

Lajmet
Pse breshkat jetojnë kaq gjatë?
Për këtë ka një përgjigje evolucionare dhe një tjetër biologjike.
Published
4 years agoon
By
Betim GashiNga Joanna Wendel
Në ishullin e Shën Helenës në Atlantikun Jugor, jeton një krijesë që libri i rekordeve Gines e ka quajtur “kafshën më tëmoshuar në Tokë”. Emri i saj është Xhonatan dhe është një breshkë gjigante. Sipas Gines, Xhonatan ishte 187 vjeç në vitin 2019.
E lindur në vitin e largët 1832, gjatë sundimit të mbretëreshës britanike Viktoria, breshka ishte 80 vjeç kur u fundos Titaniku në ujërat e ftohtë të Atlantikut Verior. Por Xhonatan dhe breshkat e tjera gjigante nuk janë të vetmet specie të këtij lloji që jetojnë kaq shumë, thotë Xhordan Donini, profesor i biologjisë në Kolegjin Shtetëror të Floridës Jugperëndimore.
Breshkat e detit mund të jetojnë zakonisht 50 deri 100 vjet, ndërsa breshkat-kuti mund të jetojnë më shumë se një shekull, thotë ai për Live Science. Në fakt, shkencëtarët nuk e dinë kufirin e sipërm të jetëgjatësisë së shumë llojeve të breshkave, kjo pasi njerëzit nuk jetojnë aq gjatë sa ta zbulojnë këtë.
Po pse breshkat jetojnë kaq gjatë? Lori Njuman-Li, asistent/profesore e fiziologjisë në Universitetin Shtetëror të Arkansasit, SHBA, e cila studion breshkat dhe zvarranikët e tjerë, thotë se për këtë ka një përgjigje evolucionare dhe një tjetër biologjike.
Përgjigja evolucionare është relativisht e drejtpërdrejtë:Kafshët si gjarpërinjtë dhe rakunët, duan të hanë vezët e breshkave. Ndërkohë për të trashëguar gjenet e tyre, breshkat duhet të jetojnë gjatë dhe të shumohen shpesh, ndonjëherë disa herë në vit, dhe të pjellin shumë vezë. “Duke pasur parasysh se sa pasardhës kanë është e habitshme që bota nuk po pushtohet nga breshkat”-thotë Njuman-Li për Live Science.
Mekanizmi biologjik që fshihet pas jetëgjatësisë së pazakontë të breshkave, është më i ndërlikuar. Një nga aspektet më thelbësore për jetëgjatësinë e breshkave ka të bëjë me telomeret e tyre, që janë struktura të përbëra nga fillesa jo të koduara të ADN-së që mbulojnë skajet e kromozomeve, thekson Njuman-Li.
Këto struktura ndihmojnë në mbrojtjen e kromozomeve kur ndahen qelizat. Me kalimin e kohës, telomeret bëhen më të shkurtra ose degradojnë, gjë që do të thotë se ato nuk mund t’i mbrojnë më kromozomet e tyre. Kjo shkakton probleme me shumëfishimin e ADN -së. Dhe gabimet në këtë proces mund të shkaktojnë probleme të tilla shëndetësore si tumoret dhe vdekjen e qelizave.
Por Njuman-Li thotë se breshkat shfaqin një shkallë më të ulët të shkurtimit të telomereve në krahasim me kafshët e tjera që kanë jetëgjatësi më të vogël. Dhe kjo do të thotë se ato janë më rezistente ndaj llojeve të caktuara të dëmtimeve që mund të lindin nga gabimet e shumimit të ADN-së.
Shkencëtarët nuk kanë zbuluar ende të gjithë faktorët që kontribuojnë në jetën e gjatë të breshkave, por ata kanë propozuar disa ide. Në një studim të publikuar më 8 korrik në bazën e të dhënave bioRxiv, një ekip shkencëtarësh eksploruan një numër mekanizmash dhe substancash që çojnë në dëmtimin dhe vdekjen e qelizave, dhe vëzhguan sesi reagonin qelizat nga disa lloje breshkash, përfshirë nga një breshkë gjigante (si Xhonatan).
