhe rend publik në OSBE. Mirëpo, e përfundon mandatin javën e parë të këtij muaji dhe kalon në Maqedoni”, deklaroi Rexhepi.
Edward Anderson ka shërbyer për më shumë se dy dekada në Kosovë dhe ka pasur ndikim të rëndësishëm në forcimin e kapaciteteve të agjencive në zbatimit të ligjit e sigurisë në Kosovë.
Lajmet
Feronikeli 74 ankohet për dëmtim nga gjyqtarët në 6 ndeshje të Superligës
Published
1 day agoon
November 1, 2024By
UBTnewsPakënaqësia me ndarjen e drejtësisë nga gjyqtarët në Superligën e Kosovës detyroi kryesinë e klubit të futbollit Feronikelit 74 që të enjten të marrë vendim për t’u larguar nga të gjitha garat.
Por vetëm një ditë më pas, kryesia e klubit ka tërhequr vendimin për të cilin kryetari i klubit Erlind Krasniqi ka thënë në një konferencë për media se kjo është bërë pas kërkesave të mëdha të sportdashësve në Drenas, por që, sipas tij, kjo skuadër po dëmtohet rëndë nga gjyqtarët.
“Takimin që kemi mbajtur me njërin nga donatorët kryesor, me trajnerin, sekretarin, kapitenin dhe lojtarët, mbase duhet tërhequr nga ai vendim për hir të atyre që janë mbrapa (tifozëve), për hir të sportdashësve për të mos e prishur një ligë, por po presim që duhet reflektuar dhe të mos ndodhin më këto që kanë ndodhur deri më sot. Ju e dini që nuk është hera e parë që dëmtohet Feronikeli”, tha Krasniqi.
Krasniqi gjithashtu ka nënvizuar se nga 11 ndeshjet e zhvilluara në këtë kampionat, Feronikeli 74 është dëmtuar në gjashtë prej tyre nga ana e gjyqtarëve.
“Nga 11 ndeshje, në gjashtë ndeshje jemi dëmtuar. Nuk po them se do t’i merrnim 18 pikë, por të paktën tetë pikë i kishim pasur. Tani ajo ka përfunduar dhe përderisa po tërhiqemi ne mendojmë që të vazhdojmë dhe besoj që do të jetë tani e tutje ndryshe….Në federatë i kemi dorëzuar vazhdimisht ankesat tona që i kemi pasur, jo vetëm në këtë ndeshje, ju e dini që edhe para dy ndeshjeve çfarë la ndodhur që po besoj që shumica nga ju e keni përkrahur vendimin tonë me shpresë që po reflektojmë, po vazhdojmë”, deklaroi Krasniqi.
Kapiteni i skuadrës Lapidar Lladrovci kërkoi që në këtë situatë të reagojë urgjentisht Federata e Futbollit të Kosovës.:
“Kemi marrë shumë mesazhe prej sportdashësve të qytetit dhe prindërve të fëmijëve që të vazhdojmë pra edhe pas shumë mbledhjeve që i ka mbajtur kryesia edhe kërkesave të shumta nga qytetarët e Drenasit. Pra, njëra ndër arsyet kryesore ka qenë që fëmijët mos të dëmtohet, t’i vazhdojnë garat sepse më të dëmtuarit do të dilnin ata dje ëndrrat e tyre do të shuheshin edhe kësisoj mendoj që e kemi marrë një vendim. Shpresojmë që Federata tani e tutje të reflektojë sepse nuk është në rregull kjo. Nuk po ndodh vetëm këtë vit, jemi dëshmitar edhe të vitit të kaluar, kemi qenë njëri prej klubeve më të dëmtuara në ligë”, tha Lladrovci.
Ndryshe, pas 11 xhirove në Superligë, Feronikeli 74 është skuadra e fundit në tabelë me vetëm tri pikë.
Lajmet
Tetë të vdekur pas shembjes së strehës së stacionit hekurudhor në Novi Sad
Published
1 day agoon
November 1, 2024By
UBTnewsTetë persona kanë vdekur dhe dy të tjerë janë lënduar pasi është shembur streha e stacionit hekurudhor në Novi Sad të Serbisë, tha ministri i Punëve të Brendshme të Serbisë, Ivica Daçiq.
Dy persona ende janë të bllokuar nën rrënoja dhe Daçiq tha se ekipet e shpëtimit po tentojnë që t’i nxjerrin nga aty.
Aktualisht, afër 80 pjesëtarë të ekipeve të shpëtimit janë në vendin e ngjarjes.
Kryeministri i Serbisë, Millosh Vuçeviq, tha se kjo është një nga ditët më të vështira në historinë e pasluftës të Novi Sadit.
“Ne do të insistojmë që të gjithë përgjegjësit të gjenden dhe ata që janë përkujdesur për gjendjen e kësaj strukture dhe të kësaj ndërtese të mbahen përgjegjës”, tha kryeministri serb.
Ai tha se streha që u shemb ishte ndërtuar në vitin 1964.
Ky stacion hekurudhor ishte ndërtuar më 1964. Më 2024, pas rikonstruktimit për tre vjet, ky stacion u hap sërish. Më 5 korrik, në hapjen e objektit të rindërtuar kishte marrë pjesë edhe ministri i Infrastrukturës dhe Energjisë, Goran Vesiq, kryetarja e Qeverisë Krahinor Maja Gojkoviq dhe kryetari i Komunës së Novi Sad, Millan Gjuriq.
Infrastruktura e Hekurudhave të Serbisë bëri të ditur se streha që u shemb “nuk ka qenë subjekt i rindërtimit në kuadër të punimeve për rinovimin e objektit të stacionit në kuadër të projektit të ndërtimit të linjës së shpejtësisë së lartë Novi Sad-Suboticë”.
Siç u tha në njoftimin e kësaj kompanie, në kuadër të rikonstruksionit është punuar në pjesën e brendshme e stacionit, çatisë dhe fasadës sipër dhe poshtë strehës./REL/
UBT zyrtarizon projektin Erasmus + Jean Monnet – Një hap i rëndësishëm drejt integrimit evropian të Kosovës
Komiteti i Medias së UEFA-s mblidhet në Tiranë, Presidenti Duka: Ndihemi të nderuar
Gjermania do t’i mbyllë 3 konsullata iraniane, pas ekzekutimit të shtetasit gjermano-iranian
Në zgjedhjet presidenciale të SHBA-së të vitit 2024, ndryshimet klimatike duket se kanë humbur vëmendjen që patën katër vite më parë
Rritja e turizmit bullgar, mbahet konferenca për lidhjen ndërkombëtare
“Miqtë e Amerikës” kërkojnë nga Osmani e Sveçla dekorimin e Edward Anderson
Kur nxehen, lirojnë helme! Me këta artikuj bëni kujdes
Të bllokuar në makina: Pse përmbytjet e Valencias rezultuan kaq vdekjeprurëse
Feronikeli 74 ankohet për dëmtim nga gjyqtarët në 6 ndeshje të Superligës
Të kërkuara
-
Lajmet3 months ago
Mbyllet olimpiada e Parisit 2024- Kurora e sportit i përket Amerikës
-
Lajmet2 months ago
Zgjedh Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi në UBT – Ferizaj dhe bëhuni liderët e së ardhmes
-
Lajmet2 months ago
Kurti: Përdhunimi është mjeti që përdori Serbia në Kosovë në mënyrë që të lë pasoja të përhershme në familje
-
Kulturë1 month ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman