Kuriozitete

Nga Rusia në Amerikë, politika e patriarkalizmit

Nga Angela Saini.

Published

on

Nga Angela Saini

Në një përpjekje të dëshpëruar për të shtuar rekrutimet e reja përballë humbjeve dërrmuese në front që nga fillimi i pushtimit të Ukrainës, ushtria ruse ka nisur një fushatë propagandistike, duke u kërkuar burrave të heqin dorë nga punët e tyre civile dhe t’i bashkohen ushtrisë. “Bëhu burrë!”- thotë slogani. Vitin e fundit, qeveria ruse i ka dhënë medaljen “Nëna Heroinë” grave që kanë më shumë se 10 fëmijë, për të ndihmuar në rritjen e nivelit të lindjeve, dhe për të rritur më shumë ushtarë të ardhshëm. Mjafton të shohim tek familja dhe miqtë tanë për të kuptuar se disa burra nuk janë të prerë për luftë dhe se disa gra preferojnë të mos kenë fëmijë.

Por ky fokus tek stereotipet gjinore – “të jesh burrë” ose të jesh “nënë heroinë” – pasqyron në fakt interesat më themelore të të gjitha shteteve patriarkale, nga Rusia në SHBA. Nuk ka rëndësi se për çfarë është i përshtatshëm një individ. Rëndësi ka që ata të përmbushin detyrën e tyre ndaj shoqërisë.

Për të kuptuar arsyen, duhet të kthehemi shumë pas në kohë. “Farat” për këtë formë gjinore të kontrollit shtetëror u mbollën të paktën 5000 vjet më parë me ngritjen e shteteve më të hershme të botës. Shqetësimi i atyre që ishin në pushtet në atë kohë ishte popullsia.

Pra si të ruanin madhësinë e saj dhe si ta mbanin nën kontroll. Midis provave të shkruara që kemi nga Mesopotamia e Lashtë, janë lista në dukje të pafundme, përfshirë regjistrimet e para të popullatës që detajojnë me kujdes mënyrën se si menaxhoheshin njerëzit.

Historia tregon se gjatë mijëvjeçarëve, mbi familjet u rrit presioni për të treguar besnikërinë e tyre ndaj shtetit, duke pasur më shumë fëmijë dhe duke qenë të gatshëm të heqin dorë nga ata për të mbrojtur shtetin. Gratë e reja u nxitën të qëndronin në shtëpi dhe të lindnin sa më shumë djem.

Në shekullin e 13-të, Xhengiz Khan, sundimtari legjendar i Perandorisë Mongole patriarkale, e bëri të detyrueshëm shërbimin ushtarak për djemtë dhe burrat. Sapo mbushnin 15 vjeç fëmijët mund të rekrutoheshin dhe të largohen nga shtëpitë e tyre për t’u trajnuar.

Në kohët e hershme, gratë duhet të ishin të afta për të mbrojtur shoqëritë e tyre po aq mirë sa edhe burrat. Legjenda thotë se vetë stërmbesa e Khan, Khutulun, shoqëroi babanë e saj në misione ushtarake dhe këmbëngulte që çdo burrë që dëshironte të martohej me të do të duhej më parë ta mundte në dyluftim.

Por më vonë, ndërsa kombet moderne u krijuan, përleshjet dhe luftimet u asociuan më shumë me burrat. Feminiliteti u bë sinonim i mëmësisë. Këto stereotipe tashmë janë kaq të thella saqë vetëm në vitin 2015 gratë u lejuan që të shërbenin në pozicione luftimi tokësore të vijës së parë në ushtrinë amerikane.

Nivelet e popullsisë mbeten një burim shqetësimi për qeveritë kombëtare. Në shkurt të këtij viti, liderët në Kinë u inkurajuan të kërkonin mënyra novatore për të rritur nivelet e lindjeve pasi popullsia e vendit ra për herë të parë në 60 vjet. Një zyrtar vendor solli si mundësi ofrimin e arsimit të mesëm falas për fëmijën e tretë në çdo familje.

Në Hungari, plani i fundit i qeverisë për të rritur normat e lindjeve përfshin eliminimin e tatimit mbi të ardhurat për nënat nën moshën 30 vjeç. Japonia sapo ka rritur shumën e përgjithshme që u ofron familjeve për t`i ndihmuar familjet me shpenzimet për foshnjat.

Nevoja për të pasur lindshmëri më të lartë mund të shpjegojë gjithashtu pse aborti është një lojë politike në vende të tilla si SHBA-ja dhe Polonia. Vendi i parë që legalizoi zyrtarisht abortin ishte Rusia Sovjetike në vitin 1920, për të mbrojtur gratë që po vdisnin nga abortet e fshehta. Kjo u kornizua si pjesë e angazhimit të regjimit për çlirimin e grave. Në vitin 1936, ai dekret u anulua nga Jozef Stalini për një arsye shumë të thjeshtë: lindshmëria kishte rënë ndjeshëm.

Popullsia është çelësi për të kuptuar se si sillen kombet, dhe arsyeja pse institucionet e pushtetit janë fokusuar rreth shqetësimit të dyfishtë të riprodhimit dhe mbrojtjes. Për shtetin e sotëm patriarkal, problemi është se qytetarët nuk janë gjithnjë të gatshëm për të përmbushur kërkesat e tij.

Presidenti rus, Vladimir Putin, është ndër mbrojtësit më të ashpër të familjes tradicionale patriarkale dhe roleve gjinore të modës së vjetër. Por edhe ai nuk mund të parandalojë radhët e të rinjve që përpiqen të shmangin rekrutimin duke u arratisur nga vendi. Rusia po përballet me një krizë të rëndë demografike.

Por kjo lloj krize nuk është unike vetëm për Rusinë. Në mbarë botën, kombet duhet të përballen me emergjencat e tyre demografike dhe betejat për të drejtat riprodhuese. Sfida për shekullin XXI-të – një epokë në të cilën normat e vjetra gjinore po përmbysen dhe janë sanksionuar të drejtat universale të njeriut – është gjetja e mënyrës që popullsia dhe siguria kombëtare të ruhen, duke garantuar në të njëjtën kohë lirinë e qytetarëve për të mos luftuar dhe për mos të pasur fëmijë. / “Financial Times” – Bota.al

Kuriozitete

Nga numri i telefonit te analizat mjekësore, cilat informacione nuk duhet të ndajmë me ChatGPT

Published

on

Inteligjenca artificiale mund të jetë mjet i vlefshëm gjatë përditshmërisë, por rekomandohet që duhet të kemi kujdes në përdorimin e saj.

Prania e ChatGPT në jetë po bëhet më e dukshme. Siç mësojnë njerëzit nga chatbot-e, po ashtu edhe këta të fundit mësojnë prej nesh përmes bisedave që bëjmë. Ekspertët në fushën e inteligjencës bëjnë thirrje për kujdes, pasi ka informacione si psh nga numri i telefonit, adresa e shtëpisë apo testet mjekësore nuk duhet të ndahen me chatbot – jo vetëm për arsye privatësie, por edhe për të shmangur keqpërdorimin ose rrjedhjen e mundshme të të dhënave.

Paralajmërime nga vetë krijuesit

Edhe vetë kompanitë që zhvillojnë sistemet e AI i njohin rreziqet. OpenAI thotë: “ Ju lutemi mos ndani informacione të rëndësishme në biseda”, ndërsa Google u bën thirrje përdoruesve të Gemini të jenë të kujdesshëm: “ Mos vendosni informacione konfidenciale ose të dhëna që nuk do donit t’i shihte askush”

Siç vë në dukje WSJ, bisedat me chatbot mund të përdoren për të trajnuar modelet e ardhshme dhe fjalë kyçe që lidhen me çështjet e sigurisë si dhuna mund të shkaktojnë auditime të brendshme nga vetë kompania.

Pesë kategori të dhënash që nuk duhet të ndani

Informacioni personal identifikimi – ID ose numri i pasaportës, data e lindjes, adresa e shtëpisë dhe numri i telefonit janë informacione që duhet të mbahen jashtë bisedave me AI.

Të dhënat mjekësore – Asnjëherë mos kërkoni të bëni interpretim të testeve mjekësore në Chat GPT.

Informacioni financiar – Shmangni futjen e numrave të llogarive bankare ose informacioneve të tjera të ndjeshme financiare.

Detajet e punës suaj – Përdoruesit që përdorin chatbot në rutinën e tyre të përditshme të punës ekspozojnë pa vetëdije të dhënat e klientëve ose informacionet e brendshme të kompanive të tyre. Nëse përdorimi i AI është thelbësor për punën, rekomandohet që të përdoren abonimet profesionale.

Detajet e hyrjes – Chatbot-et nuk janë ndërtuar për të vepruar si vend për fjalëkalime, PIN ose kredenciale të tjera aksesi.

Continue Reading

Kuriozitete

Princesha Diana: Letra që zbulon sa e vetmuar ndihej në pallat

Published

on

Të gjitha objektet që tregojnë historinë e jetës së Princeshës Diana dhe ofrojnë informacion mbi familjen mbretërore britanike tani janë në ankand. Midis tyre është një letër e shkruar me dorë dy ditë pas dasmës së saj me Mbretin e ardhshëm Charles.

Ankandet Julien’s prezantojnë koleksionin e jashtëzakonshëm, “Stili i Princeshës Diana dhe një Koleksion Mbretëror”, me më shumë se 300 pjesë historike në një nga ankandet më të mëdha të artikujve që dikur i përkisnin Princeshës së ndjerë të Uellsit.

Së bashku me shumë artikuj të modës të paraqitur në ankand, i cili fillon më 26 qershor në The Peninsula Beverly Hills, ka edhe një artikull veçanërisht të veçantë. Koleksioni përfshin një letër të shkruar me dorë dhe të nënshkruar nga Princesha Diana drejtuar Mark Simpson, një punonjës i Pallatit Buckingham.

Letra mban datën 31 korrik 1981, vetëm dy ditë pas dasmës së saj me Princin e atëhershëm Charles.

“Kjo është një nga veprat e mia të preferuara”, thotë Martin Nolan, bashkëthemelues dhe drejtor ekzekutiv i Julien’s Auctions, për revistën PEOPLE gjatë një parapamjeje të artikujve të ankandit.

“Është disa ditë pas dasmës së saj.” “Ajo jetonte në Pallatin e Buckinghamit, ishte periudha kur po përshtatej nga jeta normale në jetë pallati”, tha Nolan.

Kështu që ajo duhej të mësonte nga mbretëresha të përkulej dhe të gjitha këto.” Por, ajo po kalonte mirë me Mark Simpsonin.”Ata ishin pothuajse në të njëjtën moshë, ai ishte pak më i madh se ajo “, shton Nolan. “Në letër ajo flet për sa e vetmuar ishte kur ishte në pallat.”

Letra thotë: “I dashur Mark, doja vetëm të të falënderoja për gjithë mirësinë dhe durimin që më ke treguar që kur u zhvendosa në Pallatin e Buckinghamit. Qëndrimi im u bë shumë më i lehtë nga shoqëria jote, pasi ishte shumë e vetmuar dhe qeshëm aq shumë, saqë nuk mund të të falënderoj mjaftueshëm. Shpresoj se ke mundur ta shijosh të mërkurën dhe se të ka pëlqyer fustani im.”

Nesër do të nisem për në Britani, me të gjithë këta burra përreth. Duhet të kem kujdes nga Evelina! Lajmi i keq është se nuk kam ngrënë asnjë drithëra – më vjen keq. Si do t’ia dal pa tasat me drithëra? [fytyrë që qesh]. Një falënderim i madh që je vetvetja – Me shumë dashuri, Diana.”

Letra tregon se ditët e para të Dianës si princeshë nuk ishin aspak argëtuese.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse bllokohen veshët në avion? Ja si ta zgjidhni këtë problem

Published

on

Nuk ka rëndësi se pse po e bëni udhëtimin e radhës! Mund të jenë pushimet, udhëtim pune apo çështje tjetër, me siguri që ka fenomen me të cilin jeni përballuar sa herë që keni bërë udhëtime të tilla: bllokimi i veshëve apo ajo që nga auditologët quhet “veshi i avionit”.

Ndryshe quhet “barotrauma e veshit”, veshi i avionit është zhurma e dhimbshme e veshit që ndodh kur avioni është në ngjitje ose zbritje. Nëse për disa persona kjo është një ndjesi irrituese, për të tjerë është shqetësim që zgjat edhe pas daljes nga avioni.

Për të shmangur fluturimet, auditologia Sarah Lundstrom shpjegon më shumë rreth këtij fenomeni.

Çfarë është “veshi i avionit”?

“Kjo ndodh kur “veshi mbyllet për shkak të ndryshimeve të presionit të ajrit gjatë fluturimit,” shpjegon mjekja Lundstrom. Lajmi i mirë është se ndërkohë që kjo gjendje krijon njëfarë shqetësimi, kjo nuk dëmton daullet e veshit tuaj.

Pse kumbojnë veshët në avion?

Arsyeja pse përjetoni dhimbje veshi gjatë udhëtimeve me avion është për shkak të ndryshimit të presionit të ajrit. “Kur ka një ndryshim në presionin e ajrit të jashtëm, kjo shkakton shtyrjen e daulles së veshit dhe mbylljen e tubit eustachian,” shton mjekja.

Si ta parandaloni si fenomen?

Sipas mjekes Lundstrom, mund të përtypni çamçakëz ose mbani karamele gjatë fluturimit për të ndihmuar në mbajtjen e “veshit të mesëm dhe tubit eustachian në lëvizje dhe të hapur”. Megjithatë, nëse nuk keni çamçakëz ose karamele me vete, mos u frikësoni.

“Gjatë fluturimit, gëlltisni diçka ose mbyllni hundën e të fryni ajrin për të nxitur tubit eustachian të hapet që të lehtësojë presionin,” përfundon Lundstrom.

Continue Reading

Kuriozitete

NASA zbulon pasuri të pallogaritshme ari në thellësitë e oqeanit

Published

on

Oqeanet mbajnë rezervat më të mëdha të arit në botë, por ato janë ende të paarritshme.

Një ekip shkencëtarësh të NASA-s ka zbuluar se oqeanet “mbajnë” rezervën më të madhe të arit, e cila vlerësohet në 20 milionë ton. Nxjerrja e metalit të çmuar që zotërojnë, sjell sfida për shkak të përqendrimit të tij të ulët në ujin e detit.

Sasia e raportuar ka tronditur botën, pasi tejkalon sasinë totale të arit të gjetur nga njeriu gjatë gjithë historisë së tij.

Teknologjia që i është vënë në dispozicion njerëzimit nuk lejon një mekanizëm minerar ekonomikisht të qëndrueshëm, uji i detit përmban metale që e bëjnë të vështirë ndarjen e arit. Ari i tretur nuk është i vetmi burim i vlefshëm që deti “ruan”.

Elemente tjera të rëndësishme që detet dhe oqeanet kanë janë depozitat e sulfurit hidrotermal. Këto janë depozita që janë më të arritshme sesa ari i tretur dhe mund të nxirren përmes minierave nënujore.

Minierat në det paraqesin rreziqe shkatërruese për ekosistemet detare, kjo rrezikon mijëra specie të reja, shkatërron shumë habitate detare dhe ndryshimi i zinxhirëve ushqimorë paraqet rreziqe të konsiderueshme.

Disa territore, si Papua Guinea e Re, filluan ta zbatojnë këtë praktikë. Debati mjedisor përqendrohet në ndikimet tragjike që aktivitetet minerare kanë në ekosistemet detare, duke lënë anash mundësitë ekonomike që j’u ofrojnë vendeve.

Mundësi reale që deti mund të na ofrojë burimet e tij më të vlefshme

Disa shkencëtarë mbajnë gjallë shpresën se zhvillimet teknologjike do të na lejojnë të arrijmë në zgjidhje të qëndrueshme në të ardhmen për shfrytëzimin e burimeve detare. Nuk është e pamundur që një ditë të shfaqen teknologji që do të lejojnë nxjerrjen e arit nga deti pa shkaktuar dëme të konsiderueshme në mjedisin detar.

Derisa të ndodhë kjo, ari vazhdon të fshihet në thellësitë e detit, madje edhe për vende si Spanja, me disa dete dhe oqeane që lagen në plazhet e saj, gjë që mund t’i sjellë vendit iberik miliona ose miliarda euro.

Thesari më i madh i njerëzimit qëndron i fshehur në det, e në të njëjtën kohë, Kina ka surprizuar me zbulimin e 230 miliardë ton ari të bardhë në shtratin e detit.

Continue Reading

Të kërkuara