Lajmet
Pse breshkat jetojnë kaq gjatë?
Për këtë ka një përgjigje evolucionare dhe një tjetër biologjike.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Joanna Wendel
Në ishullin e Shën Helenës në Atlantikun Jugor, jeton një krijesë që libri i rekordeve Gines e ka quajtur “kafshën më tëmoshuar në Tokë”. Emri i saj është Xhonatan dhe është një breshkë gjigante. Sipas Gines, Xhonatan ishte 187 vjeç në vitin 2019.
E lindur në vitin e largët 1832, gjatë sundimit të mbretëreshës britanike Viktoria, breshka ishte 80 vjeç kur u fundos Titaniku në ujërat e ftohtë të Atlantikut Verior. Por Xhonatan dhe breshkat e tjera gjigante nuk janë të vetmet specie të këtij lloji që jetojnë kaq shumë, thotë Xhordan Donini, profesor i biologjisë në Kolegjin Shtetëror të Floridës Jugperëndimore.
Breshkat e detit mund të jetojnë zakonisht 50 deri 100 vjet, ndërsa breshkat-kuti mund të jetojnë më shumë se një shekull, thotë ai për Live Science. Në fakt, shkencëtarët nuk e dinë kufirin e sipërm të jetëgjatësisë së shumë llojeve të breshkave, kjo pasi njerëzit nuk jetojnë aq gjatë sa ta zbulojnë këtë.
Po pse breshkat jetojnë kaq gjatë? Lori Njuman-Li, asistent/profesore e fiziologjisë në Universitetin Shtetëror të Arkansasit, SHBA, e cila studion breshkat dhe zvarranikët e tjerë, thotë se për këtë ka një përgjigje evolucionare dhe një tjetër biologjike.
Përgjigja evolucionare është relativisht e drejtpërdrejtë:Kafshët si gjarpërinjtë dhe rakunët, duan të hanë vezët e breshkave. Ndërkohë për të trashëguar gjenet e tyre, breshkat duhet të jetojnë gjatë dhe të shumohen shpesh, ndonjëherë disa herë në vit, dhe të pjellin shumë vezë. “Duke pasur parasysh se sa pasardhës kanë është e habitshme që bota nuk po pushtohet nga breshkat”-thotë Njuman-Li për Live Science.
Mekanizmi biologjik që fshihet pas jetëgjatësisë së pazakontë të breshkave, është më i ndërlikuar. Një nga aspektet më thelbësore për jetëgjatësinë e breshkave ka të bëjë me telomeret e tyre, që janë struktura të përbëra nga fillesa jo të koduara të ADN-së që mbulojnë skajet e kromozomeve, thekson Njuman-Li.
Këto struktura ndihmojnë në mbrojtjen e kromozomeve kur ndahen qelizat. Me kalimin e kohës, telomeret bëhen më të shkurtra ose degradojnë, gjë që do të thotë se ato nuk mund t’i mbrojnë më kromozomet e tyre. Kjo shkakton probleme me shumëfishimin e ADN -së. Dhe gabimet në këtë proces mund të shkaktojnë probleme të tilla shëndetësore si tumoret dhe vdekjen e qelizave.
Por Njuman-Li thotë se breshkat shfaqin një shkallë më të ulët të shkurtimit të telomereve në krahasim me kafshët e tjera që kanë jetëgjatësi më të vogël. Dhe kjo do të thotë se ato janë më rezistente ndaj llojeve të caktuara të dëmtimeve që mund të lindin nga gabimet e shumimit të ADN-së.
Shkencëtarët nuk kanë zbuluar ende të gjithë faktorët që kontribuojnë në jetën e gjatë të breshkave, por ata kanë propozuar disa ide. Në një studim të publikuar më 8 korrik në bazën e të dhënave bioRxiv, një ekip shkencëtarësh eksploruan një numër mekanizmash dhe substancash që çojnë në dëmtimin dhe vdekjen e qelizave, dhe vëzhguan sesi reagonin qelizat nga disa lloje breshkash, përfshirë nga një breshkë gjigante (si Xhonatan).
Sipas studimit, breshkat gjigante dhe disa lloje të tjera breshkash duket se janë në gjendje të mbrojnë veten nga efektet afatgjata të dëmtimit të qelizave. Ato e bëjnë këtë duke i vrarë shpejt qelizat e dëmtuara, përmes një procesi të quajtur apoptozë, ose vdekja e programuar e qelizave të dëmtuara thekson Njuman-Li.
Një trajtim shkaktoi stres oksidativ, pra një lloj stresi që shfaqet natyrshëm në qelizat e gjalla. Stresi oksidativ shkaktohet nga radikalet e lira, të cilat janë molekula shumë reaktive të formuara natyrshëm nga proceset metabolike. Kur trajtohen, qelizat e breshkave iu nënshtruan me shpejtësi apoptozës.