Sipas studimit, breshkat gjigante dhe disa lloje të tjera breshkash duket se janë në gjendje të mbrojnë veten nga efektet afatgjata të dëmtimit të qelizave. Ato e bëjnë këtë duke i vrarë shpejt qelizat e dëmtuara, përmes një procesi të quajtur apoptozë, ose vdekja e programuar e qelizave të dëmtuara thekson Njuman-Li.
Një trajtim shkaktoi stres oksidativ, pra një lloj stresi që shfaqet natyrshëm në qelizat e gjalla. Stresi oksidativ shkaktohet nga radikalet e lira, të cilat janë molekula shumë reaktive të formuara natyrshëm nga proceset metabolike. Kur trajtohen, qelizat e breshkave iu nënshtruan me shpejtësi apoptozës.
“Një nga gjërat që nënvizon ky studim është se apoptoza e kontrolluar është një procedurë shumë e vlefshme për ndaljen e plakjes, pasi nëse ka një qelizë që ka dëmtime të caktuara, dhe nëse një organizëm ka mundësi ta zhdukë me shpejtësi, atëherë kjo mund të shmangë dukuri të tilla negative si kanceri”- shprehet Njuman-Li.
Në fakt, qelizat në të gjitha speciet, përveç njërës, nuk iu përgjigjën një trajtimi që supozohej të prishte një enzimë të quajtur ligazë, e cila është thelbësore për procesin e kopjimit të ADN -së. Pra me fjalë të tjera, ligaza e breshkave vazhdoi të funksiononte siç duhet.
Nëse kjo do të thotë se këto breshka janë plotësisht rezistente ndaj procesit të kopjimit të ADN-së, kjo nuk është përcaktuar ende, thotë Njuman-Li. Por mund të jetë një përgjigje e mundshme pse breshkat jetojnë kaq gjatë në krahasim me speciet e tjera. / “Live Science” – Bota.al
Aktualitet
Shifrat tronditëse: Mbi 295 milionë njerëz në botë vuajnë nga uria
Published
24 hours agoon
May 16, 2025
Pasiguria akute ushqimore vazhdon të rritet me një ritëm alarmues, me mbi 295 milionë njerëz në rrezik vdekjeje nga uria, zbulon një analizë e re e Raportit Global për Krizat Ushqimore (GRFC).
Përshkallëzimi i konflikteve dhe shkurtimet në ndihmën humanitare, së bashku me ndryshimet e shumta klimatike dhe ekonomike, detyruan vitin e kaluar edhe 13.7 milionë njerëz të tjerë që të përjetojnë pasiguri kronike ushqimore.
Ky është viti i gjashtë radhazi që numri i njerëzve që përballen me “niveli të larta të pasigurisë ushqimore akute” ka ardhur në rritje, duke arritur në 295.3 milionë, sipas raportit. Kjo shifër përfaqëson një të katërtën – 22.6% – e popullsisë së 53 vendeve të analizuara nga ekspertët e GRFC.
“Përshkallëzimi i konflikteve, rritja e tensioneve gjeopolitike, pasiguria ekonomike globale dhe shkurtimet e financimeve po thellojnë pasigurinë ushqimore akute,” thuhet në raport.
Numri i njerëzve që përballen me mungesën më kronike të ushqimit, sipas Klasifikimit të Fazës së Pasigurisë Ushqimore të Integruar (IPC), i mbështetur nga OKB – është dyfishuar në krahasim me vitin e kaluar. Më shumë se 95% e tyre jetonin në Rripin e Gazës dhe Sudan. Haiti, Mali dhe Sudani i Jugut kanë popullata të konsiderueshme që përjetojnë sfida të ngjashme.
Kjo kategori e përshkruar si “katastrofë” nga IPC, karakterizohet nga uria, vdekja, varfëria ekstreme dhe nivele të larta të kequshqyerjes akute. Në Sudan, lufta civile në përkeqësim çoi në shpalljen zyrtare të urisë, me më shumë se 24 milionë njerëz që përballen me pasiguri akute ushqimore. Gjendja u përkeqësua në Rripin e Gazës. Ekspertët, vitin e kaluar deklaruan se gjysma e popullsisë ishte parashikuar të përjetonte skenarin e “katastrofës”.
“Pas mbylljes së të gjitha kalimeve në Rripin e Gazës në fillim të marsit e prishjes së armëpushimit dymujor, qasja në ushqim është kufizuar,” thotë raporti.
Këto paralajmërime u konfirmuan kur raporti më i fundit i IPC tha se popullsia e Gazës, rreth 2.1 milionë palestinezë, ishte në “rrezik kritik” nga uria, ndërsa bllokada izraelite ndaj ndihmës humanitare vazhdon. Ekspertët e GRFC identifikuan përkeqësimin e sigurisë ushqimore në 19 vende, kryesisht të nxitur nga konfliktet si në Mianmar, Nigeri dhe Republika Demokratike e Kongos.
Kjo pasiguri, sipas tyre, u shtua nga kriza klimatike, ku përmendet thatësira e pritshme në disa pjesë të Etiopisë, Kenias dhe Somalisë, si dhe problemet e shumta dhe varfëria ekstreme në Afganistan dhe Pakistan.
Ndërprerja e papritur e financimit këtë vit, veçanërisht nga USAID, gjithashtu ka tkurrur shërbimet e ushqyerjes për më shumë se 14 milionë fëmijë në shtete si Sudani, Jemeni dhe Haiti, duke i lënë ata të pambrojtur ndaj kequshqyerjes dhe të ekspozuar ndaj vdekjes.
Burimi: The Guardian
Lajmet
Osmani takon Kaja Kallas në Tiranë: BE-së i kërkohet vendosmëri ndaj Kosovës
Published
1 day agoon
May 16, 2025By
UBTnews
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, është takuar në Tiranë me Përfaqësuesen e Lartë të BE-së, Kaja Kallas, përpara vizitës së saj në Kosovë javën e ardhshme.
Osmani theksoi se Kosova është e gatshme për hapat e ardhshëm drejt integrimit në BE.
Ajo i bëri thirrje Bashkimit Evropian që t’i qaset këtij procesi me guxim, qartësi dhe vendosmëri, duke vlerësuar lidershipin e Kallas si shembull për këto cilësi.
Lajmet
Rama mbyll seancën e parë të KPE: Shtëpia e shqiptarit është e Zotit dhe e mikut
Published
1 day agoon
May 16, 2025By
UBTnews
Kryeministri Edi Rama mbylli punimet e seancës së parë të samitit të Komunitetit Politik Evropian në Tiranë, duke ftuar të pranishmit në drekën zyrtare.
Në komentet e fundit, Rama u ndal te mikpritja shqiptare, ndërsa citoi Kanunin e Lekë Dukagjinit.
“Dëshiroj të ndaj me ju faktin që në Kanunin tonë që është shkruar kohë më parë ka një kapitull që ka të bëjë me mikpritjen dhe ai fillon me një citim që thotë që ‘shtëpia e shqiptarit i përket Zotit dhe mikut‘”, tha Rama.
Rama tha se “kjo fjali është vërtet shumë e thellë dhe është edhe origjinë e faktit që ne arritëm në fund të Luftës së Dytë Botërore si vendi që kishte më shumë hebrenj se sa kishte pasur në fillim të tij, sepse ata erdhën si miq të cilët shqiptarët i mbrojtën me jetën e tyre”.
“Por ndër të gjitha këto gjëra që ne bëjmë për miqtë, gjë shumë të rëndësishme kemi që t’u japim atyre ushqim shumë të mirë. Për këtë arsye, pavarësisht se thuhet se dreka asnjëherë nuk është falas, sot do ta shikoni se është e kundërta, se sa herë që të vini në Shqipëri do të jeni gjithmonë të mikpritur”, tha Rama./atsh
Lajmet
“Duam paqe”, Von der Leyen: Ka ardhur koha të angazhohemi seriozisht
Published
1 day agoon
May 16, 2025By
UBTnews
Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula Von der Leyen ka mbajtur fjalën në Samitin e Komitetit Evropian duke i dhënë rëndësi, paqes në Ukrainë kundër agresionit rus.
Presidentja e Komisionit Evropian, u shpreh se janë të gatshëm të dërgojnë në tryezë presidentin rus, Vladimir Putin për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë.
“E dimë se ndryshimet që po kalojmë janë historike. Ajo që përceptuam si rend botëror po kthehet në çrregullim botëror i nxitur nga ambiciet imperialiste të Putinit. Kjo është një thirrje për Europën për tu zgjuar. Është artikuluar një sërë herësh, e dimë që duhet të hecim përpara, të ndërtojmë vetë këtë qëndresë tonën. Të zgjerojmë dhe thellojmë rrjetin e partneritetit që kemi në mbarë botën. Kemi mësuar që kur ka kriza të mëdha. Europa është ajo që i jep përgjigjiet.
Të gjitha janë kriza të rënda që na kanë sfiduar por Europa ka dalë prej tyre më e madhe. Europa është bashkuar më shumë në këtë pikë kthese të historisë. Ka qëndruar e bashkuar në mbështetjen e saj për Ukrainën. Kjo është arsyeja pse KPE është krijuar, për tu mbledhur krah Ukrainës përballë agresionit rus, për të sjellë paqen në kontinent ndërkohë që Rusia e ka lënë Europën.
Fakti që jemi këtu është provë e bashkimit tonë të palëkundur dhe kjo tregon bashkimin dhe vendosmërinë tonë për të ruajtur sovranitetin e Ukrainës.
Gjatë rrugës shumica e anëtarëve të BE-së kanë mbështetur sanksionet ndaj Rusisë dhe ato po japin efekt. Jemi gati për të bërë më shumë për të sjellë Putinin në tryezën e negociatave. Zelensky ka përshkruar gjithë ortekët e ditëve të fundit. Ne duam paqe, po punojmë për grupin tjetër të sanksioneve. Ka ardhur koha të angazhohemi seriozisht për një gjë të tillë”, tha Von der Leyen.

18 vite mik me topin e basketbollit! Drilon Hajrizi vjen me një rrëfim krejtësisht ndryshe

Ja dhjetë filmat që mund t’i (ri)shohësh në këtë ditë me shi

Vranësira dhe shi gjatë fundjavës, ja parashikimi i motit për sot

Shifrat tronditëse: Mbi 295 milionë njerëz në botë vuajnë nga uria

Google heq opsionin e famshëm pas 27 vitesh?

Studimi zbulon se çaji, manaferrat dhe ushqimet e pasura me flavonoide luajnë rol në “mosplakje”

Osmani takon Kaja Kallas në Tiranë: BE-së i kërkohet vendosmëri ndaj Kosovës

Rama mbyll seancën e parë të KPE: Shtëpia e shqiptarit është e Zotit dhe e mikut

“Duam paqe”, Von der Leyen: Ka ardhur koha të angazhohemi seriozisht
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Përgatituni për të udhëhequr politikën e të ardhmes me Fakultetin e Shkencave Politike në UBT
-
Lajmet1 month ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesorët Besnik Skenderi, Safet Zejnullahu, Diamanta Skenderi dhe Ferid Selimi publikojnë punimin shkencor mbi AI në arsim