

Lajmet
Lajmet e rreme që e ndryshuan historinë
Historia e “fake news” po zgjat prej shekujsh dhe nuk shqetëson vetëm botën e medias, por edhe atë të politikës.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Roberto Vivaldelli
Gazetaria e sotme synon që të respektojë të vërtetën thelbësore të fakteve. Kjo do të thotë se të gabosh është njerëzore – edhe në botën e gazetave dhe mediave – por me kushtin që kjo të bëhet me ndershmëri, etikë dhe duke bërë gjithçka që është e mundur për të raportuar lajme që i respektojnë këto norma morale dhe profesionale. E megjithatë, historia e “fake news” (lajmeve të rreme) po zgjat prej shekujsh dhe nuk e shqetëson vetëm botën e medias, por edhe atë të politikës. Ja cila janë disa prej tyre që e ndryshuan historinë.
Bernardino Da Feltre (1439-1494) dhe Simonino da Trento
Ngjarja zhvillohet në qytetin italian të Trentos, të dielën e Pashkëve të vitit 1475. Një djalë dy vjeç e gjysmë i quajtur Simonino zhduket. Predikuesi françeskan Bernardino da Feltre mban një seri predikimesh, duke pretenduar se fëmija ishte vrarë nga komuniteti hebre, që ia kishte marrë gjakun dhe e kishte pirë për të kremtuar Pashkët.
Padyshim ishte nje akuzë fare e pabazë, por ky thashethem u përhapën me shpejtësi në qytet. Më vonë, Da Feltre pretendoi se trupi i djalit u gjet në bodrumin e një shtëpie hebreje. Për këtë arsye, Kryepeshkopi i Trentos, Xhovanni Hinderbah, urdhëroi menjëherë arrestimin dhe torturimin e të gjithë komunitetit hebre të qytetit.
15 hebrenj u konsideruan fajtorë dhe u dogjën në turrën e druve. Edhe pse Papati u përpoq të ndalonte Hinderbahun në këto veprime, ky i fundit refuzoi që të takonte të dërguarit e Papës. Dhe duke u ndjerë i kërcënuar, përhapi akoma më shumë informacione të rreme për hebrenjtë, që sipas tij pinin gjakun e fëmijëve të krishterë.
Mbreti Xhorxh II
Në mesin e viteve 1700, media ndihmoi në përhapjen e lajmeve të rreme për shëndetin e Xhorxhit II, që në atë kohë ishte Mbreti i Britanisë së Madhe dhe Irlandës. Ai po përballej me një rebelimin, dhe duhej të tregohej një udhëheqës i fortë për t’u siguruar që rebelimi të mos kishte sukses.
Lajmet e rreme mbi “sëmundjen” e mbretit u përhapën enkas nga rebelët. Kjo e dëmtoi imazhin publik të sovranit, dhe ndonëse rebelimi rezultoi në fund i pasuksesshëm, kjo ngjarje tregoi se si mund të përdoren lajmet e rreme për të ndryshuar opinionet e njerëzve, dhe për të ndikuar në fatin e një ngjarjeje të madhe, si një luftë ao një rebelim. Në këtë aspekt, asgjë nuk ka ndryshuar në thelb që atëhere.
Përhapja e gazetave dhe sensacionalizmi mediatik
Me rritjen e ndjeshme te tirazhit të gazetave midis viteve 1700 dhe 1800, u shtuan edhe mashtrimet që shkruheshin në to, me synim shkaktimin e bujës, që nga ana e saj do të rriste numrin e kopjeve të shitura. Senzacionalizmi shet gjithmonë, dhe në fillimin e shekullit XIX-të hynë në skenë gazetat moderne, të cilat propagandonin histori të rreme për të rritur tirazhin e gazetave.
Mashtrimi i madh i hënës nga gazeta “New York Sun” e vitit 1835, pretendonte se në Hënë kishte një qytetërim alien. Në një shembull tjetër, në vitin 1844, gazetat anti-katolike në Filadelfia përhapi lajmin e rremë se irlandezët po vidhnin Bibla nga shkollat publike, duke shkaktuar trazira të dhunshme dhe sulme ndaj kishave katolike.
Mashtrime dhe propagandë lufte
Rreth vitit 1890, 2 botuesit rivalë të gazetave më të mëdha amerikane, Xhozef Pulicer dhe Uilliam Hwrst, e sfiduan njëri-tjetrin përmes sensacionalizmit, duke i raportuar thashethemet sikur të ishin fakte, një praktikë që u bë e njohur në atë kohë si “gazetaria e verdhë”.
Lajmet e tyre të shtrembëruara luajtën një rol qendror në futjen e Shteteve të Bashkuara në Luftën Spanjollo-Amerikane të vitit 1898. Atë vit në Kubë u mbyt një anije e Marinës së Shteteve të Bashkuara, USS Maine. Disa gazeta të kohës fajësuan spanjollët për fundosjen, dhe përdorën si ilustrim një shpërthim dramatik për të bindur lexuesit dhe për të rritur emocionalitetin e ngjarjes.
Një histori tjetër e rreme daton në vitin 1917, gjatë Luftës së Parë Botërore. Gazetat britanike si “Times” dhe “Daily Mail” raportuan një histori të tmerrshme duke pretenduar se gjermanët po nxirrnin yndyrë nga trupat e ushtarëve të vdekur për të bërë sapun. Historia u trillua nga një departament zyrtar i qeverisë britanike dhe më pas iu shpërnda shtypit.
Zyrtarët e dinin që ky lajm nuk ishte i vërtetë, por ishte e nevojshme që lexuesit të bindeshin se gjermanët ishin një armik barbar, i cili duhej mposhtur. Një tjetër mashtrim më afër në kohë, ka të bëjë me Kolin Pauell dhe fjalimin e tij të famshëm në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, në vitin 2003, kur ai vendosi të paraqesë gjetjet e supozuara nga Shtetet e Bashkuara për shkeljet e rezolutës 1441 të OKB-së, dhe për zotërimin e armëve të shkatërrimit në masë nga Iraku i Sadam Huseinit.
Lajmi u përhap me shpejtësi nga gazetat dhe televizionet në të gjithë botën. Kështu Perëndimi e gjeti veten në luftë me Irakun, që së shpejti u pushtua nga koalicioni perëndimor. SadamHuseini u rrëzua dhe kështu u arrit qëllimi i “ndryshimit të regjimit”.
Lajmet e rreme sot
Vitet e fundit, dhe sidomos nga viti 2016 e në vazhdim, me zgjedhjen e Donald Trumppresident të SHBA dhe referendumin pro Brexit, ka pasur një bum të “fake news” për shkak të historive të rreme të shpërndara gjerësisht në mediat sociale, pa u verifikuar nga përdoruesit.
Kjo ka çuar në vendosjen e disa masave kufizuese për këto lloj lajmesh, që kënë shkaktuar akuzat për çensurë. Pra, lamtumirë lajmeve të rreme? Sigurisht që jo. Lufta në Ukrainë, si në çdo konflikt tjetër, është shoqëruar me përdorimin masiv të keqinformimit dhe propagandës nga të dyja palët, të përhapura përmes rrjeteve sociale dhe kanaleve në Telegram që janë të vështira për t’u kontrolluar dhe jo gjithmonë të verifikueshme.
Mashtrimi i fundit i njohur – por ka shumë të tjerë në frontin e kundërt – u përhap nga Ministria e Mbrojtjes e Ukrainës, që foli për një “mini–Aushvic” në Peski–Radkovski.
Serhi Bolvinov, kreu i departamentit të hetimit të Shërbimit të Sigurisë në rajonin Harkiv, kishte fotografuar një maskë kundragaz dhe një kuti plot me dhëmbë njerëzish, duke evokuar kampet naziste të përqendrimit.
Lajmi daton në fillim të tetorit dhe u mor pa shumë verifikime nga mediat dhe u cilësua si i vërtetë. Më pas gazeta gjermane “Bild”, dërgoi disa gazetarë në atë vend, për të demaskuar një tjetër mashtrim të prodhuar nga propaganda e luftës. Në fakt, korrespondentët e gazetës gjermane intervistuan një dentist që njohu kutinë me dhëmbët që ishin vjedhur.
“Dhëmbët duket se m`i kanë vjedhur në zyrë, rusët më kanë grabitur shtëpinë. Këta janë dhëmbët e njerëzve që kam trajtuar gjatë gjithë këtyre viteve”- tha dentisti. Prandaj, nuk ka një “mini–Aushvic”. Sepse në një luftë, viktima e parë është gjithmonë e vërteta. Dhe iluzioni se kjo gjë nuk ndodh në luftërat hibride bashkëkohore, është i rrezikshëm./ “Il Giornale” – Bota.al
Aktualitet
Jakup Krasniqit i refuzohet kërkesa për lirim të përkohshëm
Published
3 hours agoon
June 12, 2025
Gjykata Speciale ka refuzuar kërkesën e Jakup Krasniqit për lirim të përkohshëm, të cilën e kishte parashtruar pas përfundimit të dëgjimit të dëshmitarëve të Prokurorisë.
Kështu ka njoftuar Specialja përmes një njoftimi publik, transmeton Telegrafi.
Në vendimin i cili u bë publik më 11 qershor, nuk ka ende informacione që tregojnë se Krasniqi mund t’i ikë drejtësisë, por ekziston rreziku që ai të pengojë procedurat ose të kryejë krime të tjera ndaj atyre që cilësohen si kundërshtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) duke përfshirë edhe vetë dëshmitarët në këtë çështje.
Ndryshe, Jakup Krasniqi po gjykohet për krime të pretenduara të luftës, bashkë me ish-krerët e tjerë të UÇK-së, Hashim Thaçi Kadri Veseli, Jakup Krasniqi e Rexhep Selimi.
Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi e Rexhep Selimi po mbahen në qendrën e paraburgimit në Hagë prej 2020.
Lajmet
Në ditën e Çlirimit, Ambasada Amerikane nderon qëndrueshmërinë e Kosovës
Published
4 hours agoon
June 12, 2025By
UBTNews
Ambasada Amerikane në Kosovë, në përkujtim të 12 Qershorit, ditës kur forcat e NATO-s hynë në Kosovë, theksoi se kjo ngjarje përbën një moment kyç që hapi rrugën drejt paqes dhe mundësoi kthimin e familjeve të zhvendosura.
Në mesazhin e saj, ambasada nderoi qëndrueshmërinë e popullit të Kosovës dhe angazhimin e përbashkët për një të ardhme të sigurt dhe paqësore.
“Sot bëhen 26 vjet nga hyrja e forcave të NATO-s në Kosovë, duke sjellë shpresë, siguri dhe një rrugë drejt paqes. 12 qershori i vitit 1999 ishte një pikë kthese – ajo që lejoi familjet e zhvendosura të ktheheshin dhe komunitetet të fillonin rindërtimin. Në këtë përvjetor, ne nderojmë qëndrueshmërinë e popullit kosovar dhe përkushtimin tonë të përbashkët për të ndërtuar një të ardhme të bazuar në paqe, siguri dhe prosperitet.”
Më 12 qershor 1999, pas përfundimit të fushatës ajrore, forcat paqeruajtëse të udhëhequra nga NATO, KFOR, hynë në Kosovë, duke shënuar fundin e luftës.
Lajmet
Kurti bën homazhe te varri i Rugovës në Ditën e Çlirimit
Published
5 hours agoon
June 12, 2025By
UBTNews
Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, së bashku me zëvendëskryeministren Donika Gërvalla dhe ministrin e Brendshëm, Xhelal Sveçla, ka bërë sot homazhe te varri i ish-presidentit Ibrahim Rugova, me rastin e Ditës së Çlirimit.
Kurti e cilësoi Rugovën si një kontribuues të madh për unitetin e popullit dhe ndërkombëtarizimin e çështjes së Kosovës, veçanërisht gjatë viteve ’90.
“Duke vendosur lule të freskëta te varri i presidentit historik, Ibrahim Rugova – një kontribuues i madh për unitetin e popullit dhe për ndërkombëtarizimin e Kosovës dhe çështjes kombëtare në përgjithësi gjatë gjithë viteve të 90-ta – ne shprehim mirënjohje për rolin e tij,” tha Kurti.
Ai shtoi se do të vijojë homazhet edhe te varri i Adem Demaçit dhe më pas në kompleksin memorial Adem Jashari në Prekaz.
“Kësisoj shënojmë edhe gëzimin tonë për çlirim, por edhe kujtesën tonë për ata që punuan dhe sakrifikuan për shtetin që e ndërtojmë dhe e zhvillojmë sot,” u shpreh Kurti para gazetarëve.
Ai nuk pranoi të përgjigjej në pyetjet e tyre.
Lajmet
Polici Elez Peci dëshmon: Sulmi në Banjskë ishte tipik ushtarak, i trajnuar dhe i financuar mirë nga Serbia
Published
5 hours agoon
June 12, 2025By
UBTNews
Në seancën gjyqësore lidhur me rastin “Banjska”, dëshmoi Elez Peci, koordinator në Stacionin Policor të Zveçanit. Ai rrëfeu me emocione ngjarjet e natës së 24 shtatorit 2023, ku mbeti i vrarë rreshteri Afrim Bunjaku.
“Si zyrtar policor ndjehem shumë i lënduar shpirtërisht me humbjen e rreshterit Bunjaku. Edhe pse fizikisht nuk kam pësuar lëndime, emocionalisht ndjehem si palë e lënduar,” tha Peci në sallën e gjykatës.
Ai kujtoi se ndërrimi kishte filluar më 23 shtator në orën 19:00 dhe do të përfundonte në orën 07:00 të mëngjesit. Gjatë patrullimit, përmes radio-lidhjes, u raportua për dy kamionë që kishin bllokuar hyrjen e fshatit Banjskë. Peci ishte pjesë e ekipit që ndërmori veprime së bashku me rreshterin Bunjaku.
Gjatë rrugës drejt Banjskës, ata kishin ndaluar një veturë, në të cilën gjetën një antenë të radio-lidhjes policore. Më pas, u nisën drejt vendit ku pritej përshkallëzimi i situatës.
Kur arritën në Banjskë, policët parkuan automjetet rreth 20 metra larg kamionëve dhe vazhduan në këmbë. “Rruga ishte e ndriçuar në mënyrë të pazakontë, më ngjalli dyshime dhe u thashë kolegëve të shpërndahen, se mund të jetë kurth. Menjëherë pas kësaj ndodhi një përballje shumë e rëndë,” tha ai.
Peci përshkroi të shtënat që vinin nga drejtime të shumta dhe armë të kalibrave të ndryshëm. Sipas tij, sulmi kishte karakter ushtarak dhe ishte i organizuar në mënyrë të sofistikuar.
Në dëshminë e tij, ai rrëfeu momentin kur u plagos rreshteri Bunjaku dhe përpjekjet për ta shpëtuar. “Kur e kam kapur për ta tërhequr, duart më janë nxehur nga gjaku. Ishte një moment i rëndë. E kam vendosur në veturë dhe ia kam larguar anti-plumbin, i cili ishte depërtuar nga predha.”
Peci shtoi se gjuajtjet nuk u ndalën as gjatë përpjekjes për tërheqjen e trupit të Bunjakut. Ai e quajti sulmin një akt të mirëplanifikuar, duke theksuar se armët e përdorura nuk mund të ishin të siguruara në mënyrë të zakonshme.
“Sulmi ishte i natyrës ushtarake, me armë të rënda dhe me pozicione të koordinuara. Nuk kam përjetuar kurrë një situatë të tillë. Armatimi ishte i sofistikuar dhe kjo flet për mbështetje të drejtpërdrejtë nga Serbia,” përfundoi Peci.

Lëng luleshtrydhesh kundër kolesterolit dhe pro zemrës

Ademi thotë se nuk ka informacione se Foda mund të largohet

Arsyeja pse këndimi është i mirë për trurin

Yjet dënojnë vendimin e Trumpit për dëbimin e migrantëve nga SHBA-ja

Nëna e reperit të njohur dyshohet për keqpërdorim në Ministrinë e Infrastrukturës

Jakup Krasniqit i refuzohet kërkesa për lirim të përkohshëm

Në ditën e Çlirimit, Ambasada Amerikane nderon qëndrueshmërinë e Kosovës

Kurti bën homazhe te varri i Rugovës në Ditën e Çlirimit

Polici Elez Peci dëshmon: Sulmi në Banjskë ishte tipik ushtarak, i trajnuar dhe i financuar mirë nga Serbia
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT1 week ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati