Kulturë

Mbi 400 milionë kopje të shitura, çfarë e bën ende kaq të suksesshëm Leon Tolstoin?

Romanet e tij “Lufta dhe Paqja” dhe “Ana Karenina” i mahnitën lexuesit kur u botuan për herë të parë.

Published

on

Sa herë që mendoni mbi veprat e mëdha të letërsisë ruse, ka shumë mundësi që mendja t’iu shkojë menjëherë te shkrimtari Leon Tolstoi. Romanet e tij “Lufta dhe Paqja” dhe “Ana Karenina” i mahnitën lexuesit kur u botuan për herë të parë, dhe më shumë se një shekull më vonë, konsiderohen ende si ndër veprat më të mira letrare të shkruara ndonjëherë. Por shitjet e librave janë vetëm një pjesë e historisë. Ja çfarë duhet të dini më shumë për jetën dhe karrierën e Leon Tolstoit.

Nuk e donte romanin “Lufta dhe Paqja”

Shkrimi i kësaj vepre voluminoze, ishte një proces rraskapitës për Tolstoin. Ai e rishikoi vazhdimisht veprën, dhe vetëm për pjesën e parë realizoi 15 drafte dhe shpenzoi gati 1 vit për ta shkruar siç duhet. Por në fund, u shpërblye e gjithë puna e tij e palodhur.

“Lufta dhe Paqja” është padyshim vepra e tij më e famshme, dhe një nga romanet më të famshme që është shkruar ndonjëherë. Por pavarësisht se shpenzoi kaq shumë kohë me të (ose ndoshta për shkak të këtij fakti), Tolstoi u bë përçmues ndaj romanit.

Në një letër drejtuar një miku të tij, ai shprehej se historia ishte e zmadhuar më shumë seç duhej. Ndërkohë në ditarin e tij, shkroi: “Njerëzit më duan për vogëlsirat që kam shkruar – si Lufta dhe Paqja e kështu me radhë – të cilat ata mendojnë se janë kaq shumë të rëndësishme”.

Romani “Ana Karenina”, u frymëzua nga një ngjarje reale

Ngjarjet e Ana Kareninës mund të jenë bazuar te një dramë e jetës reale, që preku mikun dhe njëherazi fqinjin e Leo Tolstoit, Aleksandër Nikolajeviç Bibikov, që kishte një lidhje romantike me një grua të quajtur Ana Stepanovna Pirogova.

Por Bibikov filloi që ta linte atë pas dore, në favor të dados gjermane të fëmijëve të tij. E pushtuar nga xhelozia, Stepanovna iku në fshat, ku u end e pikëlluar për disa ditë, përpara se t’i dilte para një treni duke vrarë veten. Tolstoi ishte dëshmitar në autopsinë e saj, dhe ajo ngjarje e preku aq sa një vit më vonë, vendosi ta kthejë atë në një roman.

Bashkëshortja e tij, Sofia, ishte një aset i paçmuar për karrierën e tij

Shumë artistë të mëdhenj, kanë përfituar nga puna e padukshme e partnerëve të tyre. Por mbështetja që mori Leon Tolstoi nga gruaja e tij, ishte më se e dukshme. Sofia ulej përkrah tij gjatë kohës që ai shkruante, dhe i jepte shpesh sugjerime, apo ia redaktonte tekstin.

Ishte ajo që ri–shkroi të gjitha draftet e tij, në mënyrë që ai të kishte një dorëshkrim të lexueshëm kur t’ua dërgonte botuesve, gjë që duhet të ketë qenë mjaft sfiduese duke pasur parasysh numrin e lartë të faqeve të dorëshkrimeve të Tolstoit. Nga ana e biznesit, Sofia ishte ajo që e nxiti atë të botonte “Lufta dhe Paqja” si një roman të plotë, në vend të tregimeve nëseri.

Leon Tolstoi dhe Sofia patën 13 fëmijë

Me gruan e tij, Sofia, Leon Tolstoi pati 13 fëmijë, tetë nga të cilët mbijetuan deri në moshë madhore. Disa ndoqën shembullin e babait të tyre duke u bërë shkrimtarë, përfshirë Ilia Tolstoi dhe Lev Tolstoi. Sot janë gjallë qindra nga pasardhësit e tij të drejtpërdrejtë, ndërsa dy herë në vit ata organizojnë mbledhjet familjare të Tolstoit në vilën e tij (sot një muze) në Jasnaja Poliana, Rusi.

Është një nga shkrimtarët më të shitur të të gjitha kohërave

Është e vështirë të thuhet një shifër e saktë e kopjeve të shitura të librave të botuar para shekullit XX-të. Por është e sigurt të thuhet se librat e Tolstoit janë best–seller të përhershëm. Vetëm në vitin 2004, “Ana Karenina” rifitoi interesin e lexuesit falë një promovimi nga “Klubi i Librit” të moderatores së njohur amerikane Oprah Winfrey, dhe botuesi e rriti atë vit tirazhin nga 20 mijë në 800 mijë kopje.

Romani “Lufta dhe Paqja”, shiti kopje të mjaftueshme për t’u përfshirë në listën e 50 librave më të mirëve të shitur ndonjëherë në Britaninë e Madhe. Sipas disa vlerësimeve, deri më sot janë shitur më shumë se 400 milionë kopje të veprave të Tolstoit.

Nuk e fitoi kurrë Çmimin Nobel

Kur Çmimi Nobel për Letërsi nisi të jepej për erë të parë në vitin 1901, shumë njerëz supozuan se fituesi do të ishte Leon Tolstoi. Në atë që cilësohet ende si një nga mospërfilljet më të mëdha në historinë e këtij çmimit, Nobeli iu dha atë vit poetit francez Salli Prydom.

Dyzet e dy shkrimtarë dhe artistë suedezë i shkruan Tolstoit për t’i shprehur kundërshtimin e tyre ndaj vendimit të komitetit të Nobelit. Por shkrimtari rus iu përgjigj: “U lumturova kur mësova që nuk m’u dha Çmimi Nobel. Më privoi nga problemi i madh se si do t’i shpenzoja paratë”

Ai u nominua si kandidat deri në vitin 1906.

Thënie të paharrueshme të Leon Tolstoit:

“Në rast se nuk do të kishte mjete të jashtme për zbehje e ndërgjegjes së tyre, gjysma e njerëzve do të vrisnin veten menjëherë, pasi të jetosh në kundërshtim me arsyen është një gjendje shumë e patolerueshme ,dhe të gjithë njerëzit e kohës sonë ndodhen në një gjendje të tillë”.

“Besimi është domethënia e kësaj jete, ai kuptim me anë të të cilit njeriu nuk e shkatërron veten, por vazhdon të jetojë. Është forca përmes së cilës jetojmë”.

“Ndryshimet në jetën tonë, duhet të vijnë nga pamundësia për të jetuar ndryshe, dhe jo sipas kërkesave të ndërgjegjes sonë, dhe as nga vendosmëria jonë mendore për të provuar një formë të re të jetës”.

“Gjatë gjithë historisë nuk ka pasur asnjë luftë që nuk është nxitur nga qeveritë, në mënyrë të pavarur nga interesat e njerëzve, për të cilët lufta është gjithmonë e dëmshme edhe kur është e suksesshme”./bota.al

Kulturë

​Sopranoja me famë botërore Marigona Qerkezi performon në kryeqytet

Published

on

Në ambientet e Bibliotekës Kombëtare në Prishtinë vazhdoi festivali ndërkombëtar i operës Rame Lahaj, ku nën tingujt e pianistes amerikane Jess Rucinski, sopranoja me famë botërore Marigona Qerkezi performoi vepra nga kompozitorë të mëdhenj.

Veprat ishin nga kompozitorë si Vincenzo Bellini, Giacomo Puccini dhe Giuseppe Verdi, por edhe kompozitorë shqiptarë si Prenk Jakova.

Festivali Ndërkombëtar i Operës Rame Lahaj, do të vijojë më 29 korrik tek Universiteti i Arteve në Prishtinë, 30 korrik te hapësira e jashtme e Bibliotekës Kombëtare në Prishtinë.

Eventi kryesor Gala Night “Rame Lahaj & Friends” mbahet në sheshin “Skënderbeu” në Prishtinë, më datë 2 gusht 2025.

Continue Reading

Kulturë

Molieri, një nga figurat më të ndritura të letërsisë botërore, hodhi themelet e komedisë franceze

Published

on

Molieri, emri artistik i Jean-Baptiste Poquelin, është një nga figurat më të ndritura të teatrit francez dhe letërsisë botërore.

U lind në Paris më 15 janar 1622, erdhi në jetë në një familje borgjeze, ku i ati ushtronte zanatin e tapicierit dhe kishte lidhje me pallatin mbretëror.

Megjithatë, Molieri zgjodhi një rrugë tjetër nga ajo që familja kishte parashikuar: rrugën e teatrit, një zgjedhje e guximshme për kohën. Pas studimeve të filozofisë dhe drejtësisë, themeloi trupën teatrore L’Illustre Théâtre, e cila do të përballej fillimisht me vështirësi ekonomike.

Pavarësisht këtyre pengesave, pas një dekade turnesh në provinca, u kthye në Paris e fitoi vëmendjen e oborrit mbretëror. Mbretit Luigji XIV i pëlqeu stili i gjallë, dhe Molieri gëzoi mbështetjen e tij në shumë nga veprat e mëvonshme, edhe kur ato krijonin polemika.

Ai është i njohur për një sërë komedish që godasin hipokrizinë, mashtrimet, shtirjet fetare e veset e klasës. Molieri nuk i druhej asnjë teme, vuri në lojë shtresat e fuqishme të shoqërisë së kohës. Në veprën “Tartuffe”, denoncoi rrezikun e fanatizmit fetar, duke shkaktuar zemërim në radhët e kishës, e cila arriti të ndalonte shfaqjen për disa vite.

Molieri su tërhoq. Komedian në skenë dhe autor i paharrueshëm në letërsi, luajti në rolet kryesore të veprave. Disa nga dramat më të njohura janë: “Le Misanthrope” (Mizantropi), ku ironizon sinqeritetin e sëmurë dhe pamundësinë për të jetuar në një botë hipokrite; “L’Avare” (Kopraci), ku Harpagoni është bërë simbol i lakmisë ekstreme; “Le Malade Imaginaire” (I sëmuri i imagjinuar), që përqesh mjekësinë dhe frikën nga sëmundja; “Les Femmes Savantes” (Gratë e ditura), ku kritikon feminizmin artificial të disa zonjave borgjeze.

Gjuha që përdor Molieri është elegante, e pasur me rimë, sarkazëm dhe ritëm dramatik. Ai solli frymë të re në teatër duke përzier komedinë tradicionale italiane me realitetin e jetës franceze, duke krijuar personazhe të gjalla dhe situata që nuk humbin asgjë nga aktualiteti edhe sot.

Ai ishte një shkrimtar që nuk u përkul përpara moralit zyrtar, dhe për këtë u dashurua nga publiku, por edhe u sulmua nga kundërshtarët.

Ironikisht, Molieri vdiq në skenë, duke luajtur pikërisht rolin e të sëmurit imagjinar, më 17 shkurt 1673. Thuhet se akti i fundit i jetës ndodhi gjatë shfaqjes së katërt, kur, i sëmurë dhe i rraskapitur, pësoi një krizë që do t’i merrte jetën pak orë më pas. Si aktor, Molieri nuk u lejua të varrosej në mënyrë të rregullt nga Kisha Katolike, sepse profesioni nuk konsiderohej “i denjë”. Vetëm ndërhyrja e mbretit bëri të mundur që të prehej në një varr modest, por me nderime.

Sot, është simboli i gjallë i teatrit francez e një nga emrat që mishëron guximin e të vërtetës përmes artit. Akademia Franceze e ka konsideruar Molieri, si “shkrimtari që i dha gjuhës franceze vetëdijen e saj teatrale”. Trashëgimia e tij jeton në çdo skenë ku qeshet me absurditetin njerëzor. Ai mbetet një nga ata autorë që nuk ka nevojë për përkthim për të kuptuar qëllimin: të nxisë të menduarit përmes të qeshurës.

Veset e Molierit dhe komedia që shndërroi në zhanër elitar

Pak e njohur është se Molieri ishte një njeri i përpiktë në punën e tij e kërkonte disiplinë të madhe nga aktorët e trupës. Ai jo vetëm që shkruante dhe interpretonte, por edhe drejtonte shfaqjet, përgatiste kostumet dhe merrej me aspektet financiare të trupës. Ai kishte një marrëdhënie të veçantë me mbretin Luigj XIV, i cili e kishte përzemër dhe e mbronte nga kritikat e kishës apo të moralistëve të kohës. Molieri konsiderohet si “dramaturgu i oborrit”, pasi shfaqjet ishin pjesë e festivaleve mbretërore. Një fakt pak i ditur është se ai ishte bashkëpunëtor i muzikantit Jean-Baptiste Lully, me të cilin krijoi një seri komedish me muzikë, që do të ishin pararendëset e operetave franceze. Veprat e tyre ishin të njohura si “comédie-ballet”, një risi për kohën.

Martesa e Molierit që shkaktoi zhurmë dhe largimi nga oborri i mbretit

Molieri, emri i vërtetë i të cilit ishte Jean-Baptiste Poquelin, kishte jetë private që përplasej me konvencionet shoqërore të kohës. I lindur në një familje borgjeze të Parisit, u edukua në shkolla të njohura e pritej të ndiqte gjurmët e të atit, i cili punonte në pallatin mbretëror. Molieri e braktisi këtë rrugë për të ndjekur teatrin një zgjedhje e konsideruar e turpshme për kohën. Zgjedhja e jetës si aktor e largoi nga familja për shumë vite. Vetë arti i teatrit shihej me dyshim nga shoqëria dhe kisha, dhe kjo ndikoi edhe në imazhin e tij personal. Molieri kaloi një pjesë të mirë të jetës në turne me trupën e tij, gjë që e bëri të jetonte një jetë nomade, larg stabilitetit e familjes së gjerë. Jeta dashurore ishte po aq e diskutuar sa edhe veprat që shkruante.

Më 1662, Molieri u martua me Armande Béjart, një aktore shumë më e re në moshë, gjë që shkaktoi shumë thashetheme në Paris.

Një pjesë e publikut aludoi se mund të ketë qenë bija e dashnores së tij, Madeleine Béjart, e cila ishte aktore e bashkëthemeluese e trupës së tij teatrore.

Martesa me Armande s’ishte e lehtë. Thuhet se ishte kokëfortë, e pavarur dhe vazhdoi të luante edhe pas martesës, diçka që shoqëria franceze nuk e pranonte për një grua të martuar. Pati dyshime për pabesi, gjë që la gjurmë në shfaqjet e Molierit, ku shfaqen martesa problematike e figura femrash manipuluese.

Molieri kishte tre fëmijë me Armande, por vetëm njëri prej tyre arriti të mbijetojë. Ai ishte shumë i lidhur me familjen e vet të ngushtë, por nuk pati kurrë një jetë të qetë familja

Continue Reading

Magazinë

Selena Gomez në ditën e dasmës dëshiron të hajë biskota, jo tortë

Published

on

Selena Gomez, ka ndarë një detaj të pazakontë lidhur me dasmën e saj. Ajo thotë se nuk do tortë tradicionale, por një pjatë që e lidh me kujtimet familjare, biskota me salcë.

Ylli 33-vjeçar është e fejuar me producentin muzikor Benny Blanco dhe në një video në TikTok të brendit “Rare Beauty”, tha se kur të vijë dita e martesës, nuk dëshiron tortë, ka raportuar FemaleFirst.

“Kur të vijë ajo ditë, e di që nuk dua një tortë të madhe. Ëmbëlsira ime e preferuar, mendoj, do të ishin biskotat dhe salca e gjyshes sime. Kjo për mua tingëllon si ëmbëlsirë”, ka thënë Selena e thotë se do donte të kishte një tortë të vogël simbolike.

“Mendoj se dua një mini-tortë, vetëm për ne të dy, që mund ta ngrijmë dhe ta ruajmë”, ka thënë ylli.

Dyshja nisën lidhjen më 2023 dhe u fejuan më 2024, në intervista këngëtarja ka treguar dëshirën për të pasur fëmijë, edhe pse ka treguar më herët se vetë s’do të jetë në gjendje ta çojë shtatzëninë deri në fund shkaku i një problem shëndetësor.

“Nuk e di çfarë do të ndodhë, sigurisht, por unë i dua fëmijët. Kam një motër 11-vjeçare që e adhuroj. Më pëlqen t’i bëj fëmijët të qeshin, janë aq të ëmbël. Prandaj, kur të vijë ai moment, do të jem shumë e emocionuar”, pati thënë ajo në podcastin e Jay Shettyt.

Blanco, i cili më parë ka punuar edhe me ish-të dashurit e Goemzit, Justin Bieber ka treguar se ajo është e ndrojtur, por ndryshon kur është pranë fëmijëve.

“Ajo është në nivelin maksimal të të qenit e ndrojtur. Kur hyn në dhomë, qëllimi është të zhduket në turmë. Mamaja ime është e ngjashme me të, qëndron e heshtur natën e thotë një gjë që del të jetë më e mençura ose më qesharakja e natës. Ndërkohë, unë do të jem ai që s’ndalet së foluri me të gjithë”, ka thënë ai.

Ai ka thënë se Gomez ndryshon kur ka fëmijë përreth.

“Por sa herë që ka fëmijë diku, është i vetmi moment kur e shoh të ndryshojë. Shkon te fëmijët e qëndron me orë të tëra duke biseduar me ta”, tha producenti.

Continue Reading

Magazinë

Lele Pons bëhet nënë për herë të parë

Published

on

Lele Pons ka sjellë në jetë fëmijën e saj të parë. 29-vjeçarja zbuloi se lindi një vajzë që e quajtën Eloísa, më 26 korrik.

Lajmin e bukur e ndanë vetë Lele dhe partneri i saj, reperi Guaynaa, me një postim të përbashkët në Instagram ku kanë fotografuar këmbën e vogël të vogëlushes dhe shihen duke u mbajtur dorë për dore, si familje e re dhe e lumtur.

Dyshja kurorëzuan dashurinë e tyre me një martesë të madhe në Miami, mes yjeve dhe shkëlqimit, në mars të vitit 2023.

Lele dhe Guaynaa njihen që prej 2020-s kur bashkëpunuan në këngën dhe videoklipin “Se Te Nota”.

Spekulimet për romancën nisën shpejt dhe më në fund, në dhjetor të atij viti, u deklaruan zyrtarisht si çift me foto romantike nga një udhëtim në ski.

 

Continue Reading

Të kërkuara