Historia e ‘La Peregrina’ është një histori që i hap derën rolit të rëndësishëm që perlat kanë luajtur në kulturën njerëzore si shenjues i bukurisë, fuqisë dhe pasurisë dhe është veshur nga mbretër e mbretëresha në piktura.
Fotografitë e Elizabeth Taylor shpesh kapin pasionin e saj për perlat natyrore. Ato u bënë sinonim i magjepsjes dhe famës në vitet 1950 dhe 1960, të veshur nga gra të tilla si: Coco Chanel, Jackie Kennedy dhe Marilyn Monroe, shkruan BBC, transmeton KultPlus.
Elizabeth Taylor
‘La Peregrina’, njëra nga perlat më të famshme në historinë botërore çmohet për madhësinë e saj, formën e përsosur dhe prejardhjen mbresëlënëse. Ishte pranvera e vitit 1969 dhe në apartamentin në katin e fundit të Pallatit të Cezarit në Las Vegas, Elizabeth Taylor ndodhej në një panik, për arsye se artikulli i saj më i dashur i stolive, një margaritar natyral i gjatë 25.5 mm (1 inç), ishte zhdukur.
Para se Taylor ta zotëronte atë, ‘La Peregrina’ kishte qenë në pronësi të disa prej dinastive më të fuqishme në historinë evropiane dhe ishte shfaqur në portrete nga artistë përfshirë: Peter Paul Rubens dhe Diego Velázquez. Taylor nisi të pastronte çdo pëllëmbë të tapetit të suitës, por e gjitha pa rezultat. Pastaj ajo vuri re një prej qenve të saj ‘Pekinez’ duke përtypur diçka.
“Sapo hapa gojën e këlyshit rastësisht dhe brenda gojës së tij ishte margaritari më i përsosur në botë’’, ka shkruar ajo në librin e saj Elizabeth Taylor: My Love Affair with Jewellery.
Pasuria, bukuria dhe pastërtia shpirtërore, ishin këto të gjitha cilësitë e shoqëruara të perlave kur ‘La Peregrina’, shembulli më i madh i parë akoma, u zbulua në Gjirin e Panamasë në fund të viteve 1500. Fakti që iu dërgua menjëherë Mbretit Filipi II të Spanjës, flet shumë për gjeopolitikën globale në periudhën e Rilindjes dhe tregon drejt një shoqate tjetër që perlat zotërojnë në art.
Pra, kur shihni një portret të një romaku të veshur me perla, ashtu si kur shihni La Peregrina në shumë portrete të familjes Mbretërore Spanjolle që e zotëronte atë, ato nuk nënkuptojnë vetëm bukurinë ose pastërtinë, por gjithashtu simbolizojnë kolonitë ekzotike, fitimprurëse dhe fuqinë e pamatshme të fituar përmes imperializmit.
Një shembull i kësaj është një portret i Mbretëreshës Spanjolle, Margareta e Austrisë (gruaja e Philip III) nga Juan Pantoja de la Cruz, ku ‘La Peregrina’ krenohet me vendin e vendosur në gjoksin e saj. Ishte e ngjashme me një portret të mëvonshëm të kuajve nga Velázquez i Mbretëreshës Elizabeth të Francës (gruaja e Filipit IV), ku perla ulet mes një deti monogramash dinastike dhe simbolesh në pëlhurën që zbukuron vendin e qëndrimit. ’La Peregrina’ ishte bërë një ‘Jewel Crown Spanish’, kështu që ishte gjithashtu një simbol i prejardhjes mbretërore.
Po ashtu, përmendet si një pasuri e çmuar e ‘Kurorës Spanjolle’ në kujtime të ndryshme të shekullit të 17-të, duke përfshirë Dukën Franceze të Saint-Simon dhe Mademoiselle de Montpensier, i cili regjistroi Mbretin Filip IV të Spanjës që e mbante atë mirë në kapelën e tij në dasmën e tij.
Në portretet e Cruz, Velázquez dhe Rubens, të gjitha gratë duken mjaft të ngurta, formale dhe jo ekspresive. Kjo ka ndodhur për shkak të kufizimeve që ishin vendosur për portrete mbretërore në oborrin spanjoll ku nuk lejohej buzëqeshja. Objekte, të tilla si ‘’La Peregrina’’, kanë simbolizuar virtytin e grave të paraqitura në këto portrete.
La Peregrina e vërtetë mbeti në zotërimin e familjes mbretërore spanjolle deri në fillimin e viteve 1800. Në 1808 Napoleoni pushtoi vendin dhe vendosi në fron vëllain e tij, Joseph Bonaparte. Kur francezët u dëbuan nga Spanja në 1813, Jozefi e solli margaritarin përsëri me të në Francë dhe ia dha kunatës së tij Hortense de Beauharnais. Më pas u trashëgua nga djali i saj Charles Louis Napoleon Bonaparte, Napoleoni i ardhshëm III, Presidenti dhe Perandori i Francës në mes të viteve 1800.
Kur Napoleon III kishte nevojë për të rritur financat e tij, ai ia shiti atë anglezit James Hamilton, Duka i Abercorn. Gruaja e Hamiltonit, Louisa, thuhet se pësoi të njëjtën panik si Elizabeth Taylor, duke zhvendosur ‘’La Peregrina’’ disa herë gjatë funksioneve të shoqërisë, duke përfshirë një herë midis jastëkëve në një divan në Pallatin Buckingham. Mbeti në zotërim të Dukes of Abercorn derisa u ble për 37,000 dollarë në ankand nga Richard Burton në 1969.
Perla u bë një nga pasuritë e çmuara të Elizabeth Taylor. La Peregrina duhej të përjetësohej edhe një herë në kulturën vizuale duke u shfaqur rreth qafës së Taylor në fotografi dhe filma të ndryshëm ikonikë përfshirë ‘’Anne of the Thousand Days (1969)’’. Në dhjetor 2011, pas vdekjes së Taylor, perla u shit në ankand për 11.8 milion dollarë (8.4 milion) ndaj një blerësi anonim.
Perlat nuk janë thjesht një zbukurim; ato gjithashtu flasin për imperializmin, fuqinë, pasurinë, pastërtinë shpirtërore dhe kuptimin tonë të bukurisë përfundimtare.
Leckat e mikrofibrës janë bërë një ndihmë e pazëvendësueshme në pastrimin e shtëpisë, pasi kapin pluhurin, papastërtitë dhe bakteret më mirë se çdo material tjetër.
Falë strukturës së tyre të veçantë, mund të thithin disa herë më shumë lëng se pesha e tyre e pastrojnë sipërfaqet pa përdorur kimikate shtesë. Janë ekologjike, të ripërdorshme dhe ekonomike, leckë cilësore mund të përballojë deri në 500 larje nëse trajtohet si duhet.
Ato prodhohen nga fibra sintetike ultra të holla, kombinim poliesteri e poliamidi, që janë deri 100 herë më të holla se qimet e njeriut.
Në vetëm një inç katror gjenden mbi 200.000 fibra, të cilat kapin edhe grimcat më të vogla të pluhurit. Për këtë arsye, leckat e mikrofibrës janë të buta, të qëndrueshme dhe nuk lënë gjurmë në sipërfaqet më të ndjeshme, si xhami, pasqyra apo ekrane.
Si përdoren dhe sa shpesh duhet t’i lajmë?
Fuqia epastruese i bën ideale për çdo sipërfaqe: dysheme, mobilie, xhama, sipërfaqe pune, madje edhe makina.
Mund të përdoren për pastrim të thatë ose të lagur, si dhe për lustërim.
Për të ruajtur efikasitetin, lecka duhet të lahet rregullisht, pas çdo përdorimi ose pas përdorimit të tretë.
Fibra mbajnë baktere, pluhur dhe lagështi që mund të shkaktojnë erë të keqe dhe të ulin aftësinë thithëse.
Nëse nuk lahen si duhet, sipërfaqet mund të mbeten me njolla dhe vija të vështira për t’u hequr.
Larja – dorazi apo në makinë?
Leckat e mikrofibrës duhet të lahen veçmas nga rrobat tjera, pasi tërheqin pushin dhe grimcat tjera. Para larjes, tundni për të hequr grimcat më të mëdha. Për lecka shumë të ndotura përdorni ujë të ngrohtë; për ato më pak të ndotura, ujë të ftohtë.
Përdorni detergjent të butë, asnjëherë zbutës rrobash, sepse mbyll mikroporet e fibrave dhe pengon thithjen.
Për njolla të forta, mund t’i lini të njomura në ujë të ngrohtë me pak detergjent për 10–15 minuta para larjes.
Larja me dorë: mbushni lavamanin me ujë të ftohtë, shtoni disa pika detergjent, lini lecka të zhyten 15 minuta, pastaj fërkoni lehtë. Shpëlajini mirë dhe shtrydhni ujin e tepërt. Mos përdorni ujë të valë, pasi dëmton fibrat.
Tharja dhe ruajtja
Pasi të lahen, më së miri lecka të thahen natyralisht, të shtrira në sipërfaqe të rrafshët ose të varura, larg diellit. Nëse përdorni makinën e tharjes, vendosni temperaturë të ulët. Para dhe pas tharjes, pastroni filtrin e pushit për të shmangur ngjitjen e grimcave përsëri.
Kur të jenë tharë plotësisht, palosni e ruani në vend të thatë, larg pluhurit dhe lagështisë. Nëse vëreni se nuk thithin më si më parë, janë bërë të ashpra ose kanë erë të pakëndshme që nuk largohet pas larjes, është koha për t’i zëvendësuar.
Me mirëmbajtje të duhur, një leckë cilësore mund të zgjasë deri në dy vjet ose të përballojë 300–500 larje. /A.Z/UBT News/
Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, e ka cilësuar si një emocion të veçantë mbrëmjen artistike të Filharmonisë dhe Operës së Kosovës, ku u dha premiera e veprës “La Tempesta sul Lago” nga Domenico Bartolucci.
Nën drejtimin e mjeshtrit italian Jacopo Sipari di Pescasseroli, solistët Besa Llugiqi, Ivana Hoxha, Carlos Cardoso dhe Biagio Pizzuti ofruan një përvojë të paharrueshme, ndërsa koret e përgatitura nga Hajrullah Syla shtuan emocion dhe fuqinë e performancës.
Ky koncert paraprin prezantimin e Filharmonisë dhe Operës së Kosovës në Romë më 23 nëntor.
“Ishte një mbrëmje që tregon fuqinë dhe nivelin e artistëve e institucioneve tona kulturore dhe na mbush me krenari,” tha Ministri Çeku. /A.Z/UBT News/
Galeria e Artit Tiranë ka prezantuar një koleksion të veçantë qilimash tradicionalë dhe bashkëkohorë në ekspozitën “Qoftë e shëndetshme dora që krijon – Arti i qilimave: Azerbajxhan & Shqipëri”.
Ekspozita sjell në fokus traditën e endjes përmes historive, teknikave dhe mjeshtërisë së artizanëve që ruajnë e po ashtu e përcjellin këtë trashëgimi të rëndësishme kulturore.
Qilimat shumëngjyrësh paraqiten si një pikëtakim mes kulturave shqiptare dhe azerbajxhanase, ndërsa artizanët e të dy vendeve ndajnë punimet dhe përvojat e tyre, duke treguar pasionin që kalon brez pas brezi.
Ky dialog artistik do të qëndrojë i hapur për publikun deri më 20 janar 2026.
Ekspozita, e kuruar nga Edit Pula dhe Azerkhalcha, përfaqëson një bashkëpunim të rëndësishëm mes Galerisë së Artit Tiranë dhe kompanisë azerbajxhanase Azerkhalcha, i cili nisi nëntë muaj më parë me mbështetjen e Ambasadës së Azerbajxhanit. /A.Z/UBT News/
Në edicionin e radhës të programit “Në bisedë / In Conversation”, Heritage Space mirëpret për herë të parë në Prishtinë shkrimtaren dhe dramaturgen shqiptaro-amerikane Ledia Xhoga.
Ajo do të zhvillojë një diskutim me shkrimtaren dhe përkthyesen Doruntina Vinca, i cili do të fokusohet në romanin e saj të parë, “Keqkuptimi”, i nominuar në listën e gjatë për Booker Prize 2025.
Romani “Keqkuptimi” trajton trashëgimitë e errëta familjare dhe të vendlindjes, si dhe kufirin delikat mes dhembshurisë dhe vetëmbrojtjes.
Në qendër të ngjarjes është një përkthyese shqiptare në Nju Jork, qnjë përfshihet në historinë e një të mbijetuarit të torturave në Kosovë.
Duke u përballur me makthet e klientit e përpjekjet për t’i ndihmuar të tjerët, nis të përjetojë ringjalljen e kujtimeve të mohuara prej kohësh.
Ledia Xhoga, e lindur në Tiranë dhe aktualisht me banim në Bruklin dhe Catskills, ka fituar me këtë roman New York City Book Award, ndërsa është finaliste edhe për Center for Fiction First Novel Prize. Shkrimet e saj janë botuar në platforma prestigjioze si Electric Literature, Lit Hub, Brooklyn Rail, Large Hearted Boy, Intrepid Times, Hobart dhe revista të tjera letrare.
Doruntina Vinca—shkrimtare, hulumtuese dhe përkthyese nga Prishtina, me bazë në Tiranë notohet për punën e saj mbi gjuhën, letërsinë feministe dhe mënyrat se si teksti krijon forma të reja të shpërndarjes së dijes.
Ngjarja organizohet në kuadër të platformës Heritage Space, e zbatuar nga CHwB Kosova, e mbështetur nga Qeveria Suedeze, duke ofruar mundësi të veçantë për publikun me një nga zërat më të rëndësishëm të letërsisë bashkëkohore shqiptaro-amerikane. /A.Z/UBT News/