Kuriozitete
Pse debatet janë budallallëk dhe të rrezikshëm, sipas Platonit
Published
2 years agoon
By
UBT newsKa një ndryshim midis dialektikës dhe debatit. Kur takoni dikë me një pikëpamje të ndryshme nga e juaja, me siguri do t’i riktheheni debatit. Por debati është një lloj sporti, me fitues dhe me humbës. Debatet nuk kanë të bëjnë me afrimin me të vërtetën, por për atë se kush del më i miri. Në Greqinë e Platonit, sofistët ishin debatues profesionistë. Sot, ne mund të mësojmë truket e tyre për të kuptuar debatet e tyre të zbrazëta.
Pak njerëzve u bëhet vërtet vonë për të vërtetën. Mund të themi se po, por kur bëhet fjalë për këtë, njerëzit janë të gjithë shumë të ndjeshëm ndaj asaj dobësie shekullore: vanitetit.
Le të supozojmë se jeni duke pirë diçka me disa miq dhe po bëni një debat miqësor për një temë të diskutueshme. Ju keni mendimin tuaj, keni argumentet tuaja dhe jeni kundër dikujt tjetër. Supozoni, tani, se ata japin një kundërshembull brilant dhe e shpërbëjnë plotësisht pozicionin tuaj. Si reagoni? A thoni, “Mirë, mund të kesh të drejtë”, apo dyfishoni përpjekjet tuaja? Për Platonin, është me të vërtetë një person i rrallë ai të cilit i bëhet vonë për të vërtetën. Shumica e njerëzve duan vetëm të fitojnë.
Ekziston një dallim filozofik midis dialektikës dhe debatit. Dialektika është ajo ku dy njerëz me pikëpamje të kundërta diskutojnë se cili pozicion është më i miri. Shqetësimi i tyre është se çfarë është e drejtë, dhe një dialektikë zakonisht zgjidhet me një lloj kompromisi ose sinergjie që është një përmirësim i secilit pozicion. Debati, nga ana tjetër, është një lloj sporti. Dhe, si me shumicën e sporteve, duhet të ketë një fitues dhe humbës. Ashtu si sportet e tjera, ju mund të stërviteni për t’u bërë më të mirë në debat. Ju mund të mësoni truqet për ta bërë kundërshtarin të duket budalla ose argumentet e tyre duken të dobëta.
Kjo është pikërisht arsyeja pse Platoni mendonte që ishin gjëra shumë budallaqe e të rrezikshme.
Sofiszmi dhe vaniteti
Nëse e quani dikë sofist, jeni duke e quajtur sharlatan. Një sofist është dikush që flet mirë, mund të ngrejë peshë një turmë dhe mund të bëjë të mençurin në kurrizin tuaj, por nuk i bëhet aspak vonë për të vërtetën. Nëse e quani një politikan sofist, po thoni se atij i intereson vetëm marrja e votës dhe nuk ka ndonjë parim. Dhe arsyeja pse “sofist” është bërë një term kaq poshtërues, është e gjitha për shkak të Platonit.
Në Greqinë e Platonit, sofistët ishin filozofë, por ata ishin më të merakosur për artin e retorikës dhe të bindjes. Ishin të fokusuar tek debati dhe jo tek dialektika. Sofistët ndonjëherë bënin shumë para duke u mësuar të tjerëve artin e madh për të fituar një debat. Ata u mësonin politikanëve aspirantë, fëmijëve nga familje fisnike ose kujtdo me një qese mjaft të madhe parash, se si ta bëni kundërshtarin të dukej budalla. Ata mësonin se si ta bënin turmën në anën e tyre, dhe u mësonin se si të dukeshin të sigurt ndërsa e bënin atë gjë.
Platoni argumentonte, pra, se sofistët (dhe arti i debatit në përgjithësi) merreshin vetëm me opinionin popullor. Ata thoshin atë që e dinin se do ta bënte të lumtur turmën dhe “parimet” e tyre gjithmonë përputheshin me cilindo që po i dëgjonte. Ata hidheshin ngado që të frynte era. Për sofistët, e drejta dhe e gabuara nuk kishin aq rëndësi sa brohoritja apo e qeshura.
Fuqitë eristike
Sofistët nuk janë vetëm mjeshtra të retorikës (të folurit bindës), por edhe të eristizmit. Eristizmi është gatishmëria që një person ka për të përdorur çfarëdo trukesh që mundet, për të fituar një debat. Siç thotë filozofi Xhon Gilbert, “Folësi [] eristik shfrytëzon paqartësitë dhe gabimet dhe është i gatshëm të endet në një paqartësi të pafund, nëse beson se do t’i shërbejë kauzës së tij.” Me pak fjalë, eristik do të thotë ta trajtosh debatin si një sport, dhe jo një endje filozofike. Ja tre shembuj të eristikës:
Përdorimi i dilemave të rreme. Një debatues i mirë do të përpiqet të “godasë” një kundërshtar duke përcaktuar gamën e pozicioneve të pranueshme. Për ta bërë këtë, ata shpesh paraqesin dy ose disa opsione si opsionet e vetme. Për shembull, në një debat mbi ndryshimin e klimës, një sofist mund të pretendojë: “Ne duhet të ndalojmë të gjitha aktivitetet industriale tani ose të përballemi me një lloj shfarosje”. Kjo eliminon një spektër të tërë nuancash dhe masash lehtësuese.
Sulmet ad hominem. Ndonjëherë, sulmi ndaj një personi në të vërtetë mund të justifikohet filozofikisht, por shpesh përdoret për të shpërqendruar ose për të poshtëruar argumentet e një kundërshtari. Më shpesh, përdoret për të shkaktuar të qeshura bajate. Për shembull, në një debat rreth politikës ekonomike, ai mund të thotë: “Nuk do të pranoja këshilla ekonomike nga dikush që blen kostumin në Walmart”.
Drejtimi i gabuar. Ky është një prej kohësh i preferuari i politikanit të rrëshqitshëm. Kur bëhet një pyetje e sikletshme ose ballafaqohet me një argument të mirë, sofisti do t’i përgjigjet një pyetjeje të lidhur me të ose krejtësisht të ndryshme. Le të themi se një politikan pyetet për një rënie të rezultateve shkollore. Drejtimi i gabuar eristik do të ishte: “Ne kemi investuar më shumë se kushdo tjetër në shkolla dhe kemi punësuar 30% më shumë mësues.” Kjo nuk ndihmon aspak për të trajtuar problemin e rënies së rezultateve shkollore.
Nata e debatit
Çështja e sofizmave ka marrë një rëndësi të re në një epokë të mediave sociale, videove në internet dhe podkasteve. Për shembull, në qershor të këtij viti, Joe Rogan i ofroi 100,000 dollarë mjekut dhe shkencëtarit të vaksinave, Peter Hotez, nëse ai do të shfaqej në podkastin e tij për të debatuar me mohuesin e famshëm të vaksinës, Robert F. Kennedy Jr. Hotez, e refuzoi ofertën dhe rrjetet sociale morën kot. Hotez ishte një frikacak, një mashtrues ose i pasigurt për argumentet e tij. Megjithatë, ajo që ka më shumë gjasa është që Hotez njeh këshillat e Platonit.
Kur organizoni një podcast me dhjetë milionë dëgjues, ka të ngjarë të mos merakoseni për argumentet më të mira ose për të dalluar të vërtetën. Ju doni veç argëtimin. Robert F. Kennedy Jr. është një sofist i talentuar dhe me përvojë. Ai kurrë nuk do të gabojë dhe nuk do të humbasë kurrë, sepse i di të gjitha truket eristikës. Ai mund të rrëmbejë, devijojë dhe rrëshqasë përpara gjithë shkencës dhe fakteve që mund të paraqesë Hotez. Ai do të notojë në një pishinë të madhe sulmesh ad hominem, me dilema të rreme dhe drejtime të gabuara. Dhe shumica e dëgjuesve nuk do të jenë më të mençurit. Pak njerëzve në fakt u bëhet vonë për të vërtetën; ata duan spektaklin. / big think – bota.al
You may like
Kuriozitete
Kjo është mosha kur njerëzit shpenzojnë më shumë
Published
2 days agoon
January 29, 2025E dini se në çfarë moshe njerëzit shpenzojnë më shumë? Kompania ClearScore bëri një studim ku intervistuan 3,000 njerëz dhe një pjesë e mirë e tyre kishin shpenzuar më shumë para në të njëjtën moshë, 31 vjeç.
Çdo vit mund të duket i shtrenjtë dhe më i shtrenjtë se viti paraardhës. Kjo pasi njerëzve u duhet të përballojnë çmimet në rritje të qirave, rritjen e inflacionit të produkteve ushqimore përfshirë dhe koston e jetesës.
Por, studimi zbuloi se një britanik mesatar, shpenzon më shumë se 43 000 £ për të mbuluar të gjitha shpenzimet e moshës 31-vjeçare.
Për të arritur në këtë 3 000 njerëz u pyetën për të treguar gjërat për të cilat kanë shpenzuar më shumë në jetën e tyre.
Nga përgjigjet u zbulua se shpenzimet më të mëdha janë bërë në moshën 31-vjeçare, pasi kjo moshë përfshin disa momente që tentojnë të tkurrin trasësinë e portofolit tuaj dhe janë 4 faktorë që ndikojnë në këtë:
-Pagesa e martëses 27%
-Blerja e një shtëpie 48%
-Të kesh një fëmijë 20%
-Të bësh muaj mjalti 14%
Mënyra më e zakonshme për të paguar të gjitha këto shpenzime të këtij viti të shtrenjtë të jetës janë kursimet, por ka edhe nga ata që preferojnë të marrin kredi në bankë. Prandaj, nëse ende nuk e keni arritur këtë vit të jetës suaj, studiuesit këshillojnë nisjen e kursimeve.
Kuriozitete
Studimi i ri: Inteligjenca artificiale mund t’i identifikojë gratë që rrezikohen nga kanceri në gji
Published
2 days agoon
January 29, 2025Inteligjenca artificiale mund t’i identifikojë gratë që janë të rrezikuara nga kanceri në gji, disa vjet para se të diagnostikohen, ka thënë Instituti Norvegjez i Shëndetit Publik të martën.
Pesë hulumtuesve të këtij Instituti, Universitetit të Kalifornisë dhe Universitetit të Uashingtonit, u është dhënë qasje në programin komercial të inteligjencës artificiale, i cili në mënyrë retroaktive ka analizuar mamografitë e 116.495 grave që kanë marrë pjesë në programin norvegjez në periudhën 2004 – 2018.
Në total, 1.607 e grave janë përballur më vonë kancer në gji. Algoritmi ka arritur të verifikojë cilat gra kanë pasur rrezik më të madh të zhvillimit të kancerit në gji, madje edhe se cili prej gjinjve ka qenë më i rrezikuar, katër deri në gjashtë vjet para diagnostikimit.
“Ne e kemi vërejtur se gjiri që ka zhvilluar kancer, ka pasur pikë në sistem dyfish më shumë, sesa gjiri tjetër”, ka thënë Solveig Hofvind, gruaja që udhëheq programin për detektim të kancerit në gji përmes programit me inteligjencë artificiale.
“Studimi tregon se algoritmet që tashmë janë të qasshme në treg mund të përdoren për të zhvilluar programe detektimi edhe më të personalizuara”, ka thënë ajo, raporton REL.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, 670.000 gra kanë vdekur nga kanceri në gji më 2022. Kjo, është forma më e shpeshtë e kancerit që zhvillohet, studimu është publikuar edhe në revistën e Rrjetit të Shoqatës Mjekësore Amerikane, ndër revistat më me nam në botë.
Kuriozitete
Këmbimi valutor/ Çfarë po ndodh sot me monedhat e huaja?
Published
1 week agoon
January 23, 2025Sot, më 23 janar 2025, dollari amerikan blihet me 93.8 lekë dhe shitet me 95.2 lekë. Euro, blihet me 98 lekë dhe shitet 98.6 lekë.
Franga zvicerane, këmbehet në blerje me 103.2 lekë, ndërsa në shitje me 104.5 lekë.
Paundi britanik, blihet me 115.7 lekë dhe shitet me 117 lekë.
Dollari kanadez, sot në blerje këmbehet me 65 lekë, ndërsa në shitje me 66.5 lekë.
Më poshtë, po sjellim të dhënat e këmbimin valutor, për të gjitha monedhat e huaja:
Kuriozitete
Parashikimet rrëqethëse të Simpsons për vitin 2025
Published
2 weeks agoon
January 14, 2025Seriali i animuar “The Simpsons” ka fituar famë për parashikimet e tij të çuditshme, disa prej të cilave janë realizuar me saktësi. Ky film vizatimor ka parashikuar ngjarje të rëndësishme që kanë ndodhur në realitet, duke përfshirë zhvillime politike, teknologjike dhe shoqërore.
Pas suksesit të disa prej këtyre parashikimeve, ka lindur pyetja nëse parashikimet për vitin 2025 do të realizohen gjithashtu.
Një nga parashikimet më të frikshme të “The Simpsons” është fundi i botës. Në një episod, Homeri Simpson mendon se fundi i botës është afër dhe fillon të paralajmërojë njerëzit, duke bërë disa vëzhgime të frikshme, si “yjet që bien nga qielli” dhe “fundi është afër”.
Në fillim, ato dukeshin të pabesueshme, por disa prej tyre fillojnë të realizohen. Homeri ngjitet në parajsë dhe lutet për të shpëtuar familjen e tij, duke biseduar me Zotin, që e pranon dhe e zhbën rrezikun.
Tjetër parashikim shqetësues është Lufta e Tretë Botërore. Ky parashikim është bërë që më 1987, kur u transmetua episodi ku Homeri i thotë familjes se Lufta e Tretë Botërore ka nisur dhe i detyron të hyjnë në strehimore për t’u mbrojtur nga bombat. Bart e zgjon Homerin dhe i thotë se bota po merr fund. Ata shkojnë në strehimin antiaerian dhe Bart mbyll Homerin, duke e lënë aty për të kaluar natën.
Një tjetër parashikim që duket më fantastik është apokalipsi zombie. Në një episod të vitit 2009, Springfield përballet me një shpërthim mumjesh, i shkaktuar nga një hamburger i bërë nga mish bagëtish që kanë ngrënë mish të tjerë. Ky hamburger i kthen njerëzit në zombie, dhe qyteti pushtohet pas 28 ditësh. Bart është imun ndaj virusit, dhe njerëzit besojnë se ngrënia e Bart do t’i shpëtojë ata.
Edhe pse është e mundur që asnjë nga këto parashikime të mos realizohet, është e rëndësishme të kujtojmë se “The Simpsons” parashikuan Presidencën e Donald Trumpit që në vitin 2000. Kjo tregon se gjithçka është e mundur dhe disa nga parashikimet për vitin 2025 mund të realizohen gjithashtu. /UBT News/
Zyrtare, Pedri zgjat kontratën me Barcelonën deri në vitin 2030
Banka Qendrore Evropiane ka ulur edhe më tej normat e interesit
Amir Rrahmani drejt largimit nga Napoli
Ankandi i radhës i letrave me vlerë do të mbahet në shkurt
Osmani pranoi letrat kredenciale nga ambasadori jo rezident i Jordanisë
“Nën presionin brutal të regjimit”, shoqëria civile në Serbi kërkon veprim urgjent nga BE-ja
Zgjedhjet e 9 shkurtit, në vendvotime do të ketë kamera vëzhgimi
Hamasi liron tetë pengje
UBT prapë i pari në rangimin e Webometrics
Të kërkuara
-
Bota3 months ago
“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Lajmet3 months ago
Rektori Hajrizi: Çdo sukses i joni është një sukses për Kosovën!
-
Magazinë1 month ago
Ky mendohet se është djali 20 vjeçar i Parashqevi Simaku, Luke Nohfe
-
Bota4 days ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë