Lajmet

Pesë rregulla për një botë që plaket

Cilat janë ato?

Published

2 years ago

on

Nga Ross Douthat

Në botë ekzistojnë dy lloje njerëzish: Ata që besojnë se sfida përcaktuese e shekullit XXI-të do të jetë ndryshimi i klimës, dhe ata që e dinë se do të jetë mungesa e lindjeve, rënia demografike, dhe plakja e botës. Gjatë 15 viteve të fundit, disa nga skenarët më të këqij në lidhje me ndryshimin e klimës janë bërë më pak të mundshme se më parë.

Por në të njëjtën kohë, forca të ndryshme, sidomos pandemia e COVID-19, i kanë pakësuar më shpejt lindjet, duke e përshpejtuar epokën e plakjes së botës. Dëshmia më e fundit është lajmi i javës së kaluar se popullsia në Kinë ra për herë të parë.

Parashikohej prej kohësh një moment rënieje, por deri vonë ajo nuk pritej të mbërrinte para viteve 2030. Megjithatë rënia ka mbërritur më herët, me lindshmërinë në Kinë që vitin e kaluar ka arritur nivelin më të ulët të regjistruar të të gjitha kohërave. Kjo do të thotë se teksa Kina që po shfaqet si gati një superfuqi, po shikon drejt një të ardhme të errët, ku do të plaket dhe ngecë në vend përpara se të pasurohet si vendet e Perëndimit.

Sfida të ngjashme kanë shumica e vende të pasura. Gjithsesi ia vlen të mendohet për disa rregulla mbi epokën e dekadencës demografike, tendencat që duhen parë, parimet që do të ndajnë fituesit dhe humbësit, që janë udhëzuese për cilindo që kërkon dinamizëm në një botënë stanjacion.

Rregulli nr.1: Bota e pasur do të ketë nevojë për rishpërndarje nga të vjetrit te të rinjtë

Dekadat e fundit ne kemi parë shumë raste të teknokratëve që kanë gabuar në supozimet e tyre. Nga besimi i përhapur se thuajse menjëherë pas krizës financiare kishim nevojë për një reduktim të deficitit, tek optimizmi i pamatur për efektet e tregtisë së lirë me Kinën.

Por në një botë të plakur, dëshira teknokratike për të reformuar të drejtat e të moshuarve do të bëhet gjithnjë e më thelbësore dhe korrekte, për sa kohë që kursimet mund të përdoren për ta bërë më të lehtë për të rinjtë që të krijojnë një familje, të hapin një biznes dhe të kenë një shtëpi. Dhe vendet që gjejnë një mënyrë për ta bërë këtë transferim me sukses, do të jenëshumë përpara atyre që sapo do të zhyten në një gerontokraci (sundim nga të moshuarit).

Rregulli nr.2: Inovacioni nuk mjafton; sfida do të jetë zbatimi dhe adoptimi i saj

Nëse dëshironi rritje ekonomike në një botë të plakur, atëherë do të keni nevojë për përparime teknologjike. Por siç vuri në dukje ekonomisti Eli Dourado në një artikull të kohëve të fundit në lidhje me efektet e teknologjisë së re të Inteligjencës Artificiale, pengesat e mëdha nuk janë gjithmonë tek vetë shpikja.

Ato vërehen në testim, infrastrukturë, vendosje dhe tek kufizimet rregullatore. Dhe meqenëse shoqëritë e plakura, të vendosura në mënyrat e tyre, mund të jenë më të prirura për të lënë mënjanë shpikjet, pastrimi i këtyre pengesave mund të bëhet sfida kryesore e novatorit.

Rregulli nr.3: Lufta tokësore do të jetë kundër kufijve të popullsisë

Ju mund ta shihni tashmë këtë dinamikë në luftën Rusi-Ukrainë. Përpjekjet për mobilizimin e rekrutëve të rinj nga Vladimir Putinit, nuk janë ato që me sa duket do të ishin, nëse perandoria e tij do të kishte më shumë të rinj. Ukraina, me nivele edhe më të ulëta të lindjeve edhe se Rusia, përballet me një thellim të krizës demografike, në rast se lufta do të zgjasë me vite. E njëjta gjë vlen për Tajvanin dhe vatrat e tjera të nxehta:edhe aty ku ambiciet strategjike kërcënojnë me një luftë të afërt, dhimbja e çdo viktimë do të komplikohet në mënyrë dramatike.

Rregulli nr.4: Në “mbretërinë’ e të moshuarve, do të vlejë pak rini dhe vitalitet shtesë

Kjo është e vërtetë në nivel global:Vendet që arrijnë të mbajnë ose rrisin nivelet e tyre të lindjeve afër nivelit të zëvendësimit, do të kenë një avantazh afatgjatë ndaj vendeve që zhyten në një krizë të lindshmërisë si Koreja e Jugut dhe nivelit të gjysmë–zëvendësimit.

Dhe kjo do të jetë e vërtetë edhe brenda shoqërive. Për të parashikuar shtetet dhe qytetet më dinamike amerikane, traditat dhe ideologjitë fetare më me ndikim, duhet të kërkoni vende dhe grupe që janë më miqësore jo vetëm për të rinjtë, por edhe për të rinjtë që kanë vetë fëmijë.

Rregulli nr.5: Diaspora afrikane do të riformësojë botën

Sa më shpejt që të ndodhë plakja në botën e pasur dhe me të ardhura mesatare, aq më i rëndësishëm është fakti që popullsia e Afrikës është ende në rrugën e duhur për të arritur në 2.5 miliardë në vitin 2050, dhe për të arritur 4 miliardë deri në vitin 2100.

Lëvizja edhe e një pjese të kësaj popullsie, do të jetë ndoshta transformimi global më domethënës i shekullit XXI-të. Dhe ekuilibri midis asimilimit të suksesshëm nga njëra anë, dhe destabilizimit dhe reagimit nga ana tjetër, do të ndihmojë në përcaktimin nëse epoka e rënies demografike do të përfundoje në një rigjallërim apo në një kolaps.

Related Topics:
Continue Reading

Bota

Autoritetet turke dënojnë thirrjen për bojkot të dyqaneve dhe shërbimeve si “sabotim”

Published

5 minutes ago

on

April 2, 2025

By

Qeveria turke ka dënuar thirrjet e opozitës për një bojkot të mallrave dhe shërbimeve, duke i përshkruar ato si një “përpjekje sabotimi” të ekonomisë turke. Këto thirrje u bënë nga Partia Popullore Republikane (CHP), pas arrestimit të kryebashkiakut të Stambollit, Ekrem Imamoglu, i cili është rivali kryesor politik i Presidentit Rexhep Tajip Erdogan dhe kandidati presidencial i CHP-së në zgjedhjet e ardhshme.

Në një reagim të fortë, Ministri i Tregtisë, Omer Bolat, tha se thirrjet për bojkot ishin një kërcënim për stabilitetin ekonomik të Turqisë dhe akuzoi ata që i mbështesin se po përpiqen të dëmtojnë qeverinë. “Kjo është një përpjekje për të sabotuar ekonominë dhe përfshin elementë të tregtisë dhe konkurrencës së pandershme,” shtoi Bolat.

Këto thirrje për bojkot u shfaqën pas arrestimit të Imamoglu, një ngjarje që shkaktoi protesta të shumta në Turqi. Disa dyqane mbyllën dyert në shenjë solidariteti me ata që kritikojnë arrestimet si përpjekje politike dhe antidemokratike për të dëmtuar mundësitë e opozitës për të fituar zgjedhjet.

Ministrat e qeverisë dhe disa personalitete pro-qeveritare, si ish-futbollisti Mesut Özil, përdorën hashtagun #BoykotDegilMilliZarar (“Jo një bojkot, por një dëm kombëtar”) për të kundërshtuar bojkotin e kërkuar nga opozita. Ky bojkot u shoqërua gjithashtu me thirrje për protesta masive, të cilat janë ndër më të mëdhatë që ka parë Turqia në dekadën e fundit.

Ekonomia turke është goditur rëndë nga krizën e kostos së jetesës dhe zhvlerësimin e monedhës, duke shkaktuar inflacion të lartë, që aktualisht është 39% në shkurt të këtij viti. Qeveria ka paralajmëruar se thirrjet për bojkot mund të përkeqësojnë më tej situatën ekonomike, duke theksuar se këto veprime janë të dënuara me dështim./UBTNews/

 

Continue Reading

Lajmet

Dy burra sulmojnë seksualisht një grua në Shtime

Published

20 minutes ago

on

April 2, 2025

By

Një rast i sulmit seksual ka ndodhur në Shtime, ku një grua ka raportuar se është sulmuar seksualisht nga dy burra. Sipas raportit të Policisë së Kosovës, ngjarja ka ndodhur më 1 prill 2025. Pas incidentit, autoritetet policore kanë ndaluar dy të dyshuarit, të cilët janë dërguar menjëherë në mbajtje pas intervistimit.

Në njoftimin e policisë thuhet se viktima është një femër kosovare, ndërsa dy të dyshuarit janë meshkuj kosovarë. Rasti është cilësuar si “sulm seksual”, dhe prokurori ka miratuar dërgimin e të dyshuarve në mbajtje për më tej hetime.

Policia është duke punuar për zbardhjen e plotë të ngjarjes dhe marrjen e masave të mëtejshme ligjore ndaj autorëve të dyshuar.

Continue Reading

Bota

Sekuestrohet kanabis me vlerë 2.2 milion euro në një qark të Irlandës

Published

23 minutes ago

on

April 2, 2025

By

Një operacion i përbashkët i autoriteteve irlandeze ka rezultuar në sekuestrimin e një sasie të madhe kanabisi me vlerë 2.2 milionë euro në qarkun Donegal, në veri të Irlandës. Policia dhe oficerët e të ardhurave arritën të kapnin rreth 112 kg kanabis në qytetin Lifford të martën, 1 prill 2025. Ky aksion u realizua në bashkëpunim me Byronë Kombëtare të Drogave dhe Krimit të Organizuar të Gardës, Njësinë e Divizionit të Drogave Donegal dhe Shërbimin Doganor të të Ardhurave.

Si pasojë e operacionit, dy burra të moshës rreth 30 vjeçare u arrestuan në lidhje me ngarkesën e kanabisit. Ata aktualisht ndodhen në paraburgim, ndërsa hetimet janë duke u zhvilluar për të zbuluar nëse ka individë të tjerë të përfshirë në këtë aktivitet kriminal të trafikut të drogës. Autoritetet kanë shprehur angazhimin për të vazhduar luftën kundër krimit të organizuar dhe trafikimit të lëndëve narkotike në territorin irlandez.

Ky operacion i suksesshëm është një tjetër hap drejt ndalimit të trafikut të paligjshëm të drogës, një problem i vazhdueshëm për autoritetet e sigurisë në Irlandë.

 

Continue Reading

Lajmet

Është miratuar një ligj që mundëson kthimin e TVSH-së në pasurinë e parë të paluajtshme në Bosnje dhe Hercegovinë

Published

30 minutes ago

on

April 2, 2025

By

Dhoma e Popullit e Asamblesë Parlamentare të Bosnjë-Hercegovinës ka miratuar njëzëri Ligjin për ndryshimin e Ligjit për tatimin mbi vlerën e shtuar (TVSH), i cili mundëson rimbursimin e TVSH-së për blerjen e pasurisë së parë të paluajtshme për të gjithë qytetarët e rritur të Bosnjës dhe Hercegovinës.

Ky ligj, i cili nuk ka kufizime moshe, lejon çdo qytetar të moshës madhore të aplikojë për rimbursim të TVSH-së nëse bëhet fjalë për blerjen e pasurisë së parë të paluajtshme. Përfaqësuesit e Asamblesë e mbështetën miratimin e ligjit, duke theksuar rëndësinë e tij për lehtësimin e aksesit në strehim për qytetarët e Bosnjës dhe Hercegovinës.

Sipas ligjit të ri, rimbursimi i TVSH-së mund të aplikohet për blerjen ose ndërtimin e pasurisë së parë të paluajtshme. Përfaqësuesi i SDP-së në BeH, Sasha Magazinović, i cili ishte një nga propozuesit e ligjit, theksoi se ligji nuk përjashton individët nga pagimi i TVSH-së, por ofron mundësinë për kthimin e saj në kushte të caktuara. Këto kushte do të përcaktohen nga Administrata e Tatimeve Indirekte pas miratimit të ligjit.

Një nga ndryshimet kryesore të ligjit është se tani lejohet rimbursimi i TVSH-së jo vetëm për blerjen e një banese të parë, por edhe për ndërtimin e objektit të parë të banimit, siç theksoi Magazinović. Ai gjithashtu sqaroi se ky ligj nuk ka kufizime moshe, duke mundësuar përfitimin nga të gjithë qytetarët e rritur të Bosnjës dhe Hercegovinës që plotësojnë kushtet për të pasur pasurinë e parë të paluajtshme.

Një aspekt tjetër i rëndësishëm i ligjit është se do të mund të rimbursohen deri në 40 metra katrorë të parë të zonës së banimit dhe për 15 metra katrorë shtesë për çdo anëtar të familjes, në përputhje me kushtet që do të përcaktohen nga autoritetet përkatëse.

Ky ligj ka për qëllim të ndihmojë qytetarët e Bosnjës dhe Hercegovinës, veçanërisht ata që po blejnë ose ndodhin të ndërtojnë shtëpinë e tyre të parë, duke ofruar një mbështetje financiare që mund të lehtësojë barrën e pagimit të TVSH-së. Pas miratimit në Dhomën e Popullit, ligji do të hyjë në fuqi dhe do të zbatohet sipas kushteve të përcaktuara nga autoritetet përkatëse.

 

Continue Reading

Të kërkuara