Ora e kursimit të ditës u prezantua për herë të parë në Britaninë e Madhe në vitin 1916, gjatë Luftës së Parë Botërore, me qëllim kursimin e energjisë dhe shfrytëzimin më të mirë të dritës natyrore.

Sot, kjo praktikë zbatohet në rreth 70 vende, por studimet tregojnë se ndryshimi ka pasoja negative për shëndetin, veçanërisht gjatë pranverës, kur humbim një orë gjumë. Një studim amerikan i vitit 2014 zbuloi se numri i shtrimeve në spital për atak në zemër rritet menjëherë pas ndryshimit të orës.

Rezultate të ngjashme janë vërtetuar edhe nga kërkime në Suedi, Kroaci, Gjermani dhe vende të tjera.

Një meta-analizë e studimeve ekzistuese tregoi se rreziku për atak në zemër rritet me rreth 4% në këtë periudhë, raporton BBC.

Kkërkimet tjera kanë lidhur ndryshimin e orës në pranverë me rritje të goditjeve në tru, si dhe me përkeqësim të çrregullimeve të humorit, depresionit, ankthit dhe abuzimit me substanca. Edhe aksidentet fatale në trafik janë më të shpeshta pas kalimit në orën verore. Një studim në SHBA vlerësoi se rreziku për aksidente vdekjeprurëse rritet me 6%, për shkak të mungesës kolektive të gjumit.

Por pse ky ndryshim ka një ndikim kaq të madh?

Ekspertët shpjegojnë se arsyeja qëndron te prishja e ritmit biologjik, “ora e brendshme” që përcakton kur flemë dhe kur zgjohemi. Në mbrëmje, errësira nxit prodhimin e melatoninës, hormonit të gjumit, ndërsa drita e mëngjesit e ndalon këtë proces dhe stimulon kortizolin, hormonin që na zgjon.

Kur ora ndryshon në pranverë, drita e zgjatur e mbrëmjes vonon prodhimin e melatoninës, mëngjeset më të errëta i detyrojnë njerëzit të zgjohen më herët se trupi i tyre të jetë gati. Kjo “humbje” e një ore gjumë mund të ndikojë negativisht në përqendrim, energji dhe gjendje shpirtërore gjatë gjithë javës.

Nga ana tjetër, ndryshimi i orës në vjeshtë është lidhur me një rritje të rasteve të depresionit. Një studim danez zbuloi se frekuenca e episodeve depresive u rrit me 11% në dhjetë javët pas kalimit në orën dimërore.

Më 2019, Parlamenti Evropian votoi për heqjen e ndryshimit sezonal të orës, por vendimi ende nuk është zbatuar, pasi shtetet anëtare nuk kanë arritur marrëveshje nëse duhet të mbajnë orën verore apo dimërore. Sipas shumicës së biologëve, koha standarde dimërore do të ishte më e shëndetshme për organizmin, pasi përputhet më mirë me ritmet natyrore të trupit. /A.Z/UBT News/

Në kuadër të edicionit të 14-të të Konferencës Ndërkombëtare Shkencore të UBT-së, Fakulteti i Farmacisë organizoi konferencën prestigjioze mbi Shkencat Farmaceutike dhe Natyrore, e cila këtë vit u zhvillua online, duke mbledhur studiues, profesorë, farmacistë dhe ekspertë të shkencave natyrore nga e gjithë bota.

Konferenca kishte për qëllim shkëmbimin e njohurive ndërdisiplinare në fushën e farmacisë, bioteknologjisë, biologjisë molekulare, kimioterapisë, fitoterapisë dhe shkencave të natyrës, si dhe paraqitjen e risive kërkimore për diagnostikim, trajtim dhe siguri në përdorimin e barnave e substancave natyrore.

Sesioni 1

Chair: Valon Ejupi
Co-Chair: Diellza Tahiri

• Ibrahim Ilker Ozyigit – The Interdisciplinary Intersections of Molecular Biology with Life Sciences
  (Marmara University, Türkiye)
• Walaiporn Veyrudit, Kanjana Kunpatee, Suphachai Nuanualsuwan, Sudkate Chaiyo – Polyvinyl Alcohol Enhancement of Electrochemical Stability of Silver Ion on Paper-Based Biosensor for Cyanide Detection
  (Chulalongkorn University, Thailand)
• Bujar Qazimi, Ivana Cvetkovikj Karanfilova, Marija Karapandzova, Gjoshe Stefkov, Shpend Dragusha, Hyrije Koraqi, Valon Ejupi – Comparison of Volatile Aroma Compounds between Flowers and Leaves of Sambucus nigra from Kosovo
  (UBT – Kosovo & University SS. Cyril and Methodius – North Macedonia)

Sesioni 2

Chair: Shpend Dragusha
Co-Chair: Agon Hoti

• Kittima Chomthong, Nipapan Ruecha, Mohini M. Sain, Sudkate Chaiyo – Label-Free Electrochemical Lateral Flow Device for Detection of C-Reactive Protein
  (Chulalongkorn University – Thailand & University of Toronto – Canada)
• Blerina Xhaferaj, Anila Kripa, Sokol Kocia, Lindita Vrushi, Kozeta Vaso, Aurel Nuro – An Overview on Chemical Profile for Oil and Alcoholic Tinctures of Rosmarinus Officinalis Plants
  (University of Tirana & Agricultural University of Tirana – Albania)
• Erda Aliu, Anjeza Temaj, Yllka Gashi, Driton Selmani, Sefedin Bilalli, Gazmend Temaj, Nexhibe Nuhii – Targeted Therapies and Molecular Advances in Pediatric Acute Lymphoblastic Leukemia: Epidemiology, Genetics, and Future Directions
  (State University of Tetova – North Macedonia & UBT – Kosovo)
• Valon Ejupi, Bujar Qazimi, Shpend Dragusha, Demush Bajraktari, Diellza Tahiri, Dafina Krasniqi, Agon Hoti – Strengthening Pharmacovigilance for Cardiovascular and Diuretic Agents: Challenges, Trends, and Future Directions
  (UBT – Kosovo)

Sesioni 3

Chair: Belma Nallbani
Co-Chair: Rina Krasniqi

• Belma Gjergjizi Nallbani, Ali Nallbani, Gentiana Balaj – Effective Control of Hypertension with Single-Pill Combination Antihypertensive Drugs
  (UBT – Kosovo & Regional Hospital Prizren)
• Yllka Gashi, Anjeza Temaj, Erda Aliu, Sefedin Bilalli, Driton Selmani, Gazmend Temaj, Nexhibe Nuhii – Consanguinity and Rare Genetic Disorders: Epidemiology, Case Studies, and Clinical Implications
  (State University of Tetova & UBT – Kosovo)
• Eralda Mullabazi, Bujar Qazimi, Shpend Dragusha, Valon Ejupi – The Influence of Solvent Concentration and Extraction Duration for Determination of Total Phenolic and Flavonoid Content in Rosmarinus Officinalis
  (UBT – Kosovo)
• Mendor Xharra, Yllka Gashi, Anjeza Temaj, Erda Aliu, Sefedin Bilalli, Shefki Xharra, Kumrije Xharra, Gazmend Temaj, Nexhibe Nuhii – Ribosome Biogenesis, Ribosomal Protein Alterations, and Tumor Suppressor p53 in Cancer: Molecular Mechanisms and Therapeutic Opportunities
  (State University of Tetova, UBT & Regional Hospital Prizren)

Sesioni 4

Chair: Demush Bajraktari
Co-Chair: Gentiana Balaj

• Anjeza Temaj, Yllka Gashi, Erda Aliu, Sefedin Bilalli, Driton Selmani, Gazmend Temaj, Nexhibe Nuhii – Ribosome Biogenesis, Function, and Therapeutic Targeting: From Cancer to Genetic Disease
  (State University of Tetova & UBT – Kosovo)
• Dafinë Kastrati Bajçinca, Emine Daci-Zejnullahi – Phytotherapeutic Potential of Lawsonia inermis and Juglans regia in Dermatologic Care: Enhancing Patient Adherence and Outcomes through Community Pharmacy Practice
  (University of Zagreb & UBT – Kosovo)
• Eliza Gerguri, Florinda Bunjaku, Shpend Dragusha, Astrid Ortner, Eda Mehmeti – A New Electrochemical Sensor for Determination of Vitamin B6
  (UBT – Kosovo & University of Graz – Austria)
• Pelin Telkoparan-Akillilar – The Stress-Biomarker Axis in Atherosclerosis Driven by Organelle, Oxidative and tRNA and miRNA Dynamics
  (Gazi University – Turkey)
• Flora Doko, Sead Salkoski, Elita Ujseni Hajzeri – Efficacy, Safety and Preference: Patient-Focused Analysis of Natural vs. Synthetic Treatments for Mild Health Conditions
  (Private Health Institutions – Strugë, North Macedonia)

Konferenca u përmbyll me diskutime mbi sfidat e farmacisë moderne, balancimin mes trajtimeve natyrore dhe atyre sintetike, si dhe potencialin e madh të kërkimeve molekulare dhe bioteknologjike në parandalimin e sëmundjeve.

Pjesëmarrësit vlerësuan UBT-në për standardet e larta akademike, bashkëpunimet ndërkombëtare dhe roli që luan në avancimin e kërkimeve shkencore në fushën e farmacisë dhe shkencave natyrore, duke e konsoliduar pozitën e saj si një qendër lidere kërkimore në rajon dhe më gjerë.

UBT ka organizuar me sukses Konferencën Ndërkombëtare të Sportit, Shëndetit dhe Shoqërisë, e cila mblodhi studiues, profesorë dhe ekspertë të sportit, shëndetit dhe shkencave mjekësore nga Kosova, Evropa dhe më gjerë.

Konferenca synoi të trajtojë çështjet bashkëkohore të lidhura me aktivitetin fizik, shëndetin publik, rehabilitimin, performancën sportive dhe inovacionin në shkencat e sportit.

Koordinatori i konferencës, Prof. Dr. Milaim Berisha, hapi aktivitetin me një fjalë mirëseardhjeje, duke theksuar rëndësinë që UBT i kushton kërkimeve shkencore dhe bashkëpunimit ndërkombëtar. Më pas, Drejtori i Fakultetit të Shkencave të Shëndetit dhe Sportit mbajti fjalimin hyrës, duke përmendur rolin kyç që ka kjo konferencë në afirmimin e shkencës sportive në Kosovë dhe në ndërlidhjen e praktikës me kërkimin shkencor.

Sesioni i parë (Chair: Milaim Berisha, Abedin Bahtiri)

• Paolo Parisi: Sport, Health and Society – An Introductory Overview
• Harald Tschan: Exercise in Medicine – Exercise Therapy an Accredited Sport Science Profession
• Antonio Testtore: Next-Gen Football: A Holistic Strategy to Integrate Recovery and Monitoring in Players’ Periodization

Sesioni i dytë (Chair: Masar Gjaka, Agron Thaqi)

• Vanesa Bojku: The Impact of Sodium Citrate, Phosphates, and Carnitine on Sports Performance: A Literature Review
• Sami Sermaxhaj: Match Intensity in the Kosovo Women’s National Football Team
• Shkumbin Hoxha, Blerim Sylejmani, Agron Thaqi: The New Era FitScore Test: A Comprehensive General Fitness Assessment
• Florent Miftari: Physical Fitness of an Active Soldier: A Case Study

Sesioni i tretë (Chair: Masar Gjaka, Blerta Abazi)

• Shqiprim Imeri, Kushtrim Berisha, Ardonit Xhemajli: The Relationship between Physical Activity Outside of School and Postural Deformities in Primary School Children
• Blerta Abazi: Perceptuo-Motor Profiling of 7–9-Year-Olds in Kosovo to Spot Table Tennis Potential
• Abedin Bahtiri: Table Tennis in Schools: A Pilot Project
• Burim Peli: Conventional Physiotherapy vs Specific Manual Manipulations in Cervicogenic Headache Treatment
• Masar Gjaka: Prevalence of Injuries in Professional Basketball Players in Kosovo (2023–2024)
• Altin Erindi, Elton Spahiu, Lindita Agolli: Gender-Based Differences in Cardiovascular Response during Isometric Exercise

Sesioni i katërt (Chair: Sami Sermaxhaj, Nagip Lenjani)

• Era Deva, Milaim Berisha: The New Era FitScore Test: A Comprehensive General Fitness Assessment
• Nora Gjakova, Milaim Berisha: Non-surgical Management of Proximal Hamstring Injury in Judo: The Case of Olympic Gold Medalist
• Agron Thaqi: Comparative Analysis of Body Composition in Elderly Residents of Nursing Homes in Kosovo
• L.J. Zhu, J. Hell V., Klissouras: Beyond Consensus, Into Action: Kosovo’s Response to Elite Athlete Mental Health Challenges
• Milaim Berisha: Fjalë mbyllëse

Konferenca përfundoi me një diskutim të hapur mes pjesëmarrësve, ku u theksua nevoja për bashkëpunim rajonal dhe ndërkombëtar në fushën e shkencave të sportit dhe shëndetit publik.

UBT, si institucion lider në arsim dhe kërkim shkencor në rajon, vazhdon të krijojë ura bashkëpunimi dhe të frymëzojë brezat e rinj drejt një jete aktive, të shëndetshme dhe të bazuar në dije shkencore.

Në kuadër të Konferencës së 14-të Ndërkombëtare Shkencore të UBT-së, u zhvillua Konferenca Ndërkombëtare për Mjekësi, Infermieri dhe Shkenca Mjekësore Teknike (Radiologji, Anestezi dhe Biokimi), e cila mblodhi në UBT studiues, mjekë, infermierë, dhe ekspertë të fushës nga Kosova dhe vende të ndryshme të botës.

Kjo konferencë u shndërrua në një platformë gjithëpërfshirëse për prezantimin e risive kërkimore, shkëmbimin e përvojave profesionale dhe trajtimin e sfidave bashkëkohore që përballon sistemi shëndetësor, nga digjitalizimi dhe inteligjenca artificiale deri te menaxhimi i stresit, sëmundjet kardiovaskulare, triazhimi emergjent dhe shëndeti mendor i profesionistëve shëndetësorë.

Ligjërata kryesore e konferencës u mbajt nga Gezim Bocari, i cili foli mbi temën: “Implementation of New Work Approaches in Healthcare: The Case of Human Resource Management in Hospital Nursing”, duke vënë theksin te nevoja për reforma strukturore dhe menaxheriale në kujdesin shëndetësor.

Gjatë konferencës, pjesëmarrësit ndanë studime shkencore të rëndësishme mbi përmirësimin e praktikave klinike, zhvillimet në mjekësi laboratorike, rolin e infermierisë forenzike, përdorimin e inteligjencës artificiale në MRI, si dhe ndikimin e digjitalizimit në shëndetësi.

Sesioni 1

Chair: Fitim Alidema
Co–Chair: Albina Fejza
Keynote Speaker: Gezim Bocari – Implementation of New Work Approaches in Healthcare: The Case of Human Resource Management in Hospital Nursing

International Speakers:

• Blerim Hetemi, Julia Wiegand, Johanna Borger – “That wasn’t handed over” – Challenges of nursing handover in acute care hospitals
• Demokrat Nuha et al. – Recent Advances in Analgesic Drug Discovery: Azole-Based Heterocycles as Key Scaffolds

Sesioni 2

Chair: Naser Rugova
Co–Chair: Mevlan Qafleshi

• Fitim Alidema, Elona Sadiki – Assessment of the Approach and Use of Medicines among Minority Communities in Kosovo
• Mevlan Qafleshi, Altin Grantolli – Artificial Intelligence in MRI: Modeling, Optimization, and Oncological Applications from a Physicist’s Perspective
• Granit Bregaj, Skenderaj Telaku – Sociodemographic and Clinical Features of Patients with Acute Coronary Syndrome
• Zafer Gashi et al. – Prenatal Screening for Down Syndrome: Sensitivity, Specificity, and Predictive Values
• Andrita Kurhasku, Elisa Dermaku – Identifikimi i metodave të triazhimit tek rastet emergjente në komunën e Kamenicës
• Xhevat Kurhasani et al. – Results of Active Case Finding among the Roma, Ashkali, Egyptians Minority Group in Peja Municipality

Sesioni 3

Chair: Hajrullah Fejza
Co–Chair: Blerim Hetemi

• Naser Rugova et al. – Digitalization Challenges in the Healthcare Systems of Transition Countries: A Case Study of Kosovo
• Edmond Islamaj et al. – Eosinophilic Esophagitis: A Rare Case of Dysphagia
• Mimoza Telaku et al. – Endoscopic Findings in Patients with Dyspepsia at the Private Clinic “Gastromed AFM”, Pristina
• Margarita Kuqali et al. – The Role of AI in Enhancing Public Awareness and Communication on Indoor Radon Risk
• Migjena Tasholli, Njomza Shosholli – Stress in the Lives of Nurses and the Impact of Night Shifts on Their Psychophysical Condition
• Njomza Shosholli et al. – Vaccination and Public Awareness: An Epidemiological-Descriptive Approach
• Fisnik Laha, Nerxhivane Gërguri-Retkoceri – Evaluating Expanded Uncertainty in Medical Laboratory Measurements

Sesioni 4

Chair: Fisnik Laha
Co–Chair: Afrim Zeqiri

• Arsim Gerxhaliu – Forensic Nurse – The Role of Forensic Nurse in Sexual Assault Cases
• Ragip Hyseni et al. – Accreditation of Healthcare Institutions in Kosovo – Challenges and Opportunities
• Zejnë Buja et al. – Reconstruction of the Lower Lip Defect with Nasolabial Flap
• Hajrullah Fejza et al. – Sustainability of Public Health Services in Times of Crisis: Lessons from COVID-19
• Hajrullah Fejza et al. – Promotion of Sexual Health as a Component of Health System Sustainability
• Hajrullah Fejza et al. – Insights on the Sexual Health of the LGBTI+ Community in Kosovo
• Drita Loshaj – The Impact of Nursing Education on the Prevention of Postnatal Depression
• Zaim Gashi, Valon Hamza – Rare Case of Acute Haemorrhagic Rectal Ulcer – Case Report

Sesioni 5

Chair: Abdullah Gruda
Co–Chair: Andrita Kurhasku

• Trendeline Pllana, Gresa Hasani – The Role of the Nurse in the Care of Children with High Fever
• Hana Bejiqi et al. – The Role of Gynecologists in the Prevention of Breast and Ovarian Cancer
• Lulzim Thaçi, Inesë Basha – Radon Concentration Measurements in Some Enclosed Environments in the Gjilan Region
• Ardiana Hajdari, Arsim Hajdari – The Effectiveness of Treatments for Neck Pain: A Systematic Review
• Dafina Ademi Islami et al. – Overview of Cancer Burden in Kosovo – Our Data
• Dafinë Kastrati Bajçinca et al. – Phytotherapeutic Potential of Lawsonia inermis and Juglans regia in Dermatologic Care
• Abdullah Gruda et al. – Nursing Leadership and Its Impact on Promoting Evidence-Based Practice: A Systematic Review

Poster Presentation

• Valon Durguti et al. – The Difference Between the Total and Differential Leukocyte Counts in Patients with Symptoms of an Infection and Healthy Patients

Në përmbyllje të konferencës, pjesëmarrësit theksuan rëndësinë e bashkëpunimit ndërdisiplinar në fushën e mjekësisë dhe integrimin e teknologjisë në përmirësimin e cilësisë së kujdesit shëndetësor. Konferenca u vlerësua si një hap i rëndësishëm drejt zhvillimit të kërkimit shkencor në Kosovë dhe rajon, duke reflektuar përkushtimin e UBT-së për avancimin e shkencave mjekësore në nivel ndërkombëtar.