“Një nga gjërat që nënvizon ky studim është se apoptoza e kontrolluar është një procedurë shumë e vlefshme për ndaljen e plakjes, pasi nëse ka një qelizë që ka dëmtime të caktuara, dhe nëse një organizëm ka mundësi ta zhdukë me shpejtësi, atëherë kjo mund të shmangë dukuri të tilla negative si kanceri”- shprehet Njuman-Li.
Në fakt, qelizat në të gjitha speciet, përveç njërës, nuk iu përgjigjën një trajtimi që supozohej të prishte një enzimë të quajtur ligazë, e cila është thelbësore për procesin e kopjimit të ADN -së. Pra me fjalë të tjera, ligaza e breshkave vazhdoi të funksiononte siç duhet.
Nëse kjo do të thotë se këto breshka janë plotësisht rezistente ndaj procesit të kopjimit të ADN-së, kjo nuk është përcaktuar ende, thotë Njuman-Li. Por mund të jetë një përgjigje e mundshme pse breshkat jetojnë kaq gjatë në krahasim me speciet e tjera. / “Live Science” – Bota.al
Lajmet
Osmani: Kosova shembull pozitiv për avancimin e agjendës për Gratë, Paqen e Sigurinë
Published
13 hours agoon
November 13, 2024By
UBTNewsPresidentja e Kosovës Vjosa Osmani ka pritur sot në takim delegacionin e Asamblesë Rajonale të Evropës, pjesë e Asamblesë Parlamentare të Frankofonisë, të udhëhequr nga senatorja belge Anne Lambelin.
E para e vendit ka njoftuar delegacionin mbi avancimin e agjendës për Gratë, Paqen dhe Sigurinë, duke theksuar se Kosova tashmë është shndërruar në shembull pozitiv në nivel global.
Osmani tha se pranimi i Kosovës me të drejta të plota në Organizatën Ndërkombëtare të Frankofonisë (ONF) është hap thelbësor për forcimin e demokracisë dhe të drejtave të njeriut si vlera të përbashkëta të vendeve frankofone.
Përmes ngritjes së statusit të Kosovës në ONF, do të thellohet bashkëpunimi me shtete tjera anëtare në zhvillim të qëndrueshëm, promovimin e diversitetit kulturor e gjuhësor, arsim e hulumtime shkencore, si dhe në fusha tjera të interesit të ndërsjellë, tha ajo.
Lajmet
Turqia ndërpret marrëdhëniet me Izraelin, Erdogan kërcënon me operacion ndërkufitar
Published
13 hours agoon
November 13, 2024By
UBTnewsPresidenti turk Rexhep Tajip Erdogan tha sot se marrëdhëniet e Turqisë me Izraelin janë ndërprerë dhe shtoi se vendi i tij është i gatshëm të fillojë operacione ndërkufitare nëse ndihet i kërcënuar.
“Turqia, e udhëhequr nga Rexhep Tajip Erdogan, nuk mund të vazhdojë të zhvillojë marrëdhënie me Izraelin. Aktualisht nuk kemi asnjë marrëdhënie me Izraelin në këtë moment. Ne nuk kemi ndërmarrë asnjë hap për të zhvilluar këto marrëdhënie”, u tha ai gazetarëve pasi u kthye nga Azerbajxhani, sipas CNN Turk.
Erdogan shprehu gjithashtu shpresë se Turqia mund të rivendosë lidhjet me presidentin sirian Bashar al-Assad, gjë që sipas tij, mund të kontribuojë në uljen e tensionit rajonal.
“Rivendosja e marrëdhënieve me Asadin do të jetë e dobishme për uljen e tensioneve në rajon”, tha ai, duke shtuar se shpresonte se kjo do të ndodhte në të ardhmen.
Duke folur për presidentin e sapozgjedhur të SHBA-ve, Donald Trump, Erdogan shprehu shqetësimin për disa nga mesazhet që vijnë nga administrata e tij, por theksoi se shpreson që Trump gjatë mandatit të tij të ndërmarrë hapa që do të përfitojnë Lindjen e Mesme.
“Shpresoj që Trump të ndërmarrë hapa të ndryshëm në rajon, sepse mesazhet që vijnë nga ana e tij ndonjëherë shkaktojnë shqetësim”, tha ai.
Më tej, Erdogan përmendi mundësinë e bashkëpunimit në të ardhmen me shefin ekzekutiv të platformës X, Elon Musk, duke theksuar se Turqia mund të bashkëpunojë me biznesmenin e njohur në fushën e teknologjisë nëse i jepet mundësia.
Lajmet
Mbi 10 milionë vizitorë, Kumbaro: Shqipëria një destinacion turistik i shumëdëshiruar
Published
14 hours agoon
November 13, 2024By
UBTnewsMinistrja e Turizmit dhe Mjedisit në Shqipëri, Mirela Kumbaro ka bërë publike shifrat e vizitorëve të huaj, ku përgjatë periudhës janar-tetor 2024 Shqipëria është vizituar nga 10. 4 milionë vizitorë të huaj.
“Vizitorët e huaj thyen rekordin e gjithë vitit 2023 duke shënuar shifrën e 10,4 milionë turistëve ose 16,2% më shumë se periudha janar-tetor e vitit të shkuar, edhe pse qëllimi ynë i vetëm nuk janë numrat, por ky model i mirë që po krijojmë e që sërish na jep medaljen si destinacioni më i dëshiruar turistik” ka thënë ministrja Kumbaro.
Sipas të dhënave të Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit, gjatë muajit tetor vendin e vizituan 761 mijë vizitorë të huaj, ose 9,3% më shumë se tetori i vitit 2023.
Pak ditë më parë, ishte Organizata Botërore e Turizmit që në Barometrin Global e renditi Shqipërinë të parën në Europë dhe të dytën në botë sa i takon normës së rritjes së vizitorëve ndërkombëtarë. Po ky barometër e klasifikoi Shqipërinë të parën përsa i përket rritjes së të ardhurave nga sektori i turizmit krahasuar me periudhën e para-pandemisë.
Në fund të muajit tetor, revista e njohur e udhëtimeve “Wanderlust” i akordoi Shqipërisë medaljen e argjendit si vendi më i dëshirueshëm për t’u vizituar nga turistët, përmes një votimi nga lexuesit britanikë.
Bota
Moti i keq pushton Italinë, rrugët kthehen në lumenj, automjetet përfundojnë në det
Published
14 hours agoon
November 13, 2024By
UBT NEWSItalia është përfshirë nga një mot i rëndë që ka shkaktuar përmbytje dhe dëme të mëdha në Sicili. Në fshatin Torre Archirafi, në zonën e Riposto-s, rrugët janë shndërruar në lumenj të fuqishëm, duke marrë përpara automjete që përfunduan më pas në det. Deri më tani, nuk ka raportime për të lënduar.
Në zonën e Aci Sant’Antonio, zjarrfikësit shpëtuan disa qytetarë të bllokuar në një supermarket të mbushur me ujë dhe disa shoferë që kishin ngecur në automjetet e tyre për shkak të nivelit të lartë të ujit. Ndërkohë, në Acireale, një person tjetër u shpëtua nga një shtëpi e përmbytur.
Në fshatin Altarello të Riposto-s, një lumë që doli nga shtrati përmbyti katin e parë të një banese ku ndodheshin katër persona, dy prej të cilëve me aftësi të kufizuara. Zjarrfikësit e Catanias ndërhynë me një mjet amfib për t’i shpëtuar ata.
Në total, vetëm në orët e para të mëngjesit të së mërkurës, zjarrfikësit kanë kryer 64 operacione shpëtimi në të gjithë provincën e Catanias. Në autostradën A18, kanë ndërhyrë për të shpëtuar shoferë të bllokuar nga uji, ndërsa komunat më të prekura nga përmbytjet përfshijnë Giarre, Acireale dhe Linguaglossa.
Osmani: Kosova shembull pozitiv për avancimin e agjendës për Gratë, Paqen e Sigurinë
Turqia ndërpret marrëdhëniet me Izraelin, Erdogan kërcënon me operacion ndërkufitar
Arti në zi, vdes në moshën 90-vjeçare aktori Timothy West
Pavlina Mani, aktorja e jashtëzakonshme e artit skenik shqiptar!
Samantha Harvey sfidon kufijtë me “Orbital” dhe fiton çmimin Booker
Mbi 10 milionë vizitorë, Kumbaro: Shqipëria një destinacion turistik i shumëdëshiruar
Panairi i Librit në Tiranë: 90 botues, shumë krijimtari!
Bekim Balaj tërhiqet nga Kombëtarja, FSHF e falënderon për kontributin e jashtëzakonshëm me fanellën kuqezi
Moti i keq pushton Italinë, rrugët kthehen në lumenj, automjetet përfundojnë në det
Të kërkuara
-
Bota2 weeks ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Lajmet3 months ago
Zgjedh Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi në UBT – Ferizaj dhe bëhuni liderët e së ardhmes
-
Lajmet2 months ago
Kurti: Përdhunimi është mjeti që përdori Serbia në Kosovë në mënyrë që të lë pasoja të përhershme në familje
-
Kulturë1 month ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman