Kulturë

Nën ujërat e historisë: Kërkimi për të ruajtur identitetin e humbur të trashëgimisë kulturore të Evropës

Published

on

Dita e 17 prillit u bë dita kur Europa Nostra shpalli zyrtarisht listën e vendeve dhe monumenteve të trashëgimisë që gjenden nën kërcënimin më të madh për vitin 2024. Ky njoftim ngriu valë të madhe interesimi, pasi në fokus ishin destinacione të rëndësishme që përfaqësojnë një pasuri të çmuar kulturore dhe historike. Por fatkeqësisht, këto vlera janë të përfshira në një rrugëtim që duket të shkojë drejt humbjes së tyre të pakthyeshme. 

Programi “7 më të rrezikuarit”, i cili nisi rrugën e tij në vitin 2013, është bërë një fushatë e shoqërisë civile për të shpëtuar trashëgiminë e rrezikuar të Evropës. Europa Nostra ka udhëhequr këtë marsh, duke punuar ngushtë me Institutin e Bankës Evropiane të Investimeve dhe duke gëzuar mbështetjen e Creative Europe, përmes projektit të rrjetit European Cultural Heritage Agora. Kjo është një thirrje për të gjithë qytetarët, për të mbrojtur dhe ruajtur trashëgiminë e çmuar, pasuri që bashkon në një pasqyrë të përbashkët identitetin kulturor.

Strehimi i klasës punëtore (kure) në Roubaix-Tourcoing, Francë

Në shekullin e 19-të, qytetet Roubaix dhe Tourcoing formuan, së bashku me qytetin e afërt të Lille, zemrën e gjallë të industrisë së tekstilit të Francës, një qendër kryesore në Evropën kontinentale. Duke tërhequr dhjetëra mijëra punëtorë jo vetëm nga Franca, por edhe nga Belgjika fqinje, këto qytete strehonin punëtorë në një formë unike të banesave për mbijetesë të njohur si courées. Këto rrugë të ngushta paraqisnin shtëpi të vogla të shtrydhura pas shtëpive ekzistuese me tarraca, duke krijuar një morfologji të veçantë që reflektonte jetën e klasës punëtore. Pavarësisht kushteve të mjerueshme të jetesës, kjo formë arkitekturore vazhdoi edhe në shekullin e 20-të.

Këto ansamble të përulura tani janë të rrezikuara në mënyrë kritike. Shqetësimet higjienike dhe më vonë recesioni i mesit të shekullit të 20-të në industrinë e tekstilit çuan në prishjen e shumicës së kurseve përmes politikave të ndryshme të rinovimit urban dhe nismave private të zhvilluesve. Kanë mbetur vetëm një pjesë e vogël, ende e banuar dhe, deri diku, në gjendje të mirë. Megjithatë, qëndrimi aktual i komunës, duke favorizuar prishjen brenda një plani të ri rinovimi urban, përbën një kërcënim të madh. Ndryshimet e fundit në politikat lokale kanë hequr mbrojtjen e mëparshme dhe kanë futur shpronësimin e detyrueshëm të këtyre shtëpive të vogla. Kurse mishërojnë historinë e ish-punëtorëve të tekstilit dhe trashëgiminë e kushteve të tyre të jetesës, pjesë përbërëse e ekosistemit më të madh industrial të rajonit. Misioni kryesor i lëvizjes Roubaix-Tourcoing courées është të ndalojë projektin e prishjes së bashkisë. Një aplikim për regjistrim në listë është dorëzuar zyrtarisht në Ministrinë e Kulturës.

Nominimi në programin 7 më të rrezikuar 2024 u bë nga organizata jofitimprurëse franceze Association Métropole Label.le. Emëruesi po i vizionon lagjet si një bërthamë tërheqëse për turizmin, por edhe si një model i një stili jetese të bazuar në komunitet me emetime të ulëta të karbonit. Ka pasur një mbështetje të shtuar për ruajtjen dhe ripërdorimin adaptiv të kurseve në Roubaix-Tourcoing nga qytetarët e zonës dhe rajonit më të gjerë.

 

Ishujt Cikladik: Sifnos, Serifos dhe Folegandros, Greqi

Në një përpjekje për të mbrojtur thellësinë dhe pasurinë e trashëgimisë kulturore të ishujve Cikladikë, një nga destinacionet më të bukura dhe më të rrezikuara të Evropës, një lëvizje e fortë është në lëvizje. Nominimi i tyre në Programin e 7 më të Rrezikuarve 2024 thekson nevojën për masa të menjëhershme për të adresuar sfidat e tyre të vështira.

Nëpër rrugët e ngushta të trashëguara prej shekujsh, lajmi i kërcënimit të veçantë për ishujt Sifnos, Serifos dhe Folegandros ka shtuar një alarm të rëndë për të mbrojtur këtë thesar të pashembullt të kulturës dhe natyrës. Tendosja në infrastrukturë dhe turizmin e rritur kanë sjellë një rritje të paprecedentë të lejeve të ndërtimit, duke i dhënë sfidës një përmasë të re. Nominimi nga Shoqëria për Mjedisin dhe Trashëgiminë Kulturore të Greqisë (Elliniki Etairia) në këtë program thekson thelbin e kësaj sfide dhe propozon masa të menjëhershme për të ndaluar humbjen. Prioritetet përfshijnë hartimin e planeve të veçanta për të menaxhuar turizmin dhe për të rregulluar aktivitetet, si dhe krijimin e politikave të reja për të integruar kapacitetin mbajtës në planifikimin hapësinor.

Në fokusin e propozimeve janë aspektet kritike si mbindërtimi, mbrojtja e zonave natyrore dhe promovimi i praktikave të qëndrueshme. Një fushatë ndërgjegjësimi që filloi në vitin 2013 synon të ruajë trashëgiminë natyrore dhe kulturore të ishujve, ndërsa Programi i Egjeut të Qëndrueshëm ka shërbyer si një platformë për të ndihmuar në këtë drejtim. Paneli Këshillimor ka vlerësuar përpjekjet e njëkohshme për të përballuar sfidat e këtij thesari të rëndësishëm kulturore dhe natyrore. Nominimi në Programin e 7 më të Rrezikuarve synon të ndërmarrë masa globale për të mbrojtur integritetin dhe shkallën e kësaj pasurie të pazëvendësueshme evropiane.

 

Kisha e San Pietro në Gessate, Milano, Itali

Kisha e San Pietro në Gessate, një trashëgimi e shekujve në zemër të Milanos, ballafaqohet me sfida të rënda për ruajtjen e integritetit të saj. Nominimi i saj në ‘Programin e 7 më të Rrezikuarve’ për vitin 2024 thekson nevojën urgjente për masa për të mbrojtur dhe riparuar këtë monument të rëndësishëm kulturor. Kisha, me origjinë të mundshme në mesin e shekullit të 13-të, është një perlë arkitektonike me një histori të pasur. Ndërsa ka përjetuar ndryshime dhe rindërtime nëpër shekuj, veçantia e saj e bën atë një qendër të rëndësishme të trashëgimisë së Milanos. Afresket e shekullit të 15-të, puna e piktorëve lombardë, shtojnë vlerë historike dhe artistike të jashtëzakonshme. Megjithatë, kisha po përballet me sfida të mëdha për ruajtjen e saj. Dëmtimet e krijuara gjatë Luftës së Dytë Botërore, rreziku nga kushtet e mjedisit dhe mungesa e burimeve për riparimet e nevojshme janë disa nga sfidat që po përkeqësojnë gjendjen e saj. Përfshirja në Programin e 7 më të Rrezikuarve synon të sjellë vëmendje dhe mbështetje për të ndaluar humbjen e kësaj trashëgimie të çmuar.

Anëtarët e shoqërisë civile, bashkësia e kishës dhe institucionet vendase janë të përfshirë në përpjekjet për të ruajtur dhe riparuar kishën dhe hapësirat e saj përreth. Projekte si L’Arte inVita promovojnë kulturën dhe trashëgiminë nëpërmjet strategjive të komunikimit dhe ndërgjegjësimit të publikut.

Paneli Këshillimor i ‘7 më të rrezikuarve’ ka vlerësuar bashkëpunimin dhe angazhimin e të gjithë aktorëve të përfshirë për të mbrojtur këtë thesar të pazëvendësueshëm kulturor. Ndërkohë, masa urgjente për riparimin dhe ruajtjen e kishës dhe hapësirave të saj përballë janë të domosdoshme për të siguruar të ardhmen e tyre.

Sinagoga e Sienës, Itali

Sinagoga e Sienës, një thesar i rrallë arkitekturor dhe historik, përballet me sfida të rënda për restaurimin dhe ruajtjen e saj. Nominimi në ‘Programin e 7 më të rrezikuarve’ për vitin 2024 shënon nevojën urgjente për masa për të mbrojtur këtë monument të rëndësishëm të kulturës hebraike. E ndërtuar në vitin 1786, sinagoga shquhet për veçoritë e saj arkitekturore, duke shfaqur një përzierje të elementeve rokoko dhe neoklasike. Përtej bukurisë së saj, ajo ka qenë qendër e jetës fetare dhe sociale për komunitetin hebre në Siena, duke shërbyer si pika qendrore e lidhjeve dhe mbështetjes për vite të tëra.

Megjithatë, dëmtimet e shkaktuara nga tërmeti në shkurt 2023 kanë lënë qemerin dhe çatinë në një gjendje të paqëndrueshme, duke krijuar një rrezik të madh për sigurinë e vizitorëve dhe të komunitetit. Propozimet për restaurim, të përqendruara në konsolidimin dhe zëvendësimin e elementëve strukturorë, janë në fazën e parë të realizimit, me synimin për të kthyer sinagogën në një qendër të përshtatshme të adhurimit.

Përfshirja në ‘Programin e 7 më të rrezikuarve’ sjellë shikueshmëri dhe mundësi për të gjetur financimin dhe burimet e nevojshme për të kryer restaurimin e sinagogës. Për këtë qëllim, komuniteti hebre i Firences dhe Fondacioni Botëror i Monumenteve janë të përfshirë në përpjekjet për të mbrojtur dhe rivendosur këtë trashëgimi të çmuar kulturore. Përpjekjet për restaurim dhe ruajtje po mbështeten nga grantet dhe mbështetja e organizatave të ndryshme, duke shpresuar për një restaurim të suksesshëm që do të rikthejë Sinagogën e Sienës në një vend të qendrueshëm të adhurimit dhe kulturës hebraike.

Kisha Ortodokse Greke e Shën Georgios, Altınözü / Provinca Hatay, Türkiye

Kisha Ortodokse Greke e Shën Georgios në Altınözü, Turqi, është një thesar i rëndësishëm i trashëgimisë kulturore, me origjinë që daton në shekullin e 14-të. Megjithatë, ndërtesa është prekur nga tërmeti i vitit 2023, duke shkaktuar dëmtime serioze në strukturë. Restaurimi i saj kërkon masa urgjente për të ruajtur vlerën historike dhe kulturore të kishës. Përfshirja e saj në ‘Programin 7 më të rrezikuarit’ synon të rrisë ndërgjegjësimin dhe mbështetjen ndërkombëtare për të siguruar restaurimin dhe ruajtjen e trashëgimisë së saj të çmuar.

Porta e Hekurt e Antiokisë, Provinca Antakya / Hatay, Türkiye

Porta e Hekurt e Antiokisë në Turqi është një monument i rëndësishëm i trashëgimisë kulturore, i vendosur në një pozicion strategjik në qytetin e Antiokisë. Struktura, e datuar në periudhën e perandorit Justinianus, është prekur nga tërmeti i vitit 2023, duke shkaktuar dëmtime të konsiderueshme. Për të mbrojtur dhe restauruar këtë trashëgimi të çmuar, Ministria e Kulturës dhe Turizmit të Turqisë, në bashkëpunim me organizatat jo-qeveritare, duhet të ndërmarrin masa urgjente. Përfshirja e Portës së Hekurt në ‘Programin 7 më të rrezikuarit’ synon të rrisë ndërgjegjësimin dhe mbështetjen ndërkombëtare për të siguruar ruajtjen dhe restaurimin e saj.

Në përkthimin dhe përshtatjen e raportit të Komisionit Evropian, Europa Nostra dhe Instituti EIB, Dionesa Ebibi

Magazinë

Ish-partnerja e Liam Payne, Cheryl, trashëgon pasurinë e tij me vlerë 32.3 milionë dollarë

Published

on

Liam Payne mund të ketë qenë i ndarë nga partnerja e tij, Cheryl, me të cilën pati një djalë, Bear 8-vjeçar, në kohën e vdekjes së tij, por nëna e fëmijës së tij po trashëgon pasurinë e tij, me vlerë 32.3 milionë dollarë, pasi këngëtari i One Direction nuk la testament kur ndërroi jetë.

Për momentin, anëtarja e Girls Aloud (e njohur më parë si Cheryl Cole) e cila po punon me avokatin Richard Mark Bray, ka qasje të kufizuar në pasuri.

Payne vdiq në tetor në moshën 31 vjeç, kur ra nga kati i tretë i një hoteli në Argjentinë. Shkaku i vdekjes së tij, sipas ekzaminimit mjeko-ligjor, ishin lëndime të shumta me gjakderdhje të brendshme dhe të jashtme. Një test toksikologjik tregoi narkotikë në trupin e tij në kohën e rënies.

Në atë kohë, ai po dilte me influencuesen Kate Cassidy, e cila e kishte shoqëruar në pushimet e tij në Amerikën e Jugut, por ishte larguar disa ditë më parë.

“Liam ishte në humor shumë të mirë kur u largova nga Argjentina”, do t’i thoshte më vonë 26-vjeçarja gazetës “The Sun”. “Ishim shumë mirë, plot dashuri.” Ai ishte i lumtur dhe optimist. Nuk mund ta besoj që ka mbaruar vërtet.”

Continue Reading

Magazinë

Trump habit me veprimin: Punësoi yllin e reality show-t në muzeun e Holokaustit

Published

on

Donald Trump ka bërë një tjetër veprim që mund të shkaktojë reagime.

Në muzeun kushtuar viktimave të Holokaustit, ai punësoi yllin e reality show-t Siggy Flicker, e njohur për pjesëmarrjen e saj në shfaqjen The Real Housewives of New Jersey.

Siggy është një nga 11 personat e emëruar nga Trumpi për të shërbyer në bordin e muzeut.

Trump komentoi në platformën Truth Social: “Ata të gjithë e mbështesin Izraelin dhe do të sigurohen që ne të mos harrojmë kurrë. Urime të gjithëve”! Flicker njoftoi gjithçka në Instagram, duke falënderuar Trumpin “për privilegjin”.

Continue Reading

Magazinë

Cardi B i përgjigjet komenteve negative për paraqitjen e saj në Met: Isha e lodhur

Published

on

Cardi B nuk mund të mungonte në Met Gala 2025, ku u shfaq me një krijim mbresëlënës të Burberry, duke tërhequr edhe një herë vëmendjen mbi veten. Edhe pse shumica e njerëzve e lavdëruan për zgjedhjen e veshjeve, shumë komentuan qëndrimin dhe deklaratat e saj para kamerave.

Gjatë një interviste për Vogue, ndërsa përgatitej për eventin, reperja foli hapur për presionin që ndjen për ta tejkaluar veten çdo herë:

“Është më stresuese tani sepse po konkurroj me veten”, tha ajo, duke shtuar: “Të gjithë presin shumë nga unë. Sidomos këtu, sepse e dinë se kjo është fusha ime. Është e frikshme, por më pëlqen.” Ajo shtoi: “ Kjo më bën të kuptoj se jam vërtet një superyll.” “Sepse vetëm superyjet janë të ftuar.”

Fansat e saj në rrjetet sociale nxituan të lavdëronin mirëkuptimin e saj për çështjen e Met, por videoja tërhoqi vëmendjen edhe për arsye të tjera.

Disa filluan ta kritikonin pamjen e saj, duke pretenduar se dukej “e lodhur”, “e dehur” apo edhe “nën ndikimin e drogës”.

Continue Reading

Kulturë

92 vjet nga lindja e mbretëreshës së këngës shqipe, Nexhmije Pagarushës

Published

on

Sot janë bërë 92 vjet nga lindja e mbretëreshës së muzikës shqipe, Nexhmije Pagarushës.

Ajo mbetet një nga figurat më të shquara të muzikës shqiptare, e cila sot në këtë përvjetor vazhdon të kujtohet si ‘Bilbili i këngës shqipe’ e cila la pas një trashëgimi të pashlyeshme, e cila vazhdon të frymëzojë e të prekë zemrat e shumëkujt.

Nexhmije Pagarusha nuk ishte vetëm një artiste, por një ikonë, një përfaqësuese e muzikës shqiptare. Me zërin e saj të shkëlqyeshëm dhe interpretimin e ndjeshëm, ajo arriti të kapte zemrat e publikut në mënyrë të paimagjinueshme.

Këngët e saj, si “Baresha”, ”Ani mori nuse”, ”Mora testin”, “Një lule”, “Zambaku i Prizrenit” dhe shumë të tjera, nuk janë vetëm kompozime muzikore, por janë pjesë e trashëgimisë kulturore të kombit tonë.

Veprimtaria e saj muzikore 40-vjeçare është aq e gjerë, sa që është vështirë të thuhet se cilit zhanër i takon. Është e njohur për interpretimet e saj të shkëlqyera në muzikën popullore dhe opera.

Nexhmije Pagarusha ishte edhe aktore e suksesshme, si në film ashtu edhe në teatër.

”Baresha” është një ndër kryeveprat e interpretimit të saj. Kjo këngë u kompozua nga bashkëshorti i saj Rexho Mulliqi, me tekstin e poetit Rifat Kukaj.

Nexhmije Pagarusha interpretoi në një koncert të muzikës klasike veprat e përkthyera shqip të Bethovenit, Puçinit, Verdit, etj. Ky koncert ka qenë i pari i këtij lloji. Fatkeqësisht, asnjërit nga organizatorët teknikë nuk iu kishte kujtuar që të regjistronte këtë koncert. Mendohet se ajo ka interpretuar mbi 150 këngë.

Ajo ishte pjesëmarrëse e koncerteve në Kosovë, Shqipëri, Bullgari, etj. Karrierën muzikore e përfundoi në vitin 1984, pas një koncerti në Sarajevë. Pas 16 vjetësh larg skenës, ajo u paraqit në vitin 2000 me këngën “Për ty” në një emision të udhëhequr nga Ardit Gjebrea, i cili e bindi të bëjë këtë.

Më 2018 Pagarusha u vlerësua me “Medaljen e Mirënjohjes” nga presidenti amerikan, Donald Trump.

Përveç talentit të saj të rrallë, Nexhmije Pagarusha ishte gjithashtu një simbol i forcës dhe rezistencës.

Me 7 Shkurt 2020, Nexhmije Pagarusha u nda nga jeta.

Continue Reading

Të kërkuara