Romancierja koreano-jugore Han Kang, në moshën 53-vjeçare, është shpallur fituese e Çmimit Nobel për Letërsi për vitin 2024. Ajo u vlerësua për “prozën e saj poetike intense, që përballet me traumat historike dhe ekspozon brishtësinë e jetës njerëzore”. Disa nga veprat e saj më të njohura përfshijnë The Vegetarian, The White Book, Human Acts dhe Greek Lessons.

Han Kang, autorja jugkoreane që u shpall fituese e Nobelit në letërsi për vitin 2024, është një zë i veçantë dhe i fuqishëm në botën e letërsisë moderne. Me prozën e saj poetike dhe emocionale, ajo eksploron tema të thella si dhimbja, humbja dhe trauma historike.

Vepra e saj më e njohur, “Vegetariani”, ka hapur rrugë për një dialog të rëndësishëm mbi natyrën njerëzore dhe zgjedhjet e saj të vështira. Han Kang ndihmon lexuesit të përballen me realitetin e brishtë të jetës, duke sjellë në pah ndjeshmërinë e individëve përballë vështirësive. Ajo është një mjeshtre e narracionit, që arrin të lidhë trupin me shpirtin, jetën me vdekjen, në një stil eksperimental dhe të poezisë.

Pas shpalljes së fitueses, sekretari i përhershëm i Akademisë Suedeze, Mats Malm, njoftoi se kishte biseduar me Han Kang përmes telefonit. “Ajo po kalonte një ditë të zakonshme – sapo kishte përfunduar darkën me djalin e saj. Nuk ishte shumë e përgatitur për këtë lajm, por kemi filluar të diskutojmë për përgatitjet për dhjetorin,” tha ai, duke u referuar ceremonisë së ndarjes së çmimit.

Han Kang është autorja e parë koreano-jugore dhe e 18-ta grua që fiton këtë çmim prestigjioz. Anders Olsson, kryetari i komitetit të Nobelit, theksoi se “empatia e saj për jetët e brishta, shpesh femërore, është e prekshme dhe forcohet nga proza e saj e ngarkuar me metafora”. Ai gjithashtu e përshkroi Han si një inovatore në prozën bashkëkohore, me një vetëdije unike për lidhjet midis trupit dhe shpirtit, të gjallëve dhe të vdekurve.

E lindur në Gwangju, në jugperëndim të Koresë së Jugut, në vitin 1970, Han u zhvendos në Seul kur ishte 10 vjeçe. Ajo studioi letërsinë koreane në Universitetin Yonsei të kryeqytetit. Debutimi i saj letrar ndodhi në vitin 1993 me një seri pesë poezish të botuara në revistën Literature and Society. Një vit më vonë, ajo fitoi konkursin letrar pranveror të Seoul Shinmun me tregimin Red Anchor.

Koleksioni i saj i parë i tregimeve të shkurtra, Love of Yeosu, u publikua në vitin 1995. Në vitin 1998, ajo mori pjesë në Programin Ndërkombëtar të Shkrimtarëve në Universitetin e Iowa-s për tre muaj, me mbështetje nga Këshilli i Arteve të Koresë. The Vegetarian ishte romani i saj i parë që u përkthye në anglisht, dhe ndonëse përkthimi u kritikua, ai ndihmoi në rritjen e lexueshmërisë së saj ndërkombëtare.

Romani i saj më i fundit, We Do Not Part, do të publikohet në anglisht në vitin 2025, i përkthyer nga E Yaewon dhe Paige Aniyah Morris. Historia ndjek një shkrimtar që zbulon ndikimin e kryengritjes së Jeju-s në vitet 1948-49 mbi familjen e një miku të saj. Përkthimi në frëngjisht i këtij romani fitoi çmimin prix Médicis Étranger në vitin 2023.

Han Kang vazhdon të jetë një zë i rëndësishëm në letërsinë moderne, duke eksploruar tema të tilla si patriarkati, dhuna, pikëllimi dhe humanizmi, dhe është e njohur për stilin e saj të veçantë të të shkruarit, i cili ngjall refleksion dhe ndjesi te lexuesit./UBTNews/

Një nga figurat e njohura të muzikës dhe këngës shqiptare, kantautori Ardit Gjebrea, u nderua sot nga Bashkia e Tiranës me titullin “Mirënjohja e qytetit” për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në artin, kulturën dhe muzikën shqiptare.

Në një ceremoni plot emocione, kryebashkiaku i Tiranës, Erion Veliaj, theksoi se Gjebrea ka lënë gjurmë të pashlyeshme në jetën kulturore të qytetit, duke promovuar me pasion artistët e rinj.

“Për Tiranën, e cila sot numëron 1 milion banorë, është e rëndësishme të mos harrojmë traditat, mirësjelljen dhe kulturën e të qenit mirënjohës ndaj atyre që kontribuojnë për qytetin tonë. Prandaj, jam i nderuar të vlerësojmë sot një nga ikonat më të mëdha të qytetit, të vendit dhe kombit tonë, madje edhe përtej kufijve,” shprehu Veliaj. Ai e kujtoi veprën e njohur të Gjebreas, këngën “Jon”, si një moment përcaktues në historinë e muzikës shqiptare, një gur kilometrik në epokën e tranzicionit.

Ardit Gjebrea, me emocione në zë, e kthyer pas në kujtimet e fëmijërisë, ndau me të pranishmit momentet e para të tij në muzikë. “Kur pashë këtë piano, më u rikthyen kujtimet nga koha kur studoja. Nuk kisha piano në shtëpi; e vetmja ishte në Pallatin e Pionerëve. Duke kaluar çdo mëngjes, me këpucët që më futnin ujë, ndihesha i motivuar për të ndjekur pasionin tim – muzikën,” u shpreh ai.

Gjebrea theksoi se çdo cep i qytetit i ka dhënë dashuri dhe mbështetje, duke e konsideruar titullin “Mirënjohja e qytetit” si një vlerësim të veçantë për kontributin e tij në artin shqiptar. Ky moment jo vetëm që nderon të kaluarën e tij, por gjithashtu e thekson rëndësinë e kulturës në identitetin e Tiranës./UBTNews/

Nën dritën e pyetjeve që prekin thelbin e ekzistencës, si njeriu dhe vetvetja, njeriu dhe qyteti, njeriu dhe natyra, si dhe njeriu përballë inteligjencës artificiale, festivalin letrar ndërkombëtar të të rinjve “Tirana Gate” do ta shohim si një platformë për reflektim dhe shkëmbim.

Ky festival, që zhvillohet nga 9 deri më 11 tetor në sallën “Tonin Harapi” të Liceut Artistik “Jordan Misja”, do t’i japë zë këtyre temave dhe shumë të tjerave, duke sjellë në qendër njeriun e sotëm dhe trysnitë e kohës.

Drejtoresha e festivalit, Irena Toçi, nënvizon se kjo ngjarje thekson rolin e Shqipërisë si një zë evropian në letërsi. “Tirana Gate” shërben si një hapësirë për shkëmbimin kulturor, ku autorët do të ndajnë përvoja, histori dhe ndjenja, duke krijuar një lidhje të veçantë mes njeriut dhe botës.

Ky aktivitet organizohet me mbështetje të Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Ministrisë së Arsimit dhe Sportit, Bashkisë së Tiranës, Bashkimit Evropian, Traduki-it, Institutit Gëte, si dhe shumë institucioneve të tjera të rëndësishme.

Në mbrëmjen e parë të festivalit, do të ketë një ngjarje të veçantë në Qendrën për Hapje dhe Dialog, ku shkrimtarja greke Amanda Michalopoulou do të prezantojë për herë të parë në Shqipëri librin e saj “Përse e vrava shoqen time më të mirë”, me ndihmën e përkthyeses Isida Metaj. Michalopoulou, e njohur për veprat e saj që kanë marrë çmime të shumta, do të sjellë një perspektivë të re për lexuesit shqiptarë.

“Tirana Gate 2024” synon të krijojë një hapësirë kulturore dhe letrare për shkrimtarët e rinj evropianë, duke inkurajuar bashkëpunimin dhe ndarjen e ideve në një botë në vazhdimësi ndryshimi./UBTNews/ 

Pavarësisht përpjekjeve të përsëritura, projekti për Teatrin e Operës dhe Baletit në Kosovë përballet me vështirësi administrative dhe shkelje të procedurave nga Ministria e Kulturës. Kompania gjermane “Gerber Architekten International GmbH” është shpallur sërish fituese e tenderit për projektin me kosto prej 50 milionë eurosh, por fitimi i saj është pezulluar për shkak të gabimeve të Ministrisë.

Në vitin e kaluar, procesi ishte anuluar për shkak të shkeljeve të konstatuara nga Organi Shqyrtues i Prokurimit Publik, i cili theksoi se ministria kishte bërë shkelje ligjore gjatë vlerësimit të ofertave. Tani, pasi MKRS-ja ka pranuar një kërkesë për rishqyrtim, procesi është në “rivlerësim administrativ”, pa një afat të qartë për përfundimin.

Përveç 2.4 milionë eurove që do të marrë “Gerber Architekten”, kompania ka siguruar tashmë 7.8 milionë euro për masterplanin e kompleksit “Adem Jashari”. Ky projekt, që është tentuar të realizohet për dy dekada, ka pasur disa përpjekje të dështuara, përfshirë një proces të ngjashëm në vitin 2019 dhe një tjetër që filloi me vendosjen e gurit të themelit në vitin 2009, shkruan Koha.

Ministria e Kulturës, përballë telasheve të vazhdueshme, ende nuk ka arritur të konkretizojë një projekt të qartë për ndërtimin e Teatrit të Operës dhe Baletit, duke anuluar shpesh procedurat për shkak të gabimeve në proceset e prokurimit. Tani, pas një viti të tërë procedurash, ende nuk dihet se kur do të zgjidhen këto çështje administrative, ndërsa financimet për projektin janë të pasigurta në planin e buxhetit për vitet e ardhshme.

Kjo situatë ilustron një sfidë të vazhdueshme për zhvillimin e infrastrukturës kulturore në Kosovë, ku ëndrrat për një teatër të ri janë bllokuar nga procedura të komplikuara dhe mungesë të menaxhimit efektiv./UBTNews